ZASADY OBRAZOWANIA INSPIRE, A PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA

Transkrypt

1 ZASADY OBRAZOWANIA POLSKIE INSPIRE, TOWARZYSTWO A PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA INFORMACJI W PRZESTRZENNEJ SERWISIE GEOPORTAL.GOV.PL ROCZNIKI GEOMATYKI 2010 m TOM VIII m ZESZYT 5(41) 73 ZASADY OBRAZOWANIA INSPIRE, A PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA W SERWISIE GEOPORTAL.GOV.PL INSPIRE PORTRAYAL RULES COMPARED WITH CARTOGRAPHIC PRESENTATION IN GEOPORTAL.GOV.PL SERVICE Jêdrzej G¹siorowski Instytut Geodezji i Kartografii S³owa kluczowe: prezentacja kartograficzna, INSPIRE, geoportal, percepcja mapy Keywords: cartographic portrayal, INSPIRE, geoportal, map perception Wprowadzenie Odpowiedni dobór œrodków graficznych w zasadniczy sposób wp³ywa na percepcjê oraz w³aœciwe zrozumienie treœci opracowania kartograficznego. W ubieg³ym roku, w ramach budowy spójnej europejskiej infrastruktury informacji przestrzennej INSPIRE, opracowane zosta³y ostateczne wersje specyfikacji danych z pierwszej grupy tematycznej. Specyfikacje te zawieraj¹ m.in. wytyczne dotycz¹ce zasad obrazowania dla poszczególnych klas obiektów przestrzennych. Analizuj¹c te wytyczne, mo na zauwa yæ istotne ró nice pomiêdzy nimi, a zasadami przyjêtymi w serwisie geoportal.gov.pl, odzwierciedlaj¹cymi sposób prezentacji kartograficznej, do której przyzwyczajony jest polski u ytkownik map b¹dÿ serwisów mapowych. Wiêkszoœæ tych ró nic ma charakter zaledwie niuansowy, jednak e istniej¹ równie ró nice znacz¹ce, które skutkowaæ mog¹ co najmniej niezrozumieniem, a czasem wrêcz b³êdn¹ interpretacj¹ zawartej w opracowaniu treœci geograficznej przez u ytkownika przyzwyczajonego do polskich standardów. Na rysunku 1 przedstawiono mapê zawieraj¹c¹ treœæ z pogranicza Polski i Niemiec, przy czym zastosowano odmienne zasady prezentacji kartograficznej po obu stronach granicy. Pokazuje to, jak mo e ró niæ siê przedstawienie podobnej treœci przy zastosowaniu innych zasad obrazowania. W artykule przedstawiono wyniki analizy tych ró nic dla nastêpuj¹cych tematów z pierwszej grupy INSPIRE: jednostki administracyjne, sieci transportowe, obszary chronione oraz hydrografia.

2 74 JÊDRZEJ G SIOROWSKI S³owo o specyfikacjach INSPIRE Specyfikacja ka dego z tematów zawiera m.in. rozdzia³ dotycz¹cy zasad obrazowania klas obiektów objêtych danym tematem. Zasady te okreœlone s¹ zarówno w jêzyku naturalnym, jak i w postaci jêzyka znaczników XML zgodnie ze standardem OGC (Open Geospatial Consortium) Symbology Encoding Implementation Specification (Müler, 2006) za pomoc¹ schematu SLD (Styled Layer Descriptor) (Lalonde, 2002). Jako e wytyczne INSPIRE dotycz¹ce obrazowania danych ukierunkowane s¹ na wyœwietlanie danych w internetowych serwisach mapowych (geoportalach), definiuj¹ one symbolikê w jednostkach wzglêdnych (pikselach). Ponadto nale y zaznaczyæ, i specyfikacje INSPIRE na dzieñ dzisiejszy zarówno nie definiuj¹ przedzia³ów skalowych, dla których dana klasa obiektu ma byæ wyœwietlana, jak i nie ró nicuj¹ symboliki w zale noœci od skali. W zwi¹zku z tym, wszystkie liniowe i punktowe klasy obiektów rysowane s¹ zawsze w sposób jednakowy, niezale nie od aktualnego przybli enia. Specyfikacje INSPIRE w wielu przypadkach nie ró nicuj¹ równie symboliki w obrêbie jednej klasy obiektów w zale noœci od charakterystyki atrybutowej. Analiza porównawcza Europejska infrastruktura danych przestrzennych INSPIRE ukierunkowana jest na prezentacjê danych w internetowym serwisie mapowym (INSPIRE GeoPortal). W zwi¹zku z tym, chc¹c porównaæ zasady obrazowania INSPIRE z zasadami