Z CZEGO WYNIKA POTRZEBA STOSOWANIA BEZPOMIAROWYCH MODELI?

Transkrypt

1 Z CZEGO WYNIKA POTRZEBA STOSOWANIA BEZPOMIAROWYCH MODELI? Małgorzata Kupczewska-Dobecka Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego Pracownia Szacowania Ryzyka Zdrowotnego Szkolenie: Zastosowanie bezpomiarowych modeli do oceny narażenia zawodowego 7 maja

2 REACH - (WE) 1907/ grudzień 2006 r. PE i Rady UE Kontrola ryzyka związanego z substancjami, które są produkowane i importowane obowiązek producenta i importera. Obowiązek rejestracji substancji chemicznych substancji chemicznych produkowanych bądź importowanych w ilości 1 t/r. na producenta bądź importera. 150 tys. substancji zarejestrowanych; ok. 65 tys. firm do grudnia 2008 r Sporządzanie raportu bezpieczeństwa chemicznego (> 10 ton r.) od r dossiers (1033 Pl) pełna rejestracja substancji (855 Pl) Zestaw informacji opisujących warunki, w jakich możliwe jest kontrolowanie ryzyka związanego ze zidentyfikowanymi zastosowaniami substancji czyli scenariusz narażenia jako element raportu bezpieczeństwa chemicznego. 250, ,000 worker assessments (liczba zastosowań x liczba substancji)? 31 maj 2018 r. substancje t/r (518 NDS) 2

3 Sporządzanie rozszerzonych kart charakterystyki dla substancji chemicznych - obowiązek producenta i importera CSR/ CSA ES EA 8.1. ext SDS pasmo narażenia Extended SDS Sekcja 8. Podsekcja 8.1. Zarządzanie pasmami ryzyka Tzw. uzupełniające podejście do ochrony zdrowia pracownika poprzez efektywniejszą kontrolę narażenia. Szczególnie dla substancji, które nie posiadają wartości odniesienia. Pasmo (band) - przewidywany dla danego rodzaju czynności zawodowej zakres stężeń, na jakie narażeni są pracownicy. Substancje grupowane są do pasm o coraz większej sile działania toksycznego, pasmom tym przyporządkowywane są umowne zakresy, w których powinno znajdować się kryterium doboru środków prewencji (tzw. umowny normatyw higieniczny). 3

4 Zalecane pasma ekspozycji w zależności od klasy ryzyka wg Control of Substances Hazardous to Health (COSHH) HSE Grupa ryzyka Pasmo ekspozycji - pyły Pasmo ekspozycji - pary A (nieklasyfikowane, drażniące) >1 10 mg/m 3 > ppm B (szkodliwe po jednorazowej ekspozycji) >0,1-1 mg/m 3 >5 50 ppm C (toksyczne, żrące) >0,01 0,1 mg/m 3 >0,5 5 ppm D (bardzo toksyczne, Repr.) <0,01 mg/m 3 <0,5 ppm E (Carc. Muta. uczulające) Szukać porady u specjalistów (zwykle <<0,01 mg/m 3 ) Szukać porady u specjalistów (zwykle <<0,5 ppm) Jeżeli jakaś substancja zaklasyfikowana zostanie, przykładowo, do grupy ryzyka B, średnie ważone stężenie jej par w ciągu zmiany roboczej nie powinno przekraczać 50 ppm a pyłu 1 mg/m 3. 4

