Wymagania edukacyjne z przyrody

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne z przyrody Klasa 4 Dział 1. PRZYRODA I JA 1. Czym będziesz się określa, czym jest wskazuje wytwory podaje przykłady uzasadnia, że czło wyjaśnia, w jaki zajmować na lekcjach przyroda, działalności czło powiązań mię wiek jest składni sposób człowiek jest przyrody? wskazuje skład wieka i podaje ich dzy składnikami kiem przyrody. zależny od nieożyniki przyrody nazwy. przyrody. wionych składników w otoczeniu, przyrody. podaje przykłady ożywionych i nieożywionych składników przyrody. 2. Sposoby wskazuje źródła wie podaje przykłady podaje przykłady wyjaśnia, dlaczego uzasadnia, dlaczego poznawania przyrody dzy o przyrodzie. organizmów lub pytań zainspirowa obserwacje są do informacji podaobiektów, których nych obserwacjami niezbędne w pozna nych w internecie obserwacja dostar przyrody. waniu przyrody. należy podchodzić cza nowych infor bardzo rozważnie. macji o przyrodzie. 3. Co jest pomocne wyjaśnia, dlaczego podaje nazwy wskazuje możliwo określa rolę mapy, podaje przykłady w poznawaniu zmysłem smaku zmysłów człowieka ści wykorzystania planu, kompasu wykorzystania przyrody? i węchu należy roz umożliwiających po lornetki, lupy, w poznawaniu wszystkich zmysłów ważnie posługiwać znawanie przyrody. mikroskopu pod przyrody. w obserwacjach się podczas pozna czas obserwacji przyrodniczych. wania przyrody, przyrodniczych. wymienia przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody. 4. Jak zobaczyć to, wskazuje w mi obsługuje szkolny oblicza powięk opisuje sposób dzia wyjaśnia, dlaczego co niewidoczne kroskopie okular mikroskop optyczny. szenie obrazu łania mikroskopu mikroskop optyczny gołym okiem? i obiektywy. w mikroskopie, optycznego. powiększa bardziej wskazuje i nazywa niż lupa, części mikroskopu porównuje możlioptycznego. wości mikroskopu optycznego i elektronowego. 5. Jak obserwować opisuje etapy przy wykonuje proste podaje przykłady wykonuje rysunki wyjaśnia, jaki preparat pod gotowywania prepa nietrwałe preparaty trwałych i nietrwa obserwowanych musi być preparat mikroskopem? ratu nietrwałego. mikroskopowe. łych preparatów preparatów, zgodnie mikroskopowy, mikroskopowych. z regułami. by nadawał się do obserwacji.

2 6. Jak planować, podaje przykłady określa, czym wyjaśnia, dlaczego opisuje kartę uzasadnia, dlaczego prowadzić prowadzenia jest obserwacja nie należy zrywać obserwacji. na podstawie pojei dokumentować obserwacji przyrodnicza, roślin lub karmić dynczej obserwacji obserwacje? przyrodniczych, podaje przykłady zwierząt podczas ich nie należy wyciągać prezentuje sposoby obserwacji krót obserwacji. wniosków. dokumentowa koterminowych nia obserwacji i długoterminowych. przyrodniczych. 7. Czym jest podaje przykłady wypełnia po opisuje proste do uzasadnia, dlaczego konstruuje kartę dodoświadczenie pytań, na które prawnie kartę świadczenia, dzięki samodzielnie świadczenia do wyprzyrodnicze? można uzyskać od doświadczenia, którym można zdo przeprowadzona branego przez siebie powiedź, prowadząc wymienia zasady, być nową wiedzę, obserwacja i do tematu i uzupełnia doświadczenia, których należy wymienia punkty, świadczenie są ją po samodzielnie opisuje cechy do przestrzegać pod które powinna najważniejszym przeprowadzonym brego przyrodnika. czas prowadzenia zawierać karta źródłem wiedzy doświadczeniu. doświadczenia. doświadczenia, o przyrodzie, uzasadnia, dlaczego wyjaśnia, czym różni prawdziwy przyrod się w zestawie donik jest cierpliwy, świadczalnym próba systematyczny kontrolna od próby i rzetelny. badawczej. 8. Powtórzenie działu opisuje, w jaki spo wymienia zmysły, podaje przykłady określa rolę mapy, wyjaśnia, w jaki Przyroda i ja sób można pozna które pomagają powiązań mię planu, kompasu sposób człowiek jest wać przyrodę, w obserwacjach dzy składnikami w planowaniu zależny od składni wymienia źródła przyrodniczych, przyrody, wycieczki, ków przyrody, wiedzy o przyrodzie, obsługuje szkolny wyjaśnia, dlaczego wykonuje rysunki wyjaśnia, dlaczego uzasadnia stwier mikroskop optyczny, obserwacje są obserwowanych mikroskop optyczny dzenie: podczas prezentuje sposoby niezbędne w pozna preparatów, zgodnie powiększa bardziej poznawania przy dokumentowa waniu przyrody, z regułami, niż lupa, rody należy ostroż nia obserwacji wskazuje możliwo uzasadnia, dlaczego porównuje możlinie wykorzystywać przyrodniczych, ści wykorzystania samodzielnie wości mikroskopu zmysł smaku, wymienia zasady, lornetki, lupy, przeprowadzona optycznego wymienia przyrządy których należy mikroskopu pod obserwacja i do i elektronowego, ułatwiające pozna przestrzegać pod czas obserwacji świadczenie są wyjaśnia, jaki musi wanie przyrody, czas prowadzenia przyrodniczych, najważniejszym być preparat mi wykonuje proste doświadczenia. podaje przykłady źródłem wiedzy kroskopowy, aby nietrwałe preparaty trwałych i nietrwa o przyrodzie. nadawał się do mikroskopowe, łych preparatów obserwacji, podaje przykłady mikroskopowych. uzasadnia, dlaczego prowadzenia na podstawie poje obserwacji przyrodniczych. dynczej obserwacji nie należy wyciągać wniosków, rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (C).

