Satysfakcja seksualna a satysfakcja ze związku u mężczyzn homoseksualnych

Transkrypt

1 Kamila Bulińska Maja Greń Radosław Specjalski Satysfakcja seksualna a ze związku u mężczyzn homoseksualnych Streszczenie Wstęp: Badanie miało na celu zbadanie zależności pomiędzy satysfakcją seksualną a satysfakcją ze związku w grupie mężczyzn homoseksualnych. Materiał i metody: W badaniu wzięło udział 27 mężczyzn w wieku od 19 do 33 lat (M=23,22;SD=3,08).. Zastosowano procedurę doboru celowego i łańcuchowego. Do pomiaru satysfakcji seksualnej wykorzystano Skalę Satysfakcji Seksualnej (Davies, 2006), natomiast do pomiaru satysfakcji ze związku Skalę Satysfakcji ze Związku (Acker, Davis, 1992). Wyniki: Przeprowadzona analiza statystyczna oparta na współczynniku korelacji r Pearsona wykazała istnienie związku pomiędzy satysfakcją seksualną a satysfakcją ze związku (r= 0,67; p 0,01). Dalsza analiza wykazała szczegółowe zróżnicowanie zależności między zmiennymi. Wnioski: Na podstawie wyników stwierdzono istnienie zależności między satysfakcją seksualną a satysfakcją ze związku. Badania wskazały na zależność między satysfakcją fizyczna a intymnością, satysfakcją fizyczną a namiętnością, satysfakcją fizyczną a zaangażowaniem, satysfakcją emocjonalna a intymnością, satysfakcją z poczucia kontroli a intymnością, satysfakcją poczucia kontroli a zaangażowaniem, co znajduje swoje odniesienie w teorii i konstruktach teoretycznych podskal satysfakcji seksualnej i satysfakcji ze związku. Nie potwierdzona została zależność między satysfakcją emocjonalną a namiętnością, satysfakcją emocjonalną a zaangażowaniem oraz satysfakcją z poczucia kontroli a namiętnością. Na uzyskane wyniki mógł mieć wpływ dobór próby badawczej oraz niedoskonałości metody badawczej. Słowa kluczowe: seksualna, ze związku, mężczyźni homoseksualni. 1

2 WSTĘP Satysfakcja seksualna W literaturze przedmiotu nie ma jednej, powszechnie przyjętej definicji satysfakcji seksualnej, mimo to wśród badaczy panuje raczej zgoda, że pojęcie to nie ogranicza się jedynie do kwestii przeżywania orgazmu czy też nie. Janicka (2008), wskazuje, że współżycie seksualne służy zarówno zaspokajaniu potrzeb biologicznych (rozładowanie napięcia seksualnego) jak i psychologicznych (potrzeba miłości, bliskości czy przynależności). Autorka ta wskazuje, że pojęcie to odnosi się do subiektywnie odczuwanego zadowolenia partnerów (s.38) Można stwierdzić, że interakcja wielu czynników wpływa na poziom satysfakcji seksualnej. Rostowski (1987) wskazuje, że wynikająca ze współżycia seksualnego jest ważnym elementem warunkującym udany związek. Wymienia, że uzależniona jest od wielu czynników tj. poziom ogólnej kondycji fizycznej, nastrój, cechy osobowości, poziom zmęczenia itp. Także w definicji przedstawionej przez Pinney, Gerrard i Denney (1987, za: Holt, Lyness, 2007) znaleźć można odwołanie do subiektywnej oceny partnerów. Autorzy Ci definiują satysfakcję seksualną jako subiektywne oszacowanie stopnia, w jakim osoba jest usatysfakcjonowana ze swojego życia seksualnego (s. 46). Byers (1999, za: Stephenson, Meston, 2011) definiują satysfakcję seksualną jako uczuciową reakcję wynikającą z subiektywnej oceny pozytywnych i negatywnych wymiarów własnej relacji seksualnej. Autor ten wskazuje, że seksualna związana jest także z wieloma zmiennymi wpływającymi na jakość związku w ogóle, a także z poziomem samooceny, oraz jest ważnym predykatorem dla trwałości i stabilności tejże relacji. Nie należy oczywiście bagatelizować wpływu czynników biologicznych tj. zdolność do przeżywania pragnień seksualnych wraz z dążeniem do współżycia, zdolność do podniecania się, obejmująca prawidłowe reakcje fizjologiczne organizmu (lubrykacja, wzwód, wytrysk) oraz zdolność do przeżywania orgazmu (Beisert, 2005), które nie wątpliwe warunkują poziom satysfakcji seksualnej. Holt i Lyness (2007) wskazują, że rozpatrując pojęcie satysfakcji seksualnej odnieść się musimy do takich czynników jak pożądanie seksualne, funkcjonowanie seksualne, które razem składają się na szersze pojęcie ocena własnej seksualności. Autorzy Ci definiują ocenę własnej seksualności jako ogólną, pozytywną ocenę własnej osoby pod względem seksualności. Pożądanie seksualne rozumiane jest jako gotowość jednostki do podejmowania aktywności seksualnej lub jako wewnętrznie lub zewnętrznie motywowany stan uczuciowy, powodujący u jednostki zainteresowanie odnośnie podjęcia aktywności seksualnej. Przy czym pożądanie jest zjawiskiem zarówno psychicznym jak i biologicznym, rozumianym w kategorii popędu uwarunkowanego przez procesy neurofizjologiczne zachodzące w mózgu. Na funkcjonowanie seksualne składają się trzy fazy: pożądanie, pobudzenie i orgazm. Obniżenie pożądania czy jakieś dysfunkcje w zakresie funkcjonowania seksualnego obniżają tym samym poziom satysfakcji seksualnej. 2

