Niemiecki system medialny

Transkrypt

1 Niemiecki system medialny

2

3

4

5 Początki Maszyna Gutenberga 1445 Biblia Gutenberga

6 Pierwsze corantos (nieregularne druki informacyjne) zaczęły pojawiać się już w XVI wieku, w miastach położonych przy głównych szlakach handlowych Europy między innymi w Kolonii czy Frankfurcie. Pierwsze czasopisma, tak zwane Messrelationen, prezentujące najważniejsze wydarzenia

7 Einkommende Zeitung pierwszy dziennik, 1650 Johann Freidrich Cotta 1798, Allgemeine Zeitung

8 XIX w. - gwałtowny rozwój prasy Upowszechnienie piśmiennictwa. Reformacja protestancka - środki przekazu jako narzędzie popularyzacji religii, a co za tym, także poglądów politycznych i społecznych postaw. Narodziny państwa narodowego - uformowanie struktury rynku prasowego Niemiec.

9 Konstytucja Prus z grudnia 1848 r. gwarantowała całkowitą wolność prasy, lecz: 1 czerwca 1863 r. wydany został tzw. ordonans prasowy, dający administracji prawo do zamykania pism Ustawy o wolności prasy: 1848 i 1874 r. Stronniczość prasy w Niemczech przejawiała się głównie w podziałach ideologicznych i klasowych, co znalazło swój wyraz w dość licznej prasie partyjnej. Dziennikarstwo tego okresu charakteryzowało się wysokim stopniem zaangażowania ideologicznego,

10 Prasa popularna i masowa Prasa masowa codzienna, 1883 Berliner - Lokal Anzeiger. Od 1881 r. w niemieckiej prasie zagościła fotografia. Prasa popularna, General-Anzeiger, 1845 r. (Lipsk)

11 Rynek prasy przełomu XIX/XX w. Początek koncentracji kapitału; pierwsze grupy prasowe: Mosse, Ullsteina, Scherla Związek Niemieckich Wydawców Prasy, 1894 Republika Weimarska ( ) jeden z najbardziej rozwiniętych systemów prasowych na świecie: 4703 gazety i czasopism Struktura rynku zróżnicowana: - prasa miejska - prasa prowincjonalna - prasa prestiżowa, popularna, masowa

12 Okres III Rzeszy ( ) Izba Prasowa Rzeszy, od 1934 rozpoczęła czystki - weryfikację polityczną dziennikarzy i wydawców. Główny dziennik Völkischer Beobachter ( Obserwator Ludowy ) Media nadzorowane przez Ministerstwo Propagandy z Josefem Goebbelsem na czele.

13 Po wojnie. Efekt stanu zerowego Prasa niemiecka pod okupacją aliancką ( ) Po zakończeniu działań wojennych alianckie zarządy okupacyjne przystąpiły do realizacji opracowanego w Paryżu (jesienią 1944 r.) trzystopniowego programu reaktywowania prasy w Niemczech.

14 Strefy okupacyjne trzy kategorie: A, B, C; podstawowe kryterium reprezentatywności lokalnej Pierwsza gazeta licencjonowana powstała we Frankfurcie 31 lipca 1945 r. Frankfurter Rundschau ( Przegląd Frankfurcki ). Gazety niemieckie były b. dokładnie czytane i oceniane przez placówki Information Controll Division. Jesienią 1945 r. zlikwidowano mniejsze gazety a w ich miejsce utworzono: Die Neue Zeitung dla strefy amerykańskiej oraz Die Welt - dla brytyjskiej (od marca 1946 r.).

15 Licencje przyznawano z ostrożnością Nowopowstałe pisma miały reprezentować wszystkie odradzające się partie polityczne. Do poł r. powstało 35 gazet, m.in. Westfalische Rundschau, Rheinische Post, Hamburger Echo, Die Welt.

16 Licencje 1,2,3 przyznawano poszczególnym krajom związkowym; przywracały działanie niemieckiego prawa prasowego, po opracowaniu go przez parlamenty poszczególnych landów. Przyjęto regułę, iż licencje mogą otrzymać tylko dziennikarze i wydawcy, którzy nie mieli faszystowskiej przeszłości. Założono 15 gazet oraz agencję prasową Rheina (od 1947 r. zmieniła nazwę na Südena, a w listopadzie 1948 r. przekazana została oficjalnie w niemieckie ręce).

