PRAWO CYWILNE CZĘŚĆ OGÓLNA I ZOBOWIĄZANIA KAZUSY Z ROZWIĄZANIAMI. Fryderyk Zoll Justyna Czyszek Szymon Czyszek Ulrich Ernst 2.

Transkrypt

1

2

3 PRAWO CYWILNE CZĘŚĆ OGÓLNA I ZOBOWIĄZANIA KAZUSY Z ROZWIĄZANIAMI 2. WYDANIE Fryderyk Zoll Justyna Czyszek Szymon Czyszek Ulrich Ernst Warszawa 2012

4 Stan prawny na 1 września 2012 r. Wydawca Dominika Leszczyńska Redaktor prowadzący Małgorzata Jarecka Opracowanie redakcyjne JustLuk Łamanie JustLuk Łukasz Drzewiecki, Justyna Szumieł, Jan Drzewiecki Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2012 ISBN: wydanie Wydane przez: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. Redakcja Książek Warszawa, ul. Płocka 5a tel , fax ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa

5 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów 11 Wstęp 13 Rozdział 1 Wprowadzenie do metody rozwiązywania kazusów w prawie cywilnym Istota Stan faktyczny a sposób przedstawienia rozwiązania Poszczególne etapy rozwiązania Wskazówki praktyczne Zrozumieć stan faktyczny Określić podstawę prawną Dostosować schemat przesłanek do konkretnego kazusu Zweryfikować rozwiązanie Zachować proporcje przy uzasadnieniu (subsumcji) Zadbać o dobry styl wywodów przy dokonywaniu subsumcji Znać prawo i ćwiczyć 24 Rozdział 2 Złożenie oświadczeń woli i zawarcie umowy 25 kazus 1. Gorliwa sekretarka (istnienie oświadczeń woli) 25 kazus 2. Parking za darmo (dorozumiane oświadczenie woli) 26 kazus 3. Samochód na sprzedaż (zawarcie umowy: zastrzeżenie odwołalności oferty) 27 kazus 4. Zamówienie na pisaki szkolne (zawarcie umowy drogą elektroniczną) 29 kazus 5. Przesyłka z księgarni wysyłkowej (zawarcie umowy: milczące przyjęcie oferty) 30 kazus 6. Dostawa mandarynek (zawarcie umowy: modyfikujące przyjęcie oferty) 31 kazus 7. Cena przyborów szkolnych (zawarcie umowy: zmiana oferty pomiędzy przedsiębiorcami) 33 5

6 6 kazus 8. Nieudana aukcja (zawarcie umowy w trybie aukcji: roszczenie o zawarcie) 35 kazus 9. Fikcyjne negocjacje (zawarcie umowy w trybie negocjacji: naruszenie dobrych obyczajów, odszkodowanie) 36 kazus 10. Sprzedawca domokrążca (odstąpienie od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorcy) 37 Rozdział 3 Przeszkody dla skuteczności umów (ograniczenia zdolności do czynności prawnych, wady oświadczenia woli, przedstawicielstwo, forma) 40 kazus 1. Taxi za darmo (brak zdolności do czynności prawnych) 40 kazus 2. Samochód za pielęgnację (ograniczona zdolność do czynności prawnych, darowizna z poleceniem) 42 kazus 3. Pozorowana darowizna (czynności pozorne) 44 kazus 4. Pomoc rodziców (błąd jako wada oświadczenia woli, poręczenie) 46 kazus 5. Obraz dwóch Kossaków (błąd) 47 kazus 6. Rezygnacja z domu letniskowego (podstęp) 49 kazus 7. Wątpliwy poręczyciel (pełnomocnictwo, forma czynności prawnych) 51 kazus 8. Czynsz za najem lokalu (wygaśnięcie roszczenia: klauzula pactum de forma umowy zmieniającej) 52 Rozdział 4 Treść umów i jej kontrola 54 kazus 1. Słaby dolar (wzorzec umowny, klauzula zmienności) 54 kazus 2. Zmiana ceny samochodu (treść umowy: wzorzec umowny pomiędzy przedsiębiorcami) 57 kazus 3. Wykonanie mebli (treść umowy: kontrola wzorca umownego, klauzula pactum de forma) 59 kazus 4. Podwyżka ceł w Chinach (nadzwyczajna zmiana stosunków rebus sic stantibus) 62

