DZIAŁ 6.2 WYMAGANIA DOTYCZĄCE KONSTRUKCJI I BADANIA NACZYŃ CIŚNIENIOWYCH, POJEMNIKÓW AEROZOLOWYCH I MAŁYCH NACZYŃ ZAWIERAJĄCYCH GAZ (NABOI GAZOWYCH)

Transkrypt

1 DZIAŁ 6.2 WYMAGANIA DOTYCZĄCE KONSTRUKCJI I BADANIA NACZYŃ CIŚNIENIOWYCH, POJEMNIKÓW AEROZOLOWYCH I MAŁYCH NACZYŃ ZAWIERAJĄCYCH GAZ (NABOI GAZOWYCH) Ogólne wymagania UWAGA: Dla pojemników aerozolowych i małych naczyń zawierających gaz (naboi gazowych), patrz Projektowanie i budowa Naczynia ciśnieniowe i ich zamknięcia powinny być zaprojektowane, obliczone, wyprodukowane, zbadane i wyposażone w taki sposób, aby wytrzymywały wszystkie warunki, włącznie ze zmęczeniem materiału, którym będą poddawane podczas normalnego użytkowania i w normalnych warunkach przewozu. Przy projektowaniu naczyń ciśnieniowych należy brać pod uwagę wszystkie istotne czynniki, takie jak: - ciśnienie wewnętrzne, - temperaturę otoczenia i temperaturę roboczą, również podczas przewozu, - obciążenia dynamiczne. Zwykle grubość ścianki powinna być określona za pomocą obliczeń, popartych, jeżeli to konieczne, doświadczalną analizą naprężeń. Grubość ścianki może być także określana doświadczalnie. Przy projektowaniu ścianek zewnętrznych i elementów nośnych powinny być stosowane odpowiednie obliczenia dla zapewnienia bezpieczeństwa naczyń ciśnieniowych.. Minimalna grubość ścianki poddanej ciśnieniu, powinna być obliczana z uwzględnieniem, w szczególności: - ciśnienia obliczeniowego, które nie powinno być mniejsze niż ciśnienie próbne; - temperatur obliczeniowych z odpowiednim marginesem bezpieczeństwa; - maksymalnego naprężenia oraz szczytowego spiętrzenia naprężeń, jeżeli to konieczne; - współczynników zależnych od właściwości materiału. Dla spawanych naczyń ciśnieniowych, można stosować metale tylko o dobrej jakościowo spawalności, gwarantujące odpowiednią udarność w temperaturze otoczenia -20 C. Ciśnienie próbne naczyń podane jest w instrukcji pakowania P200 w dla butli, zbiorników rurowych, bębnów ciśnieniowych i wiązek butli. Ciśnienie próbne naczyń kriogenicznych zamkniętych powinno być nie mniejsze niż 1,3 krotność najwyższego ciśnienia roboczego, dodatkowo powiększone o 1 bar dla naczyń z izolacją próżniową. Należ wziąć pod uwagę własności materiałów, jeśli występują : - granica plastyczności, - wytrzymałość na rozciąganie, - wytrzymałość czasowa, - wytrzymałość zmęczeniowa, - moduł Younga (moduł sprężystości ), - odpowiednia wartość naprężeń plastycznych, - udarność, - odporność na pękanie.

2 Naczynia przeznaczone dla UN 1001 acetylenu rozpuszczonego, powinny być całkowicie wypełnione, dopuszczoną przez właściwą władzę, równomiernie rozłożoną masą porowatą, która: (a) nie uszkadza naczynia i nie wytwarza szkodliwych lub niebezpiecznych mieszanin z acetylenem lub z rozpuszczalnikiem; (b) zapobiega rozprzestrzenieniu się rozkładowi acetylenu zawartego w masie porowatej. Rozpuszczalnik nie powinien uszkadzać naczyń. Powyższe wymagania, wyłączając wymagania dla rozpuszczalnika, mają takie samo zastosowanie do naczyń ciśnieniowych dla UN 3374 acetylen, bez rozpuszczalnika Naczynia ciśnieniowe zespolone w wiązki powinny być konstrukcyjnie wzmocnione i zestawione jako jeden zestawu. Naczynia ciśnieniowe powinny być zamocowane w taki sposób, aby uniemożliwić ich przemieszczanie się w stosunku do konstrukcji zestawu, w wyniku którego mogłaby wystąpić koncentracja naprężeń lokalnych. Kolektory powinny być zaprojektowane w taki sposób, aby były zabezpieczone przed uderzeniem. Dla gazów skroplonych trujących o kodach klasyfikacyjnych 2T, 2TF, 2TC, 2TO, 2TFC lub 2TOC, zastosowane środki powinny zapewniać możliwość napełniania każdego naczynia ciśnieniowego oddzielnie oraz powinny uniemożliwiać wymianę zawartości pomiędzy nimi podczas przewozu Należy unikać kontaktu odmiennych metali, w wyniku którego mogłyby powstawać uszkodzenia spowodowane korozją elektrochemiczną Powinny być spełnione następujące wymagania dotyczące zamkniętych naczyń kriogenicznych dla gazów skroplonych schłodzonych: Własności mechaniczne użytego metalu powinny być ustalane dla każdego naczynia ciśnieniowego, łącznie z udarnością i wytrzymałością na zginanie, udarność patrz Naczynia ciśnieniowe powinny być izolowane termicznie. Izolacja termiczna powinna być zabezpieczona przed uderzeniami za pomocą płaszcza. Jeżeli przestrzeń pomiędzy izolacją a płaszczem jest pozbawiona powietrza (izolacja próżniowa), to płaszcz powinien być tak zaprojektowany, aby wytrzymywał, bez trwałej deformacji, ciśnienie zewnętrzne co najmniej 100 kpa (1 bar), obliczone zgodnie z uznanym przepisem technicznym lub obliczone na ciśnienie krytyczne zgniatające nie mniejsze niż 200 kpa (2 bar) nadciśnienia. Jeżeli płaszcz jest zamknięty tak, że jest gazoszczelny (np. w przypadku izolacji próżniowej), to powinien być zaopatrzony w urządzenie zapobiegające powstaniu niebezpiecznego ciśnienia w warstwie izolacyjnej w przypadku niedostatecznej szczelności naczynia ciśnieniowego lub jego wyposażenia. Urządzenie to powinno zapobiegać wnikaniu wilgoci do izolacji Zamknięte naczynia kriogeniczne, przeznaczone do przewozu gazów skroplonych schłodzonych o temperaturze wrzenia pod ciśnieniem atmosferycznym poniżej -182 C, nie powinny zawierać materiałów, które mogą reagować niebezpiecznie z tlenem lub z atmosferą wzbogaconą w tlen, jeżeli umieszczone są w częściowej lub pełnej izolacji termicznej, gdzie istnieje ryzyko kontaktu z tlenem lub z cieczą wzbogaconą w tlen Zamknięte naczynia kriogeniczne powinny być zaprojektowane i wyprodukowane z odpowiednim wyposażeniem do podnoszenia i wyposażeniem ochronnym Materiały naczyń ciśnieniowych Materiały, z których wykonane są naczynia ciśnieniowe i ich zamknięcia oraz wszystkie materiały mające kontakt z zawartością, nie powinny być podatne na jej działanie lub tworzyć z nią związków szkodliwych lub niebezpiecznych. Mogą być stosowane następujące materiały:

