Porównanie szczelności wypełnień z materiałów MTA Angelus Grey, Tech Biosealer Apex oraz Biodentine w zębach z niezakończonym rozwojem wierzchołka

Transkrypt

1 stomatologia praktyczna Ba d a n i a Porównanie szczelności wypełnień z materiałów MTA Angelus Grey, Tech Biosealer Apex oraz Biodentine w zębach z niezakończonym rozwojem wierzchołka Badanie in vitro Wojciech Wilkoński 1, 2, Halina Kwapińska 1, Lidia Jamróz Wilkońska 2, Piotr Mendel 1, Łukasz Suchodolski 1, Jerzy Krupiński 1, 3, Janusz Opiła 4 Comparison of sealing ability of fillings made of the materials MTA Angelus Grey, Tech Biosealer Apex and Biodentine in teeth with incomplete development of apex in vitro study Praca recenzowana 1 Dział Badawczy Polskiego Towarzystwa Endodontycznego Kierownik: dr n. med. Wojciech Wilkoński 2 Prywatny Gabinet Stomatologiczny w Wadowicach, 3 Emerytowany profesor Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 4 Katedra Informatyki Stosowanej Wydziału Zarządzania AGH Akademia Górniczo Hutnicza w Krakowie Kierownik: prof. dr hab. inż. Jan Tadeusz Duda Streszczenie Celem pracy było porównanie szczelności materiałów MTA Angelus Grey (Angelus, Brazylia), Tech Biosealer Apex (Isasan, Włochy) oraz Biodentine (Septodont, Francja) w zębach z niezakończonym rozwojem wierzchołka. Do badania użyto 66 usuniętych zębów ludzkich. Na podstawie zdjęć rentgenowskich sklasyfikowano stopień rozwoju korzeni, a następnie dokonano podziału zębów na trzy równe pod względem jakościowym grupy badane po dwadzieścia zębów każda oraz dwie grupy kontrolne pozytywną i negatywną (po trzy zęby). Po odcięciu koron zębów kanały korzeniowe opracowano chemo mechanicznie do rozmiaru wg ISO. Po obfitym płukaniu i wysuszeniu kanały korzeniowe wypełniono badanymi materiałami w zależności od grupy: grupa 1 MTA Angelus Grey, grupa 2 Tech Biosealer Apex, grupa 3 Biodentine. Korzenie z wypełnionymi kanałami umieszczono na jedną dobę w świeżym kawałku zwierzęcej tkanki mięśniowej, a następnie zanurzono na 6 dni w DPBS. Po okresie inkubacji, korzenie pomalowano lakierem szybkoschnącym, a następnie poddano tygodniowej kąpieli w tuszu kreślarskim typu Indian Ink. Po wyjęciu z barwnika, opłukaniu, nacięciu wzdłuż i rozłupaniu korzeni, dokonano pomiaru głębokości przecieku. Dane poddano analizie statystycznej testami U Manna Whitneya oraz t Studenta. Największa szczelność cechowała wypełnienia z materiału MTA Angelus Grey. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic między materiałami Biodentine i Tech Biosealer Apex. Summary The aim of the study was to compare the sealing ability of the materials MTA Angelus Grey (Angelus, Brazil), Tech Biosealer Apex (Isasan, Italy) and Biodentine (Septodont, France) in teeth with incomplete development of the apex. Sixty six extracted human teeth were used for the study. The level of root development was classified on the basis of radiographs and this was followed by division of the teeth into three studied groups, that were even as to quality with twenty teeth in each group and two control groups one positive and one negative (three teeth in each). After removal of the tooth crowns the root canals were instrumented chemically and mechanically to size ISO. After thorough rinsing and drying the root canals were filled with the materials under study according to the following groups: group 1 MTA Angelus Grey, group 2 Tech Biosealer Apex, group 3 Biodentine. The roots with filled canals were placed in a fresh piece of animal muscle tissue for 24 hours, and then immersed for 6 days in DPBS. After a