3 Pojęcie satysfakcji seksualnej wyjaśnianie jest także w Modelu Interpersonalnej Wymiany Satysfakcji Seksualnej (Interpersonal Echange Model of Sexual Satisfaction) autorstwa Lawrence & Byers (2011), w którym zakłada się, że seksualna uwarunkowana jest czterema głównymi czynnikami: bilansem pomiędzy korzyściami i kosztami wynikającymi z pozostawania w seksualnej relacji z drugą osobą, bilansem korzyści i kosztów w porównaniu z oczekiwaniami danej osoby, postrzeganej równości między korzyściami i ponoszonymi kosztami pomiędzy obojgiem partnerów oraz jakości pozaseksualnych aspektów relacji. Davis (2006) przedstawia model, w którym zakłada, że na satysfakcję seksualną składają się trzy komponenty: fizyczna, emocjonalna i wynikająca z poczucia kontroli. Satysfakcja fizyczna odnosi się do takich aspektów jak subiektywnie odczuwana i przyjemność czerpana ze współżycia seksualnego, ocena umiejętności seksualnych partnera oraz fizyczne zaspokojenie. Satysfakcja emocjonalna odnosi się do uczuć żywionych w stosunku do partnera. Davis wskazuje także, że wymiar ten związany jest z takimi aspektami jak: niepokój, dylematy i niepewność seksualna, a także poziom satysfakcji ze związku jako całości relacji. Satysfakcja wynikająca z poczucia kontroli odnosi się do takiego aspektu jak ocena własnego wpływu na to kiedy, jak i czy w ogóle dojdzie do stosunku. Satysfakcja ze związku Problematyka związków partnerskich, w tym także małżeńskich budzi szerokie zainteresowanie naukowców, którzy coraz częściej czynią ją przedmiotem badań interdyscyplinarnych. Badacze jako czynniki powiązane z satysfakcją wymieniają: problematykę ról płciowych, intymności, równości, władzy, komunikacji. Należy jednak podkreślić, iż w literaturze psychologicznej i socjologicznej naukowcy wskazują różnorodność kryteriów oceny jakości związku (Plopa, 2005). Jan Rostowski jako istotne czynniki warunkujące satysfakcję ze związku wskazuje wzajemne zaangażowanie, intymność, empatię, podobieństwo partnerów, atrakcyjność fizyczną, pożycie seksualne. Zaangażowanie partnerów niesie ze sobą pozytywne następstwa dla jakości związku, bowiem przejawia się w dążeniu do optymalizacji wzajemnych nagród, do maksymalizacji przeżywanego szczęścia, a w konsekwencji jego wzmacniania. Czynnikiem szczególnie ważnym jest także intymność, jako, że to dzięki niej każdy związek cechuję się pewną odrębnością, specyfiką, jednością partnerów, szczególnie w sferze emocjonalnej. Badania wskazują, że empatia jest szczególnym predykatorem zadowolenia, a zwłaszcza szczęścia małżeńskiego. Wynika to z faktu, iż sprawne i zadowalające funkcjonowanie w małżeńskie wymaga wzajemnego rozumienia się małżonków. Jeżeli chodzi o podobieństwo partnerów, dla zadowolenia z małżeństwa istotne okazały się: podobieństwo w zakresie narodowości, wyznania, postaw i wartości, poglądów na temat ról, a także pod względem inteligencji i wykształcenia. Niskie korelacje badacze otrzymali badając podobieństwo pod względem wieku, czy 3

4 przynależności do warstwy społecznej. Wyniki badań wskazują także, że wzajemna atrakcyjność fizyczna partnerów może stanowić bazę dla zapoczątkowania istnienia związku interpersonalnego i warunkować występowanie pozytywnych właściwości dalszego funkcjonowania związku (m.in. stanowi ważne uwarunkowanie lubienia czy miłości partnera). Z kolei pożycie seksualne małżonków uznawane jest przez badaczy za czynnik o szczególnym znaczeniu dla zadowolenia z małżeństwa, bowiem ściśle związane jest z intymnością w związku, wzajemną akceptacją i zrozumieniem. Podobnie jak w przypadku innych czynników w aspekcie seksualności obowiązuje zasada podobieństwa (Rostowski, 1987) Maria Ryś jako czynniki zewnętrzne dla funkcjonowania małżeństwa wskazuje: status społeczny i ekonimczny rodziny, praca zawodowa kobiet, skład osobowy rodziny, zaangażowanie społeczne. Badania ukazują, iż wyższy status zawodowy mężczyzn, wyższe i ustabilizowane dochody rodziny oraz zadowolenie kobiet z pracy zawodowej wpływają na lepszą jakość związku. Jeżeli chodzi o skład osobowy rodziny okazuje się, iż zadowolenie jest wypadkową zgodności ich oczekiwań w zakresie podsiadania potomstwa. Kontakty z otoczeniem zewnętrznym i uczestnictwo w życiu społecznym okazują się mieć dobroczynny wpływ na poczucie satysfakcji z małżeństwa(ryś, 1999) Natomiast Wojciszke (2006) za podstawowe czynniki satysfakcji ze związku uważa empatię i umiejętność postawienia się w sytuacji partnera oraz rozpoznawanie jego emocji i potrzeb, które można rozpatrywać przez pryzmat teorii miłości stworzonej przez Roberta J. Sternberga (1986). Rozróżnia on w niej trzy składniki tego uczucia odnoszące się do różnych obszarów występujących w związkach, które przechodzą nieuniknione przemiany często prowadzące do ich eliminacji ze związku. Pierwszy z nich to intymność rozumiana jako emocje i zachowania prowadzące do bliskości, przywiązania i współzależności partnerów (m.in. szacunek dla partnera, wzajemne zrozumienie, uważanie partnera za ważną osobę w swoim życiu). Dynamika intymności jest łagodna: siła uczuć i działań składających się na nią rośnie powoli i jeszcze wolniej opada. Pozytywne emocje związane z intymnością wynikają w dużej mierze z umiejętności komunikowania się, zrozumienia, które wykształcają się dopiero w trakcie związku. Początkowo trafne rozpoznanie i zrozumienie rzeczywistych potrzeb partnera oraz umiejętne ich zaspokajanie jest silnie nagradzające i przyjemne. Z tego powodu schematy te utrwalają się i automatyzują. Rutynowość owych schematów powoduje spadek liczby przeżywanych emocji pozytywnych (warunkiem niezbędnym do powstawania emocji jest przerwanie automatyzmów i pojawienie się zdarzeń nieoczekiwanych) związanych z intymnością. Zanik ten jest powolny, gdyż powstrzymywany jest przez bezpośrednie zyski psychiczne wynikające z wykształcenia schematów silnie nagradzających i unikalnych. Jednak wartość każdej nagrody spada na skutek wzrostu częstości jej otrzymywania, zysk psychiczny maleje, dlatego też poziom intymności spada. 4