3 (a) stal węglowa dla gazów sprężonych, skroplonych, skroplonych schłodzonych i rozpuszczonych, jak również dla materiałów nie należących do klasy 2, wymienionych w tabeli 3 instrukcji pakowania P200 w ; (b) stal stopowa (stale specjalne), nikiel, stopy niklu (np. monel) dla gazów sprężonych, skroplonych, skroplonych schłodzonych i rozpuszczonych, jak również dla materiałów nie należących do klasy 2, wymienionych w tabeli 3 instrukcji pakowania P200 w ; (c) miedź dla: (i) gazów o kodzie klasyfikacyjnym 1A, 1O, 1F i 1TF, dla których ciśnienie napełniania w temperaturze 15 C nie powinno być wyższe niż 2 MPa (20 barów); (ii) gazów o kodzie klasyfikacyjnym 2A, a także UN 1033 eteru dwumetylowego; UN 1037 chlorku etylu; UN 1063 chlorku metylu, UN 1079 dwutlenku siarki; UN 1085 bromku winylu; UN 1086 chlorku winylu oraz UN 3300 mieszaniny tlenku etylenu i dwutlenku węgla, zawierającej więcej niż 87% tlenku etylenu; (iii) gazów o kodzie klasyfikacyjnym 3A, 3O i 3F; (d) stopy aluminium : patrz wymagania szczególne a w instrukcji pakowania P200 (10) w ; (e) materiał kompozytowy dla gazów sprężonych, skroplonych, skroplonych schłodzonych i rozpuszczonych; (f) materiały syntetyczne do gazów skroplonych schłodzonych; oraz (g) szkło dla gazów skroplonych schłodzonych o kodzie klasyfikacyjnym 3A, innych niż UN 2187 dwutlenek węgla skroplony schłodzony lub jego mieszanin, oraz do gazów o kodzie klasyfikacyjnym 3O Wyposażenie obsługowe Otwory Osprzęt Bębny ciśnieniowe mogą być wyposażone w otwory do napełniania i opróżniania oraz inne otwory przeznaczone dla mierników poziomu, manometrów lub urządzeń obniżających ciśnienie. Liczba otworów powinna być wystarczająca dla zapewnienia minimalnego poziomu bezpieczeństwa obsługi. Beczki ciśnieniowe mogą mieć także otwór inspekcyjny, który powinien być zamknięty skutecznym zamknięciem. (a) (b) (c) (d) Jeżeli butle wyposażone są w urządzenia zapobiegające toczeniu, to urządzenia te nie powinny stanowić całości z kołpakiem. Bębny ciśnieniowe, które mogą być przetaczane, powinny być wyposażone w obręcze lub w inny sposób chronione przed uszkodzeniem podczas przetaczania (np. natryśnięcie metalu odpornego na korozję na powierzchnię naczynia ciśnieniowego). Bębny ciśnieniowe i naczynia kriogeniczne, które nie mogą być przetaczane, powinny być wyposażone w urządzenia (płozy, pierścienie, uchwyty) zapewniające, że mogą być bezpiecznie przemieszczane mechanicznie i tak ustawiane, że nie tracą swojej wytrzymałości, ani nie powodujące naprężeń w ściance naczynia. Wiązki butli powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia zapewniające ich bezpiecznie przemieszczane i przewóz. Kolektor powinien wytrzymywać ciśnienie próbne co najmniej takie samo jak butle. Kolektor oraz zawór główny powinny być usytuowane tak, aby były zabezpieczone przed jakimkolwiek uszkodzeniem.

4 (e) (f) Jeżeli zainstalowane są wskaźniki poziomu, manometry lub urządzenia obniżające ciśnienie, to powinny być one zabezpieczone w taki sam sposób, jaki wymagany jest dla zaworów pod Naczynia ciśnieniowe, które napełniane są objętościowo, powinny być zaopatrzone we wskaźnik poziomu Wymagania dodatkowe dla zamkniętych naczyń kriogenicznych Każdy otwór do napełniania i opróżniania w zamkniętych naczyniach kriogenicznych, stosowanych do przewozu gazów palnych skroplonych schłodzonych, powinien być wyposażony w co najmniej dwa niezależne urządzenia zamykające umieszczone jedno za drugim, pierwsze to zawór odcinający, drugie zaślepka lub urządzenie o równoważnej skuteczności W przewodach rurowych, które mogą być zamknięte na obu końcach, i w których może znajdować się skroplony produkt, powinien być zastosowany element powodujący automatyczne obniżenie ciśnienia w celu uniknięcia nadmiernego wzrostu ciśnienia wewnątrz przewodów rurowych Każde przyłącze w zamkniętym naczyniu kriogenicznym powinno być wyraźnie oznaczone w celu wskazania jego funkcji (np. faza gazowa lub ciekła) Urządzenia obniżające ciśnienie Naczynia kriogeniczne zamknięte, powinny być wyposażone w jedno lub więcej urządzeń obniżających ciśnienie w celu ochrony zbiornika przed nadmiernym ciśnieniem. Nadmierne ciśnienie oznacza ciśnienie powyżej 110% najwyższego ciśnienia roboczego, spowodowanego naturalnym dopływem ciepła lub powyżej ciśnienia próbnego spowodowanego utratą próżni w naczyniach izolowanych próżniowo lub spowodowanego uszkodzeniem izolacji Zamknięte naczynia kriogeniczne, równolegle ze sprężynowym urządzeniem(ami) obniżającym(i) ciśnienie, mogą być wyposażone dodatkowo w płytkę bezpieczeństwa dla spełnienia wymagań Połączenia z urządzeniami obniżającymi ciśnienie powinny mieć wystarczający przekrój, aby nie ograniczały wymaganego przepływu do urządzenia obniżającego ciśnienie Wszystkie wloty urządzenia obniżającego ciśnienie, przy maksymalnym napełnieniu, powinny być umieszczone w przestrzeni gazowej zamkniętego naczynia kriogenicznego oraz urządzenia te powinny być tak umieszczone, aby zapewniały swobodny wypływ gazu Przepustowość i nastawianie urządzeń obniżających ciśnienie. UWAGA: Dla urządzeń obniżających ciśnienie w zamkniętych naczyniach kriogenicznych, maksymalne dopuszczalne ciśnienie robocze (MAWP) oznacza maksymalne dopuszczalne efektywne ciśnienie manometryczne w górnej części napełnionego zamkniętego naczynia kriogenicznego podczas jego eksploatacji, z uwzględnieniem najwyższego ciśnienia efektywnego podczas napełniania i opróżniania Urządzenie obniżające ciśnienie powinno otwierać się automatycznie przy ciśnieniu nie niższym niż MAWP i powinno pozostawać całkowicie otwarte przy ciśnieniu równym 110% MAWP. Po obniżeniu ciśnienia, urządzenie powinno się zamykać przy ciśnieniu nie niższym niż 10% poniżej ciśnienia, przy którym rozpoczyna się wypływ i powinno pozostawać zamknięte przy niższych ciśnieniach Płytka bezpieczeństwa powinna być dobrana tak, aby rozrywała się przy ciśnieniu nominalnym, które powinno być zarówno niższe od ciśnienia próbnego lub 150% MAWP.