3 Dział 2 JA, ROŚLINY I ZWIERZĘTA 9. Jak się uczyć wymienia czynniki określa znaczenie wyjaśnia, dlaczego wyjaśnia, dlaczego wyjaśnia co oznai po co? ułatwiające naukę, uczenia się, warto się uczyć niewłaściwa po czają określenia: po rozpoznaje właściwe podaje podstawowe i zdobywać nowe stawa ciała nieko zytywne nastawiewarunki do nauki, zasady uczenia się. umiejętności. rzystnie wpływa na nie do nauki, własna opisuje właściwie uczenie się. chęć poznania, urządzone miejsce systematyczność. do nauki. 10. Z kim spotykasz wymienia sytuacje podaje przykłady wskazuje problemy, wymienia rodzaje proponuje sposoby się w szkole? i czynniki dobrze pomocy osobie jakie miałaby osoba zachowań przyja pomocy osobie wpływające na niepełnosprawnej. poruszająca się znych w stosunku niepełnosprawnej samopoczucie w szkole na wózku do innych osób. i wskazuje, w jaki w szkole. inwalidzkim, sposób ona może wskazuje cechy pomóc innym. osoby powszechnie lubianej. 11. W szkole wymienia nazwy podaje przykłady podaje cechy wyjaśnia, jaką ustala, na podstawie opiekujesz zwierząt hodowa ssaków, ptaków, ryb. charakterystyczne funkcję spełniają różnych źródeł się roślinami nych w pracowni ssaków, ptaków hodowle roślin informacji wymagai zwierzętami przyrodniczej, i ryb, i zwierząt. nia życiowe dwóch, podaje nazwy opisuje na wybra dowolnie wybraroślin występują nym przykładzie nych roślin. cych w pracowni obowiązki opiekuna przyrodniczej, hodowli szkolnej. wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach. 12. Zwierzęta wymienia zwierzęta podaje przykłady określa, dlaczego nie uzasadnia, dlaczego ustala, na podw naszych domach najczęściej trzymane zwierząt niebez każde zwierzę jest nie wszystkie zwie stawie różnych w domach, piecznych dla ludzi. bezpieczne dla ludzi, rzęta można trzy źródeł informacji podaje zasady dba wskazuje różne mać w domu. wymagania życiowe łości o zwierzęta, źródła informacji dwóch, dowolnie wymienia różne o wybranych zwie wybranych zwierząt źródła informacji rzętach i korzysta domowych. o wybranych z nich. zwierzętach. 13. Jak jest wymienia organy określa potrzeby wskazuje elementy podaje przykłady opisuje budowę zbudowana roślina? roślinne i wskazuje życiowe roślin. męskie i żeńskie szczególnych funkcji i rolę kłączy, je w roślinie, w kwiecie, pełnionych przez bulw, cebul i liści omawia podsta wykazuje związek niektóre korzenie, pułapkowych. wowe funkcje budowy z funkcją łodygi i liście. korzeni, łodyg, liści organów roślinnych. i kwiatów.

4 14. Rośliny są ozdobą wymienia rośliny właściwie przesa uzasadnia, dlaczego wyjaśnia, dlaczego projektuje album domu doniczkowe naj dza i sadzi rośliny należy roślinę należy poznać na prezentujący rośliny częściej trzymane doniczkowe. doniczkową przesa turalne środowisko niebezpieczne dla w domach, dzać i nawozić, rośliny doniczkowej. ludzi. opisuje zasady wskazuje różne dbałości o rośliny źródła informacji doniczkowe, o wybranych roś wskazuje różne linach i korzysta źródła informacji z nich. o wybranych roślinach, uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce. 15. Powtórzenie opisuje właściwie podaje podstawowe wyjaśnia, dlaczego wyjaśnia, jaką wyjaśnia co oznadziału Ja, rośliny urządzone miejsce zasady uczenia się, warto się uczyć funkcję spełniają czają określenia: poi zwierzęta do nauki, podaje przykłady i zdobywać nowe hodowle roślin zytywne nastawie wymienia sytuacje ssaków, ptaków, ryb, umiejętności, i zwierząt, nie do nauki, własna i czynniki dobrze podaje nazwy wymienia rodzaje podaje przykłady chęć poznania, wpływające na roślin występują zachowań przyja szczególnych funkcji ustala, na podstawie samopoczucie cych w pracowni znych w stosunku pełnionych przez różnych źródeł inw szkole, przyrodniczej, do innych osób, niektóre korzenie, formacji wymagania wskazuje różne opisuje podstawowe wskazuje problemy, łodygi i liście, życiowe dwóch, doźródła informa funkcje korzeni, ło jakie miałaby osoba wykazuje związek wolnie wybranych cji o roślinach dyg, liści i kwiatów, poruszająca się budowy z funkcją roślin i zwierząt, i zwierzętach, właściwie przesa w szkole na wózku organów roślinnych, omawia budowę wymienia organy dza i sadzi rośliny inwalidzkim, wyjaśnia, dlaczego i rolę kłączy, roślinne i wskazuje doniczkowe. opisuje na wybra należy poznać na bulw, cebul i liści je w roślinie, nym przykładzie turalne środowisko pułapkowych, określa potrzeby obowiązki opiekuna rośliny doniczkowej. prezentuje samożyciowe roślin, hodowli szkolnej, dzielnie wykonany opisuje zasady określa, dlaczego nie album roślin niebezdbałości o rośliny każde zwierzę jest piecznych dla ludzi, doniczkowe, bezpieczne dla ludzi, rozwiązuje po uzasadnia, dlaczego wskazuje różne prawnie test podpo kontakcie z rośli źródła informacji stawowy (A lub B) nami doniczkowymi o wybranych zwie i dodatkowo test zawsze należy myć rzętach i korzysta trudny (C). ręce. z nich.