5 Kolejny ze składników to namiętność, która jest połączeniem silnych emocji zarówno pozytywnych (zachwyt, tkliwość, pożądanie, radość), jak i negatywnych (ból, niepokój, zazdrość, tęsknota), z występującym często pobudzeniem fizjologicznym. Emocjom tym towarzyszy bardzo silna motywacja do bycia z partnerem w bliskości fizycznej. Dominującym elementem namiętności są dlatego pragnienia erotyczne. Dynamika namiętności jest dramatyczna. Rośnie ona intensywnie, szybko osiąga swoje szczytowe natężenie i niemal równie szybko gaśnie. Początkowy wzrost namiętności jest procesem przebiegającym na zasadzie dodatniego sprzężenia zwrotnego: im silniejsza namiętność, tym więcej występuje zachowań jeszcze bardziej ją nasilających. Konsekwencją tej prawidłowości jest nieuchronne załamanie wzrostu namiętności. Czynnikiem tłumiącym namiętność jest również bardziej realistyczne postrzeganie partnera, zwiększające się wraz z czasem trwania związku oraz jej zaborczy i zachłanny charakter dezorganizujący pozostałe dziedziny życia. Po początkowo szybkim spadku natężenia namiętności, następuje trwające dość krótko ustabilizowanie jej na niższym poziomie (plateau), po czym następuje całkowite jej wygaszenie. Towarzyszą temu emocje depresji, ale i tęsknoty za namiętnością. Satysfakcja seksualna ze związku W wielu badaniach ujawnił się pozytywny związek pomiędzy satysfakcją seksualną a satysfakcją ze związku (Rostowski, 1987; Sprecher, 2002; Byers, 2005), aczkolwiek zaobserwowano różnice między płciami. Satysfakcja seksualna korelowała w większym stopniu z satysfakcją ze związku w przypadku mężczyzn niż kobiet (Sprecher, 2002). Okazuje się również, że płeć w większym stopniu determinuje tę korelacje niż orientacja seksualna (Duffy i Rusbult, 1986). Nie został jednak dokładnie sprecyzowany kierunek tej zależności. Zmiany w poziomie satysfakcji seksualnej mogą prowadzić do zmian w satysfakcji ze związku lub może odbywać się to w przeciwnym kierunku (Byers, 2005). Istnieje także prawdopodobieństwo, że korelacja jest dwukierunkowa (Henderson King, 1993). Niewiele badań zostało przeprowadzonych w celu ustalenia kierunku tej zależności (Byers, 2005). Według badaczy poziom satysfakcji seksualnej jest kluczowym elementem zadowolenia z relacji. Im wyżej badani oceniają pożycie seksualne, tym wyższe wyniki obserwuje się w poziomie satysfakcji ze związku (Butzer i Campbell, 2008; Byers, 2005; Kisler i Christopher, 2008; Litzinger i Gordon, 2005). Z drugiej strony, ze związku wpływa na różne aspekty życia człowieka, w tym także na satysfakcję seksualną (Rostowski, 1987). Wiadomo natomiast, że wymiary te zmieniają się równocześnie, czego dowiodły badania podłużne nowożeńców przeprowadzone na przestrzeni dwóch lat (Henderson King i Veroff, 1994). Podobne wyniki uzyskała inna badaczka, która za grupę docelową przyjęła pary pozostające w związku romantycznym (Sprecher, 2002). Wśród badaczy panuje zgodność, co do związku pomiędzy satysfakcją seksualną a podskalami satysfakcji ze związku (intymność, namiętność, zaangażowanie). 5