prezentacji panuj¹cymi w polskich serwisach mapowych, starano siê znaleÿæ pewien wspólny mianownik. Dlatego te do porównania z wytycznymi INSPIRE przyjêto projekt Krajowej Infrastruktury Informacji Przestrzennej serwis geoportal.gov.pl, zak³adaj¹c e prezentacja kartograficzna jego zawartoœci jest reprezentatywna dla panuj¹cych w Polsce standardów. Trzema g³ównymi Ÿród³ami danych s¹ Baza Danych Ogólnogeograficznych (BDO wyœwietlana w ró nym stopniu szczegó³owoœci dla skal mniejszych od 1: ), Mapa wektorowa poziomu 2 (VMap L2 wyœwietlana dla skal o mianowniku z przedzia³u [15 000, ]) oraz Baza Danych Topograficznych (TBD wyœwietlana dla skali 1: i wiêkszych). Modele pojêciowe INSPIRE bior¹c pod uwagê liczbê i charakterystykê obiektów s¹ mniej szczegó³owe od modelu pojêciowego TBD (Wytyczne techniczne TBD, 2008), jednak e znacznie bardziej szczegó³owe od modelu VMap L2, a tym bardziej BDO. Dlatego te w porównaniu obrazowania INSPIRE z symbolizacj¹ w Geoportal.gov.pl zdecydowano siê na jego wyœwietlanie na poziomie TBD. Trzeba jednak mieæ na uwadze, i dane pierwszej grupy tematycznej INSPIRE nie stanowi¹ w adnym wypadku mapy topograficznej (jak TBD), lecz s¹ jedynie zbiorem kilku warstw. Dlatego te na rysunkach przedstawiaj¹cych ró nice, obraz wg symbolizacji INSPIRE zawiera jedynie treœæ danej warstwy, natomiast obraz wg symbolizacji geoportalu ca³¹ treœæ bazy TBD. Najbardziej rzucaj¹ce siê w oczy ró nice wystêpuj¹ w temacie INSPIRE Jednostki administracyjne (Administrative Units) (D.2.8.I.4, 2009). W obrêbie tego tematu zajmiemy siê dwiema klasami obiektów: jednostk¹ administracyjn¹ (AdministrativeUnit) bêd¹c¹ typem powierzchniowy oraz granic¹ administracyjn¹ (AdministrativeBoundary) stanowi¹c¹ typ liniowy. W polskich opracowaniach topograficznych i ogólnogeograficznych jednostki administracyjne obrazowane s¹ zazwyczaj jedynie za pomoc¹ obrysu granicy (zwykle prezento-

3 ZASADY OBRAZOWANIA INSPIRE, A PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA W SERWISIE GEOPORTAL.GOV.PL 75 wanego czarn¹ lini¹ przerywan¹ z szeryfem oraz kropk¹) oraz opisu tekstowego danej jednostki. Nieco inaczej jest w przypadku obrazowania w serwisie geoportal.gov.pl, w którym granica prezentowana jest w postaci czarnej linii ci¹g³ej. Natomiast INSPIRE zaleca stosowanie czerwonej linii ci¹g³ej dla obrazowania granicy oraz ó³tego wype³nienia obszaru jednostki administracyjnej. Co ciekawe, w Polskich opracowaniach kartograficznych oraz w internetowych serwisach mapowych (geoportal.gov.pl, zumi.pl) linia ci¹g³a w kolorze czerwonym zarezerwowana jest do obrazowania bardziej znacz¹cych obiektów sieci drogowej. Mo na wiêc zauwa yæ, e symbolizacja granic w INSPIRE nie bêdzie intuicyjna dla polskiego u ytkownika, a przy bardzo pobie nym rzucie oka na opracowanie kartograficzne mo e prowadziæ wrêcz do b³êdnego zrozumienia treœci mapy, mimo ró nic w odcieniach czerwieni. Na rysunku 2 pokazano zbli one fragmenty okolic miasta Warszawy wyœwietlone w serwisie geoportal.gov.pl oraz zgodnie z zasadami obrazowania INSPIRE. Dla tematu Sieci transportu specyfikacja INSPIRE definiuje kilkadziesi¹t obiektów przestrzennych, spoœród których zaledwie dla osiemnastu okreœlono zasady obrazowania (D.2.8.I.7, 2009). Przedmiotem rozwa añ bêd¹ klasy: odcinek drogi (RoadLink), obszar drogowych punktów us³ugowych (RoadServiceArea), odcinek kolei (RailwayLink), obszar stacji kolejowej (RailwayStationArea), obszar lotniska (AerodromeArea) oraz obszar pasów startowych (RunwayArea). Prezentacja kartograficzna wiêkszoœci z wy ej wymienionych klas INSPIRE ró ni siê od tej, która jest u ywana