Odkwaszanie akwarel i pasteli
|
|
- Wojciech Henryk Urban
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Odkwaszanie akwarel i pasteli Władysław Sobucki, Grażyna Macander-Majkowska, Joanna Kurkowska, Katarzyna Królikowska-Pataraja Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Słowa kluczowe: akwarela, pastel, odkwaszanie, Bookkeeper Wprowadzenie Obiekty malarskie wykonane na papierze w technice akwareli, gwaszu czy pastelu należą do grupy tych, których konserwacja wymaga wyjątkowej rozwagi i ostrożności oraz dużego doświadczenia. W procesie ich konserwacji zwykle ogranicza się używanie wody, co oznacza również, że nie można z papieru usunąć rozpuszczalnych w wodzie substancji kwaśnych. Z tych względów odkwaszanie jest zabiegiem bardzo trudnym. Odkwaszanie obiektów wykonanych w technikach wrażliwych na wodę jest zawsze zabiegiem mniej efektywnym niż na przykład odkwaszanie druków, które najczęściej dobrze znoszą wodne traktowanie i staranne wypłukanie w uzdatnionej wodzie usuwa z nich większość substancji kwaśnych. Ponadto, na skutek płukania w wodzie struktura papierów staje się bardziej chłonna i podatna na wnikanie substancji odkwaszających, ułatwiając uzyskanie pożądanego efektu końcowego. W trakcie konserwacji akwarel i pasteli nie zawsze jest możliwość oznaczenia ph. Nie powinno to jednak upoważniać do rezygnowania z przeprowadzenia procesu odkwaszania. Papierowe podłoża akwarel i pasteli są na ogół równie mocno zakwaszone jak obiektów wykonanych w innych technikach (rysunek, grafika, druk). Przy odkwaszaniu druków dąży się do uzyskania ph w granicach 8 8,5 poprzez wprowadzenie do 1. Akwarela Drzewa, R. Kaczkowski, Fot. R. Stasiuk 1. Watercolour Trees by R. Kaczkowski, Photo by R. Stasiuk 115
2 2 papieru węglanu wapnia lub magnezu, czyli rezerwy zasadowej, zapobiegającej szybkiemu ponownemu zakwaszaniu się papierowego podłoża. W procesie odkwaszania akwarel i pasteli natomiast, z powodów wyżej przytoczonych, można jedynie dążyć do zneutralizowania substancji powodujących zakwaszenie papieru. Co więcej, odradza się podejmowanie działań mających na celu podniesienie poziomu ph do wartości zasadowych, a zwłaszcza wtedy, gdy nie jest dokładnie rozpoznany skład warstwy malarskiej, gdyż barwa wielu pigmentów i barwników może ulegać zmianie wraz ze zmianą odczynu środowiska. Założenia badawcze Dużym utrudnieniem przy odkwaszaniu obiektów nieodpornych na wodę był dotychczas brak bezpiecznych sposobów postępowania, w których zarówno substancja odkwaszająca, jak i rozpuszczalnik byłyby nieaktywne w stosunku do warstwy malarskiej. Szansę wyeliminowania zagrożenia stwarza metoda Bookkeeper, jedna z metod masowego odkwaszania, którą opracowano w USA w latach 80. ubiegłego wieku. Stosowana w niej ciecz odkwaszająca jest zawiesiną subtelnie rozdrobnionego tlenku magnezu (MgO) w perfluoroheptanie (C 7 F 16 ), organicznej cieczy charakteryzującej się całkowitą neutralnością w stosunku do tuszy, barwników i innych substancji wrażliwych na wodę i inne rozpuszczalniki. Perfluoroheptan nie powoduje także fizycznych zmian w papierze, charakterystycznych dla zabiegów wodnych spulchniania i odkształcania arkuszy. Takie obserwacje wynikają z wieloletniej praktyki stosowania metody Bookkeeper do odkwaszania druków z XIX i XX wieku w USA, Kanadzie i Holandii, a ostatnio także w Polsce 1. Naniesiony na powierzchnię obiektu tlenek magnezu ulega przemianie pod wpływem składników powietrza. Wchłaniając wodę, tworzy wodorotlenek, który wnika w strukturę papieru i neutralizuje substancje kwaśne, a jego ewentualny nadmiar w reakcji z dwutlenkiem węgla przekształca się w ciągu kilku dni w stanowiący rezerwę zasadową węglan magnezu. 2. Rękopis z akwarelą i gwaszem Drzewo genealogiczne, autor nieznany, XVIII/XIX w. (?). Fot. R. Stasiuk 2. Manuscript with watercolour and gouache Genealogical tree by unknown author, 18th/19th century (?). Photo by R. Stasiuk 116
3 Tabela 1. Wykaz odkwaszanych obiektów Tytuł Autor Data powstania Format (cm) Technika wykonania Drzewa R. Kaczkowski 1951 r akwarela Ischia autor nieznany XIX/XX w. 13,3 20,3 gwasz Powstańcy autor nieznany 2. połowa XIX w litografia kolorowana akwarelą Ręboszewo L. Pazda 1934 r. 21,6 31,0 akwarela Pałac w Łazienkach Władysław Chmieliński XX w akwarela, gwasz Zima Leon Stachórski 1926 r akwarela Drzewo genealogiczne autor nieznany XVIII/XIX w. 32,7 40,5 rękopis z akwarelą i gwaszem Pejzaż z drzewem autor nieznany 2. połowa XX w. 50,0 32,4 akwarela Portret kobiety Antoni Waśkowski 1. połowa XX w. 50,0 34,5 pastel Portret mężczyzny Antoni Waśkowski 1. połowa XX w. 64,0 46,5 pastel Portret kobiety siedzącej J. Rybałtowski 1933 r pastel, gwasz, kredka Proces ten opisują poniższe reakcje chemiczne (substancje kwaśne wyrażono jako kwas siarkowy): MgO + H 2 SO MgSO + H O MgO + H 2 O Mg(OH) 2 Mg(OH) 2 + CO 2 MgCO 3 + H 2 O Wpływ odkwaszania metodą Bookkeeper na papierowe podłoże jest już dostatecznie poznany 2, dlatego w naszych badaniach skupiliśmy się na ocenie ewentualnego wpływu tego sposobu postępowania na zmiany kolorystyczne farb, który dotychczas nie został jednoznacznie określony. W artykule prezentowane są wyniki uzyskane w trakcie odkwaszania metodą Bookkeeper oryginalnych akwarel i pasteli. Omawiane badania zostały poprzedzone testami starzeniowymi, w których wymalowania akwarelowe na dwu papierach, odkwaszone według dwu wariantów od odwrocia i z obydwu stron oraz nieodkwaszone były poddane naświetlaniu światłem lampy ksenonowej w aparacie Xenotest 150S. Farby użyte do przygotowania prób modelowych sporządzono z czystych pigmentów i spoiwa, którym była guma arabska. Zastosowano następujące pigmenty: biele: biel cynkowa, biel ołowiowa żółcienie: aurypigment, gumiguta, ugier, żółcień