period of incubation, the roots were painted with quick drying varnish and then they were subjected to a week s bath in draftsman s Indian Ink. After removal from the dye, rinsing and longitudinal sectioning, measurement was made of the depth of penetration of leakage. The results were subjected to statistical analysis using the U Mann Whitney test and Student t test. The greatest sealing ability was found in fillings using the MTA Angelus Grey material. There were not found to be any statistically significant differences between the materials Biodentine and Tech Biosealer Apex. Hasła indeksowe: MTA, Tech Biosealer Apex, Biodentine, szczelność, open apex Key words: MTA, Tech Biosealer Apex, Biodentine, sealing ability, open apex 90 Ma g a z y n St o m at o l o g i c z n y n r 7-8/2012

2 Leczenie pulpopatii nieodwracalnych zębów stałych z niezakończonym rozwojem wierzchołka korzenia zęba jest pewnego rodzaju wyzwaniem dla klinicystów. Odontogeneza zębów pozbawionych miazgi zębowej zostaje nieodwracalnie zaburzona: następuje zahamowanie produkcji zębiny, skrócenie długości korzeni zębów oraz zmniejszenie przyrostu grubości ścian korzeniowych. W takiej sytuacji klinicznej formowanie wierzchołka korzenia z otworem fizjologicznym i anatomicznym w drodze apeksyfikacji jest utrudnione. Kanały korzeniowe takich zębów mają rozwarty wierzchołek, zatem uzyskanie szczelności ostatecznego wypełnienia kanałów korzeniowych podczas leczenia endodontycznego jest znacznie trudniejsze. Specyfika takich przypadków, określanych mianem open apex (otwarty wierzchołek), jest związana z niemożnością zastosowania preparacji z wytworzeniem tak zwanej wierzchołkowej strefy kontroli (apical control zone), jak również z wilgotnością środowiska okolicy okołowierzchołkowej (na skutek braku w pełni ukształtowanej tkanki ozębnowej) (1, 2, 3). Leczenie endodontyczne zębów z nieuformowanym otworem wierzchołkowym, według protokołu jednowizytowego z użyciem preparatu MTA (ang. Mineral Trioxide Aggregate) jest postępowaniem alternatywnym wobec tradycyjnej metody apeksyfikacji z użyciem wodorotlenku wapnia, metody apeksyfikacji jednowizytowej z zastosowaniem techniki bariery wierzchołkowej, metody z użyciem past antybiotykowych, jak również komórek macierzystych w koncepcji inżynierii tkankowej. Ostatnie wyniki badań potwierdzają jego skuteczne i szerokie zastosowanie w praktyce (1, 4, 5, 6, 7, 8). Materiał MTA pod względem chemicznym jest mieszaniną tlenków metali, tworzących konglomeraty związków w postaci krzemianów dwu i trójwapniowych, glinianu trójwapniowego, glinożelazinu czterowapniowego, tlenku bizmutu oraz siarczanu wapnia. Preparat ten ma właściwości odontotropowe oraz znajduje zastosowanie podczas leczenia perforacji komorowych i korzeniowych, służy do wstecznego wypełniania kanałów korzeniowych w trakcie zabiegu resekcji wierzchołka, jak również do leczenia resorpcji patologicznych. Jest alkalizującym preparatem o wysokim ph (10,2 12,5), biozgodnym z tkankami zęba oraz tkankami okołowierzchołkowymi, wytrzymałym mechanicznie, który nie ulega resorpcji, wiąże w środowisku wilgotnym oraz ma własności przeciwbakteryjne (9, 10). Poza tym cechują go właściwości uszczelniające, apeksyfikacyjne, osteokonduktywne, przyśpiesza też naprawę defektów kostnych, hamuje osteoblastyczną resorpcję kości przez indukcję apoptozy osteoklastów. Materiał MTA sprzyja ekspresji fosfatazy alkalicznej i sialoprotein biorących udział w różnicowaniu komórek miazgi w formy osteoblastyczne, odpowiedzialne za proces formowania zębiny wtórnej oraz indukuje