Analiza kosztów napraw samochodów osobowych za pomocą wybranych metod uwzględniających wymogi wyłączeń sektorowych w motoryzacji w Polsce

Transkrypt

1 LEWICKI Wojciech 1 Analiza kosztów napraw samochodów osobowych za pomocą wybranych metod uwzględniających wymogi wyłączeń sektorowych w motoryzacji w Polsce WSTĘP W związku z faktem, iż Polska zobowiązana jest do zbliżania swego ustawodawstwa do prawa obowiązującego we Wspólnotach Europejskich, w dniu 8 października 2010 roku weszło w życie Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wyłączenia określonych porozumień wertykalnych w sektorze pojazdów samochodowych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję [11]. Na wstępie rozważań należy nadmienić, iż zarówno instytucja prawna wyłączenia grupowego spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję, jak i niniejsze Rozporządzenie wzorowane są na prawodawstwie wspólnotowym, tj. Rozporządzeniu z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych w sektorze pojazdów silnikowych[10]. Choć Rozporządzenie nie miało na celu doprowadzenia do harmonizacji cen części zamiennych, to jednak zawierało szereg przepisów ułatwiających konsumentom korzystanie z praw wynikających z jednolitego rynku, stwarzając tym samym możliwość naprawy pojazdu w dogodnym dla siebie miejscu i czasie, przy zastosowaniu aż czterech wybranych kategorii części zamiennych[11]. Od czasu prowadzenia wspominanych regulacji prawnych minęło przeszło cztery lata to w dostępnej literaturze przedmiotu brak jest badań odnoszących się bezpośrednio do problematyki wyboru poszczególnych kategorii części zamiennych w procesach napraw samochodów osobowych w ujęciu stricte ekonomicznym. Obserwacje rynku motoryzacyjnego poczynione przez autora wskazują, że problematyka analizy kosztów napraw samochodów osobowych uwzględniających wymogi wyłączeń sektorowych stanowi wciąż istotny problem badawczy w szczególności w aspekcie wzrostu popytu rynkowego na części zamienne połączonego z pogarszającą się sytuacją parku motoryzacyjnego w Polsce[7]. Przedstawione podejście stało się podstawą do przyjęcia warunków brzegowych i metodyki postępowania nakierowanej na próbę zwymiarowania wpływu wyłączeń sektorowych na koszty napraw samochodów osobowych poprzez zaprezentowanie i omówienie wyników symulacji przy zastosowaniu czterech kategorii części zamiennych: oryginalnych części zamiennych, oryginalnych części zamienny pozostałych, części zamiennych nieoryginalnych tz. zamienników, części zamiennych. 1 ISTOTA PROCESU SZACOWANIA KOSZTÓW NAPRAW SAMOCHODÓW OSOBOWYCH W POLSCE Na samym wstępie w celu identyfikowania obszaru badawczego należy pokrótce przybliżyć procedurę szacowania kosztów napraw co w konsekwencji pozwoli na zrozumienie istoty i znaczenia podjętej problematyki badawczej przez autora artykułu. Jak wskazuje praktyka rynkowa, na pracochłonność naprawy ma wpływ technologia narzucona przez producenta pojazdu, zaś stawka za jedną jednostkę czasową naprawy tz. roboczogodzinę 1 Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecnie, Wydział Ekonomiczny; Szczecin; ul. Żołnierska 47. Tel: , Fax: , Wojciech.Lewicki@zut.edu.pl 6712