chromowa błękity: azuryt, indygo, ultramaryna naturalna czerwienie: czerwień kadmowa, koszenila, kraplak alizarynowy, puzzola, umbra palona brązy: umbra naturalna czernie: czerń kostna Naświetlanie prób trwało 14 dni, a pomiary barw wykonywane były przed i po odkwaszeniu oraz po 3, 7 i 14 dniach naświetlania 3. Testy starzeniowe wykazały tylko nieznaczny lub wręcz znikomy wpływ odkwaszania metodą Bookkeeper na trwałość kolorów. Wniosek ten umożliwił nam podjęcie prób odkwaszania obiektów przedstawionych w poniższym artykule 4. Do podjęcia systematycznych badań zachęcały także efekty wcześniejszego użycia preparatu Bookkeeper do odkwaszania obiektów nietolerujących użycia wody 5. Przebieg badań Odkwaszaniem objęto osiem akwarel lub obiektów zawierających partie wykonane akwarelą, gwaszem i atramentem oraz trzy pastele (il. 1-3). Ich wykaz zawiera tabela 1. Odkwaszanie wykonano identycznie jak w przywołanych testach przy użyciu zestawu Bookkeeper Spray System (il. 4), nanosząc ciecz odkwaszającą równomiernym strumieniem z odległości około 50 cm na jedną (odwrocie) bądź na obydwie strony obiektów. W przypadku odkwaszania z obydwu stron ciecz odkwaszającą nanoszono jednorazowo na każdą ze stron, w przypadku odkwaszania tylko od odwrocia ciecz odkwaszającą nanoszono dwukrotnie. Przed odkwaszeniem ustalony został skład warstwy malarskiej każdego obiektu, zidentyfikowano 117
4 3 4 pigmenty (analiza mikrochemiczna, elektronowa mikroskopia skaningowa z mikroanalizatorem EDS) oraz spoiwo (analiza mikrochemiczna, spektroskopia w podczerwieni z transformacją Fouriera FTIR). Oznaczono także skład włóknisty papierowych podłoży (według normy PN-92/P-50116/03) oraz ich grubość. Dopiero na podstawie uzyskanych wyników podejmowano decyzję o sposobie odkwaszania, z jednej czy z obydwu stron. Do oceny wpływu odkwaszania na trwałość barwy warstw malarskich wykorzystano pomiar parametrów L*a*b*, które definiują kolor w układzie barw CIE L*a*b* 6. Wartości a* odpowiadają barwom czerwonym (a*>0) i zielonym (a*<0), wartości b* barwom żółtym (b*>0) i niebieskim (b*<0), a wartości L* (jasność) zmieniają się od 0 (czerń) do 100 (biel). Sumaryczne zmiany wartości L*a*b* wyraża różnica barwy (ΔE), obliczana według zależności: E = [( L*) 2 + ( a*) 2 + ( b* 2 ] 1/2, w której L*, a*, b* oznaczają w naszym badaniu zmiany wartości poszczególnych parametrów powstałe w wyniku odkwaszania. Oznaczanie różnicy barwy przeprowadzono na spektrofotometrze Elrepho 450SF prod. Datacolor (Szwajcaria), który był skalowany na wzorce bieli, czerni i zieleni. Aparat umożliwia bezpośredni odczyt różnicy barwy ( E). Pomiary wykonano przed odkwaszeniem oraz po 10 dniach od zabiegu, czyli po okresie, w którym następuje ustabilizowanie efektów odkwaszania. Oznaczenia wykonywano zawsze w tych samych miejscach, które wyznaczano w dwojaki sposób albo przez określenie odległości od lewej i dolnej krawędzi obiektu ( współrzędne ), albo przez stosowanie dopasowanych do obiektu kartonowych szablonów z wyciętym otworem, odpowiadającym dokładnie polu pomiarowemu. Brak jest ścisłych kryteriów, które wyznaczałyby dopuszczalną zmianę barwy w trakcie zabiegów konserwatorskich. Biorąc pod uwagę, że E = 1 jest niedostrzegalna przez połowę populacji ludzkiej, wartości E w granicach 1 2 uznaje się za nieistotne, a wartości E w przedziale 2 3,5 za niewielkie 7. Opierając się na własnych doświadczeniach przyjmujemy, że zmianę barwy odpowiadającą wartości E w granicach 3,5 4,0 można uważać za akceptowalną w pracach konserwatorskich. W przypadkach gdy charakter obiektu umożliwiał oznaczenie ph, dokonywano pomiarów przed odkwaszeniem oraz po upływie 10 dni od odkwaszenia, oceniając w ten sposób efekt zabiegu. Pomiary wykonano standardową metodą kontaktową (TAPPI, T 529 om 88), stosując wodę odjonizowaną o odpowiednio niskim elektrycznym przewodnictwie właściwym. 3. Pastel Portret mężczyzny, Antoni Waśkowski, 1. poł. XX w. Fot. R. Stasiuk 3. Pastel Portrait of a man by Antoni Waśkowski, 1st half of the 20th century. Photo by R. Stasiuk 4. Bookkeeper Spray System. Fot. E. Jeżewska 4. Bookkeeper Spray System. Photo by E. Jeżewska 118
5 Tabela 2. Zestawienie wyników badań akwarel i gwaszy odkwaszonych od odwrocia Tytuł obiektu Drzewa Rodzaj papieru, grubość kl. III, 0,45 mm Ischia kl. I, 0,18 mm Powstańcy kl. I, 0,18 mm Ręboszewo kl. II, 0,47 mm Pałac w Łazienkach kl. I, 0,40 mm Wiodące pigmenty błękit pruski, biel barytowa, żółcień żelazowa błękit pruski, cynober, biel ołowiowa, żółcień chromowa błękit pruski, cynober ultramaryna, błękit pruski, żółcień chromowa, zieleń chromowa ultramaryna, żółcień kadmowa, biel tytanowa, czerwień organiczna Rodzaj spoiwa ph ΔE klajster, klej zwierzęcy klej zwierzęcy, klajster Przed odkwaszeniem Po odkwaszeniu lico odwrocie 4,2 5,1 8,1 2,78 1,42 0, ,54 2,65 0,10 gumy roślinne 5,5 7,3 8,3 1,53 2,12 3,05 gumy roślinne, klej zwierzęcy gumy roślinne, klej zwierzęcy, klajster, 4,6 5,3 7,9 2,57 1,14 2,14 4,4 5,4 8,7 1,76 0,72 0,97 Analiza wyników Uzyskane wyniki zestawiono w poniższych tabelach, a różnice barwy zilustrowano ponadto na wykresach. Zarówno w tabelach, jak i na wykresach różnice barwy ( E) podano dla wszystkich miejsc obiektów, w których wykonywane było oznaczenie. Na podstawie ustalonego składu włóknistego określono klasę papierów. Klasa I oznacza papier najwyższej jakości, wyprodukowany z włókien lnu, bawełny i innych równoważnych włókien, klasa II papiery wykonane z mieszaniny powyższych włókien i mas celulozowych drzewnych, klasa III papiery z mas celulozowych drzewnych, a klasa V z mas celulozowych drzewnych i ścieru drzewnego (40%). Obiekty odkwaszane z jednej strony Pięć obiektów odkwaszano tylko od odwrocia, trzy zaś od odwrocia i od lica. Wyniki dla obiektów odkwaszonych z jednej strony zestawiono w tabeli 2 i na wykresie 1. W czterech obiektach, w których możliwe było przeprowadzenie oznaczenia, w wyniku odkwaszania uzyskano bardzo dobre wartości ph strony odkwaszanej (7,9 8,7) oraz na ogół niewielkie podniesienie wartości ph od lica (5,1 5,4). W jednym tylko przypadku (Powstańcy), przy stosunkowo cienkim i bardziej chłonnym w porównaniu z innymi podłożu, również od lica uzyskano pełną neutralizację substancji kwaśnych (ph=7,3). Różnica barwy akwarel we wszystkich oznaczanych miejscach wahała się w przedziale od 0,10 do 3,05, a więc mieściła się w założonych granicach. Wykres 1. Różnica barwy akwarel i gwaszy odkwaszonych od odwrocia i nieodkwaszonych 119