sekrecję nabłonkowych czynników wzrostu istotnych w procesie gojenia i regeneracji (11, 12, 13, 14). Obecnie pierwotny skład MTA jest modyfikowany. Jednym z materiałów będących odmianą MTA jest Tech Biosealer Apex (Isasan, Włochy). Proszek zawiera montmorylonit (uwodniony hydroksykrzemian glinu), fillosilikat i chlorek wapnia. Płyn to zbalansowany bufor fosforanowy soli fizjologicznej DPBS (Dulbecco s Phosphate Buffered Saline). Innym materiałem, będącym rozwinięciem koncepcji MTA, jest preparat o nazwie Biodentine (Septodont, Francja). Biodentine jest najnowszym cementem wapniowo krzemowym wprowadzonym do użytku klinicznego. Preparat powstaje z połączenia proszku (krzemiany dwu i trójwapniowe, węglany wapnia i tlenki cyrkonu jako wypełniacze) oraz płynu (wodny roztwór chlorku wapnia) (15, 16). Producent cementu zaleca jego stosowanie w tych samych przypadkach jak cementu MTA. W opisie materiału używa określenia, iż jest on substytutem zębiny, preparatem zapewniającym jej remineralizację i reparację. Villat i wsp. wykazali, że stabilizowanie się materiału jest wolne. Już w pierwszym dniu obserwacji stwierdzili niemal całkowite jego wiązanie, jakkolwiek pełna stabilizacja nastąpiła dopiero po 14 dniach, co przypisują wysokiej pojemności wymiany jonów między materiałem a środowiskiem (16). Dotychczasowe badania nie udzielają odpowiedzi, czy Biodentine oraz Tech Biosealer Apex umożliwiają uzyskanie większej szczelności niż MTA w przypadkach typu open apex. n Cel pracy Celem pracy było porównanie szczelności wierzchołkowej wypełnień z materiałów MTA Angelus Grey (Angelus, Brazylia), Tech Biosealer Apex (Isasan, Włochy) i Biodentine (Septodont, Francja) w zębach z niezakończonym rozwojem wierzchołka. Magazyn Stomatologiczny nr 7-8/

3 stomatologia praktyczna Ba d a n i a n Materiał i metody Do badania wykorzystano 66 korzeni usuniętych zębów ludzkich z niezakończonym rozwojem wierzchołka (w fazie kąta rozwartego). Zęby pozyskano w wyniku ekstrakcji ze względów ortodontycznych. Po usunięciu zęby przechowywano w 1% roztworze chloraminy. Do badania zakwalifikowano zęby przedtrzonowe, korzenie dystalne zębów trzonowych dolnych oraz korzenie podniebienne i policzkowe dystalne zębów trzonowych górnych. Wykonano zdjęcia rentgenowskie, dzięki którym sklasyfikowano stopień rozwoju korzeni. Posłużono się zmodyfikowaną skalą Moorresa, Fanninga i Hunta. Na podstawie pomiarów Ryc. 1. Korzenie zębów umieszczone we fragmencie tkanki mięśniowej pochodzenia zwierzęcego. dokonano podziału na trzy równe pod względem jakościowym grupy badane liczące po dwadzieścia zębów każda oraz dwie grupy kontrolne: pozytywną i negatywną (po trzy zęby). Korony zębów odcięto na wysokości połączenia szkliwno cementowego za pomocą separatora z obustronnym nasypem diamentowym z ciągłym chłodzeniem wodno powietrznym. Długość roboczą wyznaczono pilnikami typu K (VDW) o rozmiarach wg ISO, dochodząc do otworu anatomicznego. Kolejne czynności związane z opracowaniem i wypełnianiem kanałów wykonano w powiększeniu (10x) z zastosowaniem mikroskopu zabiegowego Zeiss OPMI Pico (Zeiss, Niemcy). Wiertłami typu Gates Glidden (VDW) o rozmiarze 4 opracowano koronowe ½ kanałów. Ostatecznie kanały poszerzono pilnikami K do rozmiaru wg ISO. Instrumentacja przebiegała z lubrykantem zawierającym 17% EDTA (File Care, VDW), a między użyciem każdego narzędzia kanały korzeniowe płukano 5,25% roztworem podchlorynu sodu. Po opracowaniu mechanicznym korzenie zębów umieszczono (do poziomu ok. 2 mm niższego od szyjki anatomicznej) w kawałku tkanki mięśniowej