5 Dział 3 KUCHNIA JAKO LABORATORIUM 16. Świat jest wymienia stany sku prezentuje za podaje właściwości uzasadnia, posłu wykorzystuje model zbudowany pienia substancji, pomocą modelu gazów, cieczy i ciał gując się modelem drobinowy do opisu z substancji wymienia przykłady budowę drobinową stałych. drobinowym, dla właściwości gazów, substancji w okre gazów, cieczy i ciał czego gazy są ści cieczy i ciał stałych. ślonych stanach stałych, śliwe, ciecze bardzo skupienia. podaje przykłady mało ściśliwe, a ciała ciał sprężystych, stałe są nieściśliwe. plastycznych i kruchych. 17. Co się dzieje rozróżnia pojęcia wyjaśnia zjawisko wymienia przykłady wymienia własno opisuje dowolne podczas gotowania parowanie i wrzenie. przewodnictwa substancji dobrze ści wody wrzącej ciało fizyczne ze obiadu? cieplnego. i źle przewodzących i wody w tempera względu na zastociepło. turze pokojowej, sowanie substancji, wyjaśnia własności z której jest ono danej substancji zbudowane. na podstawie jej budowy i zastosowania w danym przedmiocie. 18. Czy woda opisuje własno wyjaśnia zjawisko podaje sposoby podaje przykłady projektuje kartę mineralna to tylko ści mieszaniny dyfuzji. zwiększenia pozytywnych i ne pracy doświadczenia woda? jednorodnej, rozpuszczalności gatywnych skutków Jak przyspieszyć wymienia substancję substancji. dyfuzji w otaczają rozpuszczanie się rozpuszczalną i roz cej przyrodzie. cukru w wodzie? puszczalnik w wybranym roztworze. 19. Jak powstają odróżnia mieszaninę określa roz opisuje zjawi porównuje zjawi opisuje sposoby kryształy? jednorodną od twór nasycony ska krystalizacji ska krystalizacji otrzymywania rozniejednorodnej, i nienasycony, i rozpuszczania. i odparowania. tworów nasyconych wymienia dwa wymienia po z nienasyconych sposoby rozdzielania wiązane ze sobą i odwrotnie, mieszanin jednorod przemiany odwra projektuje kartę nych: krystalizację calne: krystalizację pracy doświadczenia i odparowanie. i rozpuszczanie. Otrzymywanie kryształów. 20. Do czego służy wyjaśnia poję wymienia spo proponuje sposoby wyjaśnia pojęcie wymienia nazwy sito? cie mieszaniny soby rozdziela rozdzielania okre zawiesina, i przykłady innych niejednorodnej, nia mieszanin ślonych mieszanin sporządza z wy mieszanin niejedno podaje przy niejednorodnych. niejednorodnych. mienionych skład rodnych, np. dym, kłady mieszanin ników mieszaniny piana, emulsja niejednorodnych. niejednorodne.

6 21. Jak lód zamienia podaje nazwy sta podaje temperaturę wyjaśnia różnice omawia zjawiska opisuje zjawiska się w wodę, a woda nów skupienia wody topnienia lodu między topnieniem topnienia i krzepnię topnienia i krzepnięw lód? (ciekły i stały). i krzepnięcia wody, i rozpuszczaniem. cia w świetle czą cia na przykładach wymienia nazwy steczkowej budowy innych niż woda zjawisk towarzyszą materii. i lód cych zmianom stanu skupienia wody. 22. Kiedy woda wyjaśnia proces pa wyjaśnia parowa wymienia sposoby wskazuje zjawiska wyjaśnia, w jaki paruje, a kiedy się rowania i skraplania, nie i skraplanie zwiększenia szybko parowania i skrapla sposób została skrapla? podaje przykłady jako przemiany ści parowania. nia wody w otacza opracowana przez parowania i skrapla odwracalne. jącej przyrodzie. Celsjusza skala nia wody. temperatury. 23. Co wiesz podaje przy wykonuje doświad prowadzi obserwa wyciąga wnioski projektuje i omawia o gotowaniu jaj kłady przemian czenie według opisu. cję doświadczenia, z obserwacji, doświadczenia prei pieczeniu ciasta? nieodwracalnych. definiuje przemianę odróżnia obserwacje zentujące przemiany nieodwracalną. od wniosków. nieodwracalne. 24. Powtórzenie podaje przykłady wymienia nazwy omawia model proponuje sposoby projektuje i omawia działu: Kuchnia jako ciał stałych, cieczy zjawisk towarzyszą drobinowej budowy rozdzielania miesza doświadczenia, laboratorium i gazów, cych zmianom stanu materii, nin jednorodnych rozwiązuje po podaje przykłady skupienia wody, podaje przykłady i niejednorodnych, prawnie test podciał sprężystych, rozróżnia parowanie zastosowania podaje i bada stawowy (A lub B) plastycznych i wrzenie. różnych substancji doświadczalnie i dodatkowo test i kruchych, w przedmiotach czynniki wywołujące trudny (C). wymienia miesza codziennego użytku, zmiany stanu skuniny jednorodne odwołując się do pienia wody. i niejednorodne właściwości tych znane z życia substancji, codziennego, rozróżnia topnienie podaje przykłady i rozpuszczanie. przemian odwracalnych i nieodwracalnych spotykanych w życiu codziennym. Dział 4 PRZYRODA SIĘ ZMIENIA 25. Obserwujesz wyjaśnia pojęcia określa długość dnia charakteryzuje wid omawia i uzasadnia wyjaśnia przyczyny zmiany położenia widnokrąg i linia (czas od wschodu nokrąg w mieście zależność między zmian położenia Słońca na niebie widnokręgu, do zachodu Słońca), i na wsi, wielkością widno Słońca na niebie podaje przykłady wyjaśnia znaczenie rysuje drogę Słońca kręgu a wysokością, w ciągu dnia. świadczące o po pojęć: wschód nad widnokręgiem na jakiej się znajduje wyjaśnia, dlaczego zornych zmianach Słońca, górowanie w różnych porach obserwator, zmienia się wielkość położenia Słońca na Słońca, zachód roku, analizuje zależność widnokręgu w zaniebie. Słońca. wyjaśnia zależ między długością leżności od punktu podaje przykłady ność długości cienia a wysokoś obserwacji. świadczące o dobo dnia od długości cią Słońca nad wym rytmie życia. drogi Słońca nad widnokręgiem. widnokręgiem.