5 Ocena narażenia a obowiązki DU Karty charakterystyki dla mieszanin chemicznych SDS dla mieszaniny nie ma obowiązku CSA i ES DU alternatywnie WŁĄCZA informacje dotyczące narażenia z ES substancji obecnych w mieszaninie w stężeniach powyżej progów granicznych (podanych w art. 14 rozporządzenia REACH) w sekcjach 1 16 karty charakterystyki dla mieszaniny Ocenę narażenia przeprowadza producent substancji Ocenę narażenia przeprowadza DU ZAŁĄCZNIK DO SDS MIESZANINY DU sporządza CSA dla mieszaniny na podstawie CSA substancji (i odpowiedni ES) dobrowolnie załącza do karty charakterystyki mieszaniny. DU dołącza ES substancji w mieszaninie dla których ich producent przeprowadził CSA i opracował ES DU obowiązkowo sporządza własną CSA co skutkuje wygenerowaniem ES, i obowiązkiem zamieszczenia w załączniku do karty charakterystyki. 5

6 Idealny model bezpomiarowy Uniwersalny: GAZ, PARA, CIECZ, CIAŁO STAŁE, AEROZOL, w postaci własnej lub w mieszaninie, roztwory, zawiesiny Obok ekspozycji inhalacyjnej pozwala na ocenę wchłaniania przez skórę Użytkownicy zawodowi i konsumenci Producenci, Formulatorzy, DU (przemysłowi i zawodowi) Uwzględnia temperaturę procesu Duża różnorodność warunków operacyjnych w miejscu pracy oraz środków prewencji (zły model może doprowadzić do niewłaściwego doboru środków zarządzania ryzykiem) Realistyczny (Narzędzia 1-ego stopnia przeszacowują narażenie z założenia. Jak ograniczony stopień przeszacowania powinien być akceptowany (niepewność narzędzia)? Zwalidowany Pozwala na interpretację wyników podobną jak w przypadku monitoringu za pomocą pomiarów narażenia (oszacowanie stężenia dowolnego percentyla) Prosty i łatwy, przejrzysty, w języku narodowym 6

7 Modele bezpomiarowe oceny narażenia duży konserwatyzm STM MEASE RiskofDerm Narzędzia 1,5 stopnia Narzędzia 1 stopnia ECETOC TRA EMKG EXPO TOOL COSHH EASE (EUSES) ART BEAT Narzędzia 2 stopnia Specyficzne modele lub pomiary niepewność mała duża 7

8 CHESAR narzędzie informatyczne wspierające przemysł w dokonywaniu ocen bezpieczeństwa chemicznego ECETOC TRA zagrożenia dla pracownika i konsumenta EUSES zagrożenia dla środowiska IUCLID

9 Bezpomiarowe modele jako narzędzie do szacowanie ryzyka na stanowisku pracy 1. Ocena ryzyka zawodowego jest obowiązkowa: Kodeks Pracy Rozporządzenie MPiPS w sprawie ogólnych przepisów BHP Rozporządzenie MZ w sprawie BHP związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych 2. Nie określono obligatoryjnej metodyki szacowania ryzyka zawodowego. 3. Ilościowe określenie ryzyka 4. ECETOC TRA ver. 3 9

10 Bezpomiarowe modele jako narzędzia do sterowania ryzykiem zawodowym 1. Proces oceny bezpieczeństwa chemicznego może być udoskonalany w dowolnej liczbie iteracji (powtórzeń) aż do momentu wykazania dostatecznej kontroli ryzyka. RWC- reasonable worst case (możliwy dzięki użyciu 90. percentyla danych pomiarowych do obliczenia wstępnie oszacowanych wartości narażenia) Doprecyzowywanie informacji wprowadzanych do procesu oceny bezpieczeństwa chemicznego w celu dokładniejszego oddania faktycznych warunków bez zmieniania żadnych warunków stosowania substancji. Udoskonalanie, czyli poprawa warunków operacyjnych i środków zarządzania ryzykiem. 2. Ocena wyższego stopnia. 3. ECETOC TRA oblicza konkretną wartość współczynnika ryzyka. 10

