Czym jest? Jakie pełni funkcje? Jakie przybiera formy? Co ją kształtuje? Jak ją rozwijać?

Transkrypt

1 Czym jest? Jakie pełni funkcje? Jakie przybiera formy? Co ją kształtuje? Jak ją rozwijać?

2 Słuchajcie: Oto siewca wyszedł siać. A gdy siał, jedno ziarno padło na drogę; ; i przyleciały ptaki, i wydziobany je. Inne padło na grunt skalisty,, gdzie nie miało wiele ziemi, i wnet wzeszło, bo nie było głęboko w glebie. Lecz po wschodzie słońca przypaliło się i uschło, bo nie miało korzenia. Inne padło między ciernie,, a ciernie wybujały i zagłuszyły je, tak Ŝe nie wydało owocu. Inne wreszcie padły na ziemię Ŝyzną i wydały plon, wschodząc i rosnąc; a przyniosły plon trzydziestokrotny, sześćdziesięciokrotny i stokrotny. I dodał Kto ma uszy do słuchania, niechaj słucha! Mk 4, 3-83

3 Siewca - Bóg, Ziarno Słowo BoŜe Rodzaje gruntu - ludzie o róŝnych charakterach i usposobieniach, typie religijności

4 I. Czym jest religijność? a) RozróŜnienie pojęć: Religia a religijność

5 Religia: To system wierzeń i praktyk,, określający relację jednostki do róŝnie pojmowanej sfery sacrum. Manifestuje się ona w wymiarze doktrynalnym (doktryna( doktryna, wiara), w czynnościach religijnych (np. kult), w sferze społeczno-organizacyjnej organizacyjnej (wspólnota religijna,, np. Kościół) ) i w sferze duchowości indywidualnej (m.in. mistyka). pewna rzeczywistość obiektywna istniejąca poza człowiekiem

6 Religijność subiektywny, indywidualny, osobisty stosunek osoby do przedmiotu religijnego. Religia indywidualnie przeŝywana przez podmiot

7 b) Przedmiot psychologii religii: Religijność; subiektywne osadzenie religii w strukturach psychicznych człowieka. Psychologia religii nie bada religii ale człowieka religijnego, Nie odpowiada na pytanie kim jest Bóg ale interesuje go człowiek, który w niego wierzy. W jaki sposób religijność człowieka wpływa na jego subiektywne Ŝycie? Wpływ doktryny, kultu i organizacji na sposób (poznawczego, emocjonalnego i działaniowego) funkcjonowania człowieka Psychologia religii nie jest w stanie stwierdzić prawdziwości czy waŝności religii!

8 Ziarno i gleba psychologia religii zajmuję się glebą

9 II. Funkcje religijności? a) W ramach osobowości (wg( wg.. Z. Chlewińskiego) 1. Nadaje sens Ŝyciu (religia wyjaśnia obraz świata i odpowiada na podstawowe pytania egzystencjalne, umoŝliwia przyjęcie ukrytego sensu niektórych trudnych wydarzeń, cierpienia, śmierci) 2. Porządkuje i hierarchizuje wartości człowieka (religia tworzy system zasad postępowania, a jako kryterium porządkuje inne wartości)

10 3. Daje poczucie bezpieczeństwa i zaufanie (nadając sens Ŝyciu i utrwalając wartości człowieka daje poczucie trwałości i bezpieczeństwa; przekonanie o niezniszczalności bytu ludzkiego, celowym kierowaniu światem zmniejszają poczucie zagroŝenia człowieka w sytuacji nieuchronności śmierci, nietrwałości Ŝycia)

11 4. UmoŜliwia identyfikację z grupą (religia zaspokaja potrzebę więzi międzyludzkiej poprzez ryty, obrzędy oraz włączając jednostkę w grupę sprzyja identyfikacji jej ze wspólnotą)

12 5. Pełni funkcje terapeutyczne lek na nerwicę noogeną (usensawniając Ŝycie - likwiduje kryzys związany z poczuciem braku sensu własnego Ŝycia) daje perspektywę do integracji (drogą tej integracji mogą być jednak przeŝywane wątpliwości i kryzysy; pozytywna dezintegracja osobowości) redukuje napięcia (uwalnia od poczucia winy przez rytualne sposoby ekspiacji) moŝe prowadzić do zmiany relacji z innymi ludźmi (przebaczenie) moŝe wpływać na osłabienie, likwidację róŝnych zaburzeń psychicznych.