pochodzenia zwierzęcego, pozyskanej z chowu ekologicznego (ryc. 1). W tak osadzonych korzeniach kanały płukano według następującego protokołu: 5,25% podchloryn sodu (2 ml, 2 min) ultradźwiękową urządzeniem Piezo Smart (Mectron, Włochy), 40% kwas cytrynowy (2 ml, 1 min) 5,25% podchloryn sodu (2 ml, 2 min) 40% kwas cytrynowy (2 ml, 1 min) 5,25% podchloryn sodu (10 ml, 5 min) w 10 cyklach po 1 ml 40% kwas cytrynowy (1 ml, 15 s), woda destylowana (1 ml, 1 min) woda destylowana (2 ml, 1 min), 2% chlorheksydyna (4 ml, 2 min). Następnie, po wyjęciu z tkanki mięśniowej, kanały korzeniowe osuszono mikrossakiem i sztyftami papierowymi (VDW). Kanały korzeniowe wypełniono badanymi materiałami w zależności od grupy: grupa 1 MTA Angelus Grey, grupa 2 Tech Biosealer Apex, grupa 3 Biodentine, grupa kontrolna pozytywna puste kanały korzeniowe, grupa kontrolna negatywna kompozyt Gradia Direct z systemem łączącym G Bond (GC, Japonia). Badane materiały, które przygotowano zgodnie z instrukcjami i zaleceniami producentów, wprowadzono do kanałów warstwami (ryc. 2). Każdy badany materiał delikatnie kondensowano pionowo za pomo- 92 Ma g a z y n St o m at o l o g i c z n y n r 7-8/2012 Ryc. 2. Proszek badanych materiałów: A MTA Angelus Grey, B Tech Biosealer Apex, C Biodentine.

4 cą pluggerów typu Machtou. Po uzyskaniu około 4 milimetrowej warstwy materiał kondensowano ultradźwiękowo przez 10 sekund przez przyłożenie końcówki ultradźwiękowej do pluggera Machtou. Po wstępnym związaniu badanego materiału pozostałą przestrzeń w kanałach wypełniono płynną gutaperką i skondensowano pionowo pluggerami. Część koronową kanałów zamknięto systemem łączącym G Bond oraz materiałem kompozytowym Gradia Direct. Kanałów korzeniowych w grupie kontrolnej pozytywnej w ogóle nie wypełniano, natomiast kanały korzeniowe w grupie negatywnej zamknięto za pomocą systemu łączącego G Bond oraz kompozytu Gradia Direct. Korzenie z wypełnionymi kanałami umieszczono na jedną dobę w świeżym kawałku tkanki mięśniowej. Po upływie 24 godzin korzenie wyjęto z tkanki mięśniowej, opłukano, a następnie zanurzono na 6 dni w zbalansowanym buforze fosforanowym soli fizjologicznej (DPBS Dulbecco s Phosphate Buffered Saline). Po okresie inkubacji korzenie wysuszono, a następnie pokryto dwiema warstwami szybkoschnącego lakieru, z wyjątkiem marginesu wokół materiałów wypełniających kanały (ryc. 3). Po wyschnięciu lakieru kanały ponownie zanurzono w DPBS na pół godziny. Tak przygotowane próbki poddano tygodniowej kąpieli w tuszu kreślarskim typu Indian Ink (Indian Ink, Talens, Holandia). Po wyjęciu z barwnika próbki opłukano wodą, po czym z powierzchni korzeni usunięto lakier. Za pomocą separatora z obustronnym nasypem próbki nacięto wzdłuż osi długiej, a następnie rozłupano dłutkiem (ryc. 4). Obie Ryc. 3. Korzeń zęba pokryty warstwą lakieru. uzyskane połowy korzeni poddano pomiarowi głębokości przecieku wierzchołkowego za pomocą mikroskopu Zeiss OPMI Pico oraz linijki mikrometrycznej typu IP67. Wyniki pomiaru zapisano w bazie danych i poddano analizie statystycznej testami U Manna Whitneya oraz t Studenta (przy założeniu normalności próby, potwierdzonej testem Shapiro Wilka). Za poziom istotności przyjęto p 0,05. n Wyniki Ryc. 4. Rozłupany korzeń po usunięciu gutaperki. Widoczna penetracja barwnika między wypełnienie a ścianę kanału. Wśród kanałów korzeniowych z grupy kontrolnej negatywnej nie zaobserwowano przecieku barwnika. W grupie kontrolnej pozytywnej stwierdzono przeciek barwnika na pełną długość kanałów. Z badanych materiałów największa szczelność wypełnień