Challenging times for retail market. Czas wyzwań na rynku powierzchni handlowych

Transkrypt

1 215 CBRE opracowanie raportu report development Czas wyzwań na rynku powierzchni handlowych Challenging times for retail market Polski rynek centrów handlowych rozpoczyna trzecią dekadę ciągłego i szybkiego rozwoju. Po dwudziestu latach wzrostu kierowanego ogromnym popytem liczba centrów handlowych w największych miastach Polski jest stosunkowo duża, choć nadal pozostają nisze rynkowe. Mimo że obecnie obserwujemy dużą aktywność deweloperską w wielu lokalizacjach w kraju, to większość nowych centrów jest realizowana w miastach regionalnych, w których dostępna jest już dobrej jakości powierzchnia handlowa, a także w miastach małych, w których powstają pierwsze nowoczesne galerie handlowe. W drugiej połowie 2012 r. wyraźnie osłabły ekonomiczne podstawy dalszego rozwoju rynku powierzchni handlowych. Popyt konsumencki, który pozostawał na wysokim poziomie w czasie pierwszego spowolnienia ekonomicznego w latach , teraz wyhamowuje. Wysechł strumień europejskich dotacji, w szczególności tych przeznaczonych na rozwój infrastruktury, a udane pod względem sportowym piłkarskie mistrzostwa Euro 2012 nie przyniosły oczekiwanych korzyści ekonomicznych w czterech miastach-gospodarzach. Co więcej, stopniowo wzmacniająca się złotówka wpływa spowalniająco na eksport, który i tak się zmniejsza ze względu na spadający popyt w Europie. Zachodząca obecnie ekspansja małych (do 5000 mkw. powierzchni najmu) centrów handlowych, budowanych przez takich deweloperów jak Czerwona Torebka, Dekada czy Elbfonds, pojawienie się centrów wygodnych zakupów (zwanych również centrami sąsiedzkimi) oraz otwarcie pierwszego nowoczesnego domu towarowego vitkac w Warszawie oznacza wejście polskiego rynku powierzchni handlowych w nowy etap rozwoju, którego najważniejszym wyróżnikiem jest wzrastająca dywersyfikacja formatów. Podaż powierzchni handlowej Po wysokiej podaży zarejestrowanej w 2011 r., która wyniosła mkw. nowej powierzchni najmu, w 2012 r. rynek centrów handlowych powiększył się o dalsze mkw. GLA do całkowitej wielkości 9,5 miliona mkw. powierzchni. Ze wskaźnikiem nasycenia wynoszącym około 250 mkw. na każdy 1000 mieszkańców i stopniowo poprawiającymi się ulicami handlowymi, polski rynek handlowy jest coraz bardziej dojrzały. Niemniej nadal zapewnia dalsze, choć bardziej selektywne, możliwości rozwoju. Spośród obecnie budowanej powierzchni handlowej (planowanej do oddania w 2012 i 2013 roku) mkw. z mkw. powierzchni najmu zostanie dostarczonych w ośmiu największych miastach Polski. Immochan i Neinver, budując po dwa obiekty, są najbardziej aktywnymi deweloperami w dużych miastach Polski. Z kolei największymi obecnie realizowanymi projektami handlowymi są Europa Centralna Helicala (która dostarczy mkw. GLA w Gliwicach), The Polish retail market is entering its third decade of continuous and dynamic development. After twenty years of demand-driven growth of the shopping centre offer in the major urban centres is well developed nearly everywhere, although market niches persist. While we currently observe significant activity in shopping centre construction across the country, this is mainly in the regional cities, where quality space is already available, and in the smaller towns, aspiring for their first modern retail schemes. In the second half of 2012 economic drivers for further retail market development were easing. The consumer demand, so resilient in comparison to other European economies during the first slowdown between 2009 and 2011, is now decelerating. European funding streams are drying up, in particular those dedicated to the infrastructural investment, and the sport-wise successful Euro 2012 football cup event hasn t brought the expected boost to the local economies of its four host-cities. Furthermore, the strengthening zloty is cooling export levels that were otherwise reducing due to decreasing consumer demand in the western