I. GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA JAKO NAUKA (zadania 46, 47) II. PROBLEMY DEMOGRAFICZNE I SPOŁECZNE

Transkrypt

1 I. GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA JAKO NAUKA (zadania 46, 47) II. PROBLEMY DEMOGRAFICZNE I SPOŁECZNE Znajomość faktów 1. Zakreśl poprawne zakończenie zdania: Najniższy współczynnik przyrostu naturalnego występuje obecnie a) na Węgrzech. b) we Francji. c) na Ukrainie. 2. Zakreśl poprawne zakończenie zdania: Najludniejszym kontynentem jest a) Europa. b) Afryka. c) Azja. 3. Uzupełnij zdanie: Azję zamieszkuje... % ludności świata. 4. Wymień trzy obszary (położone na różnych kontynentach) o dużej gęstości zaludnienia. 5. Na wykresie przedstawiającym zmiany liczby ludności kontynentów wpisz w odpowiednich miejscach nazwy: Europa, Azja, Afryka. 1

2 6. Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy kontynentów. Cecha Kontynent Największa liczba ludności Najszybszy wzrost liczby ludności Najwolniejszy wzrost liczby ludności 7. Zakreśl poprawne zakończenie zdania: W Polsce miastem jest osada a) licząca ponad 2 tys. mieszkańców. b) o zwartej zabudowie. c) mająca prawa miejskie. 8. Uzupełnij zdanie. Ludność miejska stanowi około... % ludności świata. 9. Zakreśl poprawne zakończenie zdania: Stopień urbanizacji w skali świata a) nie zmienia się. b) wzrasta. c) maleje. 10. Na mapie oznaczono 10 spośród największych miast świata. Wpisz obok nazw tych miast odpowiednie liczby. Kair. Los Angeles.. Kalkuta. Meksyk.. Kinszasa. Sao Paulo.. Lagos.. Szanghaj.. Londyn.. Tokio Zakreśl prawidłową odpowiedź na pytanie: Która funkcja wywarła największy wpływ na rozwój miast w XIX wieku? a) handlowa b) przemysłowa 2

3 c) administracyjna 12. Zakreśl prawidłowe zakończenie zdania: Pochodząca z języka angielskiego (a w nim z łaciny) nazwa przedmieść brzmi a) suburbia. b) fawele. c) slumsy. 13. Dokończ zdanie: Obecnie przyczyny najliczniejszych migracji zewnętrznych na świecie mają charakter Zakreśl prawidłowe zakończenie zdania: Kontynentem o największym zróżnicowaniu językowym jest a) Afryka b) Azja c) Ameryka Północna 15. Dokończ zdanie: Najbardziej rozpowszechnionym językiem jest na świecie Uzupełnij opis wykresu Główne macierzyste języki świata, wpisując brakujące nazwy. 17. Wymień trzy najpowszechniejsze wyznania w Europie. 18. Uzupełnij opis wykresu, wpisując brakującą nazwę wyznania. 3

4 19. Pod każdą z map przedstawiających obszary zamieszkiwane głównie przez wyznawców jednej religii wpisz nazwę tej religii, wybraną spośród podanych. buddyzm, hinduizm, islam, judaizm, katolicyzm, prawosławie (i inne wschodnie), protestantyzm Znajomość terminów geograficznych 20. Podaj definicję przyrostu naturalnego Podaj termin określający gwałtowny, długotrwały wzrost liczby ludności spowodowany wysokim wskaźnikiem urodzeń i jednoczesnym spadkiem wskaźnika zgonów. 4

5 22. Wymienione określenia wpisz w odpowiednie pola. spadek umieralności, wzrost współczynnika urodzeń, zjawisko krótkotrwałe, zjawisko długotrwałe wyż demograficzny eksplozja demograficzna 23. Napisz, w jaki sposób oblicza się gęstość zaludnienia Zakreśl prawidłowe zakończenie zdania: Obszary stale zamieszkane to a) subekumena. b) anekumena. c) ekumena. 25. Napisz własnymi słowami definicję wsi Wymień cztery funkcje miast Dokończ zdanie: Konurbacja różni się od aglomeracji monocentrycznej W miejscach wykropkowanych wpisz terminy: migracje wewnętrzne, emigracja, imigracja, reemigracja. 29. Wyjaśnij znaczenie terminu uchodźca. 5

