CZSTO STOSOWANIA KWIATÓW CITYCH DO DEKORACJI GROBÓW NA CMENTARZACH WE WROCŁAWIU

Transkrypt

1 Hortorum Cultus 2(2) 2003, CZSTO STOSOWANIA KWIATÓW CITYCH DO DEKORACJI GROBÓW NA CMENTARZACH WE WROCŁAWIU Regina Dbicz Streszczenie. Czsto stosowania kwiatów citych na grobach i obok nich badano w latach na 13 cmentarzach Wrocławia, komunalnych i rzymskokatolickich. W tym celu na kadym cmentarzu wybrano 10 reprezentatywnych miejsc, obejmujcych po 50 grobów. Uwzgldniono taksony wystpujce czciej ni dwa razy, uznajc mniejsz czsto za sporadyczn. Spisem objto cite roliny zielne, w tym tzw. ziele cit oraz gałzki krzewów i krzewinek. Oznaczono łcznie 129 taksonów kwiatów citych. Najwicej stosowano latem 99, nastpnie jesieni 61 i wiosn 50, w tym na kadym analizowanym obiekcie powtarzało si odpowiednio: 20, 14 i 17 taksonów. Wiosn groby na wszystkich cmentarzach najczciej udekorowane były wierzb iw, odmianami tulipana, forsycj, odmianami narcyza, drobnokwiatowymi odmianami chryzantemy wielkokwiatowej i bukszpanem zawsze zielonym; latem drobnokwiatowymi odmianami chryzantemy wielkokwiatowej, gipsówk wiechowat, astrem chiskim, dzwonkiem skupionym, liliami i pysznogłówk ogrodow; jesieni chryzantem wielkokwiatow, drobnokwiatowymi (gruntowymi) odmianami chryzantemy wielkokwiatowej, dali ogrodow, mieczykiem i krokosmi ogrodow. Słowa kluczowe: cmentarze, kwiaty cite WSTP Od wielu lat na polskich cmentarzach obserwuje si coraz wicej całkowicie zabudowanych nagrobków. Nie sprzyja to rozwojowi ogrodnictwa cmentarnego. Naturaln opraw i dekoracj dla nich mog by tylko kwiaty cite w formie wizanek, bukietów czy kompozycji, roliny doniczkowe oraz roliny posadzone obok grobów. To one w połczeniu z rónymi materiałami, z których wykonane s nagrobki tworz malownicze kompozycje. Warto przyjrze si zatem gatunkom tych rolin na reprezentatywnych cmentarzach. Mog std bowiem wypłyn interesujce wnioski dla producentów kwiatów oraz handlowców.

2 26 R. Dbicz Celem bada przedstawionych w niniejszej pracy było oznaczenie gatunków rolin ozdobnych, stosowanych jako kwiaty cite oraz obliczenie czstotliwoci ich stosowania do dekoracji grobów w poszczególnych porach roku, na wybranych cmentarzach Wrocławia. MATERIAŁ I METODY Czsto stosowania kwiatów citych do dekoracji grobów analizowano na cmentarzach wrocławskich połoonych na obszarze całego miasta. Wytypowano do tego celu 13 sporód 41 obecnie istniejcych nekropolii. Uwzgldniono cmentarze komunalne i parafialne (rzymskokatolickie). Siedem sporód badanych cmentarzy jest połoonych w strefie zaludnienia. Pozostałe znajduj si w ssiedztwie ogrodów, nieuytków, łk lub działek pracowniczych. Czsto stosowania kwiatów citych na grobach liczono w terminach pozwalajcych zaobserwowa sezonowo zmian składu gatunkowego rolin: wiosn w I dekadzie marca 1998 roku, w II dekadzie maja 1999 roku oraz w I dekadzie kwietnia 2000 roku, latem w I dekadzie lipca 1998 roku, na przełomie III dekady sierpnia i I dekady wrzenia 1999 roku oraz w I dekadzie sierpnia 2000 roku, jesieni w II dekadzie wrzenia 1998 roku, w II dekadzie padziernika 1999 roku oraz w III dekadzie wrzenia 2000 roku. W tym celu na kadym cmentarzu wybrano 10 reprezentatywnych miejsc obejmujcych po 50 grobów, czyli łcznie po 500 grobów. Wyjtkiem były najmniejsze cmentarze, na których czsto okrelono na prawie wszystkich grobach. Uwzgldniono taksony wystpujce czciej ni dwa razy, uznajc mniejsz czsto za sporadyczn, czyli