6 Intymność, zdolność porozumiewania się w relacji z partnerem, umiejętność otwartego komunikowania swoich potrzeb, może przyczyniać się do wzmożenia podniecenia, a tym samym do ogólnego poczucia większej satysfakcji seksualnej (Sprecher i McKinney, 1993). Badania przeprowadzone w grupie mężczyzn homoseksualnych w przedziale wiekowym od 20 do 77 lat, pokazały, że intymność, rozumiana jak niewielki dystans między partnerami oraz dobra komunikacja, jest predyktorem satysfakcji seksualnej oraz, że determinuje ją w większym stopniu u mężczyzn młodszych niż u starszych (Deenen, Gijs i van Naersen, 1994). Intymność koreluje także dodatnio z zaangażowaniem (Sprecher, Barbee i Schwartz, 1995). Tak jak seksualna potęguje zaangażowanie, tak silne zaangażowanie zwiększa natężenie zachowań mających na celu polepszenie jakości współżycia między partnerami. Jednostki, które odczuwają wyższą satysfakcję seksualną, są bardziej skłonne do większego zaangażowania i chęci pozostania w związku. Zaangażowanie może motywować do otwierania się przed sobą nawzajem, komunikowania swoich potrzeb oraz zaspakajania potrzeb partnera, czyli zwiększenie poziomu intymności, co przyczynia się do wzrostu satysfakcji seksualnej (Pearson, 2008). Namiętność także pozytywnie koreluje z satysfakcją seksualną (Hendrick i Hendrick, 1989) oraz jest funkcja zmiany poziomu intymności, stąd namiętność pozostanie niska, kiedy intymność będzie stabilna (niezależnie od poziomu) (Baumeister, 1999). Cel badania oraz hipotezy badawcze Celem przeprowadzonego przez nas badania było ustalenie czy istnieje zależność pomiędzy satysfakcją seksualną a satysfakcją ze związku u mężczyzn homoseksualnych. W literaturze znaleźć można wiele wyników potwierdzających to założenie, jednak znaczna większość badań prowadzona była w odniesieniu do związków heteroseksualnych. Zakładamy, że podobna zależność pomiędzy tymi zmiennymi występować będzie także w grupie mężczyzn homoseksualnych. Przez satysfakcję seksualną rozumiemy subiektywną ocenę danej osoby odnośnie jej życia seksualnego. Powołując się na koncepcję Davis, zakładamy, że seksualna składa się z trzech komponentów: satysfakcji emocjonalnej, satysfakcji fizycznej i satysfakcji wynikającej z poczucia kontroli. Odwołując się do trójczynnikowej koncepcji miłości przedstawionej przez Sternberga, przyjmujemy, że ze związku uwarunkowana jest takimi czynnikami jak intymność, namiętność i zaangażowanie. W świetle powyższych rozważań teoretycznych i empirycznych sformułowano następujący problem badawczy: Czy istnieje związek pomiędzy satysfakcją seksualną a satysfakcją ze związku u homoseksualnych mężczyzn? W odpowiedzi na powyższe pytanie postawiono następujące hipotezy: H1. Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją seksualną a satysfakcją ze związku. H2. Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją fizyczna a intymnością. 6

7 H3. Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją fizyczna a namiętnością. H4. Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją fizyczna a zaangażowaniem. H5. Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją emocjonalną a intymnością. H6. Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją emocjonalną a namiętnością. H7. Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją emocjonalną a zaangażowaniem. H8. Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją z poczucia kontroli a intymnością. H9. Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją z poczucia kontroli a namiętnością. H10.Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją z poczucia kontroli a zaangażowaniem. H11: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją seksualną a jej podskalami ( fizyczna, emocjonalna, z poczucia kontroli). H 12: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją ze związku a jej podskalami (intymność, namiętność, zaangażowanie). METODA Charakterystyka i sposób doboru próby W badaniu zastosowany został dobór celowy zgodnie z kryterium płci, orientacji seksualnej oraz posiadania doświadczenia bycia w związku partnerskim. Przebadano 27 homoseksualnych mężczyzn. Były to osoby mieszczące się w przedziale wiekowym między 19 a 33 rokiem życia. Średnia wieku w badanej próbie wyniosła M=23, 22 lat. Odchylenie standardowe wyniosło SD=3,08. Wśród mężczyzn biorących udział w badaniu wyższe wykształcenie posiadało 7 respondentów, 5 osób posiadało wykształcenie wyższe niepełne, 14 osób miało wykształcenie średnie oraz 1 osoba była z wykształceniem średnim technicznym. Procedura Przeprowadzono anonimowe badanie kwestionariuszowe wśród mężczyzn homoseksualnych, do, których autorzy docierali osobiście oraz zastosowano tzw. metodę łańcuchową, polegającą na tym, że proszono osoby badane o przekazanie kwestionariuszy swoim znajomym czy innym osobom, które spełniały założone przez nas warunki doboru osób do próby badawczej. Wszyscy uczestnicy zostali poinformowani o anonimowości oraz dobrowolności udziały w badaniu, a także o tym, że w każdym momencie będą mogli z niego zrezygnować. Każdy z uczestników otrzymał informację oraz instrukcję do badania oraz poproszony został o podpisanie zgody na udział w badaniu. Następnie osoby badane poproszone zostały o wypełnienie krótkiej metryczki zawierającej informację dotyczące ich wieku oraz 7