cechowała materiał MTA Angelus Grey. Średnia wartość przecieku wyniosła 0,317 mm, mediana 0,295 mm, odchylenie standardowe 0,1. W kanałach wypełnionych materiałem Tech Biosealer Apex stwierdzono nieznacznie większe wartości przecieku. W tej grupie badanej odnotowano średnią przecieku równą 0,408 mm, medianę 0,345 mm, a odchylenie standardowe 0,16. Zbliżone wartości przecieku zaobserwowano w grupie, w której kanały wypełniono preparatem Biodentine. Średnia wyniosła 0,419 mm, mediana 0,385 mm, odchylenie standardowe 0,17. Różnice między grupą korzeni wypełnionych materiałem MTA Angelus Grey a pozostałymi grupami były istotne statystycznie (p= 0,036). Nie stwierdzono znamiennych statystycznie różnic między grupami wypełnionymi materiałami Biodentine oraz Tech Biosealer Apex. Wyniki przedstawiono w tabeli I oraz na rycinie 5. n Dyskusja Pozytywny wynik leczenia endodontycznego zębów stałych w okresie rozwoju korzenia zależy od ogólnie znanych czynników. Należą do nich prawidłowa diagnostyka kliniczna i radiologiczna, wdrożenie właściwego postępowania leczniczego oraz szczelne, trójwymiarowe wypełnienie kanału korzeniowego zęba. W sytuacji klinicznej niezakończonego rozwoju wierzchołka korzenia zęba i jednocześnie wskazania do leczenia endodontycznego dodatkowym problemem leczniczym jest wielkość średnicy otwartego wierzchołka zęba oraz zahamowanie procesu apeksogenezy. Wyniki badań ostatnich lat umożliwiły wprowadzenie do endodoncji pediatrycznej nowych technik postępowania, włącznie z zastosowaniem inżynierii tkankowej i komórek macierzystych do procesu apeksyfikacji. Magazyn Stomatologiczny nr 7-8/

5 TABELA I. Wartości przecieku barwnika w części wierzchołkowej dla każdej grupy Materiał Średnia Średnia Wartość Wartość wartość wartość Odchylenie minimalna maksymalna przecieku (mediana) standardowe przecieku przecieku barwnika przecieku [mm] [mm] [mm] [mm] MTA Angelus Grey 0,317 0,295 0,1 0,18 0,52 Tech Biosealer Apex 0,408 0,345 0,16 0,22 0,72 Biodentine 0,419 0,385 0,21 0,21 0,86 Ryc. 5. Wykres przedstawiający średnie wartości przecieku wierzchołkowego dla badanych grup. Rozwój materiałoznawstwa i chemo mechanicznych możliwości opracowania kanału korzeniowego pozwolił na uzyskanie dobrych wyników klinicznych z zastosowaniem preparatu MTA (1, 2, 4, 9, 10, 17, 18). Materiał MTA został uznany za najbardziej biozgodny z tkankami zęba, mający wpływ na formowanie macierzy zębinowej, mineralizację in vitro oraz wykazujący lepszą szczelność w badaniach mikroprzecieku bakteryjnego i infiltracji płynów tkankowych (19, 20, 21). Stefopoulos i wsp. stwierdzili, że zastosowanie tego preparatu jako bariery wierzchołkowej stwarza dobre warunki do kondensacji gutaperki, a zastosowanie wodorotlenku wapnia przed wypełnieniem kanału zwiększa szczelność brzeżną białego MTA (22). Inna ocena szczelności wypełnień z MTA o grubościach 2 mm i 5 mm w symulowanych otwartych wierzchołkach zębów stałych z zastosowaniem metody penetracji bakterii wykazała statystycznie lepszą szczelność dla warstwy 5 mm (23). Rosales Leal i wsp. porównali szczelność brzeżną sześciu materiałów zastosowanych do wypełnienia kanałów korzeniowych, w tym: amalgamatu, tlenku cynku z eugenolem, cementu szkło jonomerowego, kompomeru, kompozytu i MTA. Hermetyczne zamknięcie wierzchołka w warunkach in vitro cechowało kompozyt oraz MTA. Badania wykazały ponadto, że preparacja ultradźwiękowa zwiększa szczelność i przyleganie brzeżne materiału (24). Costa i wsp. w badaniach adaptacji brzeżnej amalgamatu srebra bez zawartości cynku, białego MTA Angelus, białego