6 Tabela 3. Zestawienie wyników badań akwarel i gwaszy odkwaszanych od obydwu stron Tytuł Rodzaj papieru, grubość Zima kl. V, 0,18 mm Drzewo genealogiczne Pejzaż z drzewem kl. I, 0,14 mm kl. III, 0,47 mm Wiodące pigmenty ultramaryna, czerwień żelazowa, biel cynkowa cynober, błękit pruski, żółcień organiczna, biel ołowiowa cynober, błękit pruski, ultramaryna Rodzaj spoiwa ph ΔE klajster, klej zwierzęcy gumy roślinne, skrobia, białko zwierzęce klajster, klej zwierzęcy Przed odkwaszeniem Po odkwaszeniu lico odwrocie 4,4 5,0 5,6 2,90 5,52 1,39 5,3 7,3 8,4 2,38 3,23 0,72 4,7 8,2 8,4 5,02 6,02 3,16 Wykres 2. Różnica barwy akwarel i gwaszy odkwaszonych z obydwu stron i nieodkwaszonych Obiekty odkwaszane z obydwu stron Analizując wyniki odkwaszania trzech obiektów, w których przypadku środek odkwaszający został nałożony z obydwu stron, a więc i na warstwę malarską, trzeba zauważyć, że w kilku pomiarach różnica barwy spowodowana odkwaszeniem ustalona po 10 dniach od przeprowadzenia zabiegu była wyższa niż przyjęty za dopuszczalny zakres wartości 3,5 4,0, wynosząc maksymalnie 5,52 (Zima) i 6,02 (Pejzaż z drzewem). Z tych względów nie ponawiano zabiegu odkwaszania akwareli Zima, mimo iż nie uzyskano satysfakcjonującej wartości ph odwrocia (zasadowego odczynu). Tabela 4. Zestawienie wyników badań pasteli Tytuł Portret kobiety Portret mężczyzny Rodzaj papieru, grubość kl. III, 0,27 mm kl. III, 0,28 mm Portret kobiety siedzącej kl. I, 0,32 mm Wiodące pigmenty Rodzaj spoiwa ph ΔE czerwień żelazowa, minia, zieleń szwajnfurcka, kreda, biel ołowiowa błękit pruski, czerwień żelazowa, cynober, węglan wapnia, czerń roślinna błękit pruski, zieleń szwajnfurcka, zieleń szmaragdowa, biel barytowa gumy roślinne nie oznaczano 1,67 0,71 4,12 1,23 gumy roślinne nie oznaczano 0,44 0,47 gumy roślinne nie oznaczano 0,32 0,43 2,47 0,78 Wykres 3. Różnica barwy odkwaszonych i nieodkwaszonych pasteli Pastele Odkwaszanie przeprowadzono wyłącznie od odwrocia, a wpływ zabiegu na trwałość kolorów okazał się niewielki. Różnica barwy (ΔE) tylko w jednym przypadku nieznacznie przekroczyła założone granice, wynosząc 4,12. Niestety jak w przypadku większości pasteli nie było możliwości oznaczenia ph bez ryzyka uszkodzenia warstwy malarskiej. 120
7 Podsumowanie Przeprowadzone badania, zarówno testy starzeniowe, jak odkwaszanie oryginalnych obiektów, potwierdzają możliwość zastosowania preparatu Bookkeeper do odkwaszania obiektów wrażliwych na wodę, czyli akwarel, pasteli i innych. Przy nanoszeniu środka odkwaszającego od strony verso (odwrocie) uzyskiwano na ogół dobre wartości ph zmierzone na odkwaszanej stronie oraz pewną poprawę ph lica. Różnica barwy warstw malarskich towarzysząca odkwaszeniu była akceptowalna, mimo nieznacznego przekroczenia progu w jednym z pomiarów, a ponadto najprawdopodobniej będzie się ona jeszcze zmniejszać w miarę upływu czasu. Biorąc pod uwagę, że przy nanoszeniu środka odkwaszającego bezpośrednio na warstwę malarską w trzech jednostkowych pomiarach uzyskano zmiany kolorystyczne wykraczające poza przyjętą wartość, zaleca się odkwaszanie akwarel, pasteli i innych obiektów wrażliwych na wodę przez nanoszenie środka Bookkeeper tylko z jednej strony (od odwrocia). Takie postępowanie nie zapewnia wprawdzie odkwaszenia całej struktury papieru, ale gwarantuje, że warstwa malarska nie ulegnie zmianie. Przy wykonywaniu zabiegu należy także uwzględniać grubość i chłonność podłoża, które w papierach akwarelowych bywają zróżnicowane, co w istotny sposób może wpływać na stopień i równomierność odkwaszenia. Władysław Sobucki, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, chemik, specjalizuje się w ochronie i konserwacji zbiorów bibliotecznych i archiwalnych. Prowadzi badania dotyczące tej tematyki. Grażyna Macander-Majkowska, konserwator dzieł sztuki, specjalizuje się w konserwacji akwarel, pasteli i obiektów nietypowych na papierze i pergaminie. Joanna Kurkowska, dr inż. nauk chemicznych, specjalizuje się w identyfikacji spoiw organicznych przy użyciu spektroskopii w podczerwieni z transformacją Fouriera (FTIR). Katarzyna Królikowska-Pataraja, prowadzi badania z zakresu konserwacji tkanin i papierów zabytkowych. Interesuje się procesami degradacji i ochrony drewna archeologicznego. Przygotowuje pracę doktorską na ten temat. Oprócz autorów artykułu w badaniach uczestniczyły: dr A. Zatorska, E. Jeżewska, A. Nowicka i K. Załęska. W publikacji wykorzystano także zrealizowane pod kierunkiem G. Macander- Majkowskiej prace kursowe studentek: D. Długosz-Jasińskiej i G. Tumidajskiej. Autorzy dziękują wszystkim wymienionym osobom za współpracę przy realizacji badań. Badania zostały przeprowadzone w ramach pracy naukowej finansowanej ze środków na naukę w latach jako projekt badawczy pt. Zastosowanie metody Bookkeeper w konserwacji akwarel, pasteli i innych zabytków na papierze wykonanych w technikach wrażliwych na wodę. Przypisy 1 Patrz: W. Sobucki, Problematyka ochrony zbiorów z XIX i XX w. o podłożu z papieru, Ochrona Zabytków 2008, t. 61, nr 3, s Pisali o tym: T. Kozielec, Ocena wpływu masowego odkwaszania metodami: Bookkeeper, Battelle, Libertec i DAE na wybrane właściwości papieru, Notes Konserwatorski 2007, nr 11, s ; S.D. Stauderman, I. Brückle, J.J. Bischoff, Observations on the use of Bookkeeper deacidification spray for the treatment of individual objects, AIC. The Book and Paper Group Annual 1996, nr 15; S. Zumbühl, S. Wuelfert, Chemical aspects of the Bookkeeper deacidification of cellulosic materials: The influence of surfactants, Studies in Conservation 2001, t. 46, s Patrz: W. Sobucki, G. Macander-Majkowska, D. Rams, D. Jarmińska, Badania nad odkwaszaniem akwarel, Notes Konserwatorski 2012, nr 15, s Wyniki testów były prezentowane także w trakcie sesji naukowej w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich, Wrocław, , E. Jeżewska, J. Kurkowska, K. Załęska, Badania nad odkwaszaniem akwarel preparatem Bookkeeper, (poster). 5 G. Macander-Majkowska, Pastel problematyka konserwatorska w odniesieniu do technologii wykonania, Notes Konserwatorski 2011, nr 14, s Patrz: N. Pauler, Optyka papieru, Instytut Celulozowo- Papierniczy, Łódź [1999]. 7 Patrz: M. Ciechańska, B.F. Zerek, Zmiany kolorystyczne w świetle i w ciemności. Porównanie trwałości koloru tuszy, tonerów, farb drukarskich i artystycznych, Notes Konserwatorski 2008, nr 12, s Bibliografia Ciechańska M., Zerek B.F., Zmiany kolorystyczne w świetle i w ciemności. Porównanie trwałości koloru tuszy, tonerów, farb drukarskich i artystycznych, Notes Konserwatorski 2008, nr 12. Kozielec T., Ocena wpływu masowego odkwaszania metodami: Bookkeeper, Battelle, Libertec i DAE na wybrane właściwości papieru, Notes Konserwatorski 2007, nr
8 Macander-Majkowska G., Pastel problematyka konserwatorska w odniesieniu do technologii wykonania, Notes Konserwatorski 2011, nr 14. Pauler N., Optyka papieru, Instytut Celulozowo-Papierniczy, Łódź [1999]. Sobucki W., Macander-Majkowska G., Rams D., Jarmińska D., Badania nad odkwaszaniem akwarel, Notes Konserwatorski 2012, nr 15. Sobucki W., Problematyka ochrony zbiorów z XIX i XX w. o podłożu z papieru, Ochrona Zabytków 2008, t. 61, nr 3. Stauderman S.D., Brückle I., Bischoff J.J., Observations on the use of Bookkeeper deacidification spray for the treatment of individual objects, AIC. The Book and Paper Group Annual Zumbühl S., Wuelfert S., Chemical aspects of the Bookkeeper deacidification of cellulosic materials: The influence of surfactants, Studies in Conservation 2001, t. 46. Summary The deacidification of watercolours and pastels In the process of preservation of paper artifacts, such as watercolour, gouache or pastel, the usage of water and other solvents is generally avoided. This represents a significant obstacle, which specifically relates to the elimination of acidic paper substrate. The article presents the outcome of our research on the use of Bookkeeper s deacidification method to preserve this type of objects. Perfluoroheptane organic liquid, which is neutral to inks, dyes and other substances that are sensitive to water and other solvents, is used as a carrier in the deacidification substance magnesium oxide. It does not cause physical changes in the paper, typical for water treatment cut and deformed sheets. The article shows the results obtained during the deacidification of eight watercolours and three pastels. The tests, which were continued as the basis previous studies, during which the impact of this method of deacidification on the colour stability of a model watercolour painting was examined, were prepared for two types of securities. The researches came to the conclusion expressed in the article that Bookkeeper deacidification method carried out on the verso is completely safe for the objects and does not cause significant changes in the layer of paint colours. 122
Zastosowanie metody Bookkeeper w konserwacji
Zastosowanie metody Bookkeeper w konserwacji akwarel, pasteli i innych zabytków na papierze, wykonanych w technikach wrażliwych na wodę: podsumowanie grantu *1 Władysław Sobucki, Grażyna Macander-Majkowska,
Biblioteka Narodowa. Notes Konserwatorski
Biblioteka Narodowa Notes Konserwatorski 16 Komitet redakcyjny Ewa Potrzebnicka (przewodnicząca), Marzena Ciechańska, Elżbieta Jabłońska, Władysław Sobucki, Bartosz Szymański, Maria Woźniak Redakcja Agata
Wstęp 11 Od autora 13 Podziękowania 14. I. Celuloza i inne składniki włókien roślinnych 15
spis treści Wstęp 11 Od autora 13 Podziękowania 14 I. Celuloza i inne składniki włókien roślinnych 15 Budowa celulozy 16 Podstawowe właściwości celulozy 17 Działanie kwasów 17 Reakcja z alkaliami 18 Utlenianie
Biblioteka Narodowa. Notes Konserwatorski
Biblioteka Narodowa Notes Konserwatorski 16 Komitet redakcyjny Ewa Potrzebnicka (przewodnicząca), Marzena Ciechańska, Elżbieta Jabłońska, Władysław Sobucki, Bartosz Szymański, Maria Woźniak Redakcja Agata
Noty o Autorach. Noty o Autorach
Ewa Chlebus konserwator zabytkowego papieru i skóry, absolwentka Zakładu Konserwacji Papieru i Skóry Wydziału Sztuk Pięknych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od 2008 roku zatrudniona jako
BADANIA PORÓWNAWCZE PAROPRZEPUSZCZALNOŚCI POWŁOK POLIMEROWYCH W RAMACH DOSTOSOWANIA METOD BADAŃ DO WYMAGAŃ NORM EN
PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK nr 1 (137) 2006 BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY No 1 (137) 2006 ARTYKUŁY - REPORTS Anna Sochan*, Anna Sokalska** BADANIA PORÓWNAWCZE PAROPRZEPUSZCZALNOŚCI
po aplikacji preparatu Bookkeeper
Migracja związków magnezu w bibule Whatman po aplikacji preparatu Bookkeeper Anna Nowicka notes 18_2016 Summary: Anna Nowicka, Migration of Magnesium Compounds in Whatman Blotting Paper upon the Application
BADANIA POKRYWANIA RYS W PODŁOŻU BETONOWYM PRZEZ POWŁOKI POLIMEROWE
PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK nr 3 (151) 2009 BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY No 3 (151) 2009 ARTYKUŁY - REPORTS Joanna Kokowska* BADANIA POKRYWANIA RYS W PODŁOŻU BETONOWYM PRZEZ
Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Zakład Badań Specjalistycznych i Technik Dokumentacyjnych
SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI pierwszego etapu UMOWY o DZIEŁO p.t.: Wykonanie szlifów i analiza produktów korozji próbek metali konstrukcyjnych parowozów metodami mikro-chemicznymi i laserowej spektrometrii
Notes Konserwatorski. SOS dla zbiorów. Biblioteka Narodowa
8 Notes Konserwatorski SOS dla zbiorów Biblioteka Narodowa Biblioteka Narodowa Dzia Ochrony i Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych SOS dla zbiorów Biblioteka Narodowa Warszawa 2004 4 VII. KONFERENCJE, SESJE,
Związki nieorganiczne
strona 1/8 Związki nieorganiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Typy związków nieorganicznych: kwasy, zasady, wodorotlenki, dysocjacja jonowa, odczyn roztworu,
Treści podstawowe i przedmioty kierunkowe (przedmioty obowiązkowe)
UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU WYDZIAŁ SZTUK PIĘKNYCH KIERUNEK: KONSERWACJA I RESTAURACJA DZIEŁ SZTUKI SPECJALNOŚĆ WEDŁUG UZYSKANYCH KWALIFIKACJI: Konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby
Białość oznaczana jednostką CIE, oznacza wzrokowy odbiór białego papieru, do którego produkcji wykorzystano (lub nie) wybielacze optyczne (czyli
Białość oznaczana jednostką CIE, oznacza wzrokowy odbiór białego papieru, do którego produkcji wykorzystano (lub nie) wybielacze optyczne (czyli poddano procesowi wybielania), z zachowaniem parametrów
ISSN 1509-5681. Notes Konserwatorski. Biblioteka Narodowa
ISSN 1509-5681 12 Notes Konserwatorski Biblioteka Narodowa Biblioteka Narodowa Dzia Ochrony i Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych 12 Notes Konserwatorski Biblioteka Narodowa Warszawa 2008 Komitet Redakcyjny:
Treści podstawowe i przedmioty kierunkowe (przedmioty obowiązkowe)
UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU WYDZIAŁ SZTUK PIĘKNYCH KIERUNEK: KONSERWACJA I RESTAURACJA DZIEŁ SZTUKI SPECJALNOŚĆ WEDŁUG UZYSKANYCH KWALIFIKACJI: Konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby
NAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH POBRANYCH Z PŁYT EPS O RÓŻNEJ GRUBOŚCI
PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK 1 (145) 2008 BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY No 1 (145) 2008 Zbigniew Owczarek* NAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH
Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)
Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.
Treści podstawowe i przedmioty kierunkowe (przedmioty obowiązkowe)
UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU WYDZIAŁ SZTUK PIĘKNYCH KIERUNEK: KONSERWACJA I RESTAURACJA DZIEŁ SZTUKI SPECJALNOŚĆ WEDŁUG UZYSKANYCH KWALIFIKACJI: Konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby
Notes Konserwatorski. Trwa e zbiory êród em historii. Biblioteka Narodowa
9 Notes Konserwatorski Trwa e zbiory êród em historii Biblioteka Narodowa Biblioteka Narodowa Dzia Ochrony i Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych Trwa e zbiory êród em historii Biblioteka Narodowa Warszawa
ANALiZA WPŁYWU PARAMETRÓW SAMOLOTU NA POZiOM HAŁASU MiERZONEGO WEDŁUG PRZEPiSÓW FAR 36 APPENDiX G
PRACE instytutu LOTNiCTWA 221, s. 115 120, Warszawa 2011 ANALiZA WPŁYWU PARAMETRÓW SAMOLOTU NA POZiOM HAŁASU MiERZONEGO WEDŁUG PRZEPiSÓW FAR 36 APPENDiX G i ROZDZiAŁU 10 ZAŁOżEń16 KONWENCJi icao PIotr
Badania nad zastosowaniem celulozy bakteryjnej w konserwacji i restauracji dzieł sztuki
Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XLIII, Toruń 2012 Halina Rosa, Alicja Strzelczyk, Elżbieta Jabłońska, Tomasz Kozielec, Joanna Karbowska-Berent Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Sztuk
BADANIA LABORATORYJNE PIGMENTÓW DO PRODUKCJI KOSTKI BRUKOWEJ
BADANIA LABORATORYJNE PIGMENTÓW DO PRODUKCJI KOSTKI BRUKOWEJ Posiadamy laboratorium: w zakładzie w Osinach Celem badań laboratoryjnych jest: stała i bieżąca kontrola jakości surowców oraz wyrobów gotowych
KLASA II Dział 6. WODOROTLENKI A ZASADY
KLASA II Dział 6. WODOROTLENKI A ZASADY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą definiuje wskaźnik; wyjaśnia pojęcie: wodorotlenek; wskazuje metale aktywne i mniej aktywne; wymienia
We wszystkich instytucjach gromadzących zbiory
Władysław Sobucki PROBLEMATYKA OCHRONY ZBIORÓW Z XIX I XX W. O PODŁOŻU Z PAPIERU We wszystkich instytucjach gromadzących zbiory wykonane na papierze łatwo można dostrzec, że kolekcje powstałe w XIX i XX
ARTYKUŁY REPORTS OCENA ODPORNOŚCI POWŁOK Z FARB ELEWACYJNYCH NA DZIAŁANIE GRZYBÓW PLEŚNIOWYCH DO CELÓW ZNAKOWANIA EKOLOGICZNEGO
ARTYKUŁY REPORTS Alicja Abram* OCENA ODPORNOŚCI POWŁOK Z FARB ELEWACYJNYCH NA DZIAŁANIE GRZYBÓW PLEŚNIOWYCH DO CELÓW ZNAKOWANIA EKOLOGICZNEGO W artykule przedstawiono metodę i wyniki badań odporności powłok
XXV KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW
IMIĘ I NZWISKO PUNKTCJ SZKOŁ KLS NZWISKO NUCZYCIEL CHEMII I LICEUM OGÓLNOKSZTŁCĄCE Inowrocław 12 maja 2018 Im. Jana Kasprowicza INOWROCŁW XXV KONKURS CHEMICZNY DL GIMNZJLISTÓW ROK SZKOLNY 2017/2018 ZDNIE
Odczyn roztworu Skala ph. Piotr Zawadzki i Aleksandra Jarocka
Odczyn roztworu Skala ph Piotr Zawadzki i Aleksandra Jarocka Wskaźniki a odczyn Ph Wskaźniki, to związki, które w zależności od odczynu roztworu zmieniają barwę. Najczęściej spotykanymi w naszym otoczeniu
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych. CHEMIA klasa II.