7 26. Jakie zmiany wymienia cechy wymienia daty tłumaczy pojęcia rysuje pozorną przewiduje przyrodprzynoszą pory roku. pogody charakte rozpoczynające równonoc wiosenna drogę Słońca nad nicze konsekwencje rystyczne dla danej kalendarzowe pory i jesienna, widnokręgiem opóźnienia lub przypory roku, roku, podaje przykłady w różnych porach spieszenia termalnej podaje zmiany określa wpływ wy świadczące o rocz roku. pory roku. zachodzące w przy sokości Słońca nad nym rytmie życia rodzie w różnych widnokręgiem na przyrody. porach roku. porę roku i porę dnia. 27. Dlaczego koła podaje przykłady wyjaśnia rozszerzal podaje przykłady opisuje budowę wymienia korzystne pociągu stukają rozszerzalności ność temperaturową rozszerzalności termometru i niekorzystne o szyny? temperaturowej ciał stałych i cieczy temperaturowej ciał cieczowego. zjawiska związane cieczy i gazów. na podstawie bu stałych. z rozszerzalnością dowy drobinowej temperaturową ciał. materii. 28. Jak woda krąży określa stan skupie wyjaśnia, skąd się wyjaśnia zjawiska omawia proces korzysta z informacji w przyrodzie? nia wody, bierze para wodna zmian stanu skupie powstawania chmur znajdujących się opisuje zjawiska pa w powietrzu, nia wody. i opadów. w atlasach, słownirowania i skraplania, omawia krążenie kach, poradnikach, topnienia i krzepnię wody w przyrodzie. internecie, cia wody. rozwiązuje trudniejsze zadania. 29. Dlaczego lód podaje przykłady wykonuje doświad porównuje zmiany wyjaśnia skutki wyjaśnia zmiany pływa? przemian odwra czenie według opisu. objętości parafiny zamarzania wody, objętości parafiny calnych topnienia i wody podczas odróżnia obserwacje i wody podczas i krzepnięcia, krzepnięcia, od wniosków. krzepnięcia, wymienia skutki prowadzi obserwa uzasadnia, dlaczego zamarzania wody. cje doświadczenia. lód nie tonie w wodzie. 30. Jakie są określa stan sku przedstawia właś wyjaśnia po odróżnia zjawisko opisuje praktyczne właściwości pienia i właściwości ciwości ciepłego jęcie ciśnienie unoszenia się cie zastosowanie zjapowietrza? powietrza, i zimnego powietrza, atmosferyczne, płego powietrza od wiska unoszenia się wymienia składniki podaje przykłady opisuje i przedsta dyfuzji, ciepłego powietrza. powietrza. dyfuzji substancji wia na schemacie planuje doświadw powietrzu. zjawisko dyfuzji czenia wykazujące substancji w gazach. istnienie powietrza. 31. Powtórzenie określa czas trwania podaje przykłady omawia wę omawia skutki roz rozwiązuje podziału: Przyroda się dnia i nocy, dyfuzji substancji drówkę Słońca nad szerzalności tempe prawnie test podzmienia wymienia pory w powietrzu, widnokręgiem, raturowej ciał, stawowy (A lub B) roku i daty ich omawia zmiany przedstawia zjawi omawia zjawisko i dodatkowo test rozpoczęcia, zachodzące w każ sko krążenia wody dyfuzji na przykła trudny (C). wymienia składniki dej porze roku. w przyrodzie. dach i przedstawia powietrza i określa na schemacie. jego stan skupienia, przedstawia skutki zamarzania wody w przyrodzie.

8 Dział 5 POGODA JEST ZAWSZE 32. Jak zmierzyć wymienia składniki wymienia jed odczytuje wartość podaje przykłady formułuje prognozę temperaturę pogody, nostki ciśnienia ciśnienia atmosfe prognozy krót pogody na podpowietrza i ciśnienie podaje nazwy atmosferycznego rycznego i tempera koterminowej stawie wartości atmosferyczne? urządzeń do po i temperatury. tury z odpowiednich i długoterminowej, temperatury pomiaru ciśnienia przyrządów. wykonuje proste wietrza i ciśnienia atmosferycznego obliczenia różnicy atmosferycznego. i temperatury. temperatury powietrza i zmian ciśnienia atmosferycznego. 33. Jak zmierzyć podaje nazwy urzą opisuje zasadę dzia buduje prosty wymienia przykła wyjaśnia zasadę wilgotność powietrza dzeń służących do łania wiatromierza, wiatromierz, dowe nazwy wiatru działania dawnych i siłę wiatru? pomiaru wilgotności zapisuje wartość odczytuje war w zależności od jego higrometrów. powietrza i siły wilgotności powie tość wilgotności prędkości. wiatru. trza i siły wiatru. z higrometru. 34. Jak powstają wymienia ro wyjaśnia zjawisko wyjaśnia sposób wyjaśnia sposób opisuje, korzystając opady i osady dzaje opadów mgły. mierzenia opadów powstawania z różnych źródeł inatmosferyczne? atmosferycznych, atmosferycznych. poszczególnych formacji, nietypowe wymienia ro opadów i osadów zjawiska atmosfedzaje osadów atmosferycznych. ryczne zachodzące atmosferycznych. na świecie. 35. Dlaczego tęcza określa warunki podaje przykłady wyjaśnia zjawisko wyjaśnia od czego wyjaśnia zjawisko jest kolorowa? niezbędne do po znaczenia barw powstawania tęczy, zależy barwa rozszczepienia wstania tęczy, w przyrodzie. proponuje doświad przedmiotów, światła białego. wymienia barwy czenie wykazujące, wyjaśnia dlaczego wchodzące w skład że światło białe nie zimą ubieramy się światła białego. jest jednorodne. w ciemne kolory, a latem w jasne. 36. Co jest przyczyną demonstruje prosty opisuje sposób wyjaśnia przyczynę opisuje historię opisuje zasadę dziaburzy? sposób elektryzo zabezpieczania bu występowania wynalezienia łania piorunochronu. wania ciała, dynków przed skut ładunków elektrycz piorunochronu. podaje zasady po kami wyładowań nych w chmurach, stępowania w czasie atmosferycznych. wyjaśnia, kiedy burzy. dochodzi do wyładowania atmosferycznego. 37. Czy pogodę można wymienia składniki wyjaśnia znaczenie prezentuje za po interpretuje mapy prezentuje prognozę przewidzieć? pogody omawiane prognozy pogody mocą graficznych synoptyczne, okre pogody na podstaw prognozie dla planowania zajęć symboli pogody ślając znaczenie wie samodzielnie pogody, i ubioru przez ludzi, prognozę pogody poszczególnych opracowanej mapy rysuje graficzne opisuje znaki podaną tekstem. znaków. pogody. symbole poszcze synoptyczne jako gólnych składników graficzne oznaczenia pogody. elementów pogody.