5 W przypadku utraty próżni w zamkniętych naczyniach kriogenicznych z izolacją próżniową, łączna przepustowość wszystkich zainstalowanych urządzeń obniżających ciśnienie powinna być wystarczająca, aby ciśnienie (włącznie z jego wzrostem) wewnątrz zamkniętego naczynia kriogenicznego nie przekraczało 120% MAWP Wymagana przepustowość urządzeń obniżających ciśnienie powinna być obliczona zgodnie z przepisami technicznymi uznanymi przez właściwą władzę Zatwierdzanie naczyń ciśnieniowych Zgodność naczyń ciśnieniowych z wymaganiami dla klasy 2, których iloczyn ciśnienia próbnego i pojemności jest większy niż 150 MPa x litr (1500 barów x litr), powinna być oceniona za pomocą jednej z następujących metod: (a) pojedyncze naczynia ciśnieniowe powinny być skontrolowane, zbadane i zatwierdzone przez instytucję prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzajacego 2 na podstawie dokumentacji technicznej i deklaracji producenta o zgodności z odpowiednimi wymaganiami dla klasy 2. Dokumentacja techniczna powinna obejmować pełną specyfikację projektowania i budowy oraz pełną dokumentację wytwarzania i badania; lub (b) (c) (d) konstrukcja naczynia ciśnieniowego powinna być zbadana i zatwierdzona przez instytucję prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2 na podstawie dokumentacji technicznej z punktu widzenia zgodności z odpowiednimi wymaganiami dla klasy 2. Naczynia ciśnieniowe powinny być ponadto zaprojektowane, wyprodukowane i zbadane zgodnie z ogólnym programem zapewnienia jakości dla projektowania, wytwarzania, końcowej inspekcji oraz badania. Program zapewnienia jakości powinien gwarantować zgodność naczyń ciśnieniowych z odpowiednimi wymaganiami dla klasy 2 oraz powinien być zatwierdzony i nadzorowane przez instytucję prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2 ; lub typ konstrukcji naczyń ciśnieniowych powinien być zatwierdzony przez instytucję prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2. Każde naczynie ciśnieniowe tego typu powinno być wyprodukowane i zbadane zgodnie z programem zapewnienia jakości dla produkcji, inspekcji końcowej i badań, który powinien być zatwierdzony i nadzorowane przez instytucję prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2 ; lub typ konstrukcji naczyń ciśnieniowych powinien być zatwierdzony przez instytucję prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2. Każde naczynie ciśnieniowe tego typu powinno być zbadane pod nadzorem instytucji prowadzącej badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2 na podstawie oświadczenia producenta o zgodności z zatwierdzonym projektem i odpowiednimi wymaganiami dla klasy Zgodność naczyń ciśnieniowych, których iloczyn ciśnienia próbnego i pojemności jest większy niż 30 MPa x litr (300 barów x litr) i nie większy niż 150 MPa x litr (1500 barów x litr), z wymaganiami dla klasy 2, powinna być oceniona za pomocą jednej z metod opisanych pod lub jednej z następujących metod: (a) naczynia ciśnieniowe powinny być projektowane, wytwarzane i badane zgodnie z ogólnym programem zapewnienia jakości przy ich projektowaniu, wytwarzaniu, końcowej inspekcji i badaniach, zatwierdzonym i nadzorowanym przez instytucję 1 2 Zobacz np. CGA Publikacja S i S Jeżeli kraj zatwierdzający nie jest Umawiającą się Stroną Umowy ADR, to władzą tą jest właściwa władza kraju, który jest Umawiającą się Stroną tej umowy.

6 prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2 ; lub (b) typ konstrukcji naczynia ciśnieniowego powinien być zatwierdzony przez instytucję prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2. Zgodność każdego naczynia ciśnieniowego z zatwierdzoną konstrukcją powinna być potwierdzona pisemnie przez producenta na podstawie jego programu zapewnienia jakości dla inspekcji końcowej i badań dla naczyń ciśnieniowych, zatwierdzonego i kontrolowanego przez instytucję prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2 ; lub (c) typ konstrukcji naczynia ciśnieniowego powinien być zatwierdzony przez instytucję prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2. Zgodność każdego naczynia ciśnieniowego z zatwierdzoną konstrukcją powinna być potwierdzona pisemnie przez producenta, i wszystkie naczynia ciśnieniowe tego typu powinny być zbadane pod nadzorem instytucji prowadzącej badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia Zgodność naczyń ciśnieniowych, których iloczyn ciśnienia próbnego i pojemności jest nie większy niż 30 MPa x litr (300 barów x litr), z wymaganiami dla klasy 2, powinna być oceniona za pomocą jednej z metod opisanych pod lub lub jednej z następujących metod: (a) zgodność każdego naczynia ciśnieniowego z projektem, całkowicie opisanym w dokumentacji technicznej, powinna być potwierdzona pisemnie przez producenta, i naczynia ciśnieniowe tej konstrukcji powinny być zbadane pod nadzorem instytucji prowadzącej badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2 ; lub (b) typ konstrukcji naczyń ciśnieniowych powinien być zatwierdzony przez instytucję prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2. Zgodność wszystkich naczyń ciśnieniowe z zatwierdzoną konstrukcją powinna być potwierdzona pisemnie przez producenta, a wszystkie naczynia ciśnieniowe tego typu powinny być zbadane indywidualnie Przepisy pod do uważa się za spełnione: (a) jeżeli odnośne systemy zapewnienia jakości wymienione pod i , są zgodne z odpowiednimi normami europejskimi serii EN ISO 9000, (b) jeżeli zastosowane są w całości odpowiednie procedury oceny według Dyrektywy Rady 99/36/WE 3 łącznie z następującymi modułami: (i) dla naczyń ciśnieniowych wymienionych pod moduły G lub H1 albo B w połączeniu z D, albo B w połączeniu z F; (ii) dla naczyń ciśnieniowych wymienionych pod moduły H albo B w połączeniu z E, lub B w połączeniu z C1, albo B1 w połączeniu z F, lub w połączeniu z D; (iii) dla naczyń ciśnieniowych wymienionych pod , moduły A1 lub D1 lub E Wymagania dla producentów Producent powinien być przygotowany do działań technicznych oraz powinien dysponować wszystkimi odpowiednimi środkami wymaganymi dla prawidłowego wytwarzania naczyń ciśnieniowych; dotyczy to w szczególności wykwalifikowanego personelu: (a) nadzorującego całości procesu wytwarzania, 3 Dyrektywa Rady 99/36/EC dotycząca ciśnieniowych urządzeń transportowych(dziennik Urzędowy Komisji Europejskiej Nr L 138 z 1 czerwca 1999r.)

7 (b) (c) wykonującego połączenia materiałów, wykonującego odpowiednie badania. Ocena prawidłowości badań prowadzonych u producentów powinna być we wszystkich przypadkach przeprowadzana przez instytucję prowadzącą badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2. W szczególności proces certyfikacji, który producent zamierza wprowadzić powinien być wzięty pod uwagę Wymagania dotyczące jednostek badających i certyfikujących Jednostki badające i certyfikujące powinny być niezależne od przedsiębiorstw produkujących i mieć niezbędne, właściwe przygotowanie techniczne. Wymagania te uważa się za spełnione, jeżeli te jednostki zostały zatwierdzone na podstawie procedury akredytacyjnej zgodnie z normami europejskimi z serii EN Badanie i próba odbiorcza Nowe naczynia ciśnieniowe, inne niż zamknięte naczynia kriogeniczne, powinny podlegać próbom i badaniom podczas i po zakończeniu produkcji zgodnie z następującą procedurą: Na odpowiedniej próbce naczyń ciśnieniowych: (a) bada się charakterystyki mechaniczne materiału konstrukcyjnego; (b) sprawdza się minimalną grubość ścianki; (c) sprawdza się jednorodność materiału dla każdej wytworzonej partii; (d) sprawdza się stan zewnętrzny i wewnętrzny naczyń ciśnieniowych; (e) sprawdza się gwinty szyjki; (f) sprawdza się zgodność z normą dotyczącą projektowania; Dla wszystkich naczyń ciśnieniowych: (g) (h) (i) (j) przeprowadza się hydrauliczną próbę ciśnieniową. Naczynia ciśnieniowe powinny wytrzymać próbę bez trwałego odkształcenia lub widocznych pęknięć; UWAGA: Jeżeli nie stwarza to zagrożenia, to, za zgodą właściwej władzy, próbę hydrauliczną można przeprowadzić z zastosowaniem gazu. sprawdza się i ocenia wady produkcyjne i kieruje się naczynie ciśnieniowe do naprawy lub uznaje za nienaprawialne; w przypadku spawanych naczyń ciśnieniowych, powinna być zwrócona szczególna uwaga na jakość połączeń spawanych. sprawdza się oznakowanie naczyń ciśnieniowych; ponadto, naczynia ciśnieniowe przeznaczone do przewozu UN 1001 acetylenu rozpuszczonego oraz UN 3374 acetylenu bez rozpuszczalnika, powinny być sprawdzane dla potwierdzenia jakości i właściwego rozmieszczenia masy porowatej oraz, jeśli to dotyczy, ilości rozpuszczalnika Na odpowiednich próbkach zamkniętych naczyń kriogenicznych powinny być przeprowadzone badania i próby, określone pod (a), (b), (d) i (f). Ponadto, na próbce zamkniętego naczynia kriogenicznego, połączenia spawane powinny być poddane badaniom radiograficznym, ultradźwiękowym lub innymi metodami nieniszczącymi, zgodnie z zastosowanym projektem i normą konstrukcyjną. Nie bada się połączeń spawanych płaszcza zewnętrznego zbiornika. Ponadto, wszystkie zamknięte naczynia kriogeniczne powinny przejść badania próby odbiorcze określone pod (g), (h) i (i), jak również próbę szczelności i badanie poprawnego działania wyposażenia obsługowego po montażu Przepisy szczególne dotyczące naczyń ciśnieniowych ze stopów aluminium