7 Rozdział 5 Wygaśnięcie i przedawnienie zobowiązań 64 kazus 1. Rozliczenie bezgotówkowe (wygaśnięcie roszczenia: uznanie zapłaty na rachunku a upadłość banku) 64 kazus 2. Podstawiony wierzyciel (wygaśnięcie roszczenia: złożenie pieniędzy do depozytu sądowego) 65 kazus 3. Dolary za złotówki (wygaśnięcie roszczenia: potrącenie, obowiązek zapłaty w walucie obcej) 67 kazus 4. Gorliwy dłużnik (wygaśnięcie roszczenia: potrącenie niewymagalnego długu) 68 kazus 5. Kredyt zaufania (wygaśnięcie roszczenia: nowacja a umowa poręczenia) 69 kazus 6. Pomocny tata (wygaśnięcie roszczenia: charakter prawny zwolnienia z długu) 71 kazus 7. Przegląd bezprzedmiotowy (wygaśnięcie roszczenia: świadczenie niemożliwe) 72 kazus 8. Omyłkowa wpłata (bezpodstawne wzbogacenie, przedawnienie) 73 Rozdział 6 Niewykonanie / nienależyte wykonanie zobowiązań odszkodowanie 75 kazus 1. Ogłoszenia drobne (odszkodowanie za naruszenie zobowiązania, oferta i zaproszenie do składania ofert) 75 kazus 2. Parking płatny niestrzeżony (odszkodowanie za naruszenie zobowiązania: określenie obowiązków) 76 kazus 3. Napad na konwojentów (odszkodowanie za naruszenie zobowiązania: odpowiedzialność obiektywna, odpowiedzialność gwarancyjna) 78 kazus 4. Paczka z pieniędzmi (odszkodowanie za naruszenie zobowiązania: przewidywalność szkody, przyczynienie się do szkody) 80 kazus 5. Skurczona marynarka (odszkodowanie za naruszenie zobowiązania: kontrola wzorca umownego, klauzula abuzywna) 81 7

8 8 kazus 6. Skład budowlany (odszkodowanie za naruszenie zobowiązania: miejsce wykonania zobowiązania) 84 kazus 7. Niedbały dostawca (odszkodowanie za naruszenie zobowiązania: kontrola wzorca w obrocie profesjonalnym) 85 kazus 8. Spalony dom (wady rzeczy sprzedanej, adekwatny związek przyczynowy) 88 kazus 9. Zniszczony samochód (odszkodowanie za naruszenie zobowiązania: obowiązek zwrotu po odstąpieniu) 90 kazus 10. Zmarnowany urlop (odszkodowanie za naruszenie zobowiązania: usługi turystyczne, odpowiedzialność za szkodę niemajątkową) 92 Rozdział 7 Niewykonanie/nienależyte wykonanie zobowiązań zwrot świadczeń 95 kazus 1. Wątpliwa pożyczka (sprzedaż nieistniejącej wierzytelności) 95 kazus 2. Budowa garażu (odstąpienie od umowy wzajemnej, pactum de forma) 96 kazus 3. Dostawa w godzinę (odstąpienie od umowy wzajemnej, zwłoka) 98 kazus 4. Nierozpoczęty stół (odstąpienie od umowy o dzieło) 99 kazus 5. Malowanie płotu (odstąpienie od umowy o dzieło) 100 kazus 6. Nałogowy palacz (odstąpienie od umowy o dzieło) 102 kazus 7. Spóźniony odbiór (następcza niemożliwość świadczenia, moment przejścia ryzyka) 103 Rozdział 8 Niewykonanie/nienależyte wykonanie zobowiązań inne uprawnienia wierzyciela 105 kazus 1. Meble za darmo (naprawa dzieła, umowa nieodpłatna) 105 kazus 2. Dostawa drzewek ogrodowych (zastępcze wykonanie, kara umowna) 106 kazus 3. Oszczędny samochód (sprzedaż konsumencka, wymiana rzeczy) 108

9 kazus 4. Komputer na czas (kara umowna, odstąpienie) 110 kazus 5. Wzorcowa walka (kara umowna, sprzeczne wzorce umowne) 112 kazus 6. Narty po sezonie (zadatek) 113 Rozdział 9 Zobowiązania niewynikające z umowy oraz ochrona dóbr osobistych 116 kazus 1. Nierzetelna ekspertyza (czyn niedozwolony, miernik staranności) 116 kazus 2. Dzik jest dziki, dzik jest zły (odpowiedzialność powiatu za działanie niezgodne z prawem) 117 kazus 3. Zabójstwo bogacza (renta dla osób pośrednio poszkodowanych) 119 kazus 4. Awaria hamulców (czyn niedozwolony, siła wyższa) 121 kazus 5. Śmiertelne lekarstwo (renta dla osób pośrednio poszkodowanych) 122 kazus 6. Szkodliwy lakier (odpowiedzialność za produkt niebezpieczny) 124 kazus 7. Diler narkotykowy (przepadek świadczenia na rzecz Skarbu Państwa) 126 kazus 8. Nowy płot dla sąsiada (ratowanie cudzego dobra) 127 kazus 9. Gazeta kłamie (ochrona dóbr osobistych) 128 Rozdział 10 Wielość podmiotów w stosunkach zobowiązaniowych 129 kazus 1. Hojny pożyczkodawca (przelew wierzytelności) 129 kazus 2. Nadgorliwy dłużnik (zwrot przy zobowiązaniu solidarnym) 130 kazus 3. Bezskuteczna sprzedaż (ius ad rem, prawo pierwokupu) 131 Bibliografia 133 9