9 38. Prowadzisz obserwuje i określa opisuje w kilku zda omawia system na podstawie przeprowadza kalendarz pogody stan poszczególnych niach obserwowaną informacji meteoro uproszczonej mapy analizę tygodnioskładników pogody pogodę w ciągu logicznej na świecie, synoptycznej, opi wego kalendarza zapisuje parametry 1 dnia, wymienia najważ suje pogodę w da pogody i porówpogody obserwo stosuje liczby i znaki niejszą instytucję, nym miejscu. nuje z tym samym wane w ciągu dnia. umowne konieczne gdzie opracowuje na podstawie szcze okresem w latach do obserwacji się prognozę po gółowego opisu poprzednich (sprawpogody, gody dla całej Polski. pogody, zapisuje dza w internecie uzasadnia koniecz w tabeli stan po prognozy pogody ność prowadzenia gody, stosując znaki podawane w latach kalendarza pogody umowne. ubiegłych), w każdej porze roku. wyciąga wnioski dotyczące zmian pogody. 39. Powtórzenie wymienia trzy skład podaje przykłady podaje trzy przy wyjaśnia przyczyny na podstawie wardziału Pogoda jest niki pogody i podaje wyładowań elek kłady sytuacji, występowania tości temperatury zawsze nazwy jednostek, trycznych, które w których jest przy opadów deszczu, powietrza i ciśnienia w których odczytuje można obserwować datna znajomość podaje okoliczności, atmosferycznego się ich wartość, w życiu codziennym. prognozy pogody na w jakich dochodzi formułuje prognozę wymienia zjawiska następny dzień, do uderzenia pogody, atmosferyczne wyjaśnia, od czego pioruna. wyjaśnia zjawisko często występujące zależy kolor danego rozszczepienia w Polsce, przedmiotu, światła białego, podaje zasady bez wyjaśnia, w jakie prezentuje prognozę piecznego zacho obiekty najczęściej pogody na podstawania się podczas uderzają pioruny. wie samodzielnie burzy. opracowanej mapy pogody, rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (C). Dział 6 WYCIECZKI PO OKOLICY 40 Jak wyznaczyć wyjaśnia, kiedy jest posługuje się kom opisuje kierunki omawia sposoby określa główne kierunki potrzebna człowie pasem przy wyzna świata na róży wyznaczania i pośrednie kierunki geograficzne? kowi znajomość czaniu kierunków kierunków, kierunków świata świata w terenie za kierunków świata, świata, wskazuje kierunki w sytuacji, gdy nie pomocą dostępnych omawia, w jaki wyznacza kierunki świata główne ma przyrządów i nie przyrządów, sposób przyroda świata za pomocą i pośrednie, widać Słońca, wyznacza kierunki pomaga w wyzna gnomonu i Słońca. omawia sposób wy określa kierunki świata w terenie na czaniu kierunków znaczania kierunków świata w terenie. podstawie obserświata. świata w nocy. wacji elementów przyrodniczych.

10 41. Do czego służy wyjaśnia znaczenie rysuje proste plany rysuje obiekty w po szacuje na podsta wyciąga wnioski podziałka? pojęć plan i skala, w skali 1:1, 1:10 danych dowolnych wie skali planu, czy dotyczące zależ wyjaśnia, do czego posługuje się po skalach, zmieści się on na ności zastosowanej potrzebna jest skala działką liniową, rysuje proste plany kartce. skali od wielkości przy rysowaniu podaje przykłady za w skali 1:100. obiektu na planie. planów, stosowania różnych oblicza rzeczywiste odczytuje z legendy, planów. wymiary obiektów w jakiej skali jest przedstawionych za wykonany plan. pomocą skali. 42. Jak czytać mapę identyfikuje określa kierunki wyznacza trasę analizuje mapy oblicza rzeczywiste topograficzną? na mapie znaki świata na mapie wędrówki zgodnie topograficzne pod odległości przedtopograficzne, topograficznej, z opisem na mapie względem ilości stawione na mapie odczytuje na mapie rozpoznaje mapę topograficznej, zabudowań i innych topograficznej, topograficznej, topograficzną wśród posługuje się elementów. orientuje mapę gdzie znajduje innych map, legendą mapy w terenie. się np. las, szkoła, wskazuje zastoso topograficznej do kościół. wania planu i mapy. planowania trasy wycieczki. 43. Poznajesz formy wymienia formy rozpoznaje na na podstawie ilu posługuje się niwela wykonuje pomiar ukształtowania terenu, ilustracjach poszcze stracji rozpoznaje torem szkolnym. wysokości pagórka, powierzchni Ziemi wskazuje, które gólne formy terenu, rodzaje ukształto szacuje wysokość z form terenu są wskazuje elementy wania terenu, pagórka przed wklęsłe, a które pagórka i podaje ich określa różnice pomiarem. wypukłe. nazwy. między pagórkiem, wzgórzem a górą, omawia sposób pomiaru wysokości pagórka. 44. Jak wyznaczyć odpowiednio ubiera omawia cel wy wybiera mapę w od orientuję mapę oblicza rzeczywistą trasę wycieczki? się na wycieczkę, cieczki oraz trasę, powiedniej skali na topograficzną, trasę wycieczki na zabiera z domu posługuje się wycieczkę. planuje i opisuje podstawie podziałki rzeczy niezbędne kompasem. planuje wycieczkę dłuższe trasy liniowej, podczas pieszej z uwzględnieniem wycieczek na oblicza długość rzewycieczki, jej celu, podstawie mapy czywistą poszcze informuje rodziców śledzi na mapie trasę topograficznej. gólnych fragmentów o przewidywanej podczas trwania trasy wycieczki, np. godzinie powrotu wycieczki, między obiektami oraz niezbędnym opisuje trasę wy przewidzianymi do wyposażeniu, cieczki, korzystając zwiedzania. ocenia przydatność z legendy, butów (trampki, poprawnie dokubuty sportowe, mentuje wycieczkę. kalosze) w zależności od pory roku, pogody i długości trasy.