6 30. Podaj termin oznaczający zmiany liczby ludności spowodowane przyrostem naturalnym i migracjami zewnętrznymi. 31. Zakreśl prawidłowe zakończenie zdania: Bezrobotnych zalicza się do ludności zawodowo a) biernej. b) czynnej. 32. Uzupełnij schemat przedstawiający odmiany człowieka, wpisując nazwy odmian mieszanych. 33.P Uzupełnij tabelę, wpisując brakujące terminy lub definicje. Termin Definicja niechęć do obcych mieszanie się cech genetycznych na skutek zawierania małżeństw między przedstawicielami różnych odmian człowieka polityka odrębnego rozwoju ludności białej i czarnej (oraz tzw. kolorowych) prowadzona w latach w RPA mniejszość narodowa naród Znajomość zależności 34. Piramidy płci i wieku przyporządkuj opisom społeczeństw, wpisując w pustych kwadratach odpowiednie litery. A bardzo mały przyrost naturalny, długie trwanie życia B malejący przyrost naturalny, wzrastająca długość życia C wysoki przyrost naturalny, duża śmiertelność niemowląt, mała liczebność najstarszych grup wiekowych 35. Wymień dwa czynniki wpływające na odsetek ludności w wieku produkcyjnym w ogólnej liczbie ludności. 6

7 36.Wymień czynniki decydujące o słabym zaludnieniu obszarów oznaczonych na mapie. A.... B.... C.... D.... E Wymień główne przyczyny dużej gęstości zaludnienia: a) doliny i delty Nilu... b) Wyżyny Śląskiej.... c) Holandii Jednym z czynników wzrostu liczby ludności miast jest przyrost naturalny. Wymień dwa pozostałe. 39. Wymień cztery czynniki przyciągające ludność wiejską do miast. 7

8 40. Wymień cztery czynniki przyciągające ludność miejską na obszary wiejskie. Dostrzeganie i formułowanie prawidłowości 41. Korzystając z mapy, sformułuj prawidłowość dotyczącą zaludnienia przedstawionego obszaru. Uzupełnij legendę, wpisując w miejsce kropek terminy wybrane spośród podanych. anekumena, ekumena, subekumena Korzystając z danych w tabeli, sformułuj dwie prawidłowości. 8

9 Wpisz w miejscu kropek, z jakich materiałów budowano tradycyjne domy w wymienionych warunkach. Sformułuj dostrzeżoną prawidłowość. 3 p. a) lasy równikowe... b) pustynie zwrotnikowe (np. dolina Nilu)... c) góry... d) pustynie lodowe... Prawidłowość: Niektóre elementy miasta (obiekty), np. zakłady przemysłowe, sytuuje się na jego peryferiach. Wymień trzy inne elementy Korzystając z informacji przedstawionych na mapach, wymień zmiany głównych kierunków migracji na świecie od XVI do XX wieku. 3 p. a)... 9

10 ... b) c) Znajomość teorii 46. Wymień dwa synonimy terminu geografia społeczno-ekonomiczna Wyjaśnij, na czym polega interdyscyplinarność geografii społeczno-ekonomicznej. 48. Wyjaśnij, czego dotyczy teoria przejścia demograficznego. 49. Zakreśl prawidłowe zakończenie zdania: W pierwszej fazie cyklu demograficznego współczynnik przyrostu naturalnego jest niski, ponieważ a) współczynniki urodzeń i zgonów są niskie. b) współczynniki urodzeń i zgonów są wysokie, ale zbliżone. c) liczebność młodych grup wiekowych jest mała. 50.W Ze zdania (poniżej) wykreśl nieprawidłowe określenia. W drugiej fazie cyklu demograficznego jest niski/wysoki współczynnik urodzeń i niski/wysoki współczynnik zgonów, co jest przyczyną niskiej/wysokiej wartości współczynnika przyrostu naturalnego. Odczytywanie, interpretacja i przetwarzanie informacji 51. PW Posługując się danymi w tabeli, wykonaj zadania. Liczba ludności (w mln) Kontynent 1650 r. Australia i Oceania 1750 r r r Afryka Azja Europa Ameryka (Północna i Południowa) 1