European countries. In the meantime, the retail market is expanding further and well beyond shopping centre formats. The on-going expansion of small (under 5,000 sq m of GLA) shopping centres developed by Czerwona Torebka, Dekada and Elbfonds among many others, the emergence of convenience / neighbourhood shopping centres, plus the opening of the first fully modern vitkac department store in Warsaw all mark a new era for the Polish retail market, characterised by increasingly diversified retail formats. Retail stock After the strong 2011 pipeline that reached 650,000 sq m of GLA, in 2012 stock has grown by further 550,000 sq m of GLA and reached 9,5 million sq m of GLA at the end of With 250 sq m of GLA per 1000 residents and gradually improving high streets, the modern retail network in Poland has become increasingly mature while it still offers further, albeit increasingly selective, development potential. In the current pipeline ( , including all under construction schemes) 250,000 sq m out of 615,000 sq m of GLA is to be located in one of Poland s eight major urban hubs. Immochan and Neinver, each with two schemes, are the most active developers of shopping centres in large cities. The largest projects under construction are Helical s Europa Centralna in Gliwice with 67,000 sq m of GLA, followed by Neinver s Galeria Katowicka, and Wzgorze extension in Gdynia developed by Foncière Euris as well as the second phase of Auchan Lomianki (near Warsaw). Outside of the main hubs Atrium s Felicity in Lublin, with 73,000 sq m of GLA, is by far the most prominent project currently un-

2 216 raport rynek powierzchni handlowych Galeria Katowicka Neinvera, przebudowywane gdyńskie Wzgórze, którego właścicielem jest Foncière Euris oraz drugi etap Auchan w podwarszawskich Łomiankach. Największym projektem poza głównymi ośrodkami jest realizowane Atrium Felicity w Lublinie, które zaoferuje mkw. powierzchni najmu. der construction. After a temporary slowdown in the specialised scheme sector, factory outlet projects are again high on the developers agenda with Neinver s Futura in Krakow opened at the end of 2011, Echo s Outlet Park in Szczecin opened in 2012, and Neinver s Annopol Bialoleka to open in Q Główne centra handlowe w największych miastach Polski w latach Key shopping centres in Poland s major cities in Miasto City Nazwa Name Powierzchnia najmu (m 2 ) GLA sq m Termin otwarcia (Planned) Opening Year Deweloper Developer Gliwice PH Europa Centralna Helical Poland Poznań Poznań Główny City Centre Tri Granit Katowice Galeria Katowicka Neinver Gdynia Wzgórze (rozbudowa) / extension 2013 Foncière Euris Kraków Auchan Bronowice Immochan Warszawa Auchan Łomianki Immochan Warszawa Factory Annopol Białołęka Neinver Gdańsk Morski Park Handlowy (kolejny etap) / next phase 2012 Liebrecht&Wood Warszawa Galeria Miejska Plac Unii Developer 1 Po spowolnieniu w sektorze projektów specjalistycznych centra wyprzedażowe znów znalazły się wysoko na liście deweloperów handlowych: w 2011 r. otwarto Futura Park w Krakowie, w 2012 r. Szczecin Outlet Park, a na początku 2013 r. otwarte zostanie Factory Annopol Neinvera, zlokalizowane na warszawskiej Białołęce. Podaż powierzchni handlowej w Polsce (m 2 ) Shopping centre supply in Poland (sq m) dostępna / stock w budowie / under construction planowane / planned * prognoza/ forecast Źródło / Source: CBRE * 2013* 2014*