17 W przededniu powstania RFN, w trzech strefach zachodnich ukazywało się 169 gazet, w tym 62 partyjne (19 - SPD, 17 - CDU, 11 - KPD, 7 - FDP, 3 - Zentrum, 5 - inne, drobne partie). Symbolem nowej epoki było ukazanie się pierwszej gazety bez licencji Frankfurter Allgemeine Zeitung 11 listopada 1949 r.

18 Powołano Komitet Wolne Niemcy, który decydował o powoływaniu nowych dzienników kierowanych przez działaczy. Ważniejsze niż prasa było radio.

19 Republika Federalna Niemiec Przyjęto: Zwierzchnictwo krajów związkowych w dziedzinie kultury Zniesiono system licencyjny, rozwój prasy zależał od polityki krajów związkowych (landów) Komercyjny charakter rynku medialnego i zróżnicowane formy własności (tworzenie syndykatów zalążki koncernów medialnych) Apartyjność (tytuły sympatyzujące )

20 Rynek prasowy Rozwój rynku prasowego: w 1949 r. było 165 tytułów, zaś w 1954 już 1477 (13mln egz.) Lokalny charakter mediów Wysoki stopień koncentracji prasy Lata 50. i 60. etap ostrej konkurencji pomiędzy nowymi tytułami a starymi wydawcami, wspieranymi przez władze okupacyjne w ramach Gospodarczej Spółki Prasowej, m.in.. poprzez system kredytowy. Lata 70. nadmierna koncentracja na rynku; powołano specjalną komisję ds. zbadania procesu (Guenther Kommission).

21 Każdy ma prawo do zakładania mediów, z wyjątkiem federalnej administracji państwowej wynika z interpretacji konstytucji przez Federalny Trybunał Konstytucyjny (1956) r. przyjęto ustawę antykartelową, wyznaczającą granicę rocznego obrotu przedsiębiorstwa wydawniczego na 25 mln marek (ustawa w poł. Lat 80-tych została zawieszona) 1992 r., ustawa ograniczająca działalność dużych koncernów prasowych na terenach gdzie ich pozycja jest dominująca.

22 Podstawy prawne Art. 5 ustawy zasadniczej RFN: Każdy ma prawo do swobodnego wypowiadania i rozpowszechniania swoich poglądów w słowie, piśmie i obrazie oraz do informowania się bez przeszkód z powszechnie dostępnych źródeł. Zapewnia się wolność prasy oraz wolność informacji za pośrednictwem radia i filmu. Cenzura nie istnieje.

23 Ramy prawne dla mediów wyznaczają także ustawy związkowe, w zakresie m.in.: a) gwarancji wolności słowa, b) ograniczenia wolności słowa: tajemnica państwowa i wojskowa, c) zakaz zniesławiania, d) gwarancja tajemnicy źródła informacji (wyjątek Bawaria).

24 Lata Nowa era w rozwoju środków masowego przekazu: realizowany jest projekt pilotażowy telewizji kablowej, a nowe media wymuszają konieczność tworzenia nowych norm prawnych. - Przełamany zostaje dotychczasowy dualizm form własności: prywatna prasa drukowana, publicznoprawne radio i telewizja. Teraz możliwe są wszystkie formy własności za wyjątkiem państwowej.

25 Niemiecka Republika Demokratyczna Monopol i centralizm: tylko administracja państwowa, partie polityczne, organizacje społeczne mogły być właścicielami mediów. Monopol odnosił się zarówno do mediów, jak i zaplecza technicznego (drukarnie, sieć kolportażu, poczta, kioski), oraz źródeł informacji: jedyną agencją była rządowa ADN (Allgemeine Deutsche Nachrichtendienst)- rozbudowana: 1400 pracowników, 14 redakcji okręgowych, 47 biur na całym świecie, 87 korespondentów, nadawała w wielu językach, m.in. po niem., ang., fr., hiszp., portug.;

26 Dominowała własność partii rządzącej. NSPJ posiadała 39 tytułów o nakładzie 9,8 mln egz. (Neues Deutschland), jej organizacje zakładowe wydawały 659 gazet (2 mln); Pozostałe cztery partie wydawały 4 dzienniki centralne i 14 okręgowych. Również federacja związków zawodowych była właścicielem dziennika ogólnokrajowego Truebune. Organizacja młodzieżowa FDJ miała Junge Welt (1 mln egz.).