8 wykształcenia. Na koniec przystąpiły do wypełnienia kwestionariuszy Skali Satysfakcji Seksualnej (Davis, 2006) oraz Skali Satysfakcji ze Związku (Acker, Davis, 1992). W trzech przypadkach odstąpiono od założonej procedury, a mianowicie poproszono osoby badane o wypełnienie dodatkowo kwestionariuszy w wersji elektronicznej, ze względu na niemożność przekazania osobom badającym oryginalnych wersji kwestionariuszy w określonym terminie. Wypełnione oryginalne zestawy kwestionariuszy oraz zgody na udział w badaniu odebrano od respondentów w późniejszym terminie. Odpowiedzi badanych w wersji elektronicznej oraz oryginalnej nie różniły się od siebie dlatego zdecydowano się na uwzględnienie tych wyników w analizie. W pozostałych przypadkach badanie przebiegło bez odstępstw od założonej procedury. Narzędzia W celu odwodzi na postawione hipotezy wykorzystano dwa kwestionariusze. Zmienna niezależna (ilościowa) seksualna została zoperacjonalizowana jako wynik Skali Satysfakcji Seksualnej autorstwa Davies (2006) w tłumaczeniu na język polski przez Szumskiego, Małeckiej (brak informacji o wskaźniku rzetelności). Skala ta składa się z 21 twierdzeń, do których badani ustosunkowywali się korzystając z pięciostopniowej skali Likerta (1 zdecydowanie nie zgadzam się, 2 nie zgadzam się, 3 trudno się zdecydować, 4 zgadzam się, 5 zdecydowanie zgadzam się). Kwestionariusz składa się z trzech podskal: Podskala fizycznej satysfakcji seksualnej odnosi się do oceny jakości seksu w związku, umiejętności seksualnych partnera/partnerki, realizacji własnych potrzeb seksualnych w związku Podskala emocjonalnej satysfakcji seksualnej mierząca satysfakcję z afektywnych odczuć względem seksu i zachowania partnera/partnerki oraz uczuć żywionych w stosunku do niego Podskala satysfakcji seksualnej wynikającej z poczucia kontroli odnosi się do zadowolenia z oceny własnego wpływu nad tym jak, kiedy i czy w ogóle odbędzie się stosunek seksualny. Zmienna zależna (ilościowa) ze związku została zoperacjonalizowana jako wynik Skali Satysfakcji ze Związku autorstwa Ackera i Davisa (1992), (brak informacji o wskaźniku rzetelności). Skala ta składa się z 36 twierdzeń i korzysta z 5 stopniowej skali Likerta (1 zdecydowanie nie zgadzam się, 2 nie zgadzam się, 3 trudno się zdecydować, 4 zgadzam się, 5 zdecydowanie zgadzam się). Obejmuje trzy Podskale: 8

9 Intymność rozumiana jako emocje i zachowania, które mają prowadzić do bliskości, przywiązania i współzależności partnerów. Są to takie zachowania jak np. postawa cechująca się szacunkiem wobec partnera, wzajemne zrozumienie, uważanie partnera za ważny element własnego życia Namiętność jest połączeniem silnych emocji zarówno pozytywnych (zachwyt, tkliwość, pożądanie, radość), jak i negatywnych (ból, niepokój, zazdrość, tęsknota), z towarzyszącym temu często pobudzeniem fizjologicznym. Namiętność wyraża się także w bardzo silnej motywacji do pozostawania w bliskości fizycznej z partnerem Zaangażowanie działania i zachowania oraz towarzyszące im emocje, które są ukierunkowane na przekształcenie relacji miłosnej w trwały związek oraz na podtrzymanie tej relacji i utrzymanie związku pomimo pojawiania się w dłuższej perspektywie czasowej różnych przeszkód Opis i operacjonalizacja zmiennych Tabela 1 przedstawia definicje wykorzystanych zmiennych i sposób ich operacjonalizacji. Tabela 1. Zmienne, definicje, miara operacyjna Nazwa zmiennej Definicja Miara operacyjna Satysfakcja seksualna subiektywne oszacowanie stopnia, w jakim osoba jest usatysfakcjonowana ze swojego życia seksualnego (Pinney, Gerrard, Denney 1987, za: Holt, Lyness, 2007, s.46) Satysfakcja ze związku za podstawowe czynniki satysfakcji ze związku uważa empatię i umiejętność postawienia się w sytuacji partnera oraz rozpoznawanie jego emocji i potrzeb, które można rozpatrywać przez pryzmat teorii miłości stworzonej przez Roberta J. Sternberga (1986). (Wojciszke, 2006) Źródło: opracowanie własne Skala Satysfakcji Seksulanej (Davis, 2006) Składa się z trzech podskal: podskala satysfakcji fizycznej podskala satysfakcji emocjonalnej podskala satysfakcji wynikającej z poczucia kontroli Skala Satysfakcji ze Związku (Acker, Davis, 1992) Składa się z trzech podskal: intymność namiętność zaangażowanie 9

10 Model badawczy Badanie realizowano w modelu korelacyjnym. Do analiz statystycznych użyto: analizy korelacji opartej na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona w celu wykrycia związku między zmiennymi seksualna a ze związku. Do analizy statystycznej danych użyto program SPSS wersja 20. WYNIKI I REZULTATY Opis statystyczny zmiennych Tabela 2 i Tabela 3 prezentują opis statystyczny badanych zmiennych Tabela 2. Opis statystyczny zmiennych Satysfakcja seksualna Satysfakcja fizyczna Satysfakcja emocjonalna Satysfakcja z poczucia kontroli minimum maksimum M średnia 72,74 41,19 10,41 21,15 SD odchylenie 10,052 5,923 3,974 3,581 standardowe Sk skośność 0,233 0,556 0,480 0,629 Błąd standardowy Sk 0,448 0,448 0,448 0,448 Ku kurtoza 0,615 0,067 0,238 0,078 Błąd standardowy Ku 0,872 0,872 0,872 0,872 Z Kołmogorowa 0,497 0,914 0,827 0,750 Smirnowa 0,966 0,374 0,501 0,628 asymptotyczna P< 0,005 Źródło: badania własne 10