11 45. Jak wykonać wyjaśnia, potrzebę przelicza (krótkie przelicza (na dłuż określa szacunkowe określa w przyblipomiary w terenie? doskonalenia umie odcinki) liczbę par szych odcinkach) odległości w terenie żeniu wysokości jętności szacowania kroków i określa liczbę par kroków na podstawie wi różnych obiektów odległości w terenie, w przybliżeniu i określa długości doczności obiektów. zmierzonych na mierzy długość swo odległości, danych odcinków, podstawie porównajej pary kroków, podaje szacunkowe szacuje odległości nia długości cienia. posługuje się taśmą długości krótkich w terenie. mierniczą przy mie odcinków. rzeniu niewielkich odległości. 46. Co to są wody podaje przykłady podaje przykłady charakteryzuje rozpoznaje charakteryzuje powierzchniowe? wód płynących zbiorników sztucz wygląd jeziora sta w terenie wody wpływ różnych i stojących. nych i naturalnych, rego i młodego, powierzchniowe czynników na wody wymienia wody wy wyjaśnia pojęcia w najbliższej okolicy powierzchniowe. stępujące w najbliż bagno, staw, jezioro. i podaje ich nazwy. szej okolicy. 47. Obserwujesz rzekę wyjaśnia pojęcia: opowiada, jak płynie podaje cechy omawia, w jaki spo ocenia niszczącą w swojej okolicy źródło rzeki, ujście rzeka i jaką pracę działalności rzeki sób można ocenić i budującą dziarzeki, dopływ prawy, wykonuje (bez w biegu górnym, kierunek płynięcia łalność rzeki na dopływ lewy, podziału na rodzaj środkowym, rzeki, podstawie wyglądu podaje przykłady biegu), i dolnym, ocenia stopień brzegów, szybkości gospodarczego podaje możliwości definiuje pojęcia wykorzystania płynięcia i in. wykorzystania rzeki gospodarczego wy nurt rzeki, koryto gospodarczego rzeki na przykładzie korzystania rzeki, i dolina rzeki, rozpo w najbliższej okolicy. najbliższej rzeki. wymienia jedną znaje i wskazuje je cechę charaktery w terenie. styczną dla rzeki płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym. 48. Powtórzenie wskazuje zastoso posługuje się kom rysuje obiekty w po wyjaśnia, co to oblicza odległości działu Wycieczki wania planu i mapy, pasem przy wyzna danych dowolnych znaczy zorientować rzeczywiste, kopo okolicy odczytuje skalę czaniu kierunków skalach, plan, mapę, rzystając ze skali mapy, świata, określa kierunki orientuję mapę liniowej, rozpoznaje proste rysuje proste plany świata w terenie, topograficzną, oblicza długość rzeznaki topograficzne, w skali 1:1, 1:10, opisuje kierunki przelicza (na dłuż czywistą poszcze wymienia formy rozpoznaje mapę świata na róży szych odcinkach) gólnych fragmentów ukształtowania po topograficzną wśród kierunków, liczbę par kroków trasy wycieczki, wierzchni, wskazuje innych map, wyznacza trasę i określa długości np. między obiekna formy wypukłe określa kierunki wędrówki zgodnie danych odcinków. tami przewidzianymi i wklęsłe, świata na mapie z opisem na mapie wybiera mapę do zwiedzania, wyznacza długość topograficznej, topograficznej, w odpowiedniej określa w przybliswojej pary kroków, oblicza krokami rozpoznaje formy skali na wycieczkę, żeniu wysokości posługuje się taśmą długość niewielkich ukształtowania np. rowerową lub różnych obiektów, mierniczą, odcinków, powierzchni na pod pieszą. zmierzone na podstawie opisu, ilustra stawie porównania cji oraz w terenie, długości ich cienia,

12 podaje przykłady podaje przykłady planuje wycieczkę określa szacunkowe charakteryzuje wód płynących zbiorników sztucz z uwzględnieniem odległości w terenie wpływ różnych i stojących, nych i naturalnych, jej celu, na podstawie wi czynników na wody podaje przykłady wymienia wody wy opisuje trasę wy doczności obiektów. powierzchniowe, gospodarczego stępujące w najbliż cieczki, korzystając ocenia stopień ocenia niszczącą wykorzystania rzeki szej okolicy. z legendy, wykorzystania i budującą dziana przykładzie rzeki charakteryzuje gospodarczego rzeki łalność rzeki na najbliższej okolicy, wygląd jeziora sta w najbliższej okolicy. podstawie wyglądu wyjaśnia pojęcia: rego i młodego, posługuje się kom brzegów, szybkości źródło rzeki, ujście wyjaśnia pojęcia pasem, śledzi na płynięcia i In. rzeki, dopływ prawy, bagno, staw, jezioro, mapie trasę podczas rozwiązuje podopływ lewy. rozpoznaje trwania wycieczki. prawnie test podw terenie wody stawowy (A lub B) powierzchniowe i dodatkowo test w najbliższej okolicy trudny (C). i podaje ich nazwy, wyjaśnia pojęcia nurt rzeki, koryto i dolina rzeki, podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, dolnym i środkowym. Dział 7 OBSERWACJE ŻYCIA W OKOLICY 49. Jakie rośliny rozpoznaje po wskazuje różnice podaje przykłady wyjaśnia, co to są podaje różnice mięi zwierzęta żyją spolite drzewa, między drze bylin występujących byliny. dzy roślinami jednow twojej okolicy? krzewy i rośliny wem iglastym w najbliższej okolicy. rocznymi, dwuletzielne występujące a liściastym, nimi i wieloletnimi. w najbliższej okolicy wyjaśnia, czym oraz podaje ich różni się drzewo nazwy, od krzewu i rośliny rozpoznaje pospo zielnej, lite zwierzęta wystę wskazuje pień i kopujące w najbliższej ronę drzewa. okolicy oraz podaje ich nazwy. 50. Wyruszasz na określa, co to jest podaje znaczenie wyjaśnia różnicę wyjaśnia znaczenie prezentuje samowycieczkę do lasu las, tablic informacyj między lasem liś pojęć: buczyna, bór, dzielnie opracowany wymienia funkcje nych umieszczanych ciastym, iglastym las mieszany. regulamin pobytu lasu, przy wejściu do lasu. i mieszanym. w lesie. podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie.