8 (a) Jeżeli naczynia ciśnieniowe wykonane są ze stopu aluminium zawierającego miedź lub ze stopu aluminium zawierającego magnez i mangan, o zawartości magnezu większej niż 3,5% lub zawartości manganu mniejszej niż 0,5%, to poza badaniami określonymi pod , należy dodatkowo przeprowadzić badanie podatności wewnętrznej ścianki naczynia ciśnieniowego na korozję międzykrystaliczną; (b) W przypadku stopu aluminiowo-miedziowego badanie powinno być przeprowadzone przez wytwórcę w ramach dopuszczenia nowego stopu przez właściwą władzę; powinno być ono powtarzane w trakcie produkcji dla każdego wytopu tego stopu; (c) W przypadku stopu aluminiowo-magnezowego badanie powinno być przeprowadzone przez wytwórcę w ramach dopuszczenia nowego stopu i procesu produkcyjnego zatwierdzonego przez właściwą władzę. Jeżeli w składzie stopu lub w procesie produkcji wprowadzane są zmiany, to badanie należy powtórzyć Badanie i próba okresowa Naczynia ciśnieniowe wielokrotnego napełniania powinny podlegać badaniom okresowym przez instytucję z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2, w okresach podanych odpowiednio w instrukcjach pakowania P200 lub P203 pod , obejmującym: (a) rewizję zewnętrzną naczynia ciśnieniowego, osprzętu i oznakowań; (b) rewizję wewnętrzną naczynia ciśnieniowego (np. kontrola wewnętrznego stanu, sprawdzenie minimalnej grubości ścianek); (c) sprawdzenie gwintów, jeżeli wyposażenie zostało zdemontowane; (d) wykonanie ciśnieniowej próby hydraulicznej i w razie potrzeby, sprawdzenie własności materiału za pomocą odpowiednich badań; UWAGA 1: Za zgodą instytucji prowadzającej badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2, ciśnieniową próbę hydrauliczną można przeprowadzić z zastosowaniem gazu, jeżeli nie stwarza to zagrożenia, lub równoważną metodą z zastosowaniem ultradźwięków. UWAGA 2: Za zgodą instytucji prowadzającej badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2, ciśnieniową próbę hydrauliczną butli lub zbiorników rurowych można zastąpić równoważną metodą z zastosowaniem emisji akustycznej. UWAGA 3: Za zgodą instytucji prowadzającej badania i certyfikację z upoważnienia właściwej władzy kraju zatwierdzenia 2, ciśnieniową próbę hydrauliczną każdej spawanej butli stalowej, przeznaczonej do przewozu gazów UN 1965 mieszanin skroplonych węglowodorów gazowych i.n.o., o pojemności poniżej 6,5 l, można zastąpić inną metodą zapewniającą równoważny poziom bezpieczeństwa W przypadku naczyń ciśnieniowych przeznaczonych do przewozu UN 1001 acetylenu rozpuszczonego oraz UN 3374 acetylenu bez rozpuszczalnika, wymagane jest tylko sprawdzenie stanu zewnętrznego (korozja, deformacja) oraz stanu masy porowatej (rozluźnienie, ubicie) W odstępstwie od wymagań (d), zamknięte naczynia kriogeniczne powinny być poddane sprawdzeniu stanu zewnętrznego, stanu i sprawności urządzeń obniżających ciśnienie oraz powinny być poddane próbie szczelności. Próba szczelności powinna być przeprowadzona za pomocą gazu znajdującego się w naczyniu lub gazu obojętnego. Sprawdzenie powinno być wykonane z zastosowaniem manometru lub przez pomiar próżni. Izolacja termiczna nie musi być usuwana. 2 Jeżeli kraj zatwierdzenia nie jest Umawiającą się Stroną Umowy ADR, to władzą tą jest właściwa władza kraju, który jest Umawiającą się Stroną tej umowy.

9 Oznakowanie naczyń ciśnieniowych wielokrotnego użytku Naczynia ciśnieniowe wielokrotnego użytku powinny być oznakowane wyraźnie i czytelnie znakami certyfikacyjnym, eksploatacyjnymi i producenta. Znaki te powinny być naniesione w sposób trwały na naczynie ciśnieniowe (np. za pomocą wytłaczania, grawerowania lub wytrawiania). Znaki powinny być umieszczone na kołnierzu, stopie lub szyjce naczynia ciśnieniowego lub na trwale zamocowanym elemencie naczynia ciśnieniowego (np. na przyspawanej obręczy lub na tabliczce odpornej na korozję, przyspawanej do zewnętrznego płaszcza zamkniętego naczynia kriogenicznego). Minimalna wielkość znaków powinna wynosić 5 mm dla naczyń ciśnieniowych o średnicy większej lub równej 140 mm i 2,5 mm dla naczyń ciśnieniowych o średnicy mniejszej niż 140 mm Powinny być stosowane następujące znaki certyfikacyjne: (a) numer normy technicznej stosowanej dla projektowania, budowy i badań, podanej w tabeli pod lub numer zatwierdzenia; (b) znak identyfikacji kraju zatwierdzającego wyróżniający pojazdy w międzynarodowym ruchu drogowym; (c) znak identyfikacyjny lub stempel jednostki kontrolnej potwierdzający, że jest ona zarejestrowana przez właściwą władzę kraju autoryzującego oznakowanie; (d) datę badania odbiorczego, tj. rok (cztery cyfry) i następujący po nim miesiąc (dwie cyfry), oddzielone ukośnikiem ( / ) Powinny być stosowane następujące znaki eksploatacyjne: (e) ciśnienie próbne w barach, poprzedzone literami PH z następującymi po nim literami BAR ; (f) masa próżnego naczynia ciśnieniowego wraz ze wszystkimi zamocowanymi na stałe integralnymi częściami (np. kołnierzem, stopą, itp.) wyrażona w kilogramach, z następującymi po niej literami KG. Z wyjątkiem naczyń ciśnieniowych przeznaczonych dla UN 1965 mieszaniny węglowodorów gazowych skroplonej i.n.o., masa ta nie powinna obejmować masy zaworu, kołpaka zaworu lub ochrony zaworu, powłoki lub masy porowatej dla acetylenu. Masa naczynia powinna być wyrażona trzema cyframi i zaokrąglona w górę. Dla butli o masie mniejszej niż 1 kg, masa ta powinna być wyrażona dwiema cyframi i zaokrąglona w górę; (g) minimalna gwarantowana grubość ścianki naczynia ciśnieniowego w milimetrach z następującymi po niej literami MM. Znak ten nie jest wymagany dla naczyń ciśnieniowych używanych dla UN 1965 mieszaniny węglowodorów gazowych skroplonych i.n.o. oraz dla naczyń ciśnieniowych o pojemności wodnej mniejszej lub równej 1 litr oraz dla butli wykonanych z materiałów kompozytowych lub dla zamkniętych naczyń kriogenicznych; (h) w przypadku naczyń ciśnieniowych dla gazów sprężonych UN 1001 acetylenu, rozpuszczonego i UN 3374 acetylenu bez rozpuszczalnika, ciśnienie robocze w barach poprzedzone literami PW. W przypadku zamkniętych naczyń kriogenicznych, maksymalne dopuszczalne ciśnienie robocze powinno być poprzedzone literami MAWP. (i) w przypadku naczyń ciśnieniowych dla gazów skroplonych i gazów skroplonych schłodzonych, pojemność wodna w litrach wyrażona trzema cyframi i zaokrąglona w dół, z następującą po niej literą L. Jeżeli wartość pojemności wodnej minimalnej lub nominalnej jest liczbą całkowitą, to cyfry po przecinku mogą być pominięte; (j) w przypadku naczyń ciśnieniowych dla UN 1001 acetylenu, rozpuszczonego, masa całkowita próżnego naczynia wraz z wyposażeniem, akcesoriami nieusuwalnymi podczas napełniania, masą porowatą, rozpuszczalnikiem i gazem nasycającym,