13 4. UmoŜliwia autoidentyfikację (zaspokaja potrzebę samookreślenia znalezienia swojej toŝsamości, pozwala odpowiedzieć na pytanie: kim jestem? )

14 CzyŜ nie wiecie, Ŝeście świątynią Boga i Ŝe Duch BoŜy mieszka w was? JeŜeli ktoś zniszczy świątynię Boga, tego zniszczy Bóg. Świątynia Boga jest święta, a wy nią jesteście a co na to św. Paweł? 1Kor 3,

15 droga ludzie, którzy słyszą słowo, ale zaraz porywa je szatan Niewiedza, pycha intelektualna: (wiedza naukowa, ezoteryczna) Np.. Ateizm psychologiczny - brak wiary w jakichkolwiek bogów. (Freud: religia =ogólnoludzka nerwica natręctw, iluzja religijność rodzi się z poczucia bezradności, potrzeby opieki i bezpieczeństwa ale Fromm : nerwica = forma religii Teoria Freuda wyjaśnia religijność zaburzoną, obronną, ale nie dojrzałą jaką miał np. św. Franciszek z AsyŜu

16 grunt skalisty ludzie, którzy początkowo radują się dobrą nowiną, ale szybko zapominają o niej, gdy tylko przestaje im być wygodna Ambicjonalne plany jak z PRL-u?

17 grunt z cierniami ludzie, którzy słuchają słowa, ale zajęci są doczesnymi sprawami; dopuszczają do siebie naukę Jezusa, ale zapominają o niej pod wpływem pokus.

18 ziemia Ŝyzna ci, którzy nie tylko słyszą słowo, ale równieŝ je przyjmują, i dzięki temu wydają owoc. To są prawdziwi chrześcijanie. W ich sercach nauka Ewangelii "zakorzeni się", poniewaŝ chcą słuchać i starają się ją zrozumieć. Im większy FUNDAMENT tym większa świątynia >Otwórzmy na ościeŝ drzwi Chrystusowi<

19 Kiedy potrzebne są zmiany w świątyni? (wyburzanie, remont ) Zły fundament (budowanie na sobie, innych osobach, złudnych oczekiwaniach ) Przetargi w świątyni (załatwianie przez religię własnych interesów, nie oddawanie chwały Bogu) Zburz nas, skrusz Panie i odbuduj na nowo!

20 b) Funkcje religijności; Wyniki badań: Badania amerykańskie Badania Katedry Psychologii Religii KUL

21 Badania amerykańskie: 1. Religijność pozytywnie koreluje z - powodzeniem w małŝeństwie (bad.. prof. M Braun-Gałkowskiej Gałkowskiej) - przystosowaniem w wieku starczym - przystosowaniem w sensie psychiatrycznym 2. Ludzie religijni lepiej przyjmują kryzysy Ŝyciowe (w tym śmierci) 3. Ujemna korelacja między religijnością a samobójstwami

22 Badania Katedry Psychologii Religii KUL Religijność sprzyja: integracji hierarchii wartości, integracji osobowości (autonomii wewnętrznej) oraz zdolności kierowania emocjami Zwiększa odporność na stres i frustrację Zwiększa Istotnie wzmacnia poczucie sensu Ŝycia Pozytywnie koreluje w zakresie - akceptacji siebie, - przystosowania społecznego, - syntonii w kontaktach społecznych - samoaktualizacji (gdy ma charakter poznawczy) Negatywnie koreluje z poziomem niepokoju, pragmatyzmem i eklektyzmem

23 ??? Dlaczego wiele osób wierzących i praktykujących cierpi na róŝnego typu zaburzenia? Dlaczego tak wiele jest zaburzeń związanych ze sferą religijności?

24 Aby religia pełniła pozytywne funkcje, integrujące osobowość, potrzeba by zarówno jej przeŝywanie podmiotowe (religijność) jak i osobowość podmiotu przeŝywającego charakteryzowały się dojrzałością (Z. Chlewiński) Pozytywne funkcje dla osobowości zapewnia tylko dojrzała religijność!!! Niedojrzała religijność - moŝe prowadzić do zaburzeń

25 Nie ma dojrzalej religijności bez dojrzałej osobowości,, a niedojrzała osobowość często prowadzi do niedojrzałej religijności. Poziom zaburzeń Dojrzałość religijna Im większy poziom zaburzeń (mniejsza dojrzałość osobowości) tym mniejsza dojrzałość religijna (co wymaga większego uporządkowania sfery psychicznej) Ale ROZWÓJ religijności powinien przyśpieszać rozwój osobowości i odwrotnie!!!