11 Satysfakcja seksualna, fizyczna, emocjonalna, z poczucia kontroli Rozkłady powyższych zmiennych nie są skośne, ani kurtyczne (por. tabela 2). Przeprowadzona analiza z użyciem testu Kołmogorowa Smirnowa wykazała, że wszystkie rozkłady badanych zmiennych są zgodne z rozkładem normalnym. Tabela 3. Opis statystyczny zmiennych Satysfakcja ze związku Intymność Namiętność Zaangażowanie minimum maksimum M średnia 134,07 39,70 53,67 40,04 SD odchylenie 18,414 5,210 7,141 8,122 standardowe Sk skośność 0,163 0,172 0,325 0,557 Błąd standardowy 0,448 0,448 0,448 0,448 Ku kurtoza 0,426 0,756 0,492 0,510 Błąd standardowy 0,872 0,872 0,872 0,872 Z Kołmogorowa 0,654 0,414 0,674 0,726 Smirnowa 0,786 0,995 0,753 0,667 asymptotyczna P<0,005 Źródło: badania własne Satysfakcja ze związku, intymność, namiętność, zaangażowanie Rozkłady powyższych zmiennych nie są skośne, ani kurtyczne (por. tabela 3). Przeprowadzona analiza z użyciem testu Kołmogorowa Smirnowa wykazała, że wszystkie rozkłady badanych zmiennych są zgodne z rozkładem normalnym. Weryfikacja hipotez 11

12 H1: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją seksualną a satysfakcją ze związku. Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 4) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała istnienie statystycznie istotnego związku pomiędzy satysfakcją seksualną a satysfakcją ze związku (r= 0,67; p 0,01). Mamy do czynienia z zależnością dodatnią co oznacza, że im wyższy jest poziom satysfakcji seksualnej tym wyższy jest poziom satysfakcji ze związku. Tabela 4. Macierz korelacji seksualna i fizyczna seksualna ze związku Korelacja Pearsona 1,668(**) seksualna,000 ze związku Korelacja Pearsona,668(**) 1,000 **p 0,01 Źródło: badania własne. Tabela 5. Macierz korelacji Podskale skali satysfakcji seksualnej (emocjonalna, fizyczna, z poczucia kontroli) oraz Podskale skali satysfakcji ze związku (intymność, namiętność, zaangażowanie). fizyczna emocjonalna z poczucia kontroli Intymność Namiętność Zaangażowanie fizyczna Korelacja Pearsona 1 0,181 0,496(**) 0,609(**) 0,523(**) 0,572(**) 0,365 0,009 0,001 0,005 0,002 emocjonalna Korelacja Pearsona 0, ,274 0,573(**) 0,019 0,269 0,365 0,167 0,002 0,923 0,175 12

13 z poczucia kontroli Korelacja Pearsona 0,496(**) 0, ,413(*) 0,349 0,415(*) 0,009 0,167 0,032 0,074 0,031 Intymność Korelacja Pearsona 0,609(**) 0,573(**) 0,413(*) 1 0,513(**) 0,732(**) 0,001 0,002 0,032 0,006 0,000 Namiętność Korelacja Pearsona 0,523(**) 0,019 0,349 0,513(**) 1 0,637(**) 0,005 0,923 0,074 0,006 0,000 zaangażowanie Korelacja Pearsona 0,572(**) 0,269 0,415(*) 0,732(**) 0,637(**) 1 0,002 0,175 0,031 0,000 0,000 ** p 0,01 *p 0,05 Źródło: badania własne H2: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją fizyczna a intymnością. Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 5) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała istnienie statystycznie istotnego związku pomiędzy satysfakcją fizyczną a intymnością (r= 0,609 ; p= 0,01). H3: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją fizyczna a namiętnością. Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 5) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała istnienie statystycznie istotnego związku pomiędzy satysfakcją fizyczną a namiętnością (r= 0,523 ; p= 0,005). H4: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją fizyczna a zaangażowaniem. Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 5) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała istnienie statystycznie istotnego związku pomiędzy satysfakcją fizyczną a zaangażowaniem (r= 0,572 ; p= 0,002). 13

14 H5: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją emocjonalną a intymnością. Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 5) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała istnienie statystycznie istotnego związku pomiędzy satysfakcją emocjonalną a intymnością (r= 0,573 ; p= 0,002). H6: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją emocjonalną a namiętnością. Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 5) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała, że nie istnieje statystycznie istotny związek pomiędzy satysfakcją emocjonalną a namiętnością (r= 0,019; p=0,923). H7: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją emocjonalną a zaangażowaniem. Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 5) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała, że nie istnieje statystycznie istotny związek pomiędzy satysfakcją emocjonalną a zaangażowaniem (r=0,269; p=0,175). H8: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją z poczucia kontroli a intymnością. Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 5) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała istnienie statystycznie istotnego związku pomiędzy satysfakcją z poczucia kontroli a intymnością (r=0,413; p=0,032). H9: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją z poczucia kontroli a namiętnością. Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 5) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała, że nie istnieje statystycznie istotny związek pomiędzy satysfakcją z poczucia kontroli a namiętnością (r=0,349; p=0,074). H10: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją z poczucia kontroli a zaangażowaniem. Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 5) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała istnienie statystycznie istotnego związku pomiędzy satysfakcją z poczucia kontroli a zaangażowaniem (r= 0,415; p=0,031). 14

15 H11: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją seksualną a jej podskalami ( fizyczna, emocjonalna, z poczucia kontroli). Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 6) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała istnienie statystycznie istotnego związku pomiędzy satysfakcją seksualną a satysfakcją fizyczną (r=0,837;p 0,001); satysfakcją seksualną a satysfakcją emocjonalną (r=0,600;p=0,001); satysfakcją seksualną a satysfakcją z poczucia kontroli(r=0,757;p 0,001) Statystycznie istotny związek istnieje pomiędzy podskalami: fizyczna a z poczucia kontroli(r=0,496;p=0,009) Natomiast brak statystycznie istotnego związku istnieje pomiędzy podskalami: fizyczna a emocjonalna(r=0,181;p=0,365); emocjonalna a z poczucia kontroli(r=0,274;p=0,167) Tabela 6. Macierz korelacji- seksualna i jej podskale ( emocjonalna, fizyczna i z poczucia kontroli) seksualna Korelacja Pearsona seksualna fizyczna emocjonalna z poczucia kontroli 1 0,837(**) 0,600(**) 0,757(**) 0,000 0,001 0,000 fizyczna Korelacja Pearsona 0,837(**) 1 0,181 0,496(**) 0,000 0,365 0,009 emocjonalna z poczucia kontroli Korelacja Pearsona Korelacja Pearsona 0,600(**) 0, ,274 0,001 0,365 0,167 0,757(**) 0,496(**) 0, ,000 0,009 0,167 ** p 0,01 Źródło: badania własne. 15