27 - Rynek prasowy utrzymywany był sztucznie poprzez limity papieru. - Mimo konstytucyjnej gwarancji wolności słowa od 1953 r. istniała Kancelaria Kontroli Treści i Zawartości, główny organ cenzury partyjno-państwowej. Obowiązywał zakaz oglądania zachodnioniemieckiej telewizji, początkowo bardzo restrykcyjnie przestrzegano i egzekwowano polecenie;

28 Kryzys ekonomiczny, niezadowolenie społeczne, wzrost roli opozycji skłoniły ówczesne władze do stopniowej demokratyzacji procesu komunikowania masowego, m.in. poszerzenia form własności prasy: gazety należące do partii, organizacji społecznych czy administracji państwowej przejmują spółki dziennikarskie lipca 1989 r. parlament przyjął ustawę zezwalającą na tworzenie mieszanych przedsiębiorstw, w których udział kapitału zagranicznego nie przekraczałby 49%. - Gwałtownie spada czytelnictwo, nakłady sprzedają się w 30%. Padają pierwsze tytuły: dzienniki Junge Welt, Truebune, tygodnik Neues Leben. Pojawiają się od połowy 1991 r. nowe tytuły, rozwija się prasa regionalna. Powodzeniem cieszą się die tageszeitung, Der Morgen, prasa kobieca Fuer Dich, Karoline. - Postępuje proces koncentracji, ekspansja przedsiębiorstw zachodnioniemieckich, m.in. Springer, Bauer, Gruner und Jahr.

29 Deutsche Fernsehfunk (DFF) od 1972 do 1990 Fernsehen DDR DDR 1 i DDR 2

30 Zjednoczenie Niemiec 3 października 1990 r.

31 Prasa stan obecny Jest to jeden z najlepiej rozwiniętych rynków prasowych w Europie, choć i jemu nie udaje się przeciwstawiać ogólnoświatowym tendencjom. W 1995 r. wydawanych było 427 gazet o łącznym nakładzie 32,7 mln egz. (1600 mutacji). Na 1000 mieszkańców przypadało wówczas 317 egz. gazet. W 2005 r. ukazywało się 359 tytułów o łącznym nakładzie 21,66 mln egz. (1500 mutacji).

32 A dziś 2011 roku w Niemczech ukazywało się 351 tytułów gazet codziennych o łącznym nakładzie 18,83 miliona egzemplarzy, a wraz z tygodnikami i innymi periodykami nakład ten sięga 23,85 miliona sprzedawanych egzemplarzy.

33 Prasa ogólnokrajowa Gazetą o największym nakładzie w Niemczech jest wpływowy brukowiec BILD (wydawnictwo Axel Springer), który sprzedaje się w nakładzie 2,7 miliona egzemplarzy (dane z drugiego kwartału 2012 r.).

34 Wśród dzienników opiniotwórczych o zasięgu ogólnokrajowym wiodącą pozycję na rynku mają: Süddeutsche Zeitung z nakładem 427 tys.egz. FAZ z 371 tys. egz. Die Welt z nakładem 205 tys. egz. (dane dla wszystkich gazet z II kwartału 2012 r.).

35

36 Prasa lokalna i regionalna Prasa lokalna zajmuje dominującą pozycję na niemieckim rynku prasowym, stanowi aż 70% całego rynku prasy codziennej. Do czytelnika trafia bezpośrednio (poprzez subskrybcję).

37 Tygodniki opinii Według danych z końca 2011 roku wśród tygodników wiodącą pozycję na rynku zajmują: Der Spiegel ( 916 tys.) Stern (817 tys. egz.), Focus (560 tys. egz.)