cementu portlandzkiego, Vitremeru i GC Fuji Orto LC w zębach, w których sztucznie wytworzono warunki otwartego wierzchołka, stwierdzili porównywalne wyniki dla MTA i cementu portlandzkiego (25). W badaniu własnym zwrócono szczególną uwagę na uzyskanie powtarzalnych i miarodajnych wyników, dlatego warunki eksperymentu zostały dobrane tak, by osiągnięte rezultaty mogły stanowić podstawę wytycznych dotyczących postępowania klinicznego. Z zastosowanych w badaniu materiałów ani Tech Biosealer Apex, ani Biodentine nie zostały jeszcze w pełni zbadane laboratoryjnie i klinicznie. Niniejsza praca dotyczy porównania szczelności tych dwóch nowych materiałów ze standardowym szarym MTA. Większość badań porównujących szczelność materiałów w sytuacjach typu open apex polega na kalibrowanym wycięciu poszerzenia wierzchołkowego badanych kanałów (23, 24, 25). Zębina w części wierzchołkowej kanałów zębów z niezakończonym rozwojem wierzchołka ma odmienną budowę od zębiny w pełni uformowanej, a więc dane z takich badań trudno jest jednoznacznie przenieść do sytuacji klinicznej. W niniejszym eksperymencie posłużono się zębami, które usunięto w fazie niezakończonego rozwoju wierzchołka. Zęby zostały zbadane radiologicznie i przypisane do grup badanych tak, by grupy były bardzo zbliżone do siebie. W badaniu dokonano również symulacji interakcji płynów i materiałów z płynami ustrojowymi, dlatego korzenie na czas płukania oraz w pierwszej dobie po wypełnieniu zanurzono w tkance mięśniowej, pozyskanej z gospodarstwa ekologicznego (brak zalew i konserwantów wpływających na jakość płynu tkankowego). Przez następne 6 dni inkubacji próbki były zanurzone w fosforanowym buforze soli fizjologicznej Renato Dulbecco (DPBS). Z badań wynika, iż w wyniku kontaktu z płynami ustrojowymi jest możliwe formowanie się kryształów hydroksyapatytu na powierzchni MTA (9, 10, 26, 27, 94 Ma g a z y n St o m at o l o g i c z n y n r 7-8/2012

6 28, 29, 30). Kryształy te mają potencjalnie korzystny wpływ na szczelność materiałów bioaktywnych. Dlatego w badaniach nad szczelnością MTA powinna być uwzględniona inkubacja próbek w płynie tkankowym lub buforach fosforanowych (10). Stymulujące działanie wapniowo krzemowych cementów MTA na tworzenie się struktur apatytów wydaje się bardzo ważnym elementem w leczeniu endodontycznym zębów stałych w wieku rozwojowym ze względu proces apeksyfikacji. Badania wskazują na ich dużą bioaktywność i zdolność do indukcji proliferacji komórek. Na powierzchni cementów obserwowano nieregularne połączenia Ca P i tworzące się w ich obecności wczesne formy apatytów, które zwiększały swoją grubość w miarę upływu czasu (26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33). Kolejnym problemem w badaniu szczelności materiałów na bazie MTA jest dobór odpowiedniego rodzaju markera (substancji służącej do rejestracji mikronieszczelności). Błękit metylenowy jest bardzo mocno penetrującą substancją, ale nie jest on wskazany do badań MTA ze względu na reakcję, która doprowadza do jego rozkładu (34). Glukoza także ulega reakcji z materiałami wydzielającymi jony wapniowe, więc jej stosowane również nie jest zalecane do oceny szczelności materiałów typu MTA (35). W opisywanym badaniu zastosowano klasyczny tusz kreślarski typu Indian Ink. Ze względu na brak reaktywności z materiałami typu MTA można go stosować w celu określenia mikroprzecieku tych materiałów (36, 37). W niniejszej pracy najlepsze rezultaty osiągnięto, stosując materiał MTA Angelus Grey. Nie stwierdzono natomiast różnic między grupami wypełnionymi pozostałymi