3 217 W Warszawie dominuje popyt Warszawa ma 1,33 mln mkw. nowoczesnych powierzchni handlowych, co daje jej pozycję największego ośrodka handlu detalicznego w Polsce. Jednocześnie stolica cierpi na wyraźny niedobór powierzchni handlowych. W 2012 r. oddano do użytku mkw. nowej powierzchni, a w 2013 r. oczekujemy, że warszawski rynek powiększy się o kolejne mkw. W budowie są: drugi etap Auchan Łomianki, Factory Annopol, Plac Unii, Multishop w Sochaczewie, trwa także rozbudowa o 5000 mkw. Galerii Mokotów. Dalsze plany obejmują powstanie nowych centrów handlowych w dzielnicach Białołęka i Wilanów. W Warszawie nadal dominuje popyt, a odsetek wolnych powierzchni wynosi tylko 1,6%. Najemcy zabiegają o lokale w najlepszych galeriach handlowych, takich jak Złote Tarasy, Galeria Mokotów czy Arkadia. Popyt w ulokowanych dalej od centrum galeriach jest już niższy, co skutkuje obniżeniem średnich stawek czynszu. Warszawa jest najdroższą w Polsce lokalizacją handlową stawki czynszu za najwyższej jakości powierzchnie osiągają w stolicy euro/mkw./miesiąc, natomiast średnie stawki wynoszą euro/mkw./miesiąc. Coraz większa różnorodność obiektów handlowych na Śląsku Aglomeracja śląska dysponuje obecnie łączną powierzchnią mkw. w nowoczesnych obiektach handlowych, w tym oddanych ostatnio do użytku: dobudowanej części Silesia City Center mkw., w nowym etapie M1 Zabrze prawie 8000 mkw., a także w Centrum Handlowym Tarnowskie Góry 6000 mkw. W budowie jest kolejnych mkw. w dwóch dużych projektach: centrum handlowe Europa Centralna w Gliwicach o powierzchni mkw. oraz Galeria Katowicka Warsaw s retail market remains demand driven With 1,33 million sq m of modern retail space, the Warsaw retail market is the largest in Poland but shows clear symptoms of undersupply has seen the completion of 42,000 sq m of new retail space, while 63,000 sq m of new GLA is expected in 2013, including: Auchan Łomianki s second phase, Factory Annopol outlet centre and Plac Unii completions, 5000 sq m of GLA Galeria Mokotów s extension and delivery of Multishop in Sochaczew, located to the west of Warsaw agglomeration. Further development plans include new shopping centres in the districts of Białołęka and Wilanów. The Warsaw retail market remains demand driven, with vacancy rates currently at 1,6%. However, demand is strongest in the leading city centre schemes including Złote Tarasy, Galeria Mokotów and Arkadia, while in many schemes at the fringe of the city demand is easing, resulting in a decline of average rental levels. Warsaw is the most expensive location in Poland, with prime rents at about EUR 75 90/sq m/ month, while average rents are at EUR 30 40/sq m/month. Range of retail formats in Silesia is expanding The Silesia agglomeration currently offers 951,000 sq m of modern retail stock, including the latest additions: Silesia City Center 19,000 sq m of GLA extension, nearly 8000 sq m of GLA in M1 Zabrze new phase and 6000 sq m GLA in Tarnowskie Góry Shopping Centre. 133,000 sq m of GLA is currently under construction, including two large schemes: Europa Centralna shopping centre in Gliwice with 67,000 sq m of GLA and Galeria Katowicka, both to be completed in Podaż powierzchni handlowych na rynkach regionalnych (m 2 ) Shopping centre supply in 8 leading cities (sq m) istniejące / existing w budowie / under construction planowane do 2014 / planned till Szczecin Kraków Łódź Wrocław Poznań Trójmiasto Śląsk Warszawa Źródło / Source: CBRE

4 218 raport rynek powierzchni handlowych o planowanej powierzchni najmu mkw., obydwa planowane na 2013 rok. Zdaniem ekspertów CBRE, oddanie do użytku Galerii Katowickiej w 2013 r. będzie ważnym wydarzeniem dla śląskiego handlu detalicznego, jednak zamiast konkurencji z Silesia City Center przewidują oni raczej współistnienie tych dwóch centrów na zasadach podobnych do Złotych Tarasów i Arkadii w Warszawie. Czynsze za najlepsze lokale w głównych śląskich centrach handlowych wynoszą obecnie euro/mkw./miesiąc. According to CBRE experts, the completion of Galeria Katowicka in 2013 will mark a threshold on the Silesia retail market, but instead of competition with Silesia City Centre they expect coexistence between the two schemes similar to that of Złote Tarasy and Arkadia in Warsaw. Prime rental rates in the best shopping centres in Silesia are currently at EUR 45 50/sq m/month. Ciekawe nisze rynkowe w Krakowie Nowoczesne powierzchnie handlowe w Krakowie to łącznie mkw., jednak średnie nasycenie 240 mkw. na 1000 mieszkańców jest niższe niż w innych dużych miastach. Kraków