16 H 12: Istnieje pozytywny związek pomiędzy satysfakcją ze związku a jej podskalami (intymność, namiętność, zaangażowanie). Przeprowadzona analiza korelacji (por. tabela 7) oparta na współczynniku korelacji liniowej r Pearsona wykazała istnienie statystycznie istotnego związku pomiędzy satysfakcją ze związku a intymnością (r= 0,826; p 0,001), zaangażowaniem (r=0,918; p 0,001), namiętnością (r=0,830; p 0,001). Statystycznie istotny związek istnieje także pomiędzy podskalami: intymność i zaangażowanie (r=0,732; p 0,001), intymność i namiętność (r=0,513; p=0,006), namiętność i zaangażowanie (r=0,637; p 0,001). Tabela 7. Macierz korelacji- ze związku i jej podskale (intymność, namietność i zaangażowanie). ze związku Korelacja Pearsona ze związku intymność zaangażo wanie namiętność 1 0,826(**) 0,918(**) 0,830(**) 0,000 0,000 0,000 Intymność Korelacja Pearsona 0,826(**) 1 0,732(**) 0,513(**) 0,000 0,000 0,006 zaangażowanie Korelacja Pearsona 0,918(**) 0,732(**) 1 0,637(**) 0,000 0,000 0,000 Namiętność Korelacja Pearsona 0,830(**) 0,513(**) 0,637(**) 1 0,000 0,006 0,000 ** p 0,01 Źródło: badania własne. DYSKUSJA W powyższym badaniu analizowano związek pomiędzy satysfakcją seksualną a satysfakcją ze związku. Uzyskane wyniki świadczą o istnieniu zależności pomiędzy tymi zmiennymi, co wskazuje na wzrost satysfakcji seksualnej w miarę wzrostu satysfakcji ze związku lub też zależność ta może być odwrotna. Otrzymane wyniki są zgodne z cytowanymi wcześniej badaniami (Rostowski, 1987; Sprecher, 2002; Byers, 2005). Przyjęte zostały również hipotezy związku między satysfakcją fizyczną a intymnością, satysfakcją fizyczną a namiętnością, satysfakcją fizyczną a zaangażowaniem, satysfakcją emocjonalna a intymnością, satysfakcją z poczucia kontroli a intymnością, satysfakcją poczucia kontroli a zaangażowaniem, co znajduje swoje odniesienie w teorii i konstruktach teoretycznych podskal satysfakcji seksualnej i satysfakcji ze związku. Natomiast hipotezy 16

17 zakładające w tej pracy związek między satysfakcją emocjonalną a namiętnością, satysfakcją emocjonalną a zaangażowaniem oraz satysfakcją z poczucia kontroli a namiętnością nie potwierdziły się, co nie wyklucza słuszności teoretycznych założeń, a może być efektem niedoskonałości wykorzystanej metody badawczej. Istnieje kilka czynników, które mogły wpłynąć na ograniczenie i wady przeprowadzonego badania. Należy wziąć pod uwagę fakt, że próba osób badanych liczyła zaledwie 27 osób i byli to wyłącznie mężczyźni homoseksualni, co sprawia, że jest to mała grupa badanych, homogeniczna. Także chcąc generalizować wyniki na populację należałoby zwiększyć grupę badawczą. Co więcej sposób doboru próby też jest pewnym ograniczeniem, co prawda zastosowano procedurę, która w dobry sposób sprawdza się przy badaniu jakiś grup mniejszościowych, jednakże, nie posłużono się zasadą randomizacji, tylko w sposób nielosowy wybrano uczestników do badań, a także proszono badanych o wskazanie innych osób, które mogłyby wziąć udział w badaniu ze względu na posiadaną orientację seksualną. Dodatkowym utrudnieniem był intymny charakter badania, co mogło ubocznie wpłynąć na kształt wyników poprzez poczucie skrępowania. Jak w każdym badaniu kwestionariuszowym lęk przed oceną, presja społeczna oraz chęć ukazania się w pozytywnym świetle również mogły wpłynąć na odpowiedzi udzielane przez respondentów. Należy zwrócić uwagę także na wady narzędzi badawczych, które posłużyły do badania satysfakcji seksualnej i satysfakcji ze związku, które mogły wpłynąć na zniekształcenie rezultatów. Na przykład brak informacji o rzetelności w przypadku obu kwestionariuszy, czy wady pozycji kwestionariuszowych. Niektóre stwierdzenia znajdujące się zwłaszcza w Skali Satysfakcji Seksualnej Davis (2006) mogą być niejasne i nieprecyzyjne, przykładami mogą być pozycje: numer 15 ( chciałbym być zdolny do przeżywania tego czegoś w czasie seksu ), 14 ( chciałbym, żeby mój partner był bardziej uczuciowy ). Kolejną słabością Skali Satysfakcji Seksualnej jest niereprezentatywna liczba stwierdzeń odnoszących się do poszczególnych podskal. Zgodnie z wynikami (por. tabela 14) badania, czynniki, które w założeniu mają współtworzyć konstrukt, jakim jest seksualna ( fizyczna, emocjonalna i z poczucia kontroli) nie korelują ze sobą, co może wskazywać na wątpliwość samego konstruktu satysfakcji seksualnej oraz rezultatów niniejszego badania. 17