2 uzależniona jest min. od warsztatu, który danej naprawy dokonuje. Z kolei koszt części zamiennych determinowany jest cenami części ustalanych przez producentów samochodów lub dystrybutorów części (dla samochodów produkowanych w Polsce) oraz cenami części ustalanych przez generalnych importerów i przedstawicieli producentów (dla samochodów importowanych). W praktyce rynkowej celu uproszczenia i ujednolicenia procesu szacowania kosztów napraw, wszystkie podmioty szeroko definiowanego rynku motoryzacyjnego posługują się specjalistycznymi programami komputerowymi dystrybuowanymi przez Audatex lub Eurotax. Na uwagę zasługuje fakt, że ostatnim czasie na rynku pojawił się kolejny system ekspercki D.A.T. Należność za naprawę uszkodzonego pojazdu rozliczana jest na podstawie kosztorysu wykonanego w oparciu o jeden z wymienionych systemów kosztorysowania. Podstawą wyceny naprawy (kosztorysu) powinna być ocena techniczna określająca zakres uszkodzeń oraz sposób ich usunięcia. Przed przystąpieniem do wykonania kosztorysu określa się tak zwany typ pojazdu oraz jego wyposażenie. Proces ten odbywa się na podstawie rozkodowania tabliczki VIN (Vehicle Identifikation Number) bądź też za pomocą oględzin organoleptycznych i odczytania oznakowania modelu. Istotny wpływ na wyznaczenie wysokości kosztów napraw ma precyzyjne określenie wyposażenia pojazdu. Przykładowo, jeżeli pojazd wyposażony jest w elektrycznie opuszczane szyby w drzwiach, a uszkodzeniu uległy właśnie te drzwi, to pracochłonność ich tzw. przezbrojenia jest inna niż drzwi z oknami otwieranymi mechanicznie. Podobnie gdy samochód wyposażony jest w klimatyzację, podgrzewane fotele, elektrycznie sterowane lusterka bądź też w inne elementy dodatkowego wyposażenia to koszt ich naprawy bądź wymiany będzie inny niż w przypadku wyposażenia standardowego. Następnym elementem mającym znaczny wpływ na wielkość kosztów naprawy jest określenie rodzaju powłoki lakierniczej. Wysokość kosztów lakierowania samochodu zależy bowiem od tego, czy jest on pokryty jedno-, dwu-, czy trójwarstwową powłoką, czy jest to lakier metaliczny o odcieniu perłowym, czy akrylowy. Istotne znaczenie dla określenia kosztu naprawy mają również tak zwane kody warunkowe. W systemach kosztorysowania mają one umożliwić uwzględnienie tych elementów, które można ująć ryczałtowo w postaci wielkości wyrażonej w pieniądzu, np. wartość drobnych części zużytych do naprawy (tzw. normalia), bądź koszt konserwacji części wymienionych lub naprawionych. Kody warunkowe mogą być także wyrażone w formie procentowego udziału w wielkościach kosztorysowych zależnych od złożoności naprawy. Zmiany w kodach warunkowych są często wykorzystywane zarówno przez towarzystwa ubezpieczeniowe(tz. amortyzacja części), jak i warsztaty naprawcze jako narzędzie manipulowania wielkością oszacowanych kosztów naprawy. Po wprowadzeniu kodów warunkowych osoba wykonująca kosztorys dołącza dane dotyczące uszkodzonych części zakwalifikowanych do wymiany albo naprawy. Należy wspomnieć, że systemy kalkulacyjne automatycznie wprowadzają technologię naprawy narzuconą przez producenta pojazdu. Na przykład, jeżeli do wymiany zostały zakwalifikowane drzwi uszkodzonego pojazdu, to system kalkulacyjny automatycznie naliczy czas, a zarazem koszty wspomnianego wcześniej przezbrojenia drzwi, czyli wymontowania osprzętu z drzwi uszkodzonych i przełożenia go do nowych. Podobnie, jeśli wymianie podlega podłoga bagażnika uszkodzonego pojazdu - system, mając zarejestrowaną technologię ustaloną przez producenta wybranego pojazdu, uwzględni wszystkie czynności (łącznie z demontażem i montażem elementów składowych samochodu), które mają miejsce przy wymianie podłogi bagażnika. Przeciwna sytuacja występuje w przypadku kwalifikacji danego elementu do naprawy. Operacje związane z rozbrojeniem elementów do naprawy należy wprowadzić samodzielnie. Dlatego tak ważna jest znajomość obowiązującej techniki i technologii napraw oraz budowy pojazdów. Często operacje powiązane, czyli związane z rozbrojeniem danego elementu do naprawy, przewyższają czas naprawy elementu uszkodzonego. Kolejnym czynnikiem mającym wpływ na ustalenie wielkości kosztów naprawy jest wysokość stawki za roboczogodzinę blacharsko-lakierniczą. W systemach kosztorysowania roboczogodzina podzielona jest na tzw. jednostki czasowe. Każdy kosztorys wyraźnie określa, na ile jednostek 6713

