Procesy integracyjne w gospodarce światowej PLAN WYKŁADU. Integracja ekonomiczna

Transkrypt

1 Procesy integracyjne w gospodarce światowej MSG Wykład V Podyplomowe Studia Handlu Zagranicznego PLAN WYKŁADU Integracja gospodarcza a międzynarodowa polityka ekonomiczna Istota i formy międzynarodowej integracji gospodarczej Ugrupowania integracyjne we współczesnej gospodarce światowej Rozwój integracji w Europie: Unia Europejska Wielostronne regulacje handlu międzynarodowego GATT i WTO Integracja ekonomiczna Integracja ekonomiczna - proces scalania gospodarek narodowych poszczególnych krajów w wyniku którego tworzone są struktury (organizmy) gospodarcze o nowych właściwościach Integracja - proces dokonywany za pomocą mechanizmu rynkowego; państwo tworzy warunki umożliwiające rozszerzenie działania mechanizmu rynkowego w skali międzynarodowej 1

2 Integracja ekonomiczna Integracja realna scalenie gospodarek bez tworzenia przez państwo organizacyjnych ram porozumienia lub przy minimalnym zaangażowaniu w tym obszarze (Kanada i USA jeszcze przed powstaniem NAFTA) Działanie rynku kluczowe znaczenie dla procesu integrowania gospodarek Sposoby integrowania gospodarek: Usuwanie ograniczeń w handlu Liberalizacja przepływów kapitału Ułatwienie mobilności ludzi Tworzenie jednakowych warunków konkurencji Formy (stadia) międzynarodowej integracji gospodarczej Strefa wolnego handlu - likwidacja ceł i ograniczeń pozataryfowych między określoną grupą państw. Jednocześnie kraje te zachowują swobodę kształtowania warunków współpracy gospodarczej wobec krajów trzecich ( autonomiczną taryfę zewnętrzną)- np. Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu EFTA (1960 r.), CEFTA (1992 r.) 2

3 Formy (stadia) międzynarodowej integracji gospodarczej Unia celna - likwidacja ceł i ograniczeń pozataryfowych między określoną grupą państw oraz ujednolicenie taryfy celnej zewnętrznej; prowadzenie wspólnej polityki handlowej - np. Niemiecki Związek Celny (1834 r.), Formy (stadia) międzynarodowej integracji gospodarczej Wspólny rynek - likwidacja ceł i innych ograniczeń, ujednolicenie taryfy celnej zewnętrznej; brak ograniczeń co do przepływu czynników produkcji ( pracy i kapitału) np. UE Formy (stadia) międzynarodowej integracji gospodarczej Unia walutowa - Unia celna +wspólny rynek + unifikacja polityki walutowej (ograniczenie wahań kursów, tworzenie wspólnych rezerw walutowych, wprowadzenie jednolitej waluty) np. strefa EURO 3

4 Formy (stadia) międzynarodowej integracji gospodarczej Unia ekonomiczna - likwidacja ceł i innych ograniczeń, ujednolicenie taryfy celnej zewnętrznej; brak ograniczeń co do przepływu czynników produkcji ( pracy i kapitału); wspólna waluta; harmonizacja polityk wpływających na warunki konkurencji (polityka podatkowa, monetarna, społeczna) Formy (stadia) międzynarodowej integracji gospodarczej Unia polityczna - unia ekonomiczna+ koordynacja polityki zagranicznej Korzyści i straty w preferencyjnym porozumieniu handlowym Efekt kreacji handlu sprzyja wzrostowi obrotów międzynarodowych i prowadzi do racjonalnej lokalizacji produkcji Efekt przesunięcia hamuje rozwój handlu międzynarodowego i nie sprzyja racjonalnej lokalizacji produkcji 4

5 EFEKTY UNII CELNEJ - efekt kreacji handlu Q 1 wielkość podaży krajowej przy cenie P c Q 2 wielkość popytu krajowego przy cenie P c Q 3 wielkość podaży krajowej przy cenie P ś Q 4 wielkość popytu krajowego przy a- część nadwyżki producenta cenie P c- wpływy z ceł do budżetu ś Korzyść z efektu kreacji dla kraju przystępującego: b+d EFEKTY UNII CELNEJ - efekt przesunięcia handlu Gdy b+d <e to unia celna jest niekorzystna Q 1 wielkość podaży krajowej przy cenie P c Q 2 wielkość popytu krajowego przy cenie P c Q 3 wielkość podaży krajowej przy cenie P u Q 4 wielkość popytu krajowego przy cenie P u Łączne efekty unii celnej Krótkookresowe: suma efektów kreacji i przesunięcia handlu Długookresowe wynikające z dostosowania podmiotów gospodarczych do nowych warunków gospodarowania: Efekty skali produkcji Wpływ na efektywność gospodarowania (dzięki konkurencji) Wpływ na wielkość przedsiębiorstw (fuzje) Efekty uczenia się 5