ma tylko 13 centrów handlowych i jest jednym z najmniej zaawansowanych ośrodków w Polsce pod względem rozwoju handlu detalicznego. Do najnowszych inwestycji należy Futura Park park handlowy i outlet o łącznej powierzchni najmu mkw. W budowie jest obecnie tylko jedno centrum handlowe Auchan w Bronowicach o powierzchni mkw., natomiast inne projekty są dopiero na wczesnym etapie planowania. Ważną strefą Market niches persist in Kraków Modern retail stock reached 495,200 sq m of GLA in Kraków, but with 240 sq m for every 1000 inhabitants of the agglomeration, stock density remains lower than in other leading retail locations. With only 13 retail schemes, Kraków agglomeration remains one of the least provisioned among Poland s key retail destinations. Most recent market additions include 39,000 sq m of GLA in Futura Park a hybrid concept encompassing both a retail park and a factory outlet. The current under construction pipeline consists of only one scheme, Auchan in Bronowice, that is to offer 35,000 sq m of GLA, while other schemes are at an early planning stage. Karina Kreja Associate Director, Research & Consultancy, CBRE Wraz ze zmniejszającym się zainteresowaniem najemców i ogólnym wzrostem poziomu pustostanów, polski rynek centrów handlowych wchodzi w pełen wyzwań nowy okres, gdy wynajmujący będą coraz bardziej starać się pozyskać nowych najemców. W tych wymagających warunkach rośnie potrzeba właściwego zrozumienia rynku, potencjału lokalnej strefy wpływów danego obiektu oraz odpowiedniego dostosowania oferty do potrzeb klienta, tak aby wyjść zwycięsko ze spowolnienia gospodarczego. Innym wyraźnym trendem na rynku nowoczesnych powierzchni handlowych będzie w nadchodzących latach specjalizacja obiektów. Dotychczas w tym kontekście mówiło się głównie o przebudowach i rozbudowach istniejących centrów handlowych. Jednak zdaniem ekspertów CBRE, ważniejszym symptomem tego zjawiska jest rosnąca liczba projektów specjalistycznych, takich jak parki handlowe (czyli zespoły sklepów specjalistycznych, np. meblowych i budowlanych), centra wyprzedażowe (tzw. outlety) czy centra rozrywki. Dojrzewanie rynku centrów handlowych powoduje konieczność rozszerzania dostępnej oferty przez deweloperów i firmy zarządzające. Tę przemianę dobrze ilustruje ewolucja outletów, które stają się miejscem, gdzie można nie tylko zrobić tanie zakupy, ale także zjeść posiłek, czy spędzić czas z rodziną. Jest to dowód zmian w wyborach konsumentów, a także wzrostu świadomości marek wśród kupujących. Dobrym przykładem jest fakt, że strategicznym najemcą w otwieranym właśnie Szczecin Outlet Park jest kino Helios. With tenant s demand clearly easing, and overall vacancy rates on the increase, the Polish shopping centre market enters the challenging times of a tenants market, when landlords will be forced to fight actively in order to attract new retailers. The need for market intelligence, catchment potential understanding and proper client targeting becomes ever more important for shopping centres in order to emerge as a winner from the looming downturn. Shopping centre projects are also becoming increasingly specialized and better adjusted to their local catchment s needs. Many existing schemes has already undergone or is to see refurbishments and extensions, but more symptomatic is the growing number of specialized projects such as retail parks (complexes of specialty stores such as furniture shops or DIY stores), factory outlet schemes or entertainment centres. A maturing shopping centre market is forcing developers and asset managers to search better for genuine market differentiators. This process is well illustrated by the evolution of outlet centres, which have become not only discount shopping destinations but also increasingly play the role of retail destinations as places to dine or to spend leisure time as a family. For example, in the recently opened Szczecin Outlet Park Helios, a cinema chain, is its key leisure attractor.