3 czasowych dany producent dzieli roboczogodzinę jest to tzw. baza czasowa. Również poszczególne operacje są ujęte w postaci ilości jednostek czasowych, które producent pojazdu przeznacza na ich wykonanie. Podsumowując na koszty naprawy pojazdu wpływają takie parametry jak: stawka za roboczogodzinę, jaka została zastosowana do oszacowania kosztów naprawy, wartości robocizny, związanej naprawą lub lakierowaniem uszkodzonego pojazdu, wartości części zamiennych i materiałów użytych w procesie naprawy [5]. 2 ANALIZA EKONOMICZNA KOSZTÓW NAPRAW SAMOCHODÓW OSOBOWYCH PRZY ZASTOSOWANIU POSZCZEGÓLNYCH KATERORII CZEŚCI ZAMIENNYCH Złożoność prac blacharsko-lakierniczych, specyfikacja stosowanych materiałów oraz zróżnicowana technologia naprawy pojazdów samochodowych wymagają podejścia alternatywnego. Dlatego też autor w swoich symulacjach, w celu ukazania istotnych zależności, posłużył się z góry przyjętymi wzorcami zachowań. Tym samym przedmiotem dalszych rozważań nie będzie kwalifikacja i analiza poszczególnych kosztów składających się na całkowity koszt naprawy pojazdu a przedstawione zostaną wyłącznie sumaryczne rachunki kosztów napraw wybranych pojazdów z ściśle wyselekcjonowanych segmentów rynkowych. Ponadto na potrzeby niniejszych badań przyjęto w uproszczeniu, że koszt naprawy stanowi sumę kosztów usługi oraz cen zastosowanych do naprawy części zamiennych. Na samym wstępie w celu zachowania poprawności logicznej i wartości metodologicznej badań przyjęto, że: zakres badań obejmował samochody osobowe z segmentów rynkowych A do D. Do analizy wybrano cztery modele pojazdów o określonych cechach i przeznaczeniu. Wyselekcjonowane pojazdy charakteryzowały się znaczą popularnością wśród klientów i największą liczbą sprzedanych egzemplarzy w latach na polskim rynku, każdy wyselekcjonowany pojazd podlegał indywidualnemu procesowi naprawy przewidzianemu przez konkretnego producenta, w celu oszacowania kosztów napraw posłużono się specjalistycznym programem eksperckim o nazwie Eurotax, wspierając eksperyment numeryczny metodą kosztorysową, gdyż obecnie jest to jedyna metoda stosowana w praktyce szacowania kosztów napraw samochodów osobowych w Polsce. uwzględniając znaczny zakres uszkodzeń pojazdów z kolizjach drogowych przyjęto, że analiza kosztów dotyczyć będzie naprawy obejmującej wymianę takich części i podzespołów pojazdu, jak: okładzina zderzaka, reflektor przedni lewy, błotnik przedni lewy, krata wlotu powietrza, wzmocnienie czołowe, pokrywa komory silnika, Dla celów porównawczych w każdym przypadku posłużono się cenami części zamiennych z września 2014 roku. w celu zobrazowania wspominanych zależności koszty napraw przeanalizowano w czterech zasadniczych wariantach: naprawa przy zastosowaniu części: oryginalnych, oryginalnych pozostałych, nieoryginalnych,. w przypadku symulacji kosztów we wszystkich wariantach części przyjęto średnie stawki robocizny blacharsko-lakierniczej stosowane w województwie zachodniopomorskim. Przedstawione założenia stały się podstawą do przyjęcia warunków brzegowych i metodyki postępowania nakierowanej na zwymiarowanie pozycji i istoty parametru kosztów poprzez analizę wybranych kategorii części zamiennych w procesach napraw na przykładzie poszczególnych pojazdów osobowych z wybranych segmentów rynkowych. Z punktu widzenia poprawności eksploracji oraz możliwości uchwycenia potrzebnych danych wyniki eksperymentu numerycznego zaprezentowano w formie tabelarycznej w Tab.1. do