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych CHEMIA klasa II Oceny śródroczne: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: -wymienia zasady bhp
WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE
WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE COCCIO ANTICO produkcji OIKOS jest posiadającym zdolność dyfuzji wyrobem na bazie minerałów, idealnym do naśladowania dawnych rzemieślniczych technik dekoracji wnętrz. Umożliwia
MODELE KOLORÓW. Przygotował: Robert Bednarz
MODELE KOLORÓW O czym mowa? Modele kolorów,, zwane inaczej systemami zapisu kolorów,, są różnorodnymi sposobami definiowania kolorów oglądanych na ekranie, na monitorze lub na wydruku. Model RGB nazwa
Ocena metodą stanfordzką stanu zachowania zbiorów z XIX i XX wieku w Bibliotece Narodowej w Warszawie informacja wstępna
Władysław Sobucki Ocena metodą stanfordzką stanu zachowania zbiorów z XIX i XX wieku w Bibliotece Narodowej w Warszawie informacja wstępna W Bibliotece Narodowej w Warszawie, na przełomie 21 i 22 roku
Małgorzata Zubielewicz Anna Ślusarczyk Grażyna Kamińska-Bach Instytut Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników Oddział Farb i Tworzyw
Porównanie właściwości ochronnych systemów powłokowych eksploatowanych kilkanaście lat w naturalnych warunkach korozyjnych z wynikami badań laboratoryjnych Criteria and guidelines for evaluation and selection
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z PLASTYKI W KLASIE IV
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z PLASTYKI W KLASIE IV Z pomocą nauczyciela uczeń: wymienia placówki działające na rzecz kultury, tłumaczy zasady
A. Schody drewniane, polichromowane, usytuowane pomiędzy pierwszą a drugą kondygnacją, XIX wiek
Opis zadania: KONSERWACJA I REKONSTRUKCJA SCHODÓW HISTORYCZNYCH (wykonanie stopnic i podstopnic oraz spoczników wraz z renowacją elementów balustrad) NA LEWEJ KLATCE SCHODOWEJ ORAZ DREWNIANYCH ELEMENTÓW
Wpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych
WANDA NOWAK, HALINA PODSIADŁO Politechnika Warszawska Wpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych Słowa kluczowe: biodegradacja, kompostowanie, folie celulozowe, właściwości wytrzymałościowe,
Wszystkie zdjęcia użyte w niniejszym dokumencie służą wyłącznie do celów szkoleniowych.
Nadruk CMYK na kubkach reklamowych to narzędzie o ogromnych możliwościach. Nie oznacza to jednak, że technologia ta może być wykorzystywana w każdym przypadku. Nadruki te posiadają bowiem szereg ograniczeń,
4. Składowanie. Preparatu nie należy składować razem z produktami spożywczymi, napojami oraz paszami.
Cillit -Neutra Cillit-Neutra przeznaczony jest do neutralizacji zużytych roztworów Cillit (patrz: karta katalogowa L 06), szczególnie przed ich odprowadzeniem do kanalizacji, jak również do podwyższania
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII 2013/2014
Uczeń klasy I: WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII 2013/2014 -rozróżnia i nazywa podstawowy sprzęt laboratoryjny -wie co to jest pierwiastek, a co to jest związek chemiczny -wyszukuje w układzie okresowym nazwy
SZCZEGÓŁOWY KOSZTORYS OFERTOWY
OKREŚLENIE PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA SZCZEGÓŁOWY KOSZTORYS OFERTOWY Załącznik nr 1 do specyfikacji ZZP.271.1055.2017 DOSTAWA PAPIERU NA POTRZEBY URZĘDU MIASTA NOWEGO SĄCZA ORAZ DOSTAWA PAPIERU NA POTRZEBY
RAPORT Z BADAŃ STARZENIOWYCH KOMPOZYTÓW POLIMEROWO- DRZEWNYCH FIRMY WINDOOR
RAPORT Z BADAŃ STARZENIOWYCH KOMPOZYTÓW POLIMEROWO- DRZEWNYCH FIRMY WINDOOR Data rozpoczęcia badania: 23.09.2016r. Data zakończenia badania: 04.11.2016r. Zleceniodawca: Firma Windoor ul. Rodziny Ziętalów
I SEMESTR NAZWA PRZEDMIOTU WYKŁAD ĆWI CZENIA
Pkt. 9. PLAN STUDIÓW I PROGRAM NAUCZANIA SERWACJA I RESTAURACJA DZIEŁ SZTUKI, I SEMESTR ZALI Historia filozofii z elementami estetyki 30 Egz. 3 Historia sztuki starożytnej 30 Egz. 3 Wstęp do historii sztuki
Wymagania programowe na poszczególne oceny. IV. Kwasy. Ocena bardzo dobra. Ocena dostateczna. Ocena dopuszczająca. Ocena dobra [1] [ ]
Wymagania programowe na poszczególne oceny IV. Kwasy Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra [1] [1 + 2] [1 + 2 + 3] [1 + 2 + 3 + 4] wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia
ISSN Notes Konserwatorski. Biblioteka Narodowa
ISSN 1509-5681 11 Notes Konserwatorski Biblioteka Narodowa Biblioteka Narodowa Dzia Ochrony i Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych 11 Notes Konserwatorski Biblioteka Narodowa Warszawa 2007 2 I. POLITYKA
Teoria światła i barwy
Teoria światła i barwy Powstanie wrażenia barwy Światło może docierać do oka bezpośrednio ze źródła światła lub po odbiciu od obiektu. Z oka do mózgu Na siatkówce tworzony pomniejszony i odwrócony obraz
XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016
XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego II Etap - 18 stycznia 2016 Nazwisko i imię ucznia: Liczba uzyskanych punktów: Drogi Uczniu, przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj
Instrukcja dla uczestnika
II edycja Konkursu Chemicznego Chemik dla uczniów szkół gimnazjalnych rok szkolny 2016/2017 Instrukcja dla uczestnika I etap Konkursu (etap szkolny) 1. Sprawdź, czy arkusz konkursowy, który otrzymałeś
FORMULARZ CENOWO-OFERTOWY WYKONAWCY
FORMULARZ CENOWO-OFERTOWY WYKONAWCY Dane dotyczące Wykonawcy Nazwa i adres:....... Numer telefonu:... Numer faksu:... REGON:... NIP:... Adres poczty elektronicznej:... Dane dotyczące Zamawiającego Muzeum
Współczesne metody badań instrumentalnych
Współczesne metody badań instrumentalnych Wykład IV Promieniowanie UV Reflektografia UV, fluorescencja wzbudzana UV Promieniowanie UV X UV próżniowy daleki UV bliski UV VIS 4 nm 200 nm 300 nm 400 nm Bliski
WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE
WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE RAFFAELLO DECOR STUCCO produkcji OIKOS jest posiadającym zdolność dyfuzji wyrobem na bazie wapna gaszonego. Idealnie nadaje się do naśladowania dawnych technik dekoracji wnętrz.
WYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie II
WYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie II Lp. Treści nauczania (temat lekcji) Liczba godzin na realizację Treści nauczania (pismem pogrubionym zostały zaznaczone treści Podstawy Programowej ) Wymagania i kryteria
Rozkład materiału nauczania chemii klasa 2.
Rozkład materiału nauczania chemii klasa 2. Lp. Treści nauczania (temat lekcji) Liczba godzin na realizację Umiejętności wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiązujące
Rozkład materiału nauczania chemii klasa 2 gimnazjum.