5 219 dla handlu w Krakowie jest Stare Miasto. Ulice Floriańska i Grodzka pełnią funkcję głównych ulic handlowych i razem z Rynkiem Głównym są najbardziej atrakcyjną lokalizacją dla sklepów znanych międzynarodowych marek. Czynsze za najlepsze powierzchnie w centrach handlowych w Krakowie wynoszą euro/mkw./miesiąc. Kraków s old town remains the city s major retail zone. Floriańska and Grodzka Streets are the main high streets, and, together with the Old Town Square, are a top choice for the leading international retailers. Prime rental rates in the best shopping centres in Kraków are at EUR 45 50/sq m/month. Handel detaliczny w Gdyni rozwija się najszybciej w Trójmieście Trójmiasto, z 27 centrami handlowymi o łącznej powierzchni najmu mkw., jest trzecim po Warszawie i Śląsku najlepiej rozwiniętym rynkiem detalicznym w Polsce. Ostatnio oddano do użytku Galerię Szperk w Gdyni, powiększone zostały także Morski Park Handlowy i Galeria Rumia. Na każdy 1000 mieszkańców aglomeracji przypada 490 mkw. nowoczesnej powierzchni handlowej. Wciąż jednak są spore nisze ze względu na jednorodność istniejących centrów handlowych oraz topografię Trójmiasta, która ogranicza ich dostępność. Galerie handlowe koncentrują się wzdłuż ulicy Grunwaldzkiej i Morskiej (Klif Gdynia, Galeria Bałtycka, Wzgórze), w rejonie osiedli mieszkaniowych na Przymorzu (Galeria Przymorze, Alfa Centrum i Real) oraz wzdłuż obwodnicy trójmiejskiej (Morski Park Handlowy, Auchan Gdańsk, Matarnia i Tesco Nowowilczyńska). Czynsze za najlepsze powierzchnie handlowe w Trójmieście wynoszą euro/mkw./miesiąc. Wrocław ma kilka wiodących centrów handlowych W ofercie handlowej Wrocławia jest 19 nowoczesnych centrów o łącznej powierzchni mkw. W ostatnim czasie oddano do użytku Sky Tower z mkw. powierzchni handlowych, a Magnolia Park powiększyła się o dodatkowe mkw. W porównaniu z innymi miastami Polski oferta handlowa Wrocławia jest znacznie bardziej zróżnicowana i obejmuje różnego typu centra oraz lokale przy dobrze rozwiniętych głównych ulicach handlowych. W przeciwieństwie do innych ośrodków regionalnych, we Wrocławiu istnieje wiele dobrze prosperujących centrów handlowych, ulokowanych na obrzeżach centrum, w tym Galeria Dominikańska, Pasaż Grunwaldzki, a także Renoma i Arkady Wrocławskie. Również Magnolia Park, zlokalizowana w zachodniej części miasta, należy do głównych centrów handlowych Wrocławia i nie dysponuje prawie żadną wolną powierzchnią. Pomimo relatywnie wysokiego nasycenia powierzchnią handlową ponad 460 mkw. na 1000 mieszkańców potencjał Wrocławia dla rozwoju handlu detalicznego jest nadal postrzegany jako obiecujący. Magnolia Park o powierzchni najmu mkw., która już obecnie jest największym centrum handlowym w regionie, będzie wkrótce rozbudowana o kolejne mkw., a Pasaż Grunwaldzki rozpocznie rozbudowę o mkw. jeszcze przed końcem tego roku. Czynsze za najlepsze lokale w wiodących galeriach handlowych Wrocławia wynoszą euro/mkw./miesiąc. Gdynia sees strongest retail growth in Tri-City With 27 schemes that cumulatively offer 617,400 sq m of GLA, the Tri-City retail market is the third, after Warsaw and Silesia, most developed in Poland. Latest additions include Szperk in Gdynia, as well as extensions of Morski Park Handlowy and Galeria Rumia. The existing retail space stock translates into a density of 490 sq m per 1000 inhabitants of the agglomeration. However, considerable niches persist due to the relative homogeneity of the existing projects as well as the Tri-City topography that strongly limits their accessibility. Shopping centres are concentrated along the Grunwaldzka and Morska routes (Klif Gdynia, Galeria Bałtycka, Wzgórze), close to the housing estates of Przymorze (Galeria Przymorze, Alfa Centrum and Real), and along the Tri-City ring-road (Morski Park Handlowy, Auchan Gdańsk, Matarnia and Tesco Nowowilczyńska). Prime rental rates in the Tri-City remain at EUR 40 45/sq m/ month. Wrocław has several prime schemes Wrocław s retail offer consists of 19 modern retail schemes providing 541,000 sq m of GLA. Recent additions include Sky Tower with 25,000 sq m of GLA of retail space, as well as Magnolia Park s extension adding nearly 12,000 sq m of GLA. Compared to other cities in Poland, Wrocław s retail offer is considerably more versatile, including various formats of shopping centres and well developed high street retailing. Unlike in many other regional markets, in Wrocław there are several strong shopping centres located at the fringe of city centre, including Galeria Dominikańska, Pasaż Grunwaldzki, as well as Renoma and Arkady Wrocławskie. Also Magnolia Park, located to the west of the city, is among Wrocław s leading schemes with negligible vacancies. Despite relatively high shopping centre space density, reaching over 460 sq m per 1000 inhabitants, Wrocław s retail potential is still perceived as positive. Magnolia Park, already the largest retail scheme in Wrocław with 76,900 sq m of GLA is soon to see the construction of further 20,000 sqm of GLA, and Pasaż Grunwaldzki s 12,000 sq m of GLA extension is to start by the end of Prime rental rates in Wrocław are currently at EUR 45 50/sq m/month.