4 2.1 Segment A Tab.1 Zestawienie kosztów naprawy samochodów z segmentu A w zależności od przyjętych do wyceny wariantu części (w zł) oraz procentowe różnice poszczególnych wariantów. Źródło: Opracowanie własne na podstawie systemu Eurotax, baza danych Rodzaj części/ marka pojazdu Fiat Panda Fiat 500 Opel Agila Renault Twingo pozostałe 3 646,26 zł 1 955,99 zł 54% 2 101,59 zł 58% 2 488,06 zł 4 663,76 zł 2 330,99 zł 50% 2 650,58 zł 57% 3 149,12 zł 6 396,24 zł 3 109,03 zł 3 883,59 zł 61% 3 923,72 zł 61% 3 625,72 zł 1 865,76 zł 51% 1 925,64 zł 2 648,51 zł 73% Z powyższej symulacji zbiorczej kosztów napraw w klasie A wynika, że najniższe koszty naprawy zaobserwowano w przypadku zastosowania części nieoryginalnych tz. zamienników. Analiza danych wskazuje, że najkorzystniejszym wariantem ze względów ekonomicznych i technologicznych wydaje się zastosowanie w procesie naprawy części zamiennych w odniesieniu do wszystkich analizowanych modeli pojazdów z tego segmentu. Analiza danych dotyczących poszczególnych marek wskazuje, że najwyższe koszty naprawy zaobserwowano w modelu Opel Agila we wszystkich wariantach wyboru części zamiennych. Natomiast najniższe symulacyjne koszty naprawy, ( choć nie we wszystkich wariantach) stwierdzono w przypadku Renault Twingo. 2.2 Segment B Tab 2. Zestawienie kosztów naprawy samochodów z segmentu B w zależności od przyjętego do wyceny wariantu części (w zł) oraz procentowe różnice poszczególnych wariantów. Źródło: Opracowanie własne na podstawie systemu Eurotax, baza danych Rodzaj części/ marka pojazdu Škoda Fabia Toyota Yaris Fiat Punto Peugeot 208 pozostałe 5 821,28 zł 2 847,94 zł 3 237,47 zł 3 514,42 zł 60% 7 808,40 zł 3 741,79 zł 4 366,64 zł 4 950,98 zł 63% 5 978,65 zł 2 940,17 zł 2 661,03 zł 45% 3 674,62 zł 61% 6 552,58 zł 3 109,96 zł 3 024,57 zł 46% 3 049,71 zł Z powyższej symulacji zbiorczej kosztów napraw w klasie B wynika, iż w przypadku Peugeota 208 i Fiata Punto oszacowanie kosztów w wariancie części zamienne nieoryginalne umożliwia naprawę pojazdu przy zastosowaniu części zamiennych. Najwyższe koszty naprawy zaobserwowano w modelu Toyota Yaris we wszystkich wariantach wyboru części zamiennych. Natomiast najniższe koszty naprawy zaobserwowano w przypadku części oryginalnych w modelu Škoda Fabia. Przy wariancie użycia części zamienne nieoryginalne najtańsza jest naprawa Fiata Punto, a w wariancie części oryginalne pozostałe Peugeota

5 2.3 Segment C Tab.3. Zestawienie kosztów naprawy samochodów z segmentu C w zależności od przyjętego do wyceny wariantu części (w zł) oraz procentowe różnice poszczególnych wariantów. Źródło: Opracowanie własne na podstawie systemu Eurotax, baza danych Rodzaj części/ marka pojazdu Škoda Octavia Ford Focus Toyota Auris VW Golf pozostałe 6 491,17 zł 3 120,60 zł 2 737,64 zł 42% 3 505,30 zł 54% 6 292,85 zł 3 034,25 zł 3 089,15 zł 3 732,01 zł 59% 8 486,07 zł 4 226,31 zł 50% 4 453,38 zł 52% 4 788,12 zł 7 240,85 zł 3 504,71 zł 4 951,93 zł 4 951,93 zł Z powyższej symulacji zbiorczej kosztów napraw w klasie C wynika, iż w przypadku Škody Octavii i Forda Focusa oszacowanie kosztów w wariancie części oryginalne pozostałe umożliwia naprawę pojazdu przy zastosowaniu części i części nieoryginalnych. Najwyższe koszty naprawy zaobserwowano w modelu Toyota Auris w wariancie naprawy przy zastosowaniu części oryginalnych. Natomiast najniższe koszty naprawy w tym samym wariancie montażu części zaobserwowano w stosunku do Forda Focusa. Przy zastosowaniu części oryginalnych pozostałych najniższe koszty stwierdzono w przypadku Škody Octavia, a najwyższe Vw Golfa. Taka sama zależność występuje w przypadku części oryginalnych pozostałych. 