38 Die Zeit (525 tysięcy egzemplarzy)

39 Koncerny wydawnicze Axel Springer Group Westdeutsche Allgemeine Zeitung Bauer Verlag Group Burda Holding Grunher und Jahr Frankfurter Allgemeine Zeitung

40 Prasa jest zależna oczywiście od dochodu z reklamy, a przez to charakteryzuje ją wysoki stopień koncentracji. Niemiecki rynek dzienników jest zdominowany przez kilka grup wydawniczych: - Największy udział w rynku posiada Axel Springer Group z ok % (BILD, Welt, Hamburger Abendblatt, Berliner Morgenpost, etc.) - 6 % rynku należy do WAZ Group (Westdeutsche Allgemeine Zeitung) - 5 % przypada Verlagsgruppe Stuttgarter Zeitung - 4 % DuMont Schauberg z Kolonii % Ippen Gruppe - Pozostałe 56.1% rynku przypada 10 największym wydawcom dzienników regionalnych.

41 Specyfiką niemieckiego rynku prasowego jest to, że w przeciwieństwie do USA czy innych krajów europejskich, w tym Polski, w Niemczech nigdy nie pojawiły się gazety bezpłatne, których jedynym źródłem finansowania są reklamy.

42 Radio i telewizja Rozwój radia w Niemczech ściśle związany jest z rozwojem telewizji, która nie jest odrębną instytucją i działa w ramach poszczególnych radiofonii krajowych. Pierwsze regularne emisje programu telewizyjnego rozpoczęto w 1936 roku.

43 Struktura rynku radiowotelewizyjnego w Niemczech, podobnie jak prasowego, jest zregionalizowana i ściśle związana z federalną strukturą kraju.

44 Do połowy lat 80. XX wieku funkcjonowały wyłącznie media publiczne, których działalność zaraz po II wojnie światowej zapoczątkowali Alianci, a od 1950 roku nadzór przejęły kraje związkowe, które w oparciu o sześć rozgłośni radiowych utworzyły Związek Niemieckich Nadawców Publiczno-Prawnych czyli ARD.

45 Od 1954 roku ARD rozpoczęła emisję programu telewizyjnego, pierwotnie nazywanego Erstes Deutsches Fernsehen (Pierwsza Telewizja Niemiecka), zaś obecnie określanego jako Das Erste (Pierwszy).

46 Inne, stare programy radiowe i telewizyjne to: - Bayerischer Rundfunk (BR) z siedzibą w Monachium - od 1948 r. - Hessischer Rundfunk (HR) we Frankfurcie nad Renem- od 1948 r. - Norddeutscher Rundfunk (NDR) - Hamburg - od 1948 r., a od 1955 r. pod obecną nazwą - Radio Bremen (RB) - od 1949 r. - Saarlandischer Rundfunk (SR) - Saarbrucken r. - Sender Freies Berlin (SFB) - Berlin - od 1953 r. - Suddeutscher Rundfunk (SDR) - Stuttgart - od 1949 r. - Sudwest Rundfunk (SWF) Baden-Baden r. - Westdeutscher Rundfunk (WDR) - Kolonia - od 1955 r.

47 W latach organizacje medialne, wchodzące w skład ARD, rozpoczęły także emisję własnych programów regionalnych w ramach Das Dritte, czyli Programu Trzeciego. Obecnie w skład ARD wchodzi dziewięciu niezależnych nadawców krajowych oraz przygotowująca programy zagraniczne stacja Deutsche Welle.

48 W połowie lat 60-tych pojawił się konkurujący z ARD nadawca publiczny: Zweites Deutsches Fernsehen (ZDF, Druga Telewizja Niemiecka), który rozpoczął działalność r.