6 220 raport rynek powierzchni handlowych Powiększy się oferta handlowa w centrum Poznania Łączna powierzchnia najmu istniejących w Poznaniu centrów handlowych wynosi obecnie mkw. Choć największym centrum jest Franowo, to za najbardziej prestiżowy i wyróżniający się pod względem architektury i oferty kulturalnej obiekt uważany jest Stary Browar. W ostatnich latach przybyło w Poznaniu niewiele nowych powierzchni handlowych, a nasycenie już i tak jest wysokie około 480 mkw. na 1000 mieszkańców. Obecnie buduje się jednak mkw. powierzchni handlowej w trzech obiektach: Poznań Główny, Galeria MM i Półwiejska 2. Czynsze za najlepsze powierzchnie w centrach handlowych w Poznaniu wynoszą euro/m kw./miesiąc. Rynek łódzki w stanie równowagi Na ofertę handlową Łodzi składa się 14 centrów oraz trzy obiekty specjalistyczne, co łącznie daje mkw. powierzchni najmu. Na każdy 1000 mieszkańców przypada tu 460 mkw. powierzchni handlowej. W 2012 r. rynek łódzki został powiększony o specjalistyczny projekt centrum wyprzedażowego Ptak Outlet, oferującego mkw. powierzchni najmu w Rzgowie. Łódzka Manufaktura, o powierzchni najmu mkw., jest największym centrum handlowym w Polsce i należy do najlepszych tego typu projektów w Europie. Jedynym centrum handlowym budowanym obecnie w regionie łódzkim jest Fabryka Centrum w Pabianicach o planowanej powierzchni najmu 6100 mkw., ale w 2013 r. spodziewamy się rozpoczęcia budowy długo planowanej Sukcesji, która dostarczy prawie mkw. powierzchni najmu. Czynsze za najlepsze powierzchnie handlowe w Łodzi wynoszą euro/mkw./miesiąc i należą do najniższych wśród dużych miast Polski. Na zakupy w Szczecinie do centrum miasta Obecne zasoby powierzchni handlowej w Szczecinie wynoszą mkw., co przekłada się na 410 mkw. na 1000 mieszkańców. Największą popularnością cieszy się centrum handlowe Kaskada o powierzchni mkw., otwarte w 2011 r. W listopadzie 2012 r. otwarto Szczecin Outlet Park, o powierzchni najmu mkw. i z kinem Helios w roli najemcy strategicznego. Czynsz za powierzchnię w jednym z dwóch najlepszych centrów handlowych Szczecina (Galaxy lub Kaskadzie) wynosi euro/mkw./miesiąc. Poznań s city centre offer to increase Poznań s overall shopping centre provision amounts to 536,000 sq m of GLA. Franowo remains the city s largest scheme, however, it is Stary Browar that is considered the city s architectural and cultural landmark, as well as one of Europe s finest shopping centre concepts. New development has been scarce in recent years, with retail density already high at about 480 sq m per 1,000 inhabitants. However, 77,800 sq m of new GLA is now under construction in three new schemes: Poznań Główny City Centre, Galeria MM and Półwiejska 2. Rental rates for prime retail space in Poznań are at EUR 42 50/sq m/month. Łódz market is now in balance Łódź retail offer consists of 14 shopping centres and three specialized projects that jointly offer 519,500 sq m of modern retail space, translating into a density of nearly 445 sq m per 1000 inhabitants. In 2012 the market has seen the opening of 21,000 sq m of GLA Ptak Outlet. Manufaktura, with over 110,000 sq m of GLA, is the largest shopping centre in Poland and among the best retail developments in Europe. Offering versatile leisure options, Manufaktura has established itself as a shopping and leisure hotspot of Łódź and its region. The only shopping centre now under construction in the Łódź region is Fabryka Centrum in Pabianice, with 6100 sq m of GLA, but long-announced construction of Sukcesja, with further 50,000 sqm of GLA, is to start in Prime rental rates in Łódź are at EUR 38 42/sq m/month, among the lowest in Poland s large cities. Szczecin s city centre offer dominating the market Current shopping centre stock in Szczecin amounts to 298,900 sq m of GLA, which translates into 410 sq m per 1000 inhabitants. The most prominent centre is Kaskada, with 43,000 sqm of GLA, opened in The latest addition to the market was 23,200 sq m of GLA Szczecin Outlet Park, a specialised scheme also encompassing Helios cinema as leisure anchor. Prime rents for a 100 sq m fashion unit in a high quality shopping centre, such as Galaxy and Kaskada, remain at EUR sq m/month. Trendy Zmniejszający się z powodu spowolnienia gospodarczego popyt konsumencki, rosnąca konkurencja i nasycenie wielu lokalnych rynków