2.4 Segment D Tab.4. Zestawienie kosztów naprawy powypadkowej samochodów z segmentu D w zależności od przyjętego do wyceny wariantu części (w zł) oraz procentowe różnice poszczególnych wariantów. Źródło: Opracowanie własne na podstawie systemu Eurotax, baza danych Rodzaj części/ marka pojazdu Ford Mondeo Volkswagen Passat Opel Vectra Toyota Avensis pozostałe 7 931,12 zł 3 751,07 zł 3 814,08 zł 4 207,29 zł 9 529,75 zł 4 402,06 zł 46% 3 132,42 zł 33% 4 630,18 zł 9 901,10 zł 4 585,77 zł 46% 4 818,31 zł 5 506,01 zł 9 948,25 zł 4 650,86 zł 5 297,18 zł 5 297,18 zł Z powyższej symulacji zbiorczej kosztów napraw w klasie D wynika, iż oszacowanie kosztów w wariancie części oryginalne pozostałe, umożliwia naprawę pojazdu przy zastosowaniu części zamiennych nieoryginalnych i o porównanej jakości w przypadku wszystkich analizowanych modeli. Ponadto na uwagę zasługuję fakt, że w przypadku Toyoty Avensis koszty naprawy przy zastosowaniu części zamiennych i części oryginalnych pozostałych są na takim samym poziomie kosztowym. W tym segmencie najwyższe koszty naprawy stwierdzono w przypadku Toyoty Avensis. Natomiast najniższe koszty naprawy zaobserwowano w Fordzie Mondeo prawie we wszystkich wariantach. W przypadku części zamiennych o najniższej najniższy koszt stwierdzono w przypadku modelu VW Passat. WNIOSKI Bez wątpienia wprowadzenie 2010 roku wyłączeń sektorowych na rynku motoryzacyjnym miało istotne znaczenie dla procesu szacowania kosztów napraw samochodów osobowych w Polsce. Jednakże recesja gospodarcza ostatnich lat nie ominęła także sektora motoryzacyjnego. Zważywszy 6716

6 na tą okoliczność na współczesnym rynku motoryzacyjnym szczególnej wagi nabrała problematyka oszacowania kosztów napraw samochodów osobowych. Zmiany legislacyjne w zakresie stosowania części zamiennych w Polsce i Unii Europejskiej umożliwiły potencjalnym użytkownikom pojazdów zastosowanie w procesach naprawy kilku kategorii części zamiennych. Koszty napraw oraz ceny materiałów użytych w trakcie naprawy są wzajemnie powiązane, co oznacza, że niskie ceny części zamiennych nierzadko decydują o niskich kosztach naprawy uszkodzonego samochodu, choć nie można zapominać o równie ważnym czynniku, jakim jest czasochłonność dokonywania napraw. Warunek ten wynika z konieczności zastosowania innej technologii przewidzianej przez każdego producenta pojazdu. Analizując przedstawione w tabelach wyniki rachunków kosztów w pojazdów z segmentu A-D stwierdzono, że: występują znaczne dysproporcje w kosztach napraw w zależności od zastosowanych kategorii części zamiennych w procesach napraw, w większości przypadków wybór wariantu części oryginalne pozostałe pozwala, na zastosowanie w procesie naprawy, także części zamiennych nieoryginalnych i o porównanej jakości, nie we wszystkich analizowanych segmentach rynkowych wybór wariantu części nieoryginalne jest najtańszym rozwiązaniem ekonomicznym, im wyższy analizowany segment rynkowy pojazdów osobowych, tym wyższe hipotetyczne koszty naprawy. Resumując podjęta przez autora próba analizy kosztów napraw samochodów osobowych w Polsce za pomocą wybranych metod uwzględniających wymogi wyłączeń sektorowych w motoryzacji nie wyczerpuje w pełni istoty zagadnienia, a stanowi jedynie próbę zasygnalizowania złożoności badanej problematyki dotyczącej wpływu wprowadzenia wyłączeń sektorowych na rynku motoryzacyjnym w ujęciu ekonomicznym w Polsce. Streszczenie W artykule podjęto próbę zasygnalizowania problematyki