11 Warunki operacyjne obejmują każde działanie lub parametr, mający wpływ na wykonywaną czynność Warunki operacyjne Stosowany proces technologiczny; Rodzaj procesu; Zawartość substancji w preparacie/produkcie; Ilość zużywanej substancji; Temperatura procesu Postać, w jakiej substancja jest produkowana, przetwarzana lub stosowana. Stan fizyczny substancji; Prężność pary (ciecze); Możliwość pylenia (ciała stałe). Czynności pracowników, czas trwania i częstotliwość ich narażenia na substancję Czas trwania i częstotliwość emisji 11

12 Warunki operacyjne jako modyfikatory narażenia W jaki sposób i w jakim stopniu dany parametr wpływa na oszacowanie narażenia? Modyfikator narażenia Czas trwania narażenia 100% >240 min. 60% min. 20% min. 10% <15 min. Modyfikator narażenia Zawartość substancji w mieszaninie 100% > 25% 60% 5-25% 20% 1-5% 10% < 1% 12

13 RMM ŚRODKI KONTROLI RYZYKA czynności lub urządzenia zmniejszające lub kontrolujące narażenie Odnoszące się do substancji (zastąpienie inną, ograniczenie stężenia niebezpiecznego składnika, wiązanie z matrycą, modyfikacja stanu skupienia (np. granulat zamiast proszku) Ograniczenia dostępności na rynku (zastosowanie wyłącznie przemysłowe) Organizacyjne (ograniczające dostęp do niektórych miejsc pracy, czas czynności, szkolenia, monitoring, nadzór zdrowotny - badania lekarskie, zakaz jedzenia i picia) Techniczne (nowe technologie, system zamknięty, proces zautomatyzowany, techniki na mokro itp.), wentylacja (np. LEV, GEV ) Zarządzanie odpadami Indywidualne środki ochrony (PPE; RPE) Zasady dobrej praktyki przemysłowej, higienicznej i w gospodarstwie domowym 13

14 Rodzaje wentylacji MEASE LEV (generic) standardowa miejscowa wentylacja wywiewna, jest wyciągowym systemem wentylacyjnym umieszczonym w bliskim sąsiedztwie źródła emisji i do niego skierowanym (28%) exterior LEV zewnętrzna miejscowa wentylacja wywiewna np. osłona przechwytująca, niezamykająca źródła emisji, lecz będąca w bezpośredniej jego bliskości (31%) integrated LEV zintegrowana miejscowa wentylacja wywiewna np. źródło emisji zamknięte osłoną w połączeniu ze stałą LEV (20%) general ventilation wentylacja ogólna, która obejmuje naturalną i mechaniczną wentylację umiejscowioną poza bezpośrednim źródłem emisji w celu rozrzedzenia lub/i przemieszczenia wentylowanego powietrza (100%) 14

15 Rodzaje wentylacji ECETOC TRA 3 LEV General ventilation naturalna wentylacja (1-3 wymiany/h) Good general ventilation - dobra naturalna wentylacja np. celowe otwarcie drzwi i okien (3-5 wymian/h) Enhanced general ventilation - wentylacja mechaniczna w miejscu pracy (5-10 wymian/h) LEV + Good general ventilation 15

16 MODELOWANIE A SKALOWANIE Skalowanie (proporcjonalność) oznacza dostosowanie warunków działania i środków zarządzania ryzykiem dla osiągnięcia porównywalnego efektu do opisanego w scenariuszu narażenia. Skalowanie - dopuszczenie pewnej elastyczności w sprawdzaniu, czy zastosowania twoje lub twoich nabywców są ujęte w scenariuszu narażenia Jeśli dysponujesz inną kombinacją warunków operacyjnych i środków kontroli ryzyka pozwalających osiągnąć ten sam poziom bezpieczeństwa, możesz posłużyć się metodą skalowania, by wykazać, że zachowujesz zgodność ze scenariuszem. 16