w geoportalu. Na rysunku 3 pokazano fragment miasta Warszawy okolice kolejowego Dworca Zachodniego. Czêœæ (a) przedstawia fragment ten zgodnie z zasadami obrazowania przyjêtymi w TBD (geoprotal.gov.pl), natomiast w czêœci (b) pokazano ci¹gi dróg (RoadLink), linie kolejowe (RailwayLink), obszar dworca autobusowego (RoadServiceArea) oraz obszar stacji kolejowej (RailwayStationArea). Zauwa yæ mo na, e wed³ug wytycznych INSPIRE ci¹gi dróg prezentowane s¹ zielon¹ lini¹ z czarnym obramowaniem, natomiast w geoportalu (zgodnie z wytycznymi TBD) lini¹ czerwon¹. Ponadto w geoportalu w ogóle nie jest prezentowany dworzec kolejowy jako obiekt powierzchniowy na poziomie TBD prezentowane s¹ obszary peronów, natomiast na poziomach VMap L2 oraz BDO dworce prezentowane s¹ jako obiekty punktowe. Pomimo ró nic wystêpuj¹cych w prezentowaniu ci¹gów dróg, ich cechy geometryczne s¹ na tyle charakterystyczne, e prawdopodobieñstwo b³êdnej ich interpretacji przez u ytkownika serwisu mapowego wydaje siê byæ znikome. Natomiast zarówno obszar dworca autobusowego, jak i linie kolejowe obrazowane s¹ w sposób bardzo zbli ony. Pewne ró nice wystêpuj¹ dla obszarów pod lotniskami, które wed³ug INSPIRE symbolizowane s¹ niebieskim, pó³transparentym wype³nieniem. Rysunek 4 pokazuje fragment lotniska Okêcie w Warszawie prezentowany zgodnie z zasadami TBD (a) oraz INSPIRE (b). W drugim przypadku pokazano dwie klasy obiektów: obszar lotniska (AerodromeArea) oraz obszar pasów startowych (RunwayArea). Jako t³o dodano sieæ drogow¹, kolejow¹ oraz jednostki administracyjne. Specyfikacja INSPIRE dla tematu Obszary chronione definiuje zasady obrazowania dla obiektów punktowych, liniowych i powierzchniowych (D.2.8.I.7, 2009). Przedmiotem rozwa añ bêdzie trzecia spoœród wymienionych grup, a wiêc parki narodowe, parki krajobrazowe oraz rezerwaty. W specyfikacji INSPIRE okreœlono jednakowe zasady prezentacji kartograficznej dla wszystkich powierzchniowych form ochrony przyrody pó³transparentne, szare wype³nienie z czarnym obramowaniem, co stanowi wyraÿn¹ ró nicê w porównaniu do stosowanych do symbolizacji obszarów chronionych w Polsce barw zielonych. Na rysunku 5

4 76 JÊDRZEJ G SIOROWSKI zilustrowano te ró nice. Oprócz obszarów chronionych w obrazowaniu INSPIRE dodano warstwy sieci drogowej, kolejowej oraz jednostek administracyjnych. Trzeba jednak mieæ na uwadze, i brak jest warstwy pokrycia terenu, której specyfikacja nie zosta³a jeszcze opracowana, a która w istotnym stopniu mog³aby zmieniæ obrazowanie. Najbardziej zbli one do polskich standardów zasady obrazowania INSPIRE wystêpuj¹ dla tematu Hydrografia, co wydaje siê byæ oczywiste zwa ywszy na intuicyjne i ugruntowane w œwiatowej kartografii metody prezentacji elementów hydrografii z wykorzystaniem barw b³êkitnych (D.2.8.I.9, 2009). Rysunek 6 ilustruje elementy hydrografii (cieki, kana³y, zbiorniki wodne) zgodnie z zasadami obrazowania TBD (a) oraz INSPIRE, dla którego t³o stanowi¹ obszary chronione i jednostki administracyjne (b). Konkluzja Na obecnym etapie zaawansowania prac implementacyjnych europejskiej infrastruktury danych przestrzennych ISNPIRE trudno w sposób kompleksowy wysnuwaæ ostateczne wnioski, gdy specyfikacje danych opracowane s¹ tylko dla pierwszej grupy tematycznej INSPIRE (dziewiêæ z ogólnej liczby trzydziestu czterech tematów). Ponadto bardzo mo liwe s¹ modyfikacje w opublikowanych dotychczas specyfikacjach. Powy sze stwierdzenia oznaczaj¹, i powy sza analiza ma charakter przyczynkowy i z pewnoœci¹ wymaga dalszych badañ wraz z pojawianiem siê nowych specyfikacji INSPIRE oraz aktualizacj¹ dotychczas