18 Sposób sformułowania stwierdzeń w kwestionariuszu mającym badać satysfakcję ze związku także może wpływać na zniekształcenie wyników. Niektóre pozycje wymagają od osób badanych myślenia abstrakcyjnego. Przykładami mogą być pozycje: numer 23 ( Jest coś prawie zaczarowanego w naszych stosunkach ) lub 32 ( Nasz związek jest bardzo żywy ). Wartościowe z punktu widzenia tematu pracy wydaje się dobranie grupy badawczej, którą stanowili mężczyźni homoseksualni. Jakkolwiek literatura przedmiotu obfituje w informacje dotyczące związku pomiędzy satysfakcją seksualną a poczuciem zadowolenia ze związku u małżeństw, tak niewiele badań przeprowadzonych zostało, aby zbadać tę samą zależność na grupie osób, które nie pozostają w związku małżeńskim. Grupa osób badanych jest specyficzna także ze względu na orientację homoseksualną, której także poświęcono, jak dotąd, niewiele uwagi w kwestii badanej zależności. W celu otrzymania bardziej adekwatnych wyników, należałoby powtórzyć badanie na szerszej grupie. Ciekawym wydaję się również poszerzenie próby o kobiety homoseksualne oraz przeprowadzenie badań porównawczych mężczyzn homoseksualnych i heteroseksualnych. Warto byłoby też przeprowadzić je powtórnie, posługując się kwestionariuszami pozbawionymi wyżej wymienionych mankamentów. Kolejną sugestią dotyczącą przyszłych badań, byłoby rozważenie uwzględnienia takich zmiennych jak dyskryminacja, czy brak możliwości zalegalizowania związku, co może negatywnie wpływać na poczucie satysfakcji z współtworzenia relacji, a użyte w badaniu kwestionariusze nie uwzględniają wpływu tych zmiennych. BIBLIOGRAFIA Baumeister, R.F. (2001). Social Psychology and Human Sexuality. Philadelphia, W: Psychology Press (Taylor & Francis). Beisert, M. (2010). Psychologia zaburzeń seksualnych. W: H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna. Tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN Butzer, B., i Campbell, L. (2008). Adult attachement, sexual satisfaction and relationship satisfaction: A study of married couples. Personal Relationships, 15, Byers, E. (2005). Relationship satisfaction and sexual satisfaction: A longitudinal study of individuals in longterm relationships. Journal of Sex Research, 42,

19 Davis, D., Shaver, P. R., Widaman, K. F., Vernon, M. L., Follette W. C., Beitz, K. (2006). I can t get no satisfaction : Insecure attachment, inhibited sexual communication, and sexual dissatisfaction. Personal Relationships, 13, Deenen, A., A., Gijs, L., i van Naersen, A., X. (1994). Intimacy and sexuality in gay, male couples. Archives of sexual behavior, 23 (4). Duffy, S., M., i Rusbult, C., E. (1986). Satisfaction and Commitment in Homosexual and Heterosexual Relationships. Journal of Homosexuality, 12 (2), Holt, A., Lyness K. P. (2007). Body Image and Sexual Satisfaction: Implications for Couple Therapy. Journal of Couple & Relationship Therapy,6(3) Janicka, I. (2008). Staż wspólnego życia a seksualna partnerów kohabitujących. W: D. Czyżowska (red.), Psychologia rozwojowa, T.13, 4, s King, L. (1993). Emotional Expression, Ambivalence Over Expression, and Marital Satisfaction. Journal of Social and Personal Relationships, 10 (4), Kisler, T. S., i Christopher, F. (2008). Sexual exchanges and relationship satisfaction: Testing the role of sexual satisfaction as a mediator and gender as a moderator. Journal of Social and Interpersonal Relationships, 25, Litzinger, S., i Gordon, K. C. (2005). Exploring relationships among communication, sexual satisfaction, and marital satisfaction. Journal of Sex & Marital Therapy, 31, Plopa M. (2005). Psychologia rodziny. Teoria i badania. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. Rostowski, J. (1987). Zarys psychologii małżeństwa: psychologiczne uwarunkowania dobranego związku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Ryś, M. (1999). Psychologia małżeństwa w zarysie. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno Pedagogicznej MEN. Sprecher, S. (2002). Sexual satisfaction in premarital relationships: Associations with satisfaction, love, commitment and stability. Journal of research, 39, Sprecher, S., i McKinney, K. (1993). Sexuality, Sage, Newbury Park. Sprecher, S., Barbee, A. & Schwartz, P. (1995). "Was it good for you too?: Gender differences in first sexual intercourse experiences. The Journal of Sex Research, 32,

20 Stephenson, K. R., Meston, C. M. (2011). The association between sexual costs and sexual satisfaction in women: An exploration of the Interpersonal Exchange Model of Sexual Satifaction, The Canadian Journal of Human Sexuality, Voi. 20 (1) Wojciszke, B. (2006). Psychologia miłości. Gdańsk: GWP ZAŁĄCZNIKI 1. Skala Satysfkacji Seksualnej (Davis, 2006) 2. Skala Satysfkacji ze Związku (Acker, Davis, 1992) 3. Informacja dla uczestników badania 4. Zgoda na udział w badaniu 5. Plik zawierający analizę statystyczną z programu SPSS wypełnionych zestawów badawczych przez uczestników badania 20