decydują o zachodzących na tym rynku zmianach. Dwa spośród zachodzących zjawisk zasługują naszym zdaniem na szczególne zainteresowanie deweloperów. Są to dynamiczny, choć niespodziewany, rozwój ulic handlowych w największych miastach oraz nowe, specjalistyczne formaty obiektów handlowych. Trends Changing consumer demand, considerably easing due to the economy s slowdown, market maturity and increasing saturation in the number of markets are the key drivers of the retail market future change. Two trends in particular at to shape the market in the forthcoming months: unexpected yet dynamic growth of high streets in major Polish cities as well as the construction of several

7 221 Wbrew wcześniejszym oczekiwaniom sytuacja na rynku centrów handlowych powoduje rozkwit ulic handlowych w Warszawie i innych dużych miastach Polski. Brak nowych powierzchni handlowych w centrach wielu miast, charakteryzujących się dużą siłą nabywczą i wciąż wysokim popytem powoduje rozwój obszarów dotychczas niewykorzystywanych. Inną przyczyną rozwoju ulic handlowych jest utrudniony dostęp niezależnych najemców do istniejących galerii handlowych, połączony z rozkwitem gastronomii i drobnej przedsiębiorczości. Na rynku inwestycyjnym obserwujemy rosnącą polaryzację. Transakcja sprzedaży centrum handlowego Manufaktura w Łodzi potwierdza pogłębiające się rozwarstwienie rynku inwestycyjnego. Podczas gdy najlepsze projekty są sprzedawane przy stopach kapitalizacji na poziomie 6%, a przez inwestorów są postrzegane jako pewne, długoterminowe inwestycje, to wiele słabszych projektów, które są na sprzedaż od dawna, nadal czeka na nabywców. specialized schemes, including bot factory outlets and retail parks. Contrary to earlier expectations, the situation on the shopping centre market is causing high streets in Warsaw and other big cities to flourish. A shortage of new premium commercial space in the central zones of many cities, which enjoy high disposable income and strong demand, has meant that areas which have so far lain dormant are now buzzing with commercial activity. Another reason for thriving high streets are the barriers faced by independent tenants when attempting to enter shopping centres, coupled with a boom in the number of bars and restaurants, as well as a fast growing number of independent stores. Retail investment market is driven by the growing polarization, proved by such deals as the sale of Manufaktura shopping centre in Łódź in November While the best centres with yields of up to 6% are attracting investors who view them as safe, long-term investments, a growing number of sub-prime projects, which have been on the market for a long time, are struggling to find buyers. Raport Rynek powierzchni handlowych opracowała firma CBRE Report on the retail market prepared by the company CBRE CBRE to największa na świecie firma doradcza działająca w sektorze nieruchomości komercyjnych (pod względem przychodów za rok 2011), a także jedna z 500 wiodących firm świata według rankingów magazynu Fortune oraz agencji ratingowej Standard & Poor s. CBRE, z siedzibą główną w Los Angeles, zatrudnia około pracowników i obsługuje inwestorów, właścicieli oraz najemców nieruchomości w ponad 300 biurach na całym świecie (nie wliczając firm stowarzyszonych i partnerskich). Zakres usług świadczonych przez CBRE obejmuje: doradztwo strategiczne w zakresie inwestycji i wynajmu, usługi korporacyjne, usługi zarządzania nieruchomościami oraz projektami, administrację firm, bankowość hipoteczną, wyceny, usługi deweloperskie, usługi zarządzania inwestycjami oraz usługi konsultingowe i analityczne. Zapraszamy do odwiedzenia naszej strony internetowej CBRE Group, Inc. (NYSE:CBG), a Fortune 500 and S&P 500 company headquartered in Los Angeles, is the world s largest commercial real estate services firm (in terms of 2011 revenue). The Company has approximately 34,000 employees (excluding affiliates), and serves real estate owners, investors and occupiers through more than 300 offices (excluding affiliates) worldwide. CBRE offers strategic advice and execution for property sales and leasing; corporate services; property, facilities and project management; mortgage banking; appraisal and valuation; development services; investment management; and research and consulting. Please visit our website at