26 III. Cechy dojrzałej religijności KRYTERIA DOJRZAŁEJ RELIGIJNOŚCI WG ALLPORTA ZRÓśNICOWANIE (róŝnorodność elementów, które tworzą religijność, bogactwo zainteresowań,, refleksyjność) DYNAMIZM (kształtuje się w wątpliwości, poszukiwaniu nowych rozwiązań, w nieznacznym stopniu jest uzaleŝniona od sił popędowych tj lęk, głód, potrzeby ciała) KONSEKWENCJA MORALNA praktykowanie przekonań religijnych, norm etycznych czyn wzmacnia przekonanie! Kryzys religijności często zaczyna się od kryzysu zachowań (osoba przestaje wierzyć bo przestała wcześniej praktykować!!!) Gł. motywy apostazji (rezygnacji z rel) ) = zaprzestanie praktykowania

27 c.d. WSZECHSTRONNOŚĆ Religijność wpływa na róŝne obszary naszego Ŝycia i ma centralne połoŝenie w osobowości. Religijność taka sprzyja tolerancyjności i szukaniu jednoczącej filozofii Ŝycia CAŁOŚCIOWOŚĆ/ INTEGRALNOŚĆ struktura religijności tworzy harmonijną całość (scala często przeciwstawne fakty i doświadczenia HEURYSTYCZNOŚĆ cechuje ją wiara mimo baku logicznej pewności, wychyla się poza dostępną nam wiedzę

28 religijność zewnętrzna: III. Formy religijności (Wg Allporta ) Religijność wewnętrzna Religia SłuŜy tu do uzyskania przez jednostkę korzyści dla siebie (nie człowiek słuŝy swojej religii, lecz ona słuŝy jemu) wpływa na całokształt Ŝycia jednostki: motywację i znaczenie czynów. W codziennym Ŝyciu nie są stosowane zalecenia wiary. typ charakterystyczny dla osobowości niedojrzałej, pełnej uprzedzeń, pozbawionej pozytywnych związków emocjonalnych z innymi Jednostki o tego typu religijności odznaczają się brakiem wglądu w siebie oraz brakiem umiejętności realistycznego spostrzegania siebie i innych. Zachowania religijne są dla tych osób obronnym mechanizmem ucieczkowym, ułatwiającym rozwiązywanie własnych problemów. Wartość religii jest instrumentalna i utylitarna (jako bezpieczeństwo, pocieszenie, towarzystwo, rozrywka). przenika całe Ŝycie jednostki, łączy potrzeby, wartości pojedynczego człowieka z normami społecznymi. charakterystyczna dla osobowości dojrzałej Staje się teorią Ŝycia bardziej refleksyjna, zróŝnicowana, osobowa i uniwersalna, nastawiona na braterstwo, miłość bliźniego, Ŝyczliwość. śyjąc taką religijnością poszukuje się pokornie głębszych wartości i chętnie uczestniczy we wspólnocie Nie uwzględnia się w niej całości prawd religijnych, lecz wybiera to, co zgadza się z własnym interesem jednostki. Religijność mało zróŝnicowana i schematyczna

29 V. Co kształtuje religijność? Uwarunkowania wychowawcze (figura ojca i matki; wpływy rodzicielskie) Kultura / środowisko (osoby znaczące, wpływ rówieśników) Aktywność własna (potrzeby, temperament, zdolności, IQ, umiejętność stawiania egzystencjalnych pytań)

30 Obraz Boga = Obraz ojca ( wg Freuda) Bardziej koreluje z obrazem matki niŝ ojca (badania: Snyder 68; Vergot i Tamayo 81) = Pochodna obrazu rodziców + wpływu innych osób znaczących + doświadczeń interpersonalnych + obrazu siebie (reprezentacja Boga zmienia się wraz z nami, z rozwojem naszej toŝsamości, czynników emocjonalnych, wiedzy religijnej) (Teoria relacji z obiektem)

31 Środowisko rodzinne: Jest pierwszym źródłem religijności człowieka Oddziaływania rodzicielskie mają większą siłę oddziaływania od jakiegokolwiek oddziaływania instytucjonalnego Badania: a) studentów kanadyjskich Hunsberger: - JeŜeli w okresie dzieciństwa kształtowanie postaw religijnych było intensywne wtedy w okresie studiów widoczna była większa zgoda na nauczanie treści religijnych - Religijność studentów polaryzuje się w okresie studiów (słabo religijni jeszcze mniej, mocno bardziej religijni) b) uczniów i absolwentów szkół amerykańskich - Ozorak: - wpływ rodziców na religijność dzieci jest decydujący - JeŜeli u rodziców pojawiały się deklaracje i praktyki rel.. To z duŝym prawdopodobieństwem ich dzieci będą religijne -

32 c.d. badania: c) Badania - Benson i Yeangez - Czynnikami wpływającymi na religijność są nie tylko deklaracje rodziców w sprawie religii. DuŜy wpływ mają teŝ pozytywne relacje wewnątrz systemu rodzinnego oraz aktywność religijna rodziców d) Badania Bao : (wpływ relacji rodzinnych na typ religijności) ciepłe i bliskie relacje = os mniej buntowniczo nastawione do religii chłodne relacje = bardziej wrogie nastawienie do religii e) Badania na Uniwersytecie Harvarda (co ma największy wpływ na twoją religijność?) - rodzice (70%) inni ludzie (50%) kościół (40%) wdzięczność za dobro w Ŝyciu (30%) - matka - większy wpływ (pierwsza nauczycielka religijności) - ojciec - model na podstawie którego człowiek uczy się jak naleŝy podtrzymywać religijność, a w sytuacjach trudnych jak odrzucać religijność

33 Rówieśnicy: Badania Ozorak: - Wpływ rówieśników na religijność nastolatków nie jest tak istotny jak wpływ ich rodziców.