Rozkład materiału nauczania chemii klasa 2 gimnazjum. Lp. Treści nauczania (temat lekcji) Liczba godzin na realizację Umiejętności wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiązujące
KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ ROK SZKOLNY 2018/2019 ETAP SZKOLNY
Imię Nazwisko Czas pracy: 60 minut KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ ROK SZKOLNY 2018/2019 ETAP SZKOLNY Informacje: Uzyskane punkty 1. Sprawdź, czy otrzymałeś/aś łącznie 7 stron. Ewentualny
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Tytuł projektu: Realizacja Przedmiot Treści nauczania z podstawy programowej Treści wykraczające poza podstawę
Podział i skład produktów papierniczych
Podział i skład produktów papierniczych Podział materiałów poligraficznych Istnieje kilka kryteriów podziału materiałów poligraficznych. Z praktycznego punktu widzenia najważniejsze z nich to: Podział
Chemia kryminalistyczna
Chemia kryminalistyczna Wykład 2 Metody fizykochemiczne 21.10.2014 Pytania i pomiary wykrycie obecności substancji wykazanie braku substancji identyfikacja substancji określenie stężenia substancji określenie
Długopis Schneider Slider Touch XB
Strona 1 z 6 Dane dotyczące bezpieczeństwa użytkownika i środowiska 23.11.2016 r. Długopis Schneider Slider Touch XB Produkt Oznaczenie produktów Dane linii pisania Nr art. Grubość linii Kolor tuszu SR154201
WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe Zadanie
Na rysunku przedstawiono fragment układu okresowego pierwiastków.
Na rysunku przedstawiono fragment układu okresowego pierwiastków. Zadanie 1 (0 1) W poniższych zdaniach podano informacje o pierwiastkach i ich tlenkach. Które to tlenki? Wybierz je spośród podanych A
1.2 Logo Sonel podstawowe załoŝenia
1.2 Logo Sonel podstawowe załoŝenia Logo czyli graficzna forma przedstawienia symbolu i nazwy firmy. Terminu logo uŝywamy dla całego znaku, składającego się z sygnetu (symbolu graficznego) i logotypu (tekstowego
WYMAGANIA EDUKACYJNE
GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie II gimnazjum str. 1 Wymagania edukacyjne niezbędne do
Pierwiastki bloku d. Zadanie 1.
Zadanie 1. Zapisz równania reakcji tlenków chromu (II), (III), (VI) z kwasem solnym i zasadą sodową lub zaznacz, że reakcja nie zachodzi. Określ charakter chemiczny tlenków. Charakter chemiczny tlenków:
MATERIAŁY MALARSKIE- PIGMENTY I WYPEŁNIACZE
Pracownia Technik Malarskich i Rysunkowych oraz Działań Innowacyjnych MATERIAŁY MALARSKIE- PIGMENTY I WYPEŁNIACZE Prowadzący: prof. dr hab. Jacek Jarczewski P I G M E N T Y Pigmenty to sproszkowane substancje
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKO RESTAURATORSKICH I SCALENIA KOLORYSTYCZNEGO ELEWACJI KORPUSU GŁÓWNEGO ORAZ ŁĄCZNIKÓW PAŁACU ZAMOYSKICH W KOZŁÓWCE
Załącznik nr 10 do siwz PROGRAM PRAC KONSERWATORSKO RESTAURATORSKICH I SCALENIA KOLORYSTYCZNEGO ELEWACJI KORPUSU GŁÓWNEGO ORAZ ŁĄCZNIKÓW PAŁACU ZAMOYSKICH W KOZŁÓWCE Opracowanie Artysta Plastyk- Konserwator
WYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne Z CHEMII W KLASIE II gimnazjum
WYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne Z CHEMII W KLASIE II gimnazjum Program nauczania chemii w gimnazjum autorzy: Teresa Kulawik, Maria Litwin Program realizowany przy pomocy
Propozycja planu wynikowego Chemia Nowej Ery - klasa 2 gimnazjum
1 Propozycja planu wynikowego Chemia Nowej Ery - klasa 2 gimnazjum Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Dział III. Woda i roztwory wodne Treści nauczania 7. Poznajemy związek chemiczny wodoru i tlenu
CECHOWANIE TERMOELEMENTU Fe-Mo I WYZNACZANIE PUNKTU INWERSJI
INSTYTUT FIZYKI WYDZIAŁ INŻYNIERII PRODUKCJI I TECHNOLOGII MATERIAŁÓW POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA PRACOWNIA FIZYKI CIAŁA STAŁEGO Ć W I C Z E N I E N R FCS - 7 CECHOWANIE TERMOELEMENTU Fe-Mo I WYZNACZANIE
WYZNACZANIE WYSOKOŚCI Z WYKORZYSTANIEM NIWELACJI SATELITARNEJ
WYZNACZANIE WYSOKOŚCI Z WYKORZYSTANIEM NIWELACJI SATELITARNEJ Karol DAWIDOWICZ Jacek LAMPARSKI Krzysztof ŚWIĄTEK Instytut Geodezji UWM w Olsztynie XX Jubileuszowa Jesienna Szkoła Geodezji, 16-18.09.2007
ISSN 1509-5681. Notes. Konserwatorski. Biblioteka Narodowa
ISSN 1509-5681 Notes 13 Konserwatorski Biblioteka Narodowa 2 I. Polityka ochrony i konserwacji zbiorów Komitet redakcyjny Ewa Potrzebnicka (przewodnicząca), Donata Rams, Władysław Sobucki, Maria Woźniak
WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 STOPIEŃ WOJEWÓDZKI 9 MARCA 2018 R.
Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 9 MARCA 2018 R. 1. Test konkursowy zawiera 12 zadań. Na ich rozwiązanie masz 90 minut. Sprawdź, czy
KWASY I WODOROTLENKI. 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to:
KWASY I WODOROTLENKI 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to: 1. kwas siarkowy (IV), kwas siarkowy (VI), kwas azotowy, 2. kwas siarkowy (VI), kwas siarkowy (IV), kwas azotowy (V), 3. kwas siarkowodorowy,
Wymagania edukacyjne z chemii Klasa II WODOROTLENKI A ZASADY
Wymagania edukacyjne z chemii Klasa II WODOROTLENKI A ZASADY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą wymienia rodzaje wskaźników; sprawdza doświadczalnie działanie podaje przykłady
Alicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO
KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ROK SZKOLNY 2013/2014 ETAP SZKOLNY
Imię Nazwisko Czas pracy: 60 minut KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ROK SZKOLNY 2013/2014 ETAP SZKOLNY Informacje: Uzyskane punkty 1. Sprawdź, czy otrzymałeś/aś łącznie 7 stron. Ewentualny brak
Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych
Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych W wyniku programu badań transportu wilgoci i soli rozpuszczalnych w ścianach obiektów historycznych, przeprowadzono
Charakterystyka mierników do badania oświetlenia Obiektywne badania warunków oświetlenia opierają się na wynikach pomiarów parametrów świetlnych. Podobnie jak każdy pomiar, również te pomiary, obarczone
PASTELE. Pastele występują na sztuki i w zestawach. SENNELIER
PASTELE Oferujemy szeroką gamę pasteli suchych oraz pasteli olejnych skierowane zarówno dla profesjonalnych twórców, jak i dla hobbystów i osób rozpoczynających swą przygodę z rysunkiem. Pastele suche
Bogdan Filip Zerek. Zakład-Laboratorium Konserwatorskie Zbiorów Bibliotecznych. Biblioteka Narodowa
Bogdan Filip Zerek Zakład-Laboratorium Konserwatorskie Zbiorów Bibliotecznych Biblioteka Narodowa Przechowywanie dokumentów papierowych i elektronicznych Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. II Gimnazjum Rok szkolny 2015/2016 Wewnętrzna budowa materii
Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. II Gimnazjum Rok szkolny 2015/2016 Wewnętrzna budowa materii Dopuszczający (K) Dostateczny(P) Dobry(R) Bardzo dobry (D) Celujący (W) Uczeń : - wie,
CHEMIA KLASA II I PÓŁROCZE
CHEMIA KLASA II I PÓŁROCZE wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit wyjaśnia, co to jest wskaźnik i wymienia trzy przykłady odróżnia kwasy od
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie
Anna Barwaniec Justyna Rejek
CMYK Anna Barwaniec Justyna Rejek Wstęp, czyli czym jest tryb koloru? Tryb koloru wyznacza metodę wyświetlania i drukowania kolorów danego obrazu pozwala zmieniać paletę barw zastosowaną do tworzenia danego
Wymagania edukacyjne PLASTYKA kl. 4. Wymagania. Uczeń:
edukacyjne PLASTYKA kl. 4 Wymagania 1. Co widzimy i jak to pokazać? 2. ABC sztuki 3. i 4. Linia i punkt 5. Linie i punkty a sztuka prehistoryczna 6. Plama - wskazuje i opisuje elementy abecadła - wskazuje
W Andach podczas prowadzenia wykopalisk archeologicznych często znajduje się mumie owinięte w barwne szaty, które były symbolem statusu zmarłego lub
W Andach podczas prowadzenia wykopalisk archeologicznych często znajduje się mumie owinięte w barwne szaty, które były symbolem statusu zmarłego lub darem dla bogów. W celu identyfikacji barwników użytych
Barwniki spożywcze. Anna Rychter i Michalina Kolan. II Liceum Ogólnokształcące z oddziałami dwujęzycznymi i międzynarodowymi imienia Mikołaja
Barwniki spożywcze Anna Rychter i Michalina Kolan II Liceum Ogólnokształcące z oddziałami dwujęzycznymi i międzynarodowymi imienia Mikołaja Kopernika w Lesznie Czym są barwniki? To chemiczne związki organiczne
WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe Zadanie
GRAFIKA. Rodzaje grafiki i odpowiadające im edytory
GRAFIKA Rodzaje grafiki i odpowiadające im edytory Obraz graficzny w komputerze Może być: utworzony automatycznie przez wybrany program (np. jako wykres w arkuszu kalkulacyjnym) lub urządzenie (np. zdjęcie
WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE
WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE COCCIO CEMENTO produkcji OIKOS doskonale naśladuje dawne rzemieślnicze techniki dekoracji wnętrz. Nałożony szpachlą na gładki tynk daje efekt marmuru. Umożliwia aktywne oddychanie
Chemia. 3. Która z wymienionych substancji jest pierwiastkiem? A Powietrze. B Dwutlenek węgla. C Tlen. D Tlenek magnezu.
Chemia Zestaw I 1. Na lekcjach chemii badano właściwości: żelaza, węgla, cukru, miedzi i magnezu. Który z zestawów badanych substancji zawiera tylko niemetale? A Węgiel, siarka, tlen. B Węgiel, magnez,
Ćwiczenie 1: Wyznaczanie warunków odporności, korozji i pasywności metali
Ćwiczenie 1: Wyznaczanie warunków odporności, korozji i pasywności metali Wymagane wiadomości Podstawy korozji elektrochemicznej, wykresy E-pH. Wprowadzenie Główną przyczyną zniszczeń materiałów metalicznych
E 4. Poradnik doboru kolorów. Informacja techniczna. Sprawdzenie koloru
Sprawdzenie koloru Dobrze wykonana naprawa lakiernicza oznacza czasem konieczność dobarwiania, cieniowania lub polerowania starej powłoki. Stąd godne polecenia jest dokładne porównanie koloru renowacyjnego
A. Arkusz standardowy GM-A1, B1, C1 oraz arkusze przystosowane: GM-A4, GM-A5, GM-A6 1.
GM Charakterystyka arkuszy egzaminacyjnych A. Arkusz standardowy GM-A1, B1, C1 oraz arkusze przystosowane: GM-A4, GM-A5, GM-A6 1. Zestaw egzaminacyjny z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych
WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE
WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE RAFFAELLO MADREPERLATO produkcji OIKOS jest posiadającym zdolność dyfuzji wyrobem wykończeniowym na bazie wapna gaszonego o perłowym efekcie. Został opracowany specjalnie jako uzupełnienie
Krytyczne czynniki sukcesu w zarządzaniu projektami
Seweryn SPAŁEK Krytyczne czynniki sukcesu w zarządzaniu projektami MONOGRAFIA Wydawnictwo Politechniki Śląskiej Gliwice 2004 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 5 1. ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI W ORGANIZACJI 13 1.1. Zarządzanie
- w nawiasach kwadratowych stężenia molowe.
Cz. VII Dysocjacja jonowa, moc elektrolitów, prawo rozcieńczeń Ostwalda i ph roztworów. 1. Pojęcia i definicja. Dysocjacja elektroniczna (jonowa) to samorzutny rozpad substancji na jony w wodzie lub innych
HYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:
HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące
Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 6 marca 2015 r. zawody III stopnia (wojewódzkie)
Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 6 marca 2015 r. zawody III stopnia (wojewódzkie) Kod ucznia Suma punktów Witamy Cię na trzecim etapie konkursu chemicznego. Podczas konkursu możesz korzystać
Analiza Organiczna. Jan Kowalski grupa B dwójka 7(A) Własności fizykochemiczne badanego związku. Zmierzona temperatura topnienia (1)
Przykład sprawozdania z analizy w nawiasach (czerwonym kolorem) podano numery odnośników zawierających uwagi dotyczące kolejnych podpunktów sprawozdania Jan Kowalski grupa B dwójka 7(A) analiza Wynik przeprowadzonej
Konkurs chemiczny - gimnazjum. 2017/2018. Etap wojewódzki MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA ZADAŃ KONKURSU CHEMICZNEGO ETAP III (WOJEWÓDZKI)
MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA ZADAŃ KONKURSU CHEMICZNEGO ETAP III (WOJEWÓDZKI) Zadania zamknięte: 1 pkt poprawnie zaznaczona odpowiedź; 0 pkt błędnie zaznaczona odpowiedź. Zadanie 1 2 3 4 5 6
Farby do tkanin TZ. Technical Data Sheet. Farby drukarskie TZ do tkanin
Farby drukarskie TZ do tkanin ZASTOSOWANIE Specjalne farby drukarskie do sitodruku przeznaczone do drukowania na różnych wyrobach tekstylnych, zarówno naturalnych jak i syntetycznych, które szczególnie