49 Stacje ARD z poszczególnych landów utrzymują wspólnie: kanał telewizyjny 3sat (wraz z ZDF, Telewizją Szwajcarską i ORF), kanał dla dzieci Ki.Ka, kanał informacyjny Phoenix (oba we współpracy z ZDF), Deutschlandradio składające się z Deutschlandfunk, DRadio Wissen i Deutschlandradio Kultur, oraz Deutsche Welle prezentującą Niemcy na arenie międzynarodowej w trzydziestu językach oraz niemiecko-francuski kanał kulturalny ARTE (w kooperacji z ZDF i ARTE France)

50 Rynek komercyjny Niemcy mają dualny system medialny: podmioty publiczne i komercyjne Federalna Konstytucja zastrzega, że odpowiedzialność za radio i telewizję spoczywa na Landach, jako część ich kulturowej suwerenności. Pierwsza emisję rozpoczęła w 1984 r. telewizja SAT1 w Moguncji, dzień później uruchomiono RTL plus (Deutschland) z siedzibą w Kolonii.

51 Pierwszą prywatną rozgłośnią radiową na terenie Niemiec było Radio Schleswig- Holstein, które zaczęło nadawać 1 lipca 1986 roku, a pierwszą prywatną radiostacją niemieckojęzyczną działające od 1957 roku Radio Luksemburg.

52 A dziś Obecnie tylko w ramach oferty niekodowanej Niemcy mogą odbierać: 14 programów ogólnotematycznych 37 specjalistycznych ponad 200 programów lokalnych lub regionalnych, nadto w ramach płatnej telewizji dostępnych jest 75 kanałów niemieckojęzycznych. To sprawia, że niemiecki rynek telewizyjny jest 2 co do wielkości rynkiem na świecie, zaraz po Stanach Zjednoczonych Ameryki.

53 Grupy medialne Mimo zróżnicowanej i bogatej oferty programowej, niemiecki krajobraz telewizji naziemnej określa się jako system dwóch rodzin medialnych, tzw. Senderfamilien.

54 Grupa ProSiebenSAT.1Media AG (Leo Kirch), na ofertę której składają się programy Sat 1, Pro 7, N24, Kabel1 i 9Live oraz wiele innych (udział w rynku 2008: 21,6 %), została przejęta w 2006 roku przez anglo-amerykański fundusz inwestycyjny Permira and Kohlberg, Kravis & Co (KKR).

55 RTL Group należąca do niemieckiego giganta medialnego Bertelsmanna posiada udziały w całym rynku telewizyjnym ponad 24%. Uważa się, że jest to największy nieamerykański koncern medialny na świecie. W Niemczech do grupy tej należą między innymi programy RTL, RTL II, Super RTL, VOX, N-TV.

56

57

58 Do niedawna jednym z największych potentatów medialnych (radiowotelewizyjnych) był Leo Kirch z Wurzburga, właściciel 8 stacji telewizyjnych, a ponadto 30 tytułów prasowych i kilku wytwórni filmowych, którego imperium jednak upadło. Dzisiaj najpotężniejszym graczem na rynku jest koncern Bertelsmanna, do którego należy: RTL, RTL2, Super RTL, VOX oraz informacyjny kanał n-tv. W sumie mają one ok. 30% widowni telewizyjnej w Niemczech. Drugi jest d. koncern Kircha czyli Prosieben Sat1 Media AG (który ogłosił upadłość w kwietniu 2003 r.). Holding telewizyjny został przejęty latem tegoż roku przez amerykańskiego inwestora Chaima Sabana i ma nadal ok. ¼ rynku TV. Grupa Holtzbrick Verlag posiada 15 stacji radiowych. Offener Kanał - Kanał Otwarty TViR - to lokalne lub regionalne stacje nadawcze rtv, (programy przygotowują i nadają społeczni współpracownicy (działa bez prawa nadawania reklam). Jego historia rozpoczyna się 1 stycznia 1984 r. we Ludwigshaffen. Potem kanał pojawił się w Dortmundzie a następnie w Berlinie. Działają one na mocy unormowań federalnych i związkowych.

59 System nadzoru nad radiofonią i telewizją Rada Radiowo-Telewizyjna - reprezentuje interesy ogółu a jej członkowie są delegowani przez organizacje społeczne, grupy polityczne, światopoglądowe oraz instytucje (np. uniwersytety) Osoby te są wybierane na 2 lata. Rada Administracyjna - 7 członków (4 wybieranych przez Radę Radiowo Telewizyjna) plus Prezes.