6 PRZYKŁADY UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ - Europa EUROPEJSKA WSPÓLNOTA GOSPODARCZA (EWG) istnieje od 1957 r., od 1991 r. (Traktat z Maastricht) jako UNIA EUROPEJSKA: Austria, Belgia, Francja, Luksemburg, Holandia, Hiszpania, Portugalia, Wielka Brytania, Irlandia, Niemcy, Szwecja, Finlandia, Dania, Grecja, Włochy, Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, Estonia, Litwa, Łotwa, Cypr, Malta, Bułgaria, Rumunia EUROPEJSKIE STOWARZYSZENIE WOLNEGO HANDLU (EFTA) (1967 r)., należą: Islandia, Lichtenstein, Norwegia, Szwajcaria ŚRODKOWOEUROPEJSKIE POROZUMIENIE O WOLNYM HANDLU (CEFTA) (1992 r). Polska, Czechy, Węgry, Słowacja, Słowenia, Rumunia, Bułgaria. WSPÓLNY RYNEK PAŃSTW BAŁTYCKICH (1992 r)., Estonia, Litwa, Łotwa PRZYKŁADY UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ - Ameryka PÓŁNOCNOAMERYKAŃSKA STREFA WOLNEGO HANDLU (NAFTA) ( 1994 r.): USA, Kanada i Meksyk. WSPÓLNY RYNEK AMERYKI POŁUDNIOWEJ (MERCOSUR) (1991 r.): Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj STOWARZYSZENIE WOLNEGO HANDLU (LAFTA) (1961 r.): Nikaragua, Argentyna, Brazylia, Chile, Kolumbia, Ekwador, Meksyk, Paragwaj, Peru WSPÓLNY RYNEK AMERYKI ŚRODKOWEJ (CACM) (1960 r.): Kostaryka, Honduras, Gwatemala, Salwador PAKT ANDYJSKI (1969 r.), odnowiony w 1991 r., członkowie: Boliwia, Chile, Kolumbia, Ekwador, Peru, Wenezuela. PRZYKŁADY UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ- Azja STOWARZYSZENIE KRAJÓW AZJI POŁUDNIOWO- WSCHODNIEJ (ASEAN) ( 1967 r.), odnowione w 1992 r. Członkowie: Indonezja, Filipiny, Singapur, Tajlandia, Malezja, Brunei. REGIONALNE POROZUMIENIE O HANDLU I WSPÓŁPRACY MIĘDZY KRAJAMI POŁUDNIOWEGO PACYFIKU (SPARTECA), (1980r.); obejmuje 2 państwa rozwinięte Australia i Nowa Zelandia oraz 10 słabo rozwiniętych mikropaństw południowego Pacyfiku Fidżi, Kiribati, Nauru, Niune, Samoa Zachodnie, Tonga, Tuvalu, Vanuatu, Wyspy Cooka, Wyspy Salomona. REGIONALNA RADA WSPÓŁPRACY AZJI POŁUDNIOWEJ (SAARAC) (1983 r.): Bangladesz, Bhutan, Malediwy, Nepal, Pakistan, Indie, Sri Lanka. 6

7 PRZYKŁADY UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ- Afryka WSPÓLNOTA AFRYKI WSCHODNIEJ (1967 r.): Kenia, Tanzania, Uganda UNIA MAGHREBU (1989 r.): Algieria, Libia, Maroko, Mauretania, Tunezja. WSPÓLNOTA EKONOMICZNA AFRYKI (1991r.): wszystkie państwa Organizacji Jedności Afrykańskiej. Międzynarodowa współpraca w dziedzinie liberalizacji handlu Działalność GATT GATT, (General Agreement on Tariffs and Trade), Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu, podpisane w 1947 r. w Genewie porozumienie dotyczące polityki handlowej. WTO Światowa Organizacja Handlu Wielostronne regulacje handlu międzynarodowego GATT Z założenia miał być jedynie tymczasowym układem poprzedzającym powstanie ITO (Międzynarodowej Organizacji Handlowej), ale obowiązywał do 31 grudnia 1994, kiedy to powołano WTO (World Trade Organization). 7