10 10

11 WYKAZ SKRÓTÓW Akty prawne k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.r.o. ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 788) u.o.k. ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271 z późn. zm.) u.s.k. ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz z późn. zm.) u.u.t. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 223, poz z późn. zm.) Inne Biul. SN ETS KPP OSA OSNC OSP PiP PS SA SN TPP Biuletyn Informacyjny Sądu Najwyższego Europejski Trybunał Sprawiedliwości Kwartalnik Prawa Prywatnego Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądów Polskich Państwo i Prawo Przegląd Sądowy sąd apelacyjny Sąd Najwyższy Transformacje Prawa Prywatnego 11

12 12

13 WSTĘP Oddajemy do rąk Czytelników zbiór kazusów z rozwiązaniami z części ogólnej prawa cywilnego oraz zobowiązań. Zbiór ten dotyczy kazusów opublikowanych już w zbiorze orzeczeń (Casebook) do części ogólnej 1. W niniejszym tomie prezentujemy rozwiązania tych kazusów. Rozwiązania te opracowane są według ścisłej metody, wyjaśnionej we wprowadzeniu. Metoda naśladująca model prawniczego rozumowania została rozwinięta i dopracowana w czasie kolejnych lat wykładów i egzaminów na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w Kolegium Prawa ówczesnej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego. Celem tej metody jest nauczenie studentów sposobu przyswajania wiedzy polegającego nie na zapamiętywaniu ogromnej ilości materiału, ale na zaznajomieniu się ze strukturą systemu i metodami prawniczej argumentacji. Prawo zmienia się wielokroć, natomiast metody prawniczej argumentacji, choć są także wrażliwe na upływ czasu, pozostają przydatne znacznie dłużej. Celem edukacji akademickiej powinno być zatem nauczenie studentów sztuki analizy stanów faktycznych i rozwiązywania ich za pomocą odpowiedniej metody argumentacyjnej. Studenci powinni pisać egzamin z otwartymi kodeksami na stole, bo sztuka prawnicza nie polega na nauczeniu się na pamięć dziesiątków przepisów. W dzisiejszym świecie ogromnej ilości norm, a także rozbudowanych technik informatycznych, pozwalających na poszukiwanie litery prawa, na pierwsze miejsce muszą być wysunięte umiejętności prawniczego rozumowania. Z wielu powodów coraz częściej do egzaminowania używa się testów. Dzieje się tak również na Uniwersytecie Jagiellońskim, choć ciągle dbamy o to, żeby kazusy były ważną częścią egzaminu. Testy mają swoje zalety i mogą racjonalnie uzupełniać metodę kazusową. Jednak byłoby nieszczęściem, gdyby stały się symbolem prawniczego przygotowania. Nie dają bowiem odpowiedzi na najważniejsze pytanie o stopień przyswojenia przez egzaminowanego umiejętności prawniczej argumentacji. Doświadczenia z testami z prawa cywilnego pokazują ponadto, jaką trudność sprawia przygotowanie testu o jednoznacznych odpowiedziach. W prawie cywilnym takich jednoznacznych odpowiedzi jest mało. Dobry czy zły wynik z testu nie jest dostatecznym wskaźnikiem umiejętności prawniczych zdającego ani miarodajnym narzędziem diagnozy prawniczej przyszłości egzaminowanego. Ten zbiór ma pokazać, że rozwiązywanie kazusów może być zobiektywizowane, przynajmniej w stopniu pozwalającym na weryfikowalną obiektywnie ocenę wyników 1 F. Zoll (red.), W. Iwaniec, B. Łyszczarz, M. Pecyna, A. Rataj, Zbiór orzeczeń sądowych do zajęć z prawa cywilnego. Część ogólna, Kraków

14 egzaminu. Zachęca studentów do uczenia się prawa cywilnego ze zrozumieniem, a nie tylko na pamięć. Zbiór powstał w wyniku pracy czterech osób. Rozwiązania kazusów napisali Justyna i Szymon Czyszek. Pracami kierował dr Ulrich Ernst, który je kontrolował i merytorycznie nadzorował. Jest on także autorem projektu wprowadzenia przedstawiającego metodologię rozwiązywania kazusów. Ja konsultowałem rozwiązanie kazusów i wpływałem w ten sposób na kształt każdego z nich. Wspólna praca doprowadziła do powstania zbioru w jego obecnej postaci. Mam nadzieję, że będzie on pomocny zarówno studentom, jak i wykładowcom akademickim w odpowiednim przygotowaniu studentów do bycia prawnikami zdolnymi do diagnozowania i rozstrzygania problemów prawnych w świecie zmieniającego się szybko stanu prawnego. Fryderyk Zoll Na potrzeby drugiego wydania dokonano przeglądu rozwiązań kazusów, uwzględniając aktualny stan prawny oraz najnowsze orzecznictwo. Autorzy, jesień 2012 r. 14