17 Sprawdzanie warunków operacyjnych Informacje zawarte w scenariuszu narażenia Przygotowanie farby Ręczne nakładanie farby w pomieszczeniach za pomocą pędzla lub wałka Praktyka Przygotowanie farby Ręczne nakładanie farby w pomieszczeniach za pomocą pędzla lub wałka Czas trwania i częstotliwość: 8 godzin dziennie, 5 dni roboczych w tygodniu Stosowana ilość dziennie 100 kg Inne warunki operacyjne: Temperatura 20 o C Kubatura pomieszczenia 50 m 3 Wymiana powietrza 0,8/godz. Czas trwania i częstotliwość: 2 godziny dziennie; 5 dni roboczych w tygodniu Stosowana ilość dziennie 20 kg Inne warunki operacyjne: Temperatura 50 C Kubatura pomieszczenia 25 m 3 Wymiana powietrza 1,6/godz. 17

18 DESKRYPTORY Znormalizowane identyfikatory opisu zastosowań substancji W oparciu o skrócony tytuł DU powinien być w stanie ustalić, czy otrzymany ES może obejmować przewidziane przez niego zastosowania. Sektor zastosowań (SU) Kategoria produktu chemicznego (PC) SU11 PC1 PROC10 SU11 PC1 PROC10 Produkcja wyrobów z gumy Kleje, szczeliwa Nakładanie klejów lub innych powłok wałkiem lub pędzlem Kategoria wyrobów (AC) Kategoria procesu (PROC) SU17 PC31 AC1-1 SU17 PC31 AC1-1 Produkcja ogólna, np. maszyn, urządzeń, pojazdów, urządzeń transportowych Środki polerujące i mieszanki woskowe Samochody osobowe i motocykle 18

19 PROC1 PROC2 PROC3 PROC4 PROC5 PROC6 PROC7 PROC8a PROC8b PROC9 PROC10 PROC11 PROC12 PROC13 PROC14 PROC15 PROC16 PROC17 PROC18 PROC19 PROC20 PROC21 PROC22 abc PROC23 abc PROC24 abc PROC25 abc PROC26 PROC27a PROC27b Zastosowanie w zamkniętym procesie technologicznym, brak prawdopodobieństwa narażenia Zastosowanie w zamkniętym procesie technologicznym ze sporadycznym, kontrolowanym narażeniem Zastosowanie w zamkniętym procesie wsadowym (synteza lub wytwarzanie) Zastosowanie w procesie wsadowym i innym procesie (synteza), w którym powstaje możliwość narażenia Mieszanie we wsadowych procesach wytwarzania preparatów* lub wyrobów (wieloetapowy i/lub znaczący kontakt) Operacje kalandrowania Napylanie przemysłowe Przenoszenie substancji lub preparatu (załadunek/rozładunek) do/z naczyń/dużych pojemników w pomieszczeniach nieprzeznaczonych do tego celu Przenoszenie substancji lub preparatu (załadunek/rozładunek) do/z naczyń/dużych pojemników w pomieszczeniach przeznaczonych do tego celu Przenoszenie substancji lub preparatu do małych pojemników (przeznaczoną do tego celu linią do napełniania wraz z ważeniem) Nakładanie pędzlem lub wałkiem Napylanie nieprzemysłowe Zastosowanie środków porotwórczych w wytwarzaniu pian Obróbka wyrobów przemysłowych poprzez zamaczanie lub zalewanie Wytwarzanie preparatów* lub wyrobów poprzez tabletkowanie, prasowanie, wyciskanie, granulowanie Stosowanie jako odczynniki laboratoryjne Zastosowanie materiałów jako paliw; należy oczekiwać ograniczonego narażenia na niespalony produkt Stosowanie środków poślizgowych w warunkach wysokoenergetycznych i w procesach częściowo otwartych Smarowanie w warunkach wysokoenergetycznych Ręczne mieszanie, podczas którego dochodzi do bliskiego kontaktu z substancją. Dostępne są jedynie środków ochrony osobistej Płyny termoprzewodzące i hydrauliczne w profesjonalnych zastosowaniach rozproszonych w systemach zamkniętych Niskoenergetyczne postępowanie z substancjami związanymi w materiałach i/lub wyrobach Potencjalnie zamknięte operacje przetwarzania z minerałami/metalami w podwyższonej temperaturze Warunki przemysłowe Otwarte operacje przetwarzania i przenoszenia z minerałami/metalami w podwyższonej temperaturze Wysokoenergetyczna (mechaniczna) obróbka substancji związanych w materiałach i/lub wyrobach Inne operacje wysokotemperaturowe z metalami Magazynowanie litych substancji nieorganicznych w temperaturze otoczenia Produkcja proszków metali (procesy wysokotemperaturowe) Produkcja proszków metali (procesy na mokro) 19