opublikowanych. Gdyby jednak na chwilê obecn¹ pokusiæ siê o wnioski, z pewnoœci¹ mo na stwierdziæ, e obrazowanie INSPIRE cechuje siê znacznie wiêksz¹ prostot¹ w stosunku do prezentacji w serwisie geoportal.gov.pl. W zdefiniowanej symbolice wystêpuj¹ jedynie proste symbole linii (ró nej gruboœci, czasami z wype³nieniem) oraz jednokolorowe wype³nienia (czasami z okreœlon¹ transparentnoœci¹). Natomiast w bardzo ograniczonym zakresie wykorzystano ró nego rodzaju linie przerywane; brak jest te wype³nieñ deseniowych. W zwi¹zku z powy szym percepcja opracowania kartograficznego utworzonego zgodnie z wytycznymi obrazowania INSPIRE mo e byæ nieco utrudniona. Ponadto, jak ju wspomniano, specyfikacje w wielu przypadkach nie definiuj¹ zró nicowania symboliki w obrêbie jednej klasy obiektów ze wzglêdu na atrybuty. Wynika z tego, e na dzieñ dzisiejszy np. wszystkie drogi wyœwietlane bêd¹ w jednakowy sposób, niezale nie od ich statusu w hierarchii sieci drogowej. Oczywistym jest, i taka sytuacja zdecydowanie zuba a przekaz kartograficzny, wp³ywaj¹c tym samym negatywnie na odbiór treœci mapy. Jednak e nale y pamiêtaæ, i wnioski te s¹ jedynie tymczasowe, a z ostatecznymi nale y poczekaæ do czasu opublikowania ostatecznych wersji wszystkich specyfikacji danych INSPIRE. Warto zdaæ sobie sprawê, i jakoœæ i intuicyjnoœæ wizualizacji danych w geoportalu INSPI- RE, bezpoœrednio wp³ynie na jego popularnoœæ wœród u ytkowników, a w konsekwencji na rozwój spo³eczeñstwa informacyjnego, co jest przecie jednym z celów INSPIRE.

5 ZASADY OBRAZOWANIA INSPIRE, A PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA W SERWISIE GEOPORTAL.GOV.PL 77 Literatura D.2.8.I.4 INSPIRE Data Specification on Administrative Units Guidelines. 2009: INSPIRE Thematic Working Group Administrative units. D.2.8.I.7 INSPIRE Data Specification on Transport Networks Guidelines. 2009: INSPIRE Thematic Working Group Transport Networks. D.2.8.I.8 INSPIRE Data Specification on Protected Sites Guidelines. 2009: INSPIRE Thematic Working Group Hydrography. D.2.8.I.9 INSPIRE Data Specification on Hydrography Guidelines. 2009: INSPIRE Thematic Working Group Protected sites. Lalonde W. (ed.), 2002: Styled Layer Descriptor Implementation Specification. Open GIS Consortium. Müler M. (ed.), 2006: Symbology Encoding Implementation Specification. Open Geospatial Consortium. Wytyczne techniczne Baza Danych Topograficznych (TBD), 2008: G³ówny Urz¹d Geodezji i Kartografii, Warszawa. Abstract An appropriate selection of the graphical means has great influence on perception and understanding of a cartographic product content. Last year, under creating of the common, coherent, European Spatial Information Infrastructure INSPIRE, the final versions of data specifications for the first thematic group (Annex I) were developed. Those specifications contain inter alia guidelines connected with portrayal rules for the feature classes. Analyses of these guidelines show some differences were between INSPIRE portrayal rules and rules and standards for Polish cartographic products (including geoportals and other web map services). Most of these differences are not so important, but there are some, which may cause lack of understanding or even incorrect interpretation of the map content by the Polish user. In the paper, an analysis of differences in INSPIRE portrayal are presented for the following INSPIRE themes: administrative units, transport networks, hydrography and protected sites, with portrayal of corresponding feature types in geoportal.gov.pl service. mgr in. Jêdrzej G¹siorowski JedrzejGasiorowski@igik.edu.pl tel