10 (k) wyrażona dwoma cyframi i zaokrąglona w dół, z następującymi po niej literami KG ; w przypadku naczyń ciśnieniowych do UN 3374 acetylenu, bez rozpuszczalnika, masa całkowita próżnego naczynia wraz z wyposażeniem, akcesoriami nieusuwalnymi podczas napełniania i masą porowatą, wyrażona dwiema cyframi i zaokrąglona w dół, z następującymi po niej literami KG Powinny być stosowane następujące znaki produkcyjne: (l) identyfikacja gwintu butli (np. 25E). Znak ten nie jest wymagany dla naczyń ciśnieniowych używanych dla UN 1965 mieszaniny węglowodorów gazowych, skroplonych, i.n.o. oraz dla zamkniętych naczyń kriogenicznych; (m) znak producenta zarejestrowany przez właściwą władzę. Jeżeli kraj producenta nie jest tożsamy z krajem zatwierdzenia, to znak producenta powinien być poprzedzony znakiem identyfikacyjnym kraju producenta, stosowanym w oznaczaniu pojazdów w międzynarodowym ruchu drogowym. Znak identyfikacyjny kraju i znak producenta powinny być oddzielone odstępem lub ukośnikiem; (n) numer seryjny ustalony przez producenta; (o) w przypadku naczyń ciśnieniowych stalowych i naczyń ciśnieniowych kompozytowych z wykładziną stalową przeznaczonych do przewozu gazów stwarzających zagrożenie korozją wodorową, litera H wskazująca zgodność stali (patrz ISO :1997) Powyższe znaki powinny być umieszczane w trzech grupach: - górna grupa znaków powinna obejmować znaki producenta naniesione w kolejności podanej pod ; - znaki eksploatacyjne podane pod , powinny być w grupie środkowej, a ciśnienie próbne (e) powinno być poprzedzone bezpośrednio ciśnieniem roboczym (h), jeżeli to ostatnie jest wymagane. - dolna grupa znaków powinna obejmować znaki certyfikacyjne naniesione w kolejności podanej pod Dopuszcza się nanoszenie innych znaków na częściach innych niż ścianki boczne pod warunkiem, że umiejscowione są one w strefach o niskim naprężeniu a ich rozmiary i głębokość nie spowodują szkodliwej koncentracji naprężeń. W przypadku zamkniętych naczyń kriogenicznych takie oznakowanie może znajdować się na oddzielnej tabliczce przymocowanej do płaszcza zewnętrznego Znaki te nie powinny kolidować z wymaganym oznakowaniem W uzupełnieniu oznakowania poprzedzającego, każde naczynie ciśnieniowe wielokrotnego użytku, które przeszło badania i próby okresowe wymagane pod , powinno być oznakowane dodatkowo: (a) znakiem kraju zezwalającego jednostce upoważnionej na wykonywanie okresowych badań i kontroli. Oznakowanie to nie jest wymagane, jeżeli jednostka ta jest upoważniona przez właściwą władzę kraju zatwierdzającego produkcję. (b) zarejestrowanym znakiem jednostki nadanym przez właściwą władzę do wykonywania badań okresowych i prób; (c) datą badania okresowego i prób, rokiem (dwie cyfry) następującym po nim miesiącem (dwie cyfry) oddzielone ukośnikiem (tj. / ). Cztery cyfry mogą być używane do oznaczania roku. Powyższe oznaczenia powinny występować w podanej kolejności Dla butli do acetylenu, za zgodą właściwej władzy, data ostatniego badania okresowego oraz znak rzeczoznawcy mogą być wygrawerowane na pierścieniu umieszczonym na

11 butli pod zaworem, w taki sposób, że może być on usunięty tylko po wykręceniu zaworu z butli Oznakowanie naczyń ciśnieniowych jednorazowego użytku Naczynia ciśnieniowe jednorazowego użytku powinny być oznakowane w sposób czytelny i trwały znakami certyfikacyjnymi i znakami charakterystycznymi dla gazu lub naczynia ciśnieniowego. Znaki powinny być trwale naniesione na naczynia ciśnieniowe (np. za pomocą szablonu, wytłaczania, grawerowania lub trawienia). Z wyjątkiem znaków naniesionych szablonem, inne znaki powinny być umieszczone na kołnierzu, stopie lub szyjce naczynia ciśnieniowego lub na zamocowanym trwale elemencie naczynia ciśnieniowego (np. na przyspawanej obręczy). Z wyjątkiem napisu NIE NAPEŁNIAĆ POWTÓRNIE, minimalna wysokość znaków powinna wynosić 5 mm dla naczynia ciśnieniowego o średnicy większej lub równej 140 mm i 2,5 mm dla naczynia ciśnieniowego o średnicy mniejszej niż 140 mm. Minimalna wysokość napisu NIE NAPEŁNIAĆ POWTÓRNIE powinna wynosić 5 mm Powinny być stosowane znaki wymienione pod do , z wyjątkiem liter (f), (g) i (l). Numer seryjny może być zastąpiony numerem partii. Ponadto wymaga się, aby napis NIE NAPEŁNIAĆ POWTÓRNIE składał się z liter o wysokości co najmniej 5 mm Powinny być spełnione przepisy podane pod UWAGA: Ze względu na wymiary naczyń ciśnieniowych jednorazowego użytku, wymagane znaki mogą być zastąpione nalepką Dopuszcza się inne znaki na częściach naczyń nie będących ścianką boczną pod warunkiem, że są one naniesione w strefach o niskim naprężeniu, a ich rozmiar i głębokość nie będą wywoływać szkodliwej koncentracji naprężeń. Takie znaki nie powinny być sprzeczne ze znakami wymaganymi Naczynia ciśnieniowe projektowane, budowane i badane zgodnie z normami Wymagania podane pod uważa się za spełnione, jeżeli zostały zastosowane odpowiednio poniższe normy: UWAGA: Osoby lub jednostki wymieniane w normach jako odpowiedzialne w rozumieniu ADR, powinny spełniać przepisy ADR.