13 51. Rośliny w lesie wymienia warstwy podaje przykłady opisuje temperaturę uzasadnia, dlaczego uzasadnia stwiertworzą warstwy roślinności w lesie, roślin tworzących powietrza, wilgot rośliny runa leśnego dzenie: rośliny two podaje przykłady poszczególne war ność i nasłonecz kwitną wczesną rzące poszczególne grzybów jadal stwy lasu. nienie występujące wiosną, warstwy w lesie nych, niejadalnych w poszczególnych wyjaśnia znaczenie są przystosowane i trujących. warstwach lasu, ściółki leśnej dla do panujących opisuje, jak można życia w lesie. w tych warstwach poznać las za warunków. pomocą różnych zmysłów. 52. Organizmy żyjące wyjaśnia, dlaczego wyjaśnia na wskazuje przystoso uzasadnia, dla wyjaśnia, w jaki w lesie oddziałują na rośliny są nazywane wybranych przy wania roślinożercy, czego roślina jest sposób odżywiają siebie producentami, kładach, czym się mięsożercy i wszyst pierwszym ogni się rośliny. wymienia nazwy odżywiają roślino kożercy do zdoby wem w łańcuchu roślinożerców, żercy, mięsożercy wania i pobierania pokarmowym. drapieżników i wszystkożercy. pokarmu. i wszystkożerców, podaje przykłady prostych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie. 53. Jakie organizmy odróżnia trawy wyjaśnia, czym jest wymienia cechy rozróżnia trawy wyjaśnia, jakimi żyją na łące? od innych roślin zapylenie i jaki jest charakterystyczne i turzyce. cechami i dlaczego zielnych, cel tego procesu. łąk, różnią się kwiaty rozpoznaje trzy rozróżnia rośliny roślin wiatropylnych gatunki kolorowo zielne i zdrewniałe i owadopylnych. kwitnących roślin oraz uzasadnia taki łąkowych, podział, podaje przykłady wymienia cechy zwierząt żyjących na charakterystyczne łąkach. traw. 54. Jakie znaczenie wymienia korzyści wyjaśnia, co to jest opisuje zabiegi pro wyjaśnia, na czym wyjaśnia, na czym mają łąki? czerpane z łąk przez pastwisko, wadzone na łąkach polega rola bakterii polega symbioza człowieka, uzasadnia szkod przez człowieka. żyjących w brodaw organizmów. wymienia zwierzęta liwość wypalania kach korzeni roślin wypasane w Polsce, traw. bobowatych. podaje przykłady produktów znanych z życia codziennego, pochodzących od wypasanych zwierząt.

14 55. Co uprawia się na określa cel tworze rozpoznaje zboża wymienia główne wyjaśnia różnicę wymienia środki polach? nia pól uprawnych, uprawiane w Polsce. zabiegi prowadzone między zbożami ochrony roślin. wymienia produkty przez człowieka jarymi i ozimymi, otrzymywane z po na polu uprawnym wyjaśnia, na czym szczególnych zbóż. i uzasadnia ich polega płodozmian. znaczenie. 56. Jak się wymienia produkty podaje przykłady omawia zastosowa definiuje pojęcia korzysta z informacji wykorzystuje rośliny otrzymywane roślin warzywnych nie różnych rodza rośliny okopowe, znajdujących się użytkowe? z ziemniaków i bura i przyprawowych. jów i różnych części warzywne, w poradnikach, atlaków cukrowych, roślin. przyprawowe. sach, internecie. wymienia rośliny, z których otrzymuje się włókno i olej. 57. Jak powstają wyjaśnia co to jest wskazuje i podaje określa funkcje po opisuje zmiany wyjaśnia, na czym owoce? sad, nazwy części kwiatu, szczególnych części zachodzące polega jedno wymienia drzewa wyjaśnia, jaka jest kwiatu, w kwiatach po ich stronność pojęcia i krzewy uprawiane rola pszczół w po wyjaśnia, w jaki zapyleniu. szkodnik. w sadach. wstawaniu owoców. sposób zwierzęta pomagają ludziom w walce z owadami szkodnikami. 58. Poznajesz rośliny uzasadnia, dlaczego podaje przykłady wyjaśnia, dlaczego wyjaśnia, na czym opisuje wybrane nieużytków i rośliny nie wolno próbować środowisk życia leki (w szczególności polega jedno gatunki roślin trutrujące nieznanych roślin, roślin stworzonych zawierające wyciągi stronność pojęcia jących i skutki ich rozpoznaje wybrane przez człowieka. z roślin) należy za chwasty, spożycia. rośliny towarzyszące żywać pod kontrolą podaje przykłady człowiekowi. lekarza. leczniczego wykorzystania roślin. 59. Powtórzenie wymienia i rozpo podaje przykłady wskazuje podo omawia warstwo podaje różnice międziału Obserwacje znaje wybrane roś łańcuchów pokar bieństwa i różnice wość poznanych dzy roślinami jednożycia w okolicy liny oraz zwierzęta mowych występują między lasem, środowisk, rocznymi, dwuletwystępujące w róż cych w lesie, na łące, sadem, łąką i polem wyjaśnia zróżnico nimi i wieloletnimi, nych środowiskach, na polu i w sadzie. uprawnym. wany udział czło uzasadnia stwier omawia znaczenie wieka w tworzeniu dzenie: rośliny twolasów, łąk, sadów poszczególnych rzące poszczególne i pól uprawnych dla środowisk. warstwy w lesie człowieka. są przystosowane do panujących w tych warstwach warunków, wyjaśnia, w jaki sposób odżywiają się rośliny,