11 A. Porównaj zmiany liczby ludności Europy i Afryki w okresie Zapisz wniosek, unikając powtarzania danych zamieszczonych w tabeli. B. Podaj przyczynę znacznego spadku liczby ludności Afryki i zmniejszenia się liczby ludności Ameryki w stuleciu C. Wymień nazwy dwu kontynentów, na których od 1650 r. liczba ludności rosła najszybciej, oraz nazwy dwu kontynentów, na których przyrost liczby ludności w tym okresie był największy. Najszybszy przyrost:... Największy przyrost: Korzystając z wykresu, wykonaj polecenia. A. Wyróżnij 5 6 etapów wzrostu liczby ludności świata i zaproponuj ich krótkie określenia (według wzoru). Etap powolnego wzrostu liczby ludności (lata do 1800 r.) Etap (lata...) Etap (lata...) Etap (lata...) Etap (lata...) Etap... (lata...) Etap... (lata...) B. Uzupełnij tabelę. C. Podaj (w przybliżeniu), w ciągu ilu lat liczba ludności świata zwiększyła się: 1

12 z 1 mld do 2 mld... z 2 mld do 3 mld... z 3 mld do 4 mld... z 4 mld do 5 mld... z 5 mld do 6 mld... D. Nie używając liczb, sformułuj wniosek wynikający z wykonanych obliczeń. 53. Na wykresie przedstawiającym ruch naturalny ludności Polski zaznacz okresy wyżu i niżu demograficznego, wpisując w odpowiednich miejscach W (wyż) lub N (niż). RUCH NATURALNY LUDNOŚCI POLSKI W LATACH W Korzystając z wykresu przedstawiającego ruch naturalny ludności Polski, podaj wartość współczynników: urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego w roku Twojego urodzenia. Urodzenia... Zgony... Przyrost naturalny PW Posługując się piramidą wieku i płci ludności Indii, wykonaj polecenia. 1

13 A. Podaj liczbę osób w grupach wiekowych 0 4 i Grupa wiekowa 0 4:. + =. Grupa wiekowa 20 24: + =.. B. Oblicz różnicę liczby osób w obu grupach wiekowych i porównaj ją z liczbą ludności Polski. C. Wyjaśnij, z czego może wynikać różnica liczebności obu grup wiekowych. D. Oblicz udział grupy wiekowej 0 4 w ogólnej liczbie ludności Indii. Obliczenia Udział:...% % ludności aktywnej zawodowo 51% pracujący 5% bezrobotni 44% bierni np. studenci, emeryci, renciści, osoby prowadzące gospodarstwo domowe zawodowoludność bierna zawodowoludność aktywna 56. Wyjaśnij, z czego wynika różnica między danymi dotyczącymi bezrobocia w Polsce w 2009 r. na wykresach poniżej. 3 p. 1

14 W Wiedząc, że około 40% ludności Polski stanowi ludność wiejska, zakreskuj na mapie obszary o wskaźniku urbanizacji wyższym niż w Polsce. 58. Korzystając z informacji podanych w tabeli, odpowiedz na pytania i skreśl błędne określenia we wniosku. 3 p. Grupy krajów Biedne Średnio bogate Bogate Świat Ludność miejska w mln Wskaźnik urbanizacji w % W której grupie krajów: a) przybyło najwięcej mieszkańców miast?... b) liczba mieszkańców miast rosła najszybciej?... c) wskaźnik urbanizacji jest najwyższy?... d) wskaźnik urbanizacji zmienia się najwolniej?... e) wskaźnik urbanizacji jest niższy od przeciętnego na świecie?... Wniosek: W krajach biednych, w których wskaźnik urbanizacji jest najniższy/najwyższy, liczba ludności miejskiej wzrasta najszybciej/najwolniej. W najbogatszych krajach wskaźnik urbanizacji jest najniższy/najwyższy, a liczba ludności miejskiej rośnie powoli/szybko. 1