12 Odniesienie Dla materiałów Tytuł dokumentu EN 1797:2001 Zbiorniki kriogeniczne - Gaz/zgodność z materiałem EN ISO :1997 EN ISO :2000 Dla projektowania i konstrukcji Załącznik I, Części 1 do 3 do 84/525/WE Załącznik I, Części 1 do 3 do 84/526/WE Załącznik I, Części 1 do 3 do 84/527/WE EN 1442:1998 EN 1800:1998/AC:1999 EN :1999 EN 1975: A1:2003 EN ISO 11120:1999 Butle do transportu gazu - Zgodność materiałów butli i zaworów z zawartym gazem-część 1:Materiały metalowe Butle do transportu gazu - Zgodność materiałów butli i zaworów z zawartym gazem-część 2:Materiały niemetalowe Dyrektywa Rady dotycząca zbliżenia prawa krajów członkowskich odnoszącego się do bezszwowych stalowych butli do gazu Dyrektywa Rady dotycząca zbliżenia prawa krajów członkowskich odnoszącego się do bezszwowych butli do gazu, z czystego aluminium i ze stopów aluminium Dyrektywa Rady dotycząca zbliżenia prawa krajów członkowskich odnoszącego się do butli do gazu, spawanych ze stali niestopowych Stalowe spawane butle transportowe wielokrotnego napełniania do skroplonych gazów ropopochodnych (LPG) - Projektowanie i konstrukcja. Butle do transportu gazu - Butle do acetylenu - Wymagania podstawowe i definicje Butle do transportu gazu - Określenia dla projektowania i konstrukcji bezszwowych stalowych butli transportowych do gazu wielokrotnego napełniania, o pojemności od 0,5 litra do 150 litrów - Część 1: Butle bezszwowe wykonane ze stali o wartości Rm mniejszej niż 1100 MPa. Butle do transportu gazu Określenia dla projektowania i konstrukcji bezszwowych butli transportowych do gazu z aluminium i ze stopów aluminium, wielokrotnego napełniania o pojemności od 0,5 litra do 150 litrów. Butle do gazu - Bezszwowe stalowe zbiorniki rurowe do wielokrotnego napełniania, do transportu gazów sprężonych, o pojemności wodnej od 150 litrów do 3000 litrami - Projektowanie, konstrukcja i próby. Odpowiedni podrozdział i punkt i i i i i i i EN : 2000 Butle do transportu gazu - Określenia dla projektowania i konstrukcji bezszwowych stalowych butli transportowych do gazu, wielokrotnego napełniania o pojemności od 0, i litra do 150 litrów - Część 3: Butle wykonane ze stali nierdzewnej. EN 12862: 2000 Butle do transportu gazu - Określenia dla projektowania i konstrukcji butli transportowych do gazu, wielokrotnego i napełniania spawanych ze stopów aluminium. EN : 2000 Naczynia kriogeniczne - Transportowe, izolowane i

13 EN 12257:2002 EN 12807:2001 (z wyjątkiem Załącznika A) EN :2001 EN 13293:2002 EN :2003 EN :2003 EN 12245:2002 EN 12205:2001 EN 13110:2002 EN 14427:2004 EN 14208:2004 próżniowo, o pojemności nie większej niż 1000 litrów - Część 2: Projektowanie, wytwarzanie, badania i próby. Transportowe butle do gazów- Butle kompozytowe bez szwu wzmocnione obwodowo Transportowe butle stalowe, lutowane do wielokrotnego napełniania skroplonym gazem ropopochodnym (LPG)- Projektowanie i konstrukcja Transportowe butle do gazów - Wytyczne projektowania i konstrukcji bezszwowych stalowych butli do gazów wielokrotnego napełniania o pojemności wodnej od 0,5 l do 150 l włacznie - Część 2: Butle stalowe bezszwowe o wartości Rm 1100 MPa Transportowe butle do gazów - Warunki projektowania i konstrukcji przenośnych, znormalizowanych bezszwowych butli do gazów wielokrotnego napełniania, wykonanych ze stali manganowej węglowej o pojemności wodnej do 0,5 l, dla gazów sprężonych, skroplonych i rozpuszczonych oraz o pojemności wodnej do 1 l dla dwutlenku węgla Transportowe butle do gazów. Butle do gazów stalowe spawane wielokrotnego napełniania. Projektowanie i konstrukcja - Część 1: Stale spawalne Transportowe butle do gazów. Butle do gazów spawane ze stali nierdzewnej wielokrotnego napełniania. Projektowanie i konstrukcja - Część 2: Stale nierdzewne spawane Transportowe butle do gazów. Butle kompozytowe całkowicie wzmocnione Transportowe butle do gazów. Butle metalowe do gazów jednorazowego napełniania Transportowe butle do gazów aluminiowe, spawane, do wielokrotnego napełniania skroplonym gazem ropopochodnym (LPG). Projektowanie i konstrukcja Transportowe butle kompozytowe całkowicie wzmocnione wielokrotnego napełniania dla gazów ciekłych ropopochodnych - Projektowanie i konstrukcja UWAGA: Norma ta dotyczy wyłącznie butli wyposażonych w zawory obniżające ciśnienie Transportowe butle do gazów Wytyczne dla beczek ciśnieniowych o pojemności do 1000 litrów do transportu gazów Projektowanie i konstrukcja EN 14140:2003 Transportowe butle stalowe spawane wielokrotnego napełniania skroplonym gazem ropopochodnym (LPG) Alternatywne projektowanie i konstrukcja EN 13769:2003 Dla zamknięć EN 849:1996/A2:2001 Transportowe butle do gazów. Wiązki butli do gazów. Projektowanie, wytwarzanie, znakowanie i badanie Butle do transportu gazu - Zawory butli - Specyfikacje i badania typu. EN 13152:2001 Specyfikacja i badanie LPG - zawory butli - Zawory samozamykające się EN 13153:2001 Specyfikacja i badanie LPG- zawory butli - Zawory uruchamiane ręcznie Dla badań okresowych i prób i i i i i i i , i , i , i , i , i i

14 EN : 2000 EN 1968:2002 (z wyjątkiem Załącznika B) EN 1802:2002 (z wyjątkiem Załącznika B) EN 12863:2002 EN 1803:2002 (z wyjątkiem Załącznika B) EN ISO 11623:2002 (z wyjątkiem klauzuli 4) EN 14189:2003 Zbiorniki kriogeniczne - Transportowe, izolowane próżniowo, o pojemności nie większej niż 1000 litrów - Część 3: Wymagania do obsługi. Transportowe butle do gazów Badania i próby okresowe bezszwowych stalowych butli do gazu Transportowe butle do gazów- Badania i próby okresowe butli do gazów bez szwu ze stopu aluminium Transportowe butle do gazów - Badania okresowe i konserwacja butli dla rozpuszczonego acetylenu UWAGA: W tej normie badanie wstępne oznacza pierwsze badanie okresowe po końcowym zatwierdzeniu nowej butli acetylenowej Transportowe butle do gazów - Badania i próby okresowei stalowych spawanych butli do gazów Transportowe butle do gazów - Badania i próby okresowe kompozytowych butli do gazów Transportowe butle do gazów - Badanie i konserwacja zaworów butli w czasie badań okresowych butli do gazu Wymagania dla naczyń ciśnieniowych projektowanych, konstruowanych i badanych niezgodnie z normami Naczynia ciśnieniowe zaprojektowane i wykonane niezgodnie z normami wymienionymi w tabeli pod 6.2.2, powinny być zaprojektowane, wykonane i badane zgodnie z przepisami technicznymi przewidującymi ten sam poziom bezpieczeństwa i uznanymi przez właściwą władzę. Jednakże powinny być spełnione wymagania i poniższe: Metalowe butle, zbiorniki rurowe, bębny ciśnieniowe i wiązki butli Naprężenie w metalu podczas badania ciśnieniem próbnym nie powinno przekroczyć w najbardziej narażonym punkcie naczynia ciśnieniowego wartości 77% gwarantowanej minimalnej granicy plastyczności (R e ). Granica plastyczności oznacza naprężenie, przy którym wydłużenie całkowite wynosi dwa promile (tzn. 0,2%) lub dla stali austenitycznych 1% długości badanej próbki. UWAGA: W przypadku blachy oś rozciągania próbki badanej powinna być pod kątem prostym do kierunku walcowania. Wydłużenie całkowite po rozerwaniu powinno być zmierzone na przekroju kołowym próbki badanej, dla której długość l jest równa pięciokrotnej średnicy d (l=5d); jeżeli do badań użyto próbek o przekroju prostokątnym, to długość l powinna być obliczona ze wzoru: l = 5,65 F0, gdzie F 0 oznacza początkowe pole przekroju próbki badanej. Naczynia ciśnieniowe i ich zamknięcia powinny być wykonane z odpowiednich materiałów, które powinny być odporne na kruchy przełom i korozję naprężeniową w przedziale od - 20 C do 50 C. Spoiny powinny być wykonane fachowo i zapewniać pełne bezpieczeństwo Przepisy dodatkowe dotyczące naczyń ciśnieniowych ze stopów aluminium dla gazów sprężonych, gazów skroplonych, gazów rozpuszczonych i gazów bez ciśnienia, podlegających wymaganiom szczególnym (próbki gazu), jak również przedmioty