dotyczącej wpływu porozumień wertykalnych w sektorze pojazdów samochodowych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję na koszty napraw samochodów osobowych w Polsce. Rozważania uzupełniono o autorskie symulacje kosztów napraw, obejmujące zastosowanie poszczególnych kategorii części zamiennych w procesach naprawy samochodów osobowych w Polsce. Zamierzeniem artykułu jest zwrócenie uwagi na istotę podjętej problematyki badawczej oraz zasygnalizowanie pożądanych perspektywicznych kierunków zmian w procesach szacowania kosztów napraw samochodów osobowych w Polsce uwzględniających wymogi unijnych i polskich regulacji prawnych. Analysis of the cost of repairs passenger cars in Poland using selected methods which take into account the requirements of the exemptions in the automotive sector Abstract This article attempts to indicate the issues of the impact of vertical agreements in the motor vehicle sector from the prohibition of agreements restricting competition on the cost of repairs passenger cars in Poland. Considerations supplemented by copyright simulations repair costs, including the use of different categories of spare parts in the processes of repair of cars in Poland. The intention of this article is to draw attention to the essence undertaken research issues and to signal the desired perspective directions of changes in the processes of estimating the cost of repairs passenger cars in Poland taking into account the requirements of EU and Polish regulations. BIBLIOGRAFIA 1. Badania dotyczące wykorzystania części zamiennych w naprawach blacharsko-lakierniczych. Przemysłowy Instytut Motoryzacji, Warszawa Creutzig J., EG-Gruppenfreistellungs-Verordnung (GVO) für den Kraftfahrzeugsektor. Verlag Recht und Wirtschaft GmbH, Heidelberg-Berlin

7 3. Creutzig J., Was ist neu, was bleibt? Ein Vergleich zwischen der Kfz GVO 1475/95 und der Kfz- GVO 1400/2002. W: Dies (Hrsg.), GVO Ottobrunn Instrukcja programu Monex, Eurotax Polska Warszawa Lewicki W., Ekonomiczne i Organizacyjne skutki wyłączeń sektorowych na rynku motoryzacyjnym w Polsce. Print Group, Szczecin Lewicki W., Wpływ poszczególnych kategorii części zamiennych na koszty napraw eksploatacyjnych samochodów osobowych w Polsce. Seminarium koszty i ceny w transporcie Aspekty teoretyczne i praktyczne, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin Lewicki W., Dostępność poszczególnych kategorii części zamiennych jako determinant wzrostu przestępczości ubezpieczeniowej studium przypadku- oc szkoda majątkowa na mieniu. Konferencja Przestępczość Ubezpieczeniowa, Szczecin Lewicki W., Prawne, techniczne, ekonomiczne aspekty wprowadzenia wyłączeń sektorowych na rynku motoryzacyjnym w Polsce- studium przypadku problematyka części zamiennych. Konferencja Naukowo-Techniczna "Logistyka - Systemy Transportowe - Bezpieczeństwo w Transporcie - LogiTrans Szczyrk, 7-10 kwietnia 2014 r. 9. Lewicki W., Istota zmian w sektorze napraw samochodów osobowych po wprowadzeniu wyłączeń sektorowych na rynku motoryzacyjnym w Polsce- nowy charakter części zamiennych. IV Międzynarodowa Konferencja Naukowa "TRANSPORT 2014" Nowe rozwiązania techniczne, organizacyjne i ekonomiczne w transporcie" Kazimierz Dolny 5 7 maja Rozporządzenie Komisji (UE) NR 461/2010 z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych w sektorze pojazdów silnikowych. Dz.U.L.129/52 z dnia 28 maja 2010 r. 11. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 października 2010 r. w sprawie wyłączenia określonych porozumień wertykalnych w sektorze pojazdów samochodowych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję Dz.U nr 198 poz