badanymi materiałami. Szczelność wypełnień z materiałów Biodentine oraz Tech Biosealer Apex była nieznacznie gorsza od tej uzyskanej dzięki zastosowaniu MTA Angelus Grey. Można zatem stwierdzić, iż wszystkie badane preparaty umożliwiają uzyskanie wypełnień o zbliżonych parametrach szczelności. Dużą zaletą preparatu Biodentine w stosunku do pozostałych materiałów jest jego konsystencja zapewniająca wygodniejszą pracę. n Piśmiennictwo 1. Mohammadi Z.: Strategies to manage permanent non vital teeth with open apices: a clinical update. Int. Dent. J., 2011, 61, 1, Trope M.: Treatment of the immature tooth with a non vital pulp and apical periodontitis. Dent. Clin. North. Am., 2010, 54, 2, Eden E., Yanar S.C., Sönmez S.: Reattachment of subgingivally fractured central incisor with an open apex. Dent. Traumatol , 23, 3, Friedlander L.T., Cullinan M.P., Love R.M.: Dental stem cells and their potential role in apexogenesis and apexification. Int. Endod. J., 2009, 42, 11, Juriga S., Marretta S.M., Weeks S.M.: Endodontic treatment of a non vital permanent tooth with an open root apex using mineral trioxide aggregate. J. Vet. Dent., 2008, 25, 3, Witherspoon D.E. i wsp.: Retrospective analysis of open apex teeth obturated with Mineral Trioxide Aggregate. J. Endod., 2008, 34, 10, Moore A., Howley M.F., O Connell A.C.: Treatment of open apex teeth using two types of white mineral trioxide aggregate after initial dressing with calcium hydroxide in children. Dent. Traumatol., 2011, 27, 3, Bellam K.K., Namburi S.K., Tripuraneni S.C.: In vitro evaluation of bacterial leakage through different perforation repair materials of teeth. J. Appl. Biomater. Biomech., 2009, 7, 3, Parirokh M., Torabinejad M.: Mineral Trioxide Aggregate: a comprehensive literature review Part I: chemical, physical, and antibacterial properties. J. Endod., 2010, 36, 1, Magazyn Stomatologiczny nr 7-8/

7 stomatologia praktyczna Ba d a n i a 10. Torabinejad M, Parirokh M.: Mineral Trioxide Aggregate: a comprehensive literature review Part II: leakage and biocompatibility investigations. J Endod., 2010, 36, 2, Zhao X. i wsp.: Mineral Trioxide Aggregate promotes odontoblastic differentiation via mitogen activated protein kinase pathway in human dental pulp stem cells. Mol. Biol. Rep., 2011, May 11. [Epub ahead of print]. 12. Pinheiro A.L. i wsp.: Light microscopic description of the effects of laser phototherapy on bone defects grafted with Mineral Trioxide Aggregate, bone morphogenetic proteins, and guided bone regeneration in a rodent model. J. Biomed. Mater. Res. A., 2011 May 4. doi: /jbm.a [Epub ahead of print]. 13. Paranjpe A., Zhang H., Johnson J.D.: Effects of mineral trioxide aggregate on human dental pulp cells after pulp capping procedures. J Endod., 2010, 36, 6, Min K.S. i wsp.: Effect of Mineral Trioxide Aggregate on dentin bridge formation and expression of dentin sialoprotein and heme oxygenase 1 in human dental pulp. J Endod., 2008, 34, 6, Chen C.C., Shie M.Y., Ding S.J.: Human dental pulp cell responses to new calcium silicate based endodontic materials. Int. Endod. J., 2011, May 2, doi: /j x. [Epub ahead of print]. 