15 zawierające gaz pod ciśnieniem, inne niż pojemniki aerozolowe i małe naczynia zawierające gaz (naboje gazowe)

16 Materiały naczyń ciśnieniowych ze stopów aluminium, które będą uznane, powinny spełniać następujące wymagania: Wytrzymałość na rozciąganie, Rm, w MPa (=N/mm 2 ) Granica plastyczności, Re, w MPa (=N/mm 2 ) (przy wydłużeniu względnym λ=0,2%) Wydłużenie po zerwaniu (1=5d) w % Próba zginania (średnica trzpienia d = n e, gdzie e - grubość próbki) A B C D 49 do do do do do do do do do do do do 16 n=5(rm 98) n=6(rm>98) n=6(rm 325) n=7(rm>325) n=6(rm 325) n=7(rm>325) n=7(rm 392) n=8(rm>392) Numer serii wg Aluminium Association a Rzeczywiste wartości zależą od składu danego stopu, a także od ostatecznej obróbki naczynia ciśnieniowe, jednakże, niezależnie od zastosowanego stopu, grubość naczynia ciśnieniowego powinna być obliczona według jednego z następujących wzorów: e = gdzie: P D MPa 2 Re + P 1,30 e = P MPa P bar MPa lub e = Pbar D 20 Re + P 1,30 minimalna grubość ścianki naczynia ciśnieniowego w mm; = ciśnienie próbne w MPa = ciśnienie próbne w barach; D = nominalna średnica zewnętrzna naczynia ciśnieniowego w mm; R e = gwarantowana minimalna granica plastyczności w MPa (=N/mm 2 ), przy wydłużeniu względnym 0,2%. Ponadto, przyjmowana do obliczeń wartość minimalnej gwarantowanej granicy plastyczności (R e ) w żadnym przypadku nie powinna być większa niż 0,85 minimalnej gwarantowanej wytrzymałości na rozciąganie (R m ), niezależnie od rodzaju zastosowanego stopu. UWAGA 1: Wartości podane powyżej oparte są na doświadczeniach z zastosowaniem do budowy naczyń ciśnieniowych następujących rodzajów materiałów: kolumna A: aluminium o czystości 99,5%; kolumna B: stopy aluminium z magnezem; kolumna C: stopy aluminium z krzemem i magnezem, jak np. ISO/R209-A1-Si-Mg (Aluminium Association 6351); kolumna D: stopy aluminium z miedzią i magnezem. bar a Patrz Aluminium Standards and Data", wydanie piąte, styczeń 1976r., Aluminium Association, 750 Third Avenue, Nowy Jork.

17 UWAGA 2: Wydłużenie po rozerwaniu należy mierzyć na próbkach o przekroju kołowym, w których odległość pomiarowa l pomiędzy nacięciami jest równa pięciokrotnej średnicy d (l = 5d); w przypadku użycia próbek o przekroju prostokątnym, odległość pomiarową l oblicza się ze wzoru: l = 5,65 Fo, gdzie Fo oznacza początkową powierzchnię poprzeczną przekroju badanej próbki. UWAGA 3: (a) Próbę na zginanie (patrz schemat) przeprowadza się na próbkach wykonanych przez wycięcie z cylindra pierścieni o szerokości 3e, jednakże nie mniejszej niż 25 mm i rozcięciu ich na dwie równe części. Próbki powinny być obrabiane mechanicznie tylko na krawędziach. (b) Próbę na zginanie przeprowadza się przy zastosowaniu trzpienia o średnicy (d) i dwóch cylindrycznych podpór ustawionych w odległości (d + 3e). Podczas próby płaszczyzny wewnętrzne powinny znajdować się w odległości nie większej niż średnica trzpienia. (c) Próbka nie powinna wykazywać pęknięć przy zginaniu wokół trzpienia zanim odległość między płaszczyznami wewnętrznymi nie osiągnie średnicy trzpienia. (d) Stosunek (n) średnicy trzpienia do grubości próbki powinien odpowiadać wartościom podanym w tabeli. Schemat próby zginania Dopuszcza się mniejszą wartość wydłużenia pod warunkiem, że badania dodatkowe, zatwierdzone przez właściwą władzę kraju wytwórcy wykażą, że naczynia ciśnieniowe zapewniają bezpieczeństwo przewozu w takim samym stopniu, jak naczynia ciśnieniowe wykonane zgodnie z wartościami podanymi w tabeli pod (patrz także EN 1975:1999+A1:2003) Grubość ścianek naczyń ciśnieniowych w najcieńszym miejscu powinna wynosić odpowiednio: - średnica naczynia ciśnieniowego nie przekracza 50 mm: co najmniej 1,5 mm, - średnica naczynia ciśnieniowego wynosi 50 do 150 mm: co najmniej 2 mm, oraz

18 - średnica naczynia ciśnieniowego wynosi więcej niż 150 mm: co najmniej 3 mm Dna naczyń ciśnieniowych powinny mieć kształt półkolisty, eliptyczny lub koszykowy ; powinny one zapewniać takie samo bezpieczeństwo, jak korpus naczynia ciśnieniowego Naczynia ciśnieniowe z materiałów kompozytowych Butle, zbiorniki rurowe, bębny ciśnieniowe i wiązki butli, do budowy których użyto kompozytów, tzn. pokryto je częściowo lub całkowicie kompozytowym materiałem wzmacniającym, powinny być tak zbudowane, aby minimalny wskaźnik rozerwania (ciśnienie rozerwania podzielone przez ciśnienie próbne) wynosił: - 1,67 dla naczyń pokrytych częściowo; - 2,00 dla naczyń pokrytych całkowicie Naczynia kriogeniczne zamknięte Do budowy naczyń kriogenicznych zamkniętych przeznaczonych dla gazów skroplonych schłodzonych, mają zastosowanie następujące wymagania: Jeżeli zostały użyte materiały niemetaliczne, to powinny być one odporne na kruche pękanie przy najniższej temperaturze roboczej naczynia ciśnieniowego i jego wyposażenia Naczynia ciśnieniowe powinny być zaopatrzone w zawór bezpieczeństwa, który powinien otwierać się przy ciśnieniu roboczym podanym na naczyniu. Zawory powinny być wykonane w taki sposób, aby działały skutecznie przy najniższej temperaturze ich pracy. Niezawodność ich funkcjonowania w tej temperaturze powinna być ustalana i kontrolowana za pomocą badania każdego zaworu lub wzorcowego egzemplarza zaworu tego samego typu konstrukcji Przewody wylotowe i zawory bezpieczeństwa naczyń ciśnieniowych powinny być tak zaprojektowane, aby zapobiegały rozpryskiwaniu się cieczy; Wymagania ogólne dla pojemników aerozolowych i małych naczyń zawierających gaz (naboje gazowe) Projektowanie i budowa Pojemniki aerozolowe (UN 1950 aerozole) zawierające tylko gaz lub mieszaninę gazów oraz UN Nr 2037 małe naczynia zawierające gaz (naboje gazowe), powinny być wykonane z metalu. Wymagania te nie mają zastosowania do pojemników aerozolowych i małych naczyń zawierających gaz (naboje gazowe) o maksymalnej pojemności 100 ml przeznaczonych do UN 1011 butanu. Inne pojemniki aerozolowe (UN 1950 aerozole) powinny być wykonane z metalu, materiału syntetycznego lub ze szkła. Naczynia metalowe o średnicy zewnętrznej nie mniejszej niż 40 mm, powinny mieć wklęsłe dno Pojemność naczyń metalowych nie powinna przekraczać 1000 ml, a naczyń z materiału syntetycznego lub szkła ml Każdy typ naczynia (pojemniki aerozolowe lub naboje gazowe) przed przekazaniem do użytku powinien być poddany badaniu na ciśnienie hydrauliczne zgodnie z Zawory uwalniające pojemników aerozolowych (UN 1950 aerozole) i ich urządzenia rozpylające oraz zawory UN 2037 małych naczyń zawierających gaz (nabojów gazowych), powinny zapewniać ich szczelne zamknięcie i być zabezpieczone przed przypadkowym otwarciem. Nie są dopuszczone zawory i urządzenia rozpylające zamykające się tylko pod wpływem działania ciśnienia wewnętrznego Ciśnienie wewnętrzne w 50 C nie powinno przekraczać 2/3 ciśnienia próbnego ani 1,32 MPa (13,2 bara). Pojemniki aerozolowe i małe naczynia zawierające gaz (naboje gazowe)