20 Czynność Pobieranie próbek, ładowanie, napełnianie, przenoszenie, przesypywanie, workowanie. Niskoenergetyczne rozprowadzanie powłok np. czyszczenie powierzchni, poprzez wycieranie lub szczotkowanie, polerowanie powierzchni poprzez wycieranie, powlekanie podłóg, malowanie ścian pędzlem lub wałkiem Napylanie farb, środków czystości, smarów, klejów. Barwienie, płukanie, zamaczanie, zanurzanie, zalewanie np. tekstyliów, skóry lub papieru. Mechaniczne cięcie, mielenie, wiercenie lub szlifowanie wyrobów. Mieszanie substancji stałych i cieczy w seryjnej formulacji. Przykładowa kategoria PROC8. Przenoszenie substancji lub preparatu (załadunek/rozładunek) do/z naczyń/dużych pojemników. PROC9. Przenoszenie substancji lub preparatu do małych pojemników (specjalnie zaprojektowane linie do napełniania). PROC10. Nakładanie pędzlem lub wałkiem. PROC 7. lub PROC 11. Napylanie przemysłowe. PROC 13. Obróbka wyrobów przemysłowych poprzez zamaczanie lub zalewanie. PROC 24. Wysokoenergetyczna (mechaniczna) obróbka substancji związanych w materiałach i/lub wyrobach. PROC11. Napylanie przemysłowe (warunki mogą być uznawane za podobne do napylania). PROC 3. Zastosowanie w zamkniętym procesie wsadowym lub PROC 5. Mieszanie we wsadowych procesach wytwarzania mieszanin lub wyrobów (mieszanie i łączenie z wielostopniowym i/lub znaczącym kontaktem). PROC19 mieszanie ręczne. 20

21 Scenariusz narażenia = PROC? Czy scenariuszowi przyporządkować jeden PROC czy wiele PROC? Ocena głównego procesu czy celów cząstkowych? Scenariusz Narażenia Stosowanie tlenku wapnia do utrzymywania odpowiedniego ph ścieku w oczyszczalni ścieków Kategoria PROC 1. Przesypywanie do zbiornika PROC8. Przenoszenie substancji lub preparatu (załadunek/rozładunek) do/z naczyń/dużych pojemników 2. Mieszanie tlenku wapnia ze ściekiem PROC 5. Mieszanie we wsadowych procesach wytwarzania preparatów lub wyrobów. 3. Odprowadzanie zneutralizowanego ścieku rurociągiem PROC8. Przenoszenie substancji lub preparatu (załadunek/rozładunek) do/z naczyń/dużych pojemników 21

22 echa.europa.eu Wsparcie REACH Poradniki Poradnik dotyczący wymagań w zakresie informacji i oceny bezpieczeństwa chemicznego D: Ocena narażenia R.12: krótki ogólny opis zidentyfikowanych zastosowań substancji oraz sposobów nadawania krótkich nazw scenariuszom narażenia R13: środki zarządzania ryzykiem (kontroli ryzyka) i warunki operacyjne w budowaniu scenariuszy narażenia R.14: szacowanie narażenia w miejscu pracy 22