15 Budowanie prostych modeli 59.W Naszkicuj kształt piramidy płci i wieku społeczeństwa starego. 60. Wzorując się na modelu aglomeracji monocentrycznej, narysuj model konurbacji. 61. Przedstaw na trzech rysunkach proces powstawania megalopolis. 62. Uzupełnij schemat, tak by przedstawiał składniki rzeczywistego przyrostu liczby ludności. 1

16 63. Na podstawie informacji podanych w tekście i na wykresie opracuj schemat przedstawiający zmiany struktury etnicznej spowodowane przez kolonizację europejską. 3 p. Przełomowym momentem we wzroście liczby ludności Australii było odkrycie złota w połowie XIX wieku. Spowodowało ono gorączkę złota, której skutkiem był żywiołowy napływ ludności z Wielkiej Brytanii i Irlandii. Liczba ludności wzrosła z około 800 tys. w 1850 roku do niemal 4 mln w 1900 roku (wykres 30.). Zasiedlaniu Australii przez osadników europejskich towarzyszył gwałtowny spadek liczby ludności rodzimej Aborygenów. Wskutek eksterminacji oraz epidemii chorób zakaźnych liczba Aborygenów zmalała do 65 tys. w 1900 roku (wykres 30.). W XX wieku liczba ludności kontynentu australijskiego wzrosła z 3,75 mln do około 19 mln, czyli niemal pięciokrotnie! Był to przede wszystkim skutek utrzymującej się ogromnej imigracji ludności europejskiej głównie Anglików i Irlandczyków, ale także: Włochów, Holendrów, Niemców, Polaków, Jugosłowian i Greków. Aż do początku lat siedemdziesiątych XX wieku rządy Związku Australijskiego prowadziły politykę białej Australii, czyli ograniczania napływu ludności innej niż biała. Zarzucenie tej polityki spowodowało, że w ciągu ostatnich 30 lat XX wieku zwiększyła się imigracja ludności rasy żółtej głównie Chińczyków, Wietnamczyków, Filipińczyków i Malezyjczyków. Zmieniła się także sytuacja Aborygenów, którym przyznano pełne prawa obywatelskie, zwrócono część zagarniętej ziemi i zapewniono opiekę socjalną. Spowodowało to wzrost liczby Aborygenów do prawie 400 tys. w 2000 roku. Feliks Szlajfer, Halina Powęska, Andrzej Czerny, Mirosława Czerny, Geografia regionalna świata, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2005, s Uogólnianie treści geograficznych 64. Wyjaśnij, dlaczego wskaźnik gęstości zaludnienia obliczany dla kraju bardziej uogólnia informacje niż wskaźnik obliczany dla mniejszych obszarów (np. województw). 65.W Zapisz (w punktach) wnioski dotyczące struktury zatrudnienia w krajach bogatych (np. w Niemczech) i biednych (np. w Kenii). a) b) c)

17 Zastosowanie wiedzy w rozwiązywaniu zadań praktycznych 66. Podaj przykład korzyści, która może wynikać z przeprowadzania spisów ludności. 67. Posługując się piramidą płci i wieku ludności Polski, podaj liczbę mieszkańców Polski (według płci) w Twoim wieku. Uwzględnij to, że na wykresie przedstawiono dane z 2009 roku. Kobiety... Mężczyźni... PIRAMIDA PŁCI I WIEKU LUDNOŚCI POLSKI W 2009 ROKU 68. Posługując się piramidą płci i wieku ludności Polski, określ, czy urodziłeś się w okresie wyżu, czy w okresie niżu demograficznego (uwzględnij to, że na wykresie przedstawiono dane z 2009 r.). Podaj jeden skutek wynikający z urodzenia się w tym okresie. 3 p. 1