8 Zasady działania GATT Kluczowymi zasadami, jakimi starali się kierować członkowie GATT, były: zasada niedyskryminacji i równego traktowania; stosowanie tzw. klauzuli największego uprzywilejowania i klauzuli narodowej; zasada wzajemności Zadania i efekty GATT Podstawowym zadaniem GATT była liberalizacja handlu międzynarodowego (kontrola, usuwanie przeszkód stojących na drodze rozwoju współpracy) Swoje funkcje GATT spełniał przede wszystkim poprzez organizowanie tzw. rund negocjacyjnych: pięciu w Genewie (lata: 1947, 1956, , , ) Annecy (1949) Torquay ( ) Punta del Este ( ). Jednym z najważniejszych efektów funkcjonowania GATT było 10-krotne obniżenie przeciętnego poziomu ceł RUNDY HANDLOWE GATT NAZWA Miejsce i rok Tematy negocjacj i Zakres handlu objętego redukcją (w %) Stopa reduk cji ceł (w %) Liczba uczestni czących krajów Pierwsza Druga Trzecia Genewa, 1947 Annecy, 1949 Torquay, 1951 CŁA 44 21,1 23 CŁA 3 1,9 13 CŁA 9 3,0 38 8

9 RUNDY HANDLOWE GATT NAZWA Miejsce i rok Szósta (Kennedy ego) Siódma (Tokijska Genewa, Genewa, Tematy negocjacji Cła, środki antydumpingowe Cła środki pozataryfowe, ogólne zasady porozumień Zakres handlu objętego redukcją (w %) Stopa redukc ji ceł (w %) Liczba uczestni - czących krajów 64 36, ,6 102 RUNDY HANDLOWE GATT NAZWA Miejsce i rok Tematy negocjacji Zakres handlu objętego redukcją (w %) Stopa reduk cji ceł (w %) Liczba uczestnic zących krajów Ósma - Urugwajsk a Początek: Punta del Este, 1986 Wejście w życie postanowie ń Genewa 1994, WTO, styczeń 1995 Cła środki pozataryfowe, usługi, własność intelektualna, forum do rokowań wielostronnych, przemysł włókienniczy, rolnictwo, powstanie WTO x 38,0 123 Wielostronne regulacje handlu międzynarodowego - WTO World Trade Organization (WTO) Światowa Organizacja Handlu Organizacja nazywana wielostronnym systemem handlowym mająca na celu ustalanie zasad handlu między narodami. Powstała w 1995 roku w wyniku postanowień RUNDY URUGWAJSKIEJ i zastąpiła GATT tj. działający od 1947 roku Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu 9

10 Cele WTO liberalizacja obrotów handlowych tworzenie forum do negocjacji handlowych rozstrzyganie sporów GŁÓWNE ZASADY GATT i WTO 1. zasada niedyskryminacji (wyrazem jej jest klauzula największego uprzywilejowania KNU oraz klauzula narodowa) 2. zasada wzajemności ( odstępstwem od tej zasady jest powszechny system preferencji GSP z 1971 r.) Zasada niedyskryminacji Obowiązek jednakowego traktowania przez kraj członkowski wszystkich innych członków Klauzula największego uprzywilejowania (KNU) obniżenie taryfy celnej w stosunku do jednego z partnerów musi powodować takie same traktowanie innych partnerów 2 wyjątki: kraje integrujące się handel między byłymi koloniami i metropolią 10

11 Zasada niedyskryminacji Klauzula narodowa: Obowiązek jednakowego traktowania przez kraj członkowski towarów krajowych i zagranicznych Przykład złamania zasady: podatek od importowanych papierosów w Tajlandii (lata 80-te XX wieku) 153 kraje członkowskie 30 krajów - obserwatorów Członkowie WTO Różnice między GATT i WTO GATT był zwoływany ad hoc i tymczasowy; WTO jest organizacją posiadającą osobowość prawną decyzje w GATT podejmowały strony kontraktujące, zaś do WTO należą państwa członkowie organizacji WTO i jej porozumienia są stałe, wchodzą w życie po ratyfikacji przez parlamenty krajów członkowskich GATT zajmował się tylko handlem, WTO działa w sferze usług i własności intelektualnej 11

12 GŁÓWNE SFERY POROZUMIEŃ WTO Sfera Towary Usługi Własność intelektualna Spory Podstawowe zasady GATT (General Agreement on Trade and Tarrifs) oraz aneksy GATS (General Agreement on Trade in Services) i aneksy TRIPS (Trade Related Asspects of Intellectual Property Rights) Dispute settlement 12