16. Villat C. i wsp.: Impedance methodology: A new way to characterize the setting reaction of dental cements. Dent. Mater., 2010, 26, 12, Lolayekar N., Bhat S.S., Hegde S.: Sealing ability of ProRoot MTA and MTA Angelus simulating a one step apical barrier technique an in vitro study. J. Clin. Pediatr. Dent., 2009, 33, 4, Parirokh M, Torabinejad M.: Mineral Trioxide Aggregate: a comprehensive literature review Part III: clinical applications, drawbacks, and mechanism of action. J. Endod., 2010, 36, 3, Roberts H.W. i wsp.: Mineral Trioxide Aggregate material use in endodontic treatment: a review of the literature. Dent. Mater., 2008, 24, 2, Epub 2007,Jun Srinivasan V., Waterhouse P., Whitworth J.: Mineral Trioxide Aggregate in paediatric dentistry. Int. J. Paediatr. Dent., 2009, 19, 1, Okiji T., Yoshiba K.: Reparative dentinogenesis induced by Mineral Trioxide Aggregate: a review from the biological and physicochemical points of view. Int. J. Dent., 2009, 2009, Epub 2009, Dec Stefopoulos S. i wsp.: Comparative in vitro study of the sealing efficiency of white vs. grey ProRoot Mineral Trioxide Aggregate formulas as apical barriers. Dent. Traumatol., 2008, 24, 2, Al Kahtani A. i wsp.: In vitro evaluation of microleakage of an orthograde apical plug of mineral trioxide aggregate in permanent teeth with simulated immature apices. J. Endod., 2005, 31, 2, Rosales Leal J.I. i wsp.: Influence of cavity preparation technique ( rotary vs. ultrasonic ) on microleakage and marginal fit of six end root filling materials. Med. Oral Patol. Cir. Bucal., 2011, 16, 2, Costa A.T. i wsp.: Marginal adaptation of root end filling materials: an in vitro study with teeth and replicas. J. Contemp. Dent. Pract., 2009, 10, 2, Gandolfi M.G. i wsp.: Apatite formation on bioactive calcium silicate cements for dentistry affects surface topography and human marrow stromal cells proliferation. Dent. Mater., 2010, 26, 10, Epub Jul Gandolfi M.G. i wsp.: Kinetics of apatite formation on a calcium silicate cement for root end filling during ageing in physiological like phosphate solutions. Clin. Oral Investig., 2010, 14, 6, Epub 2009, Nov Parirokh M. i wsp.: Effect of phosphate buffer saline on coronal leakage of Mineral Trioxide Aggregate. J. Oral Sci., 2009, 51, 2, Camilleri J. i wsp.: Dynamic sealing ability of MTA root canal sealer. Int. Endod. J., 2011, 44, 1, doi: /j x. 30. Gandolfi M.G. i wsp.: Biomimetic calcium silicate cements aged in simulated body solutions. Osteoblast response and analyses of apatite coating. J. Appl. Biomater. Biomech., 2009, 7, 3, Gandolfi M.G. i wsp.: Development of the foremost light curable calcium silicate MTA cement as root end in oral surgery. Chemical physical properties, bioactivity and biological behavior. Dent. Mater., 2011, Apr 27. [Epub ahead of print]. 32. Reyes Carmona J.F., Felippe M.S., Felippe W.T.: Biomineralization ability and interaction of Mineral Trioxide Aggregate and white Portland cement with dentin in a phosphate containing fluid. J. Endod., 2009, 35, 5, Reyes Carmona J.F., Felippe M.S., Felippe W.T.: The biomineralization ability of Mineral Trioxide Aggregate and Portland cement on dentin enhances the push out strength. J. Endod., 2010, 36, 2, Epub 2009, Dec Tanomaru Filho M., Figueiredo F.A., Tanomaru J.M.: Effect of different dye solutions on the evaluation of the sealing ability of Mineral Trioxide Aggregate. Braz. Oral Res., 2005, 19, 2, Epub 2005, Sep Shemesh H. i wsp.: Glucose reactivity with filling materials as a limitation for using the glucose leakage model. Int. Endod. J., 2008, 41, 10, Epub 2008, Aug Pichardo M.R.: Apical leakage of root end placed SuperEBA, MTA, and Geristore restorations in human teeth previously stored in 10% formalin. J. Endod., 2006, 32, 10, Rahimi S. i wsp.: Comparison of microleakage with three different thicknesses of mineral trioxide aggregate as root end filling material. J. Oral Sci., 2008, 50, 3, Ma g a z y n St o m at o l o g i c z n y n r 7-8/2012