15 Nr i temat lekcji ocena ocena ocena ocena ocena wyjaśnia, jakimi cechami i dlaczego różnią się kwiaty roślin wiatropylnych i owadopylnych, wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia szkodnik, rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (C). Dział 8 OCHRONA ŚRODKOWISKA 60. Jak możesz wymienia formy wyjaśnia, w jaki spo podaje przykłady opisuje zadania uzasadnia, dlaczego chronić przyrodę ochrony przyrody sób jest chroniona rezerwatów przy szkolnego koła Ligi ochrona przyrody w twojej okolicy? stosowane w Polsce, przyroda w Polsce, rody i pomników Ochrony Przyrody. ma w Polsce długą podaje przykład wyjaśnia co oznacza przyrody, tradycję. parku narodowego skrót LOP. wskazuje miejsca położonego najbli w okolicy zasłużej miejsca zamiesz gujące na ochronę kania i wskazuje go i uzasadnia wybór. na mapie, opisuje podstawowe zasady zachowania się na terenie parku narodowego, podaje możliwości ochrony przyrody przez ucznia klasy Zanieczyszczenia podaje przykłady wyjaśnia, co to jest podaje przykłady proponuje proste wyjaśnia, jak środowiska zagrażają działalności czło zanieczyszczenie zanieczyszczeń, sposoby eliminowa powstają kwaśne organizmom wieka niekorzystnie środowiska, które zagrażają ro nia zanieczyszczeń opady. wpływającej na wskazuje skutki ślinom i zwierzętom środowiska. środowisko, kwaśnych opadów. wodnym. wyjaśnia, dlaczego śmieci wyrzucane w nieodpowiednich miejscach są niebezpieczne.

16 62. Badasz wpływ wymienia czynniki proponuje proste proponuje proste wyjaśnia, dlaczego uzasadnia stwiersubstancji na rośliny niezbędne roślinom doświadczenie doświadczenia rośliny należy nawo dzenie: każda roślina do życia, sprawdzające wpływ sprawdzające wpływ zić odpowiednim potrzebuje wody wyjaśnia, jaki wpływ wody na kiełkowa wybranego czynnika rodzajem nawozów. w odpowiedniej dla na rośliny ma niedo nie nasion grochu. na wzrost i rozwój siebie ilości. bór światła. rośliny. 63. Co to jest wymienia cechy wskazuje wady ocenia, czy gospodar uzasadnia, dlaczego przedstawia projekt rolnictwo gospodarstwa i zalety różnych stwo (jego rodziny rozwój rolnictwa gospodarstwa ekologiczne? tradycyjnego, sposobów gospoda lub inne położone ekologicznego może ekologicznego. intensywnego rowania na roli. w okolicy) mogłoby być szansą rozwoju i ekologicznego. zostać przekształ dla wielu gospocone w ekologiczne. darstw w Polsce. 64. Domowe wydatki opisuje co to jest wymienia przykłady dzieli poszcze wyjaśnia, dlaczego planuje miesięczny można ograniczyć budżet domowy, własnych działań gólne wydatki wydatki nie powinny budżet rodziny wymienia skład powodujących na grupy budżetu przekraczać docho w zależności od jej niki budżetu zmniejszenie domowego, dów w budżecie dochodów. domowego. wydatków na zu podaje znaczenie domowym. życie wody i prądu oszczędzania wody elektrycznego. i energii elektrycznej dla środowiska przyrodniczego. 65. Dlaczego trzeba wymienia źródła podaje przykłady za uzasadnia potrzebę podaje przy definiuje pojęcia sprzątać Ziemię? zanieczyszczeń nieczyszczeń pocho segregacji odpadów, kłady wyrobów biodegradacja środowiska, dzących z różnych rozpoznaje po pochodzących i recykling, segreguje odpady na źródeł, oznakowaniu opa z recyklingu. omawia znaczenie papier, szkło, two wymienia spo kowania nadające symboli (piktograrzywa sztuczne. soby ograniczania się do recyklingu. mów) znajdujących zanieczyszczeń. się na opakowaniach. 66. Jak być podaje sposoby uzasadnia koniecz analizuje swoje wprowadza w życie przedstawia projekt przyjaznym dla oszczędzania wody ność oszczędzania codzienne działania wybrane działania ekologicznego środowiska? i energii elektrycznej wody i energii pod kątem wpływu proekologiczne. domu. w gospodarstwie elektrycznej, na środowisko. domowym, uzasadnia potrzebę podaje zasady segregacji śmieci. postępowania z różnymi rodzajami śmieci. 67. Powtórzenie podaje przykłady wymienia źródła podaje, jakie rodzaje uzasadnia, że two rozwiązuje podziału Ochrona działań prowadzą zanieczyszczeń zanieczyszczeń po rzenie gospodarstw prawnie test podśrodowiska cych do oszczędza wynikające z działal chodzą z poszcze ekologicznych stawowy (A lub B) nia wody i energii ności człowieka, gólnych źródeł, przyczynia się do i dodatkowo test elektrycznej. krótko omawia na wybranych przy poprawy jakości trudny (C). formy ochrony kładach przedstawia środowiska. przyrody stosowane w Polsce. skutki zanieczyszczeń dla środowiska i człowieka.