18 69. Narysuj schematyczny plan miasta, w którym mieszkasz (lub w którym się uczysz), i zaznacz na nim funkcje dzielnic (w wypadku małych miast funkcje mniejszych obszarów). 3 p. Legenda 70. Wymień czynniki, które w przyszłości mogłyby Cię zachęcić do emigracji i te, które mogłyby Cię do niej zniechęcić. Czynniki zachęcające Czynniki zniechęcające 71. Podaj przykład sytuacji, w której różnice etniczne, religijne lub językowe utrudniły porozumienie Tobie lub Twoim znajomym. Wyjaśnianie przyczyn, przebiegu i skutków zjawisk i procesów 72. Wyjaśnij, dlaczego początki osadnictwa stałego były związane z obszarami o żyznych glebach. 73.W Wyjaśnij, dlaczego niska temperatura powietrza jest czynnikiem utrudniającym zaludnienie. 1

19 74. Podaj przyczyny spadku współczynnika zgonów w okresie wchodzenia społeczności w drugą fazę cyklu demograficznego. 75.W Wyjaśnij, dlaczego w krajach wysoko zurbanizowanych tempo urbanizacji jest powolne. 76.W Wymień trzy skutki rozwoju strefy podmiejskiej. 77. Wyjaśnij, dlaczego imigranci chętnie mieszkają w dzielnicach etnicznych. 78. Uzupełnij tabelę, podając dwa przykłady korzyści i dwa przykłady kosztów wynikających z istnienia miast. Korzyści Koszty 79. Podaj najważniejszy Twoim zdaniem skutek drenażu mózgów dla kraju emigracji oraz kraju imigracji. Kraj emigracji... Kraj imigracji W Wymień co najmniej dwie przyczyny wzrostu liczby uchodźców w Europie w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. 1

20 81.W Oznacz na mapie cztery spośród najludniejszych lub największych krajów, w których język angielski jest językiem urzędowym (lub jednym z języków urzędowych). Wyjaśnij przyczynę używania tego języka w różnych częściach świata. Dostrzeganie problemów i proponowanie rozwiązań w skali lokalnej 82. Podaj jeden skutek starzenia się społeczeństwa w regionie, w którym mieszkasz Wymień dwa najważniejsze Twoim zdaniem problemy występujące w mieście, w którym mieszkasz (lub w którym się uczysz). Zaproponuj sposoby rozwiązania tych problemów i określ trudności, które napotkałaby ich realizacja. 3 p. Problem Sposób rozwiązania Trudności realizacji 84. Wymień dwa najważniejsze Twoim zdaniem problemy wynikające z mieszkania w dużej odległości od miasta. Zaproponuj sposoby łagodzenia tych problemów i określ trudności, które napotkałaby ich realizacja. 3 p. Problem Sposób rozwiązania Trudności realizacji 85.W Wymień dwa pozytywne i dwa negatywne skutki migracji do regionu, w którym mieszkasz. 2

21 Skutki pozytywne Skutki negatywne Dostrzeganie problemów i proponowanie rozwiązań w skali globalnej 86.PW Wypełnij tabelę, wpisując dwa pozytywne i dwa negatywne skutki niskiego przyrostu naturalnego. Skutki pozytywne Skutki negatywne 87. Określ najważniejszy Twoim zdaniem warunek zahamowania wzrostu liczby ludności mieszkającej w slumsach i oceń możliwość jego spełnienia Zaproponuj trzy działania poprawiające sytuację życiową uchodźców (są wśród nich także dzieci) i określ możliwości ich podjęcia przez społeczność regionu, w którym mieszkasz. Propozycja działania Możliwość podjęcia działań Dostrzeganie i rozwiązywanie problemów w różnych skalach czasowych 89. Przedstaw na schemacie wpływ obecnej wartości współczynnika przyrostu naturalnego na wydatki, które państwo będzie ponosić w przyszłości. 3 p. 2

22 2