19 powinny być napełnione tak, aby w 50 C faza ciekła nie przekraczała 95% ich pojemności Hydrauliczna próba ciśnieniowa Zastosowane ciśnienie wewnętrzne (ciśnienie próbne) powinno być 1,5-raza większe od ciśnienia wewnętrznego w temperaturze 50 C, ale nie mniejsze niż 1 MPa (10 barów); Hydrauliczna próba ciśnieniowa powinna być przeprowadzona na co najmniej pięciu próżnych naczyniach każdego typu: (a) do osiągnięcia wymaganego ciśnienia próbnego; przez cały czas trwania tej próby nie powinien wystąpić jakikolwiek wyciek lub widoczne, trwałe odkształcenie; oraz (b) do pojawienia się wycieku lub pęknięcia; naczynie nie powinno przeciekać lub pękać do osiągnięcia ciśnienia o wartości 1,2 ciśnienia próbnego, a dna wklęsłe, jeżeli występują, powinny odkształcać się pierwsze Próba szczelności Każdy pojemnik aerozolowy i małe naczynie zawierające gaz (naboje gazowe) powinien przejść w sposób satysfakcjonujący próbę szczelności w gorącej łaźni wodnej Temperatura łaźni i czas trwania badania powinno być takie, aby ciśnienie wewnętrzne w każdym naczyniu osiągnęło przynajmniej 90% ciśnienia, jakie mogłoby być osiągnięte w 55 C. Jednakże, jeżeli zawartość wrażliwa jest na ciepło lub jeżeli naczynie wykonane jest z tworzywa sztucznego, które mięknie w tej temperaturze, to temperatura łaźni powinna wynosić od 20 C do 30 C. Ponadto, jedno naczynie na 2000 powinno być badane w temperaturze 55 C Nie powinien wystąpić żaden wyciek lub deformacja naczynia, z wyjątkiem naczynia z tworzywa sztucznego, które może być odkształcone w wyniku zmiękczenia, ale pod warunkiem, że nie spowoduje to do wycieku zawartości Odniesienie do norm Wymagania tego podrozdziału uważa się za spełnione, jeżeli zastosowane są następujące normy: - dla pojemników aerozolowych (UN 1950 aerozole): załącznik do Dyrektywy Rady 75/324/EEC 4 zmieniony Dyrektywą Komisji 94/1/EC 5 ; - dla UN 2037, małe naczynia zawierające gaz (naboje gazowe) zawierające UN 1965 mieszaninę węglowodorów gazowych, skroploną, i.n.o.: EN 417:2003. Metalowe naboje jednorazowego użytku do gazów skroplonych palnych (LPG) z lub bez zaworów do użytku z przyrządami przenośnymi - Konstrukcja, badania, próby i oznakowanie Wymagania dla naczyń ciśnieniowych UN Poza wymaganiami ogólnymi podanymi pod , , , i , naczynia ciśnieniowe UN powinny spełniać dodatkowo wymagania niniejszego rozdziału, włącznie z normami, o ile mają one zastosowanie. UWAGA: Za zgodą właściwej władzy można stosować nowsze wersje norm, o ile są one dostępne. 4 5 Dyrektywa Rady 75/324/EKG z 20 maja 1975 r. dotycząca zbliżenia prawa krajów członkowskich odnoszącego się do pojemników aerozolowych, opublikowana w Dzienniku Urzędowym Wspólnoty Europejskiej Nr L 147 z r. Dyrektywa Komisji 94/1/WE ze stycznia 1994, adaptująca niektóre szczegóły techniczne Dyrektywy Rady 75/324/EKG dotyczącej zbliżenia prawa krajów członkowskich odnoszącego się do pojemników aerozolowych, opublikowana w Dzienniku Urzędowym Wspólnoty Europejskiej Nr L 23 z r.

20 Wymagania ogólne Wyposażenie obsługowe Z wyjątkiem urządzeń obniżających ciśnienie, zawory, rurociągi, wyposażenie i inne elementy pracujące pod ciśnieniem powinny być zaprojektowane i zbudowane w taki sposób, aby wytrzymywały co najmniej 1,5 ciśnienia próbnego podczas próby ciśnieniowej naczynia ciśnieniowego. Wyposażenie obsługowe powinno być zestawione lub zaprojektowane w taki sposób, aby zapobiec uszkodzeniu mogącemu spowodować uwolnienie zawartości naczynia ciśnieniowego w normalnych warunkach obsługi i przewozu. Przewody rurowe kolektora, prowadzące do zaworów odcinających, powinny być wystarczająco elastyczne, aby chronić zawory i przewody rurowe przed uszkodzeniem lub uwolnieniem zawartości naczynia ciśnieniowego. Zawory napełniające i opróżniające i ich kołpaki ochronne powinny być zabezpieczone przed przypadkowym otwarciem. Zawory powinny być zabezpieczone jak podano pod (a) do (d), a naczynia ciśnieniowe powinny być przewożone w opakowaniach zewnętrznych, które po przygotowaniu jak do przewozu powinny przejść z wynikiem pozytywnym badanie na swobodny spadek opisane pod , na poziomie I grupy pakowania Urządzenia obniżające ciśnienie Każde naczynie ciśnieniowe używane do przewozu UN 1013 dwutlenku węgla i UN 1070 podtlenku azotu powinno być wyposażone w urządzenia obniżające ciśnienie lub - w przypadku innych gazów - w urządzenia zgodne z wymaganiami właściwej władzy kraju użytkowania, o ile nie jest to zakazane w instrukcji pakowania P200 podanej pod Typ urządzenia obniżającego ciśnienie, ciśnienie rozładunku i wydajność tego urządzenia, jeżeli jest to wymagane, powinny być określone przez właściwą władzę kraju użytkowania. Zamknięte naczynia kriogeniczne powinny być wyposażone w urządzenia obniżające ciśnienie zgodne z i Urządzenia obniżające ciśnienie powinny być tak zaprojektowane, aby uniemożliwiać wnikanie obcego materiału, wyciek gazu i niebezpieczny wzrost ciśnienia. Urządzenia obniżające ciśnienie, jeżeli są zamontowane na poziomych kolektorach naczyń ciśnieniowych napełnionych gazem palnym, powinny być tak zainstalowane, aby w normalnych warunkach eksploatacji wypływ zawartości dokonywał się do atmosfery, w taki sposób, aby nie oddziaływało to na sam zbiornik ciśnieniowy Projektowanie, budowa oraz badanie odbiorcze i próby Następujące normy mają zastosowanie do projektowania, budowy oraz badania odbiorczego i prób butli UN, z wyjątkiem, gdy badania wymagane systemem oceny zgodności oraz zatwierdzanie będą zgodne z : ISO :1999 ISO :2000 ISO :2000 Butle do gazu - Butle stalowe do gazu bezszwowe, wielokrotnego napełniania - Projektowanie, budowa i badanie - Część 1: Butle hartowane i wyżarzane ze stali o wytrzymałości na rozciąganie mniejszej niż 1100 MPa. UWAGA: Uwaga dotycząca współczynnika F podana w rozdziale 7.3 niniejszej normy nie ma zastosowania do butli UN. Butle do gazu - Butle stalowe do gazu bezszwowe, wielokrotnego napełniania - Projektowanie, budowa i badanie - Część 2: Butle hartowane i wyżarzane ze stali o wytrzymałości na rozciąganie większej lub równej 1100 MPa. Butle do gazu - Butle stalowe do gazu bezszwowe, wielokrotnego napełniania - Projektowanie, budowa i badanie - Część 3: Znormalizowane butle stalowe.