nie majc wpływu na ogólny obraz ukwiecenia grobów. Brano pod uwag cite roliny zielne, krzewinki i krzewy. Nazewnictwo łaciskie zaczerpnito ze słownika nazw rolin Zander Handwörterbuch der Pflanzennamen [Erhardt i in. 2000]. Pełny wykaz taksonów znajduje si w Katedrze Ogrodnictwa Akademii Rolniczej we Wrocławiu. WYNIKI Na wszystkich badanych cmentarzach zanotowano łcznie 129 taksonów kwiatów citych, w tym tzw. ziele cit oraz gałzki krzewów i krzewinek stosowanych do dekoracji grobów. Naleały one do 43 rodzin botanicznych. Najliczniej reprezentowana była rodzina astrowatych 13 gatunków rolin jednorocznych, 1 gatunek wieloletni niezimujcy w gruncie, 23 gatunki bylin i 3 gatunki rolin szklarniowych. Do pozostałych rodzin naleało po 1 5 gatunków. Sporód 60 taksonów kwiatów citych, zdobicych groby wiosn, 17 tych samych wystpiło na kadym badanym cmentarzu, lecz z rón czstotliwoci. Były to w kolejnoci: kwitnce gałzki wierzby iwy, odmiany tulipanów, kwitnce gałzki forsycji, odmiany narcyzów, drobnokwiatowe odmiany chryzantemy wielokwiatowej, bukszpan wiecznie zielony, gerbera Jamesona, wierzba wiciowa, lilak pospolity, omieg kaukaski i arnowiec miotlasty (tab. 1). Kwiaty cite niezapominajki lenej, dzwonka skupionego, konwalii majowej, kosaca holenderskiego oraz pdy szparaga gstokwiatowego odmiany 'Sprengeri' i szczeciniastego zdobiły 1 2 grobów na kadym cmentarzu (tab. 1). Sporadycznie (na 1 3 cmentarzy) i z nie- Acta Sci. Pol.

3 Czsto stosowania kwiatów citych do dekoracji grobów na cmentarzach we Wrocławiu 27 Tabela 1. Kwiaty cite najczciej zdobice groby wiosn na cmentarzach Wrocławia Table 1. Cut flowers the most frequently decorating graves in Wroclaw cemeteries in Spring Czsto stosowania Frequency of applying Gatunek Species Salix caprea L ,2 Tulipa L., cultivars 305 9,8 Forsythia Vahl., cultivars 222 7,1 Narcissus L., cultivars 202 6,5 Dendanthema grandiflora Tzvelev, spray cultivars 189 6,1 Buxus sempervirens L ,2 Gerbera jamesonii Bolus ex Hook., cultivars 150 4,8 Salix viminalis L ,6 Syringa vulgaris L. 89 2,9 Doronicum orientale Hoffm. 74 2,4 Cytisus scoparius (L.) Link 69 2,2 Asparagus densiflorus (Kunth) Jessop Sprengeri 64 2,0 Aspagagus setaceus (Kunth) Jessop 62 2,0 Campanula glomerata L. 62 2,0 Iris hollandica 54 1,7 Convallaria majalis L. 52 1,7 Myosotis sylvatica Ehrh. Ex Hoffm. 50 1,6 Pozostałe Other ,2 Tabela 2. Kwiaty cite najczciej zdobice groby latem na cmentarzach Wrocławia Table 2. Cut flowers the most frequently decorating graves in Wroclaw cemeteries in Summer Hortorum Cultus 2(2) 2003 Gatunek Species Czsto stosowania Frequency of applying Dendranthema grandiflora Tzvelev, spray cultivars 206 3,6 Gypsophila paniculata L ,0 Callistephus chinensis (L ) Ness 133 2,3 Campanula glomerata L ,1 Lilium L., cultivars 117 2,0 Monarda L., cultivars 113 2,0 Tanacetum parthenium (L.) Sch. Bip ,9 Leucanthemum vulgare (Lam.) DC 107 1,9 Leucanthemum maximum (Ramond) DC 104 1,8 Dahlia pinnata Cav. 97 1,7 Zinnia elegans Jacq. 91 1,6 Gladiolus L., cultivars 84 1,5 Achillea ptarmica L. 75 1,3 Lupinus polyphyllus Lindl. 69 1,2 Dianthus barbatus L. 67 1,2 Rudbeckia hirta L. 65 1,1 Calendula officinalis L. 63 1,1 Rosa L., culrivars 55 0,9 Rudbeckia fulgida Aiton 54 0,9 Hemerocallis hybrida 47 0,8 Pozostałe other

4 28 R. Dbicz Tabela 3. Kwiaty cite najczciej zdobice groby jesieni na cmentarzach Wrocławia Table 3. Cut flowers the most frequently decorating graves in Wroclaw cemeteries in Autumn Czsto stosowania Frequency of applying Gatunek Species Dendranthema grandiflora Tzvelev 215 8,5 Dendranthema grandiflora Tzvelev, garden culivars 198 7,8 Dahlia pinnata Cav ,7 Gladiolus L., cultivars 130 5,1 Crocosmia crocosmiiflora (Burbridge et Dean) N. E. Br ,1 Zinnia elegans Jacq ,7 Callistephus chinensis (L ) Ness 117 4,6 Dendranthema grandiflora Tzvelev, standard cultivars 117 4,6 Aspagagus setaceus (Kunth) Jessop Achillea ptarmica L. 67 2,6 Asparagus densiflorus (Kunth) Jessop Sprengeri 65 2,5 Cosmos bipinnatus Cav. 64 2,5 Limonium sinuatum (L.) Milll. 61 2,4 Rudbeckia fulgida Aiton 50 2,0 Pozostałe Other ,1 Tabela 4. Czstotliwo stosowania kwiatów citych na cmentarzach Wrocławia w latach Table 4. Frequency of applying of cut flowers in Wroclaw cemeteries in years Grupy rolin Groups of plants Wiosna Spring Czsto stosowania Frequency of applying Lato Summer Jesie Autumn Jednoroczne Annual , ,2 Dwuletnie Biennal 50 1,6 70 2,0 71 2,8 Wieloletnie nie zimujce w gruncie Overwintering indors 199 5, ,5 Byliny Perennial , , ,5 Krzewy i krzewinki Shrubs ,3 65 1,9 26 1,0 Szklarniowe Glasshouse , , ,9 Ogółem Generally wielk czstotliwoci upikszały groby: hiacynt wschodni (Hyacinthus orientalis L.), kosaciec syberyjski (Iris sibirica L.), mak wschodni (Papawer orientale L.), pigwowiec (Chaenomeles Lindl. sp.) i storczyk dendrobium (Dendrobium bigibbum Lindl.). Cite byliny i gałzki krzewów miały podobny udział w dekoracjach rolinnych i stanowiły odpowiednio 36,4 i 36,3 (tab. 4). Roliny dwuletnie reprezentowane były tylko przez niezapominajk len, która zdobiła 50 grobów łcznie na wszystkich cmentarzach (tab. 1). Acta Sci. Pol.

5 Czsto stosowania kwiatów citych do dekoracji grobów na cmentarzach we Wrocławiu 29 Latem na grobach wszystkich cmentarzy zarejestrowano 96 taksonów kwiatów citych w tym: 31 gatunków rolin jednorocznych, 4 niezimujce w gruncie, 47 bylin, 2 krzewów i 12 gatunków rolin szklarniowych (tab. 2). Sporód nich 20 stosowano do dekoracji grobów na kadym badanym cmentarzu. Dominowały drobnokwiatowe odmiany chryzantemy wielkokwiatowej. Drugie miejsce pod wzgldem czstotliwoci upikszania grobów kwiatami citymi zajła gipsówka wiechowata, a na kolejnych miejscach znalazły si aster chiski, dzwonek skupiony, gatunki i odmiany lilii, pysznogłówka ogrodowa, wrotycz maruna, jastru właciwy, jastru wielki, dalia ogrodowa w odmianach, cynia wytworna i mieczyk w odmianach (tab. 2). Do rolin czsto zauwa- alnych naleały take: nagietek lekarski, rudbekia owłosiona, godzik brodaty, krwawnik kichawiec, rudbekia błyskotliwa, łubin trwały, liliowiec ogrodowy oraz róa w gatunkach i odmianach (tab. 2). Cite byliny i roliny jednoroczne były latem, najcz- ciej stosowanymi grupami rolin na wszystkim cmentarzach. Ich udział wynosił odpowiednio 44,6 i 29,0 (tab. 4). Jesieni groby na wszystkich cmentarzach ozdobione były przez 61 gatunków kwiatów citych, w tym 17 jednorocznych, 3 dwuletnie, 3 niezimujce w gruncie, 19 bylin, 2 gatunki krzewów i 17 gatunków rolin szklarniowych. Jednak tylko czternacie sporód nich uywano w upikszaniu grobów na wszystkich analizowanych obiektach. Według czstotliwoci stosowania były to kolejno: chryzantema wielkokwiatowa (odmiany uprawiane w gruncie), drobnokwiatowe odmiany chryzantemy wielkokwiatowej, dalia ogrodowa, mieczyk w odmianach, krokosmia ogrodowa, cynia wytworna, aster chiski, wielkokwiatowe odmiany chryzantemy wielkokwiatowej, w pdy szparaga gstokwiatowego odmiany 'Sprengeri', krwawnik kichawiec, szparag szczeciniasty, kosmos podwójnie pierzasty, zatrwian wrbny i rudbekia błyskotliwa (tab. 3). Sporadycznie, to znaczy na 1 3 cmentarzach i z czstotliwoci liczbow 3 5 stosowano w dekoracjach: szcze pospolit (Dipsacus sylvestris Huds.) i sukiennicz (D. fullonum L.), nawło kanadyjsk (Solidago canadensis L.), przegorzany kulisty (Echinops sphaerocephalus L.) i pospolity (S. ritro L.), rudbeki lnic (Rudbeckia nitida L.), wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare L.), zawilec japoski (Anemone hupehensis var. japonica Thunb.) i cantedeski etiopsk (Zantedeschia aethiopica L.) Spreng.). Jesieni najwikszy udział w upikszaniu grobów na wszystkich cmentarzach miały cite roliny szklarniowe i roliny jednoroczne, które stosowano z podobn czstotliwoci wynoszc odpowiednio 29,9 i 29,2 (tab. 4). Citymi bylinami zdobiono groby z czstotliwo- ci 22,4 (tab. 4). DYSKUSJA Kwiaty cite na grobie to wyraz szczególnego szacunku i pamici dla zmarłego. Składane s one w formie bukietów, wizanek, kompozycji kwiatowych lub pojedynczo przez cały rok, z wyjtkiem zimy, kiedy to przynoszone s sporadycznie, na przykład z okazji rocznicy mierci, urodzin czy imienin. Groby w Polsce najczciej s ozdabiane na Wszystkich witych (1 listopada), ale w niniejszym opracowaniu nie analizowano składu gatunkowego rolin w tym czasie, poniewa znaczco zmieniłoby to ogólny obraz ukwiecenia grobów jesieni. Drugim wanym okresem składania kwiatów citych Hortorum Cultus 2(2) 2003

6 30 R. Dbicz na grobach jest Wielkanoc, zwłaszcza gdy wypada w kwietniu. W tym czasie wyranie wzrastała czsto stosowania kwiatów citych. Działo si tak na kadym z analizowanych cmentarzy. Wtedy włanie przynoszone s na groby typowe dla polskiej tradycji witecznej gałzki wierzby iwy i wiciowej, bukszpanu zawsze zielonego, arnowca miotlastego oraz tulipany i narcyzy pochodzce głównie z upraw pod osłonami. Latem i jesieni dominowały kwiaty cite z ogrodów i działek, zwłaszcza na cmentarzach usytuowanych w ich pobliu. Były to najczciej aster chiski, pysznogłówka ogrodowa, wrotycz maruna, jastru właciwy, dalia ogrodowa, cynia wytworna, krwawnik kichawiec, chryzantema wielkokwiatowa, a take mieczyk i krokosmia ogrodowa, czyli gatunki uprawiane w gruncie o dobrej trwałoci po ciciu [Nowak i Rudnicki 1988]. Jako wypełnienie kompozycji kwiatowych czsto, szczególnie latem, stosowano gipsówk wiechowat, któr łczono z wymienionymi gatunkami oraz z innymi, spotykanymi rzadziej. Natomiast pdy szparaga gstokwiatowego odmiany 'Sprengeri' i szczeciniastego okazały si najpopularniejszym dodatkiem rolinnym wiosn i jesieni, mimo e asortyment gatunków polecanych na ziele cit powikszył si. Na szczególn uwag zasługuje fakt, e we wszystkich analizowanych porach roku jedno z czołowych miejsc pod wzgldem czstotliwoci stosowania pierwsze latem, drugie jesieni i pite wiosn, zajmowały kwiaty cite chryzantemy wielkokwiatowej w odmianach drobnokwiatowych. Popularno odmian tego gatunku tłumaczy mona bardzo dług ich trwałoci po ciciu [Nowak i Rudnicki 1988], odpornoci na niekorzystne warunki zewntrzne, takie jak deszcz, wiatr i rónice temperatur, a przede wszystkim cennymi walorami dekoracyjnymi [Jerzy 1996]. Stosowane najczciej odmiany o koszyczkach białych i ółtych układano w kompozycje jednorodne lub wielogatunkowe, na przykład w połczeniu z róami, tulipanami, liliami czy alstremeri. Czste dekorowanie grobów citymi chryzantemami wielkokwiatowymi w odmianach na cmentarzach Wrocławia potwierdziło wyniki podobnych bada przeprowadzonych wczeniej na cmentarzu Toso w Kogoshimie w Japonii [Matsuo 1989]. W Toso z du czstotliwoci składane były równie: Eurya japonica Thunb., Musa uranoscopos Lour., Patrinia scabiosifolia Fisch. i Belamacanda chinensis (L.)DC. a take dobrze znane, uprawiane w Polsce i uywane równie w bukietach na cmentarzach wrocławskich lewkonia letnia, godziki ogrodowy i brodaty, nagietek lekarski, celozja grzebieniasta, mieczyk i frezja w odmianach. Kwiaty cite z najwiksz czstotliwoci stosowane były na cmentarzach, przy których znajdowały si dobrze zaopatrzone punkty sprzeday rolin. WNIOSKI 1. Na trzynastu cmentarzach we Wrocławiu do dekoracji grobów w latach zastosowano łcznie 129 taksonów kwiatów citych. Najwicej ich stosowano latem 99, nastpnie jesieni 61 i wiosn 50, w tym na kadym analizowanym obiekcie powtarzało si odpowiednio 20, 14 i 17 taksonów. 2. Wiosn groby na wszystkich cmentarzach najczciej udekorowane były wierzb, odmianami tulipana, forsycj, odmianami narcyza, drobnokwiatowymi odmianami chryzantemy wielkokwiatowej i bukszpanem zawsze zielonym; latem drobnokwiatowymi odmianami chryzantemy wielkokwiatowej, gipsówk wiechowat, dzwonkiem Acta Sci. Pol.

7 Czsto stosowania kwiatów citych do dekoracji grobów na cmentarzach we Wrocławiu 31 skupionym, liliami i pysznogłówk ogrodow; jesieni chryzantem wielkokwiatow, drobnokwiatowymi odmianami chryzantemy wielkokwiatowej, dali ogrodow, mieczykiem i krokosmi ogrodow. 3. Byliny miały najwikszy udział w dekorowaniu grobów latem 44,6 oraz wiosn 36,4, roliny szklarniowe i jednoroczne jesieni odpowiednio 29,9 i 29,2. PIMIENNICTWO Jerzy M., Chryzantemy. PWRiL, Warszawa. Erhardt W., Götz E., Bödeker N., Seybold S., Zander Handwörterbuch der Pflanzennamen. Eugen Ulmer, Stuttgart. Matsuo E., Analysis of Seasonal Changes in Cut Flowers Dedicated at Tombs in the Toso Cemetery, Kogoshima. Bulletin of the Faculty of Agriculture Kogoshima University (Japan) 32, Nowak J., Rudnicki R., Przedłuanie trwałoci kwiatów citych. PWRiL, Warszawa. THE FREQUENCY OF APPLYING OF CUT FLOWERS TO DECORATE GRAVES IN CEMETERIES IN WROCŁAW Abstract. The frequency of applying of cut flowers to decorate graves in thirteen municipal or parish cemeteries in the city of Wrocław were estimated in years In each cemetery 10 sample places with 50 graves were chosen. The research covered the species which occurred more than twice. It consisted of herbal plants and shrubs. Analysing the frequency of applying of plants, 129 taxa from 43 botanical families were estimated. The greatest of taxa were used in Summer 99, the next in Autumn 61 and Spring 50. In each cemetery, respectively, the same 20, 14 and 17 taxa were applied. In Spring the most frequently graves were decorated with: Salix caprea, Tulipa sp., Forsythia cultivars, Narcissus cultivars, Dendranthema grandiflora spray cultivars, in Summer Dendranthema grandiflora spray cultivars, Gypsophilla paniculata, Callistephus chinensis, Campanula glomerata, Lilium cultivars, and in Autumn Dendranthema grandiflora, Dendranthema grandiflora garden cultivars, Dahlia pinata, Gladiolus cultivars, Crocosmia crocosmiflora. Key words: cemeteries, cut flowers Regina Dbicz, Katedra Ogrodnictwa, Akademia Rolnicza, Wrocław, ul. Cybulskiego 34, r.debicz@interia.pl Hortorum Cultus 2(2) 2003