34 Aktywność własna: Badania Ozorak: - DuŜy wpływ na zmianę wyznania ma czynnik wątpliwości egzystencjalnych - Pewne wyŝsze zdolności intelektualne pozytywnie korelują z zainteresowaniem religijnością.

35 Apostazja (odejście do wiary, rezygnacja z własnej religijności) 2/3 wszystkich apostatów m/ rŝ (typowy okres apostazji) Najczęstszy powód apostazji u nastolatków = rozpad małŝeństwa rodziców Typologizacja apostazji 1. Single, sukces zawodowy, społeczny i ekonomiczny 2. Samotni pesymiści, często zmieniający plany Ŝyciowe, deklarują brak satysfakcji z Ŝycia 3. Osoby kwestionujące tradycyjne wartości ale mający pozytywny stosunek do Ŝycia 4. Tzw. apostaci zewnętrzni (osoby młode, bardziej kwestionują zewnętrzna stronę religii niŝ przekonania)

36 Psychologiczne źródła apostazji: Model Kaploviz i Sharow: słabe relacje wewnątrz systemu rodzinnego Symptomy nerwicowe i brak przystosowania Radykalna, lewacka orientacja polityczna Nadmierne przywiązanie do intelektualizmu (testowanie modelu nie potwierdziło wpływu nerwicowych objawów czy radykalnych, lewackich przekonań)

37 Badanie poczucia szczęścia, zadowolenia z Ŝycia wśród: - apostatów - osób religijnych - konwertytów (os.( świeŝo nawrócone) Apostaci najniŝszy wynik!

38 VI. Jak rozwijać własną religijność? Doświadczenie - Msza Święta, Spowiedź (Ŝycie sakramentalne) - śycie według rad ewangelicznych: (modlitwa, post, jałmuŝna) - Pielgrzymki, Rekolekcje, dni skupienia - Wspólnota - Wiedza - Pismo Święte - KKK - encykliki - literatura, prasa katolicka - audiencje generalne - konferencje - audycje radiowe - strony internetowe -

39 A jak Ty rozwijasz swoją religijność? Podziel się i daj się obdarować Co dziś polecam? KsiąŜki - Ks. Zieliński,, J. Walka duchowa Prasa -Niedziela Strony internetowe - (ciekawe art., cytaty z dnia) Audycje radiowe - Rozmowy niedokończone

40 Stać na straŝy świątyni Ef 6, "Na koniec bądźcie mocni w Panu - siłą Jego potęgi. Przyobleczcie pełną zbroję BoŜą,, byście mogli się ostać wobec podstępnych zakusów diabła. Nie toczymy bowiem walki przeciw krwi i ciału, lecz przeciw Zwierzchnościom,, przeciw Władzom, przeciw rządcom świata tych ciemności, przeciw duchowym pierwiastkom zła na wyŝynach niebieskich. Dlatego przywdziejcie pełną zbroję BoŜą, abyście się zdołali przeciwstawić w dzień zły i ostać, zwalczywszy wszystko."

41 "Stańcie więc do walki przypasawszy biodra wasze prawdą I przyoblókłszy pancerz, którym jest sprawiedliwość Zbroja BoŜa... Ef.6, A obuwszy nogi w gotowość głoszenia dobrej nowiny o pokoju. W kaŝdym połoŝeniu bierzcie wiarę jako tarczę, dzięki której zdołacie zgasić wszystkie rozŝarzone pociski Złego. Weźcie teŝ hełm zbawienia I miecz Ducha, to jest Słowo BoŜe wśród wszelakiej modlitwy i błagania. Przy kaŝdej sposobności módlcie się w Duchu!

42 "Przeto przyobleczcie się jako wybrani BoŜy, święci i umiłowani, w serdeczne współczucie, w dobroć, pokorę, łagodność i cierpliwość,, znosząc jedni drugich i przebaczając sobie nawzajem, jeśli kto ma powód do skargi przeciw komu: Jak Chrystus odpuścił wam, tak i wy. A ponad to wszystko przyobleczcie się w miłość,, która jest spójnią doskonałości. A w sercach waszych niech rządzi pokój Chrystusowy, do którego teŝ powołani jesteście w jednym ciele; a bądźcie wdzięczni." Kol. 3: