Zespół redakcyjny: Maciej Barczyński, Ewa Chojecka, Włodzimierz Górzyński, Iwona Malinowska

Transkrypt

1

2 Zespół redakcyjny: Maciej Barczyński, Ewa Chojecka, Włodzimierz Górzyński, Iwona Malinowska Rada programowa: prof. dr hab. Andrzej Borodo, Włodzimierz Bartkowiak, Tadeusz Dobek Sekretarz: Wioletta Dobosz Skład komputerowy: Agnieszka Magierowska, Agnieszka Wolny Zachęcamy przedstawicieli samorządów do wyrażania na łamach Biuletynu Informacyjnego swoich opinii, spostrzeżeń oraz doświadczeń ISSN Wydawca: Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy, ul. Świętej Trójcy 35, Bydgoszcz Prezes tel Centrala tel Fax bydgoszcz@rio.gov.pl prezes@bydgoszcz.rio.gov.pl Zespół w Toruniu, ul. Piekary 35-37, Toruń Centrala tel Fax torun@bydgoszcz.rio.gov.pl Zespół we Włocławku, ul. Brzeska 6, Włocławek Centrala tel./fax wloclawek@bydgoszcz.rio.gov.pl Projekt medalu opracował artysta rzeżbiarz Kazimierz Stasz Okładkę zaprojektowała Justyna Szelągowska Nakład: 350 egzemplarzy, Skład: RIO w Bydgoszczy, Druk: Drukarnia Polraster ul. Orawska 19, Bydgoszcz

3 Bóg się rodzi, moc truchleje, Pan niebiosów obnażony; ogień krzepnie, blask ciemnieje, ma granice Nieskończony. Wzgardzony - okryty chwałą, śmiertelny - Król nad wiekami! A Słowo Ciałem się stało i mieszkało między nami. (Franciszek Karpiński) Na nadchodzące Święta Bożego Narodzenia oraz Nowy 2009 Rok wszelkiej pomyślności, wewnętrznego pokoju, wytrwałości i radości oraz dużo ciepła i serdeczności przy Wigilijnym stole. Łamiąc się tradycyjnym opłatkiem życzenia te składam w imieniu pracowników Izby i swoim własnym. Prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy

4 4 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy Spis treści I. Finanse samorządów Podatkowe abc... 5 Korzystajmy z funduszy europejskich w regionie II. Głos samorządowców Inwentaryzacja i środki trwałe III. Informacje Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 marca 2007 r. sygn. akt II GSK 303/ Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 lutego 2007 r. sygn. akt II OSK 292/ Wyjaśnienia i interpretacje Kalendarium budżetowe... 55

5 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy 5 I. FINANSE SAMORZĄDÓW PODATKOWE ABC W nawiązaniu do spotkań z pracownikami organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego zajmującymi się naliczaniem oraz dochodzeniem należności podatkowych na rzecz gminy (skarbnicy i księgowi podatkowi oraz osoby zajmujące się wymiarem i windykacją podatków) oraz dla wszystkich zainteresowanych, przedstawiam poniżej podstawowe i najważniejsze zagadnienia, dotyczące zobowiązań podatkowych na rzecz gminy. Powstawanie zobowiązań podatkowych Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania (podatek od nieruchomości - osoby prawne, podatek od środków transportowych) lub z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tego zobowiązania (podatek od nieruchomości, rolny, leśny osoby fizyczne). Powstanie obowiązku podatkowego w odniesieniu do osób prawnych w podatku od nieruchomości reguluje art. 6 ust. 9 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych 1. Osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz spółki nieposiadające osobowości prawnej, jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, a także jednostki organizacyjne Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, są obowiązane składać w terminie do dnia 15 stycznia, organowi podatkowemu właściwemu ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania, deklarację na podatek od nieruchomości na dany rok podatkowy, sporządzoną na formularzu według ustalonego wzoru, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku. Podatnicy ci, są obowiązani odpowiednio skorygować deklaracje w razie zaistnienia zdarzenia mającego wpływ na wysokość opodatkowania, w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tego zdarzenia. Osoby te są zobowiązane wpłacać obliczony w deklaracji podatek od nieruchomości bez wezwania na rachunek budżetu właściwej gminy, w ratach proporcjonalnych, do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminie do dnia 15 każdego miesiąca. Obowiązek składania deklaracji na podatek od nieruchomości, dotyczy również podatników korzystających ze zwolnień na mocy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu osób fizycznych oraz osób prawnych, jednostek organizacyjnych oraz spółek nieposiadających osobowości prawnej, z wyjątkiem osób tworzących wspólnotę mieszkaniową, osoby fizyczne składają deklarację na podatek od nieruchomości oraz opłacają podatek na zasadach obowiązujących osoby prawne. Wzory formularzy podatkowych, w tym deklaracji na podatek od nieruchomości, określa rada gminy w drodze uchwały. W formularzach winny być zawarte dane dotyczące podmiotu i przedmiotu opodatkowania niezbędne do wymiaru i poboru podatku od nieruchomości. Podobne zasady powstawania podatku obowiązują w odniesieniu do podatku od środków transportowych. Osoby fizyczne i osoby prawne będące właścicielami środków transportowych, również jednostki 1 Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844 z późn. zm.).

6 6 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany, także posiadacze środków transportowych zarejestrowanych na terytorium RP jako powierzone przez zagraniczną osobę fizyczną lub prawną podmiotowi polskiemu, są obowiązane składać, w terminie do dnia 15 lutego właściwemu organowi podatkowemu, deklaracje na podatek od środków transportowych na dany rok podatkowy, sporządzone na formularzu według ustalonego wzoru. Jeżeli obowiązek podatkowy powstał po 15 lutego, podatnicy składają deklaracje w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku. W razie zaistnienia okoliczności mających wpływ na powstanie lub wygaśnięcie obowiązku podatkowego lub zmianę miejsca zamieszkania bądź siedziby, podatnicy mają obowiązek odpowiednio skorygować deklaracje w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tych okoliczności. Podatnicy mają obowiązek wpłacać obliczony w deklaracji podatek bez wezwania na rachunek budżetu właściwej gminy. Wzór deklaracji na podatek od środków transportowych DT-1 stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie wzoru deklaracji na podatek od środków transportowych 2. W sposób adekwatny do powstawania podatku od nieruchomości od osób prawnych, powstaje podatek rolny od tychże podatników. Osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz spółki nieposiadające osobowości prawnej, jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, a także jednostki organizacyjne Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, są obowiązane składać w terminie do dnia 15 stycznia, organowi podatkowemu właściwemu ze względu na miejsce położenia gruntów, deklarację na podatek rolny na dany rok podatkowy, sporządzoną na formularzu według ustalonego wzoru. Jeżeli obowiązek podatkowy powstał po 15 stycznia podatnik składa deklarację w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku. Podatnicy ci, są obowiązani odpowiednio skorygować deklaracje w razie zaistnienia zdarzenia mającego wpływ na wysokość opodatkowania, w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tego zdarzenia. Osoby te są obowiązane wpłacać obliczony w deklaracji podatek rolny bez wezwania na rachunek budżetu właściwej gminy, w ratach proporcjonalnych, do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminach do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada. Obowiązek składania deklaracji na podatek od nieruchomości, dotyczy również podatników korzystających ze zwolnień na mocy ustawy o podatku rolnym 3. Jeżeli grunty stanowią współwłasność lub znajdują się w posiadaniu osób fizycznych oraz osób prawnych, jednostek organizacyjnych, w tym spółek nieposiadających osobowości prawnej - osoby fizyczne składają deklarację na podatek rolny oraz opłacają podatek na zasadach obowiązujących osoby prawne. Wzory formularzy podatkowych, w tym deklaracji na podatek rolny, określa rada gminy w drodze uchwały. W odniesieniu do wszystkich podatków lokalnych obowiązują te same procedury 4 w przypadku nie złożenia przez podatnika deklaracji lub jej korekty. Organ podatkowy ma obowiązek sprawdzać terminowość składania deklaracji. Może żądać złożenia wyjaśnień w sprawie przyczyn niezłożenia deklaracji lub wezwać do jej złożenia, jeżeli deklaracja nie została złożona. W razie wątpliwości co do poprawności złożonej deklaracji organ podatkowy może wezwać do udzielenia, w wyznaczonym terminie, niezbędnych wyjaśnień lub uzupełnienia deklaracji, wskazując przyczyny podania w wątpliwość rzetelności danych w niej zawartych. W razie stwierdzenia, że deklaracja zawiera błędy rachunkowe lub inne oczywiste 2 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 października 2007 r. w sprawie wzoru deklaracji na podatek od środków transportowych (Dz. U. Nr 205, poz. 1484). 3 Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2006 r. Nr 136, poz. 969 z późn. zm.). 4 Regulowane ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.).

7 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy 7 omyłki, bądź że wypełniono ją niezgodnie z ustalonymi wymaganiami, organ podatkowy, w zależności od charakteru i zakresu uchybień koryguje deklarację dokonując stosownych poprawek lub uzupełnień, jeżeli zmiana wysokości zobowiązania podatkowego, kwoty nadpłaty, kwoty zwrotu podatku nie przekracza zł lub zwraca się do składającego deklarację o jej skorygowania oraz złożenie niezbędnych wyjaśnień, wskazując przyczyny, z powodu których informacje zawarte w deklaracjach poddaje się w wątpliwość. W pierwszym przypadku, organ podatkowy uwierzytelnia kopie skorygowanej deklaracji i wraz z informacją o związanej z korektą zmianie wysokości zobowiązania podatkowego, doręcza podatnikowi. Na korektę podatnik może wnieść sprzeciw do organu, który dokonuje korekty, w terminie 14 dni od dnia doręczenia uwierzytelnionej kopii skorygowanej deklaracji. Wniesienie sprzeciwu anuluje korektę. Brak sprzeciwu wywołuje skutki prawne jak korekta deklaracji złożona przez podatnika. Nie tylko organ podatkowy, ale przede wszystkim podatnicy mogą korygować uprzednio złożoną deklarację. Skorygowanie deklaracji następuje przez złożenie korygującej deklaracji wraz z dołączonym pisemnym uzasadnieniem przyczyn korekty. W sytuacji gdy organ po złożeniu przez stronę deklaracji korygującej poweźmie wątpliwości co do wykazanego w niej zobowiązania, powinien wszcząć postępowanie podatkowe w sprawie określenie zobowiązania podatkowego za dany okres obrachunkowy. Podatek wykazany w deklaracji jest podatkiem do zapłaty. Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji albo, że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość zobowiązania podatkowego. Decyzja określająca jest decyzją deklaratoryjną i nie ma wpływu na moment powstania zobowiązania podatkowego. Podatek od nieruchomości, podatek rolny, podatek leśny na rok podatkowy od osób fizycznych, ustala w drodze decyzji (wymiarowej) organ podatkowy. Jeżeli w ciągu roku podatkowego nastąpiło wygaśnięcie obowiązku podatkowego lub zaistniało zdarzenie mające wpływ na wysokość opodatkowania, organ podatkowy dokonuje zmiany decyzji. Decyzje doręcza się za pokwitowaniem przez pocztę, pracowników organu podatkowego oraz przez osoby uprawnione na podstawie odrębnych przepisów. W odniesieniu do decyzji wójta, burmistrza (prezydenta miasta), pisma może doręczać również sołtys. Co do zasady, pisma doręcza się stronie postępowania. W odniesieniu do małżonków (podatników), w przypadku wspólnego ich zamieszkiwania i nie wskazania odrębnych adresów do doręczeń, bądź też występowania w ich imieniu wspólnie ustanowionego pełnomocnika, organ nie ma obowiązku każdorazowo kierowania korespondencji związanej z prowadzonym postępowaniem podatkowym odrębnie dla każdego z małżonków 5. Gdy strona działa przez przedstawiciela, pisma doręcza się przedstawicielowi. Jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, decyzję doręcza się pełnomocnikowi. Jeżeli jest kilku pełnomocników, strona wyznacza jednego z nich, jako właściwego do doręczeń. Jeśli strona nie wskazała pełnomocnika do doręczeń, organ podatkowy doręcza pismo jednemu z pełnomocników. Tylko skuteczne ustanowienie pełnomocnika, tj. poparte złożonym do akt prawidłowym pełnomocnictwem obliguje organ do dokonywania doręczeń pełnomocnikowi 6. Strona, jej przedstawiciel lub pełnomocnik mają obowiązek zawiadomić organ podatkowy o zmianie swojego adresu. Przy czym pojęcie adresu nie oznacza, że musi to być miejsce stałego zamieszkania lub 5 Wyrok NSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt II FSK 431/05. 6 Wyrok NSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt I GSK 2865/05.

8 8 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy pobytu, ale może to być miejsce wykonywania pracy zawodowej, jak też adres tylko do doręczeń. Powinien to być adres aktualny, pozwalający na dokonanie czynności doręczenia pism zgodnie z przepisami 7. W razie zaniedbania obowiązku zawiadomienia o zmianie adresu, pismo uznaje się za doręczone pod dotychczasowym adresem i pozostawia się w aktach sprawy. W razie wyjazdu za granicę na okres co najmniej 2 miesięcy, strona obowiązana jest ustanowić pełnomocnika do spraw doręczeń i powiadomić o tym organ podatkowy. W razie niedopełnienia tego obowiązku, decyzje uważa się za doręczoną pod dotychczasowym adresem (w odniesieniu do osoby wyjeżdżającej za granicę) lub pod adresem ostatniego czasowego pobytu (w odniesieniu do nierezydenta). Organ podatkowy po ustaleniu, iż osoba wyjechała za granicę na okres co najmniej 2 miesięcy, nie ustanowiła pełnomocnika do spraw doręczeń i nie zawiadomiła o tym właściwego w sprawie organu podatkowego, nie ma obowiązku podejmowania innych działań zmierzających do doręczenia decyzji w oparciu o przepis art. 150 Ordynacji podatkowej (awizo) 8. W sytuacji, gdy strona ma siedzibę za granicą, organ podatkowy nie powinien doręczać jej pism bezpośrednio na zagraniczny adres, lecz powinien poinformować stronę o obowiązku ustanowienia pełnomocnika do spraw doręczeń. Informacja taka powinna być sporządzona również w języku zrozumiałym dla strony 9. Osobom fizycznym decyzje doręcza się w ich mieszkaniu, w miejscu pracy, w siedzibie organu podatkowego, w miejscu pracy adresata (osobie upoważnionej przez pracodawcę do odbioru korespondencji) lub ostatecznie w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie. W przypadku nieobecności adresata w mieszkaniu, decyzje można doręczyć za pokwitowaniem pełnoletniemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, gdy osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. Zawiadomienie o doręczeniu pisma sąsiadowi lub dozorcy domu umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub na drzwiach mieszkania adresata lub w widocznym miejscu przy wejściu na posesje adresata. O statusie domownika decyduje jedna z dwóch przesłanek. Po pierwsze osoba odbierająca korespondencję musi pozostawać w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa wobec adresata pisma. Po drugie powinna ona przystąpić do wspólnoty domowej adresata 10. Decyzje podatkowe mogą być również awizowane np. przez pocztę. Wówczas poczta przechowuje pismo przez okres 14 dni w swojej placówce. Adresata zawiadamia się dwukrotnie o pozostawieniu pisma w placówce Poczty Polskiej. Powtórne zawiadomienie następuje w razie niepodjęcia pisma w terminie 7 dni. Zawiadomienie o pozostawieniu pisma w placówce Poczty Polskiej umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe, bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata. W przypadku awizo, doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego, 14-go dnia okresu przechowywania pisma przez pocztę. Pismo awizowane pozostawia się w aktach sprawy. Fakt, że podatnik odebrał decyzje po tej dacie nie wywołuje żadnego skutku prawnego 11. Osobom prawnym oraz jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej pisma doręcza się w lokalu ich siedziby lub w miejscu prowadzenia działalności osobie upoważnionej do odbioru korespondencji. W wypadku doręczenia pisma pracownikowi, należy przyjąć domniemanie, iż osoba, która dysponuje pieczęcią osobistą pracodawcy i potwierdza odbiór korespondencji, jest 7 Wyrok WSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt V SA 3767/03. 8 Wyrok NSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt FSK 614/04. 9 Wyrok WSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt III SA/Wa 2824/ Wyrok WSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt III SA/Wa 3307/ Wyrok NSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt III FSK 1227/05.

9 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy 9 upoważnioną osobą do odbioru pism 12. Jeżeli podany przez osobę prawną lub jednostkę nieposiadającą osobowości prawnej adres jej siedziby nie istnieje lub jest niezgodny z odpowiednim rejestrem i nie można ustalić miejsca prowadzenia działalności, decyzje pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia. Odbierający pismo potwierdza doręczenie własnoręcznym podpisem, ze wskazaniem daty doręczenia. Jeżeli nie może podpisać lub uchyla się od tego, doręczający sam stwierdza datę oraz wskazuje osobę, która odebrała pismo i przyczynę braku jej podpisu. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma, pismo zwraca się nadawcy z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i datą odmowy. Decyzje wraz z adnotacja włącza się do akt sprawy. Uznaje się, że pismo doręczone zostało w dniu odmowy jego przyjęcia przez adresata. Jeżeli strona postępowania podatkowego nie posiada i nie wskazała adresu (np. podatnik nigdzie nie jest zameldowany), to organ podatkowy występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie kuratora dla osoby nieobecnej. Pobór podatków Problem poboru podatków regulują trzy akty prawne: Ordynacja podatkowa, rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie zasad rachunkowości i planu kont w zakresie ewidencji podatków, opłat i niepodatkowych należności budżetowych dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego 13 oraz rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach 14. Do udokumentowania przypisów lub odpisów służą: deklaracje, decyzje, postanowienia o dokonaniu potrącenia, odpisy orzeczeń sądu administracyjnego, dowody zrealizowanych wpłat nieprzypisanych, należnych od podatników. Do udokumentowania wpłat służą: pokwitowania z kwitariuszy przychodowych, wyciąg bankowy otrzymany w formie elektronicznej, jeżeli dla każdej wykazanej w nim operacji zawiera dane zapewniające identyfikację wpłaty, albo dokumenty wpłaty załączone do wyciągu bankowego, dokumenty stwierdzające obciążenie rachunku bankowego podatnika z tytułu zapłaty podatku, postanowienia o zaliczeniu wpłaty, nadpłaty lub zwrotu podatku na poczet zaległości podatkowych albo bieżących zobowiązań podatkowych, wniosek podatnika o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, inne dowody wpłaty zatwierdzone do stosowania przez właściwe organy jednostki samorządu terytorialnego. Do udokumentowania wygaśnięcia zobowiązania podatkowego w formie niepieniężnej służą: postanowienia o potrąceniu, umowy lub inne dokumenty w sprawie przeniesienia własności nieruchomości lub praw majątkowych w zamian za zaległości podatkowe, decyzje umorzeniowe, decyzje o przedawnieniu. Do udokumentowania operacji księgowych służą również dowody wewnętrzne, w szczególności noty księgowe. W przypadku zagubienia lub zniszczenia przez podatnika wydanego mu pokwitowania wpłaty, na pisemną prośbę podatnika wydaje się zaświadczenie o dokonaniu wpłaty. W zaświadczeniu tym podaje się: nr pokwitowania, imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania lub nazwę oraz adres siedziby podatnika, tytuł wpłaty, 12 Wyrok WSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt III SA 3374/ Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 czerwca 2006 r. w sprawie zasad rachunkowości i planu kont w zakresie ewidencji podatków, opłat i niepodatkowych należności budżetowych dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 112, poz. 761). 14 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz. U. Nr 165, poz. 1373).

10 10 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy sumę wpłaty cyframi i słownie, okres, którego dotyczy wpłata, datę wpłaty. Za zaświadczenie to pobiera się opłatę skarbową w stawce jak za zaświadczenia pozostałe (17,00 zł). Do najczęściej stosowanych sposobów wygasania zobowiązań podatkowych należy zapłata podatku. Jednak obok niej, organ podatkowy ma prawo do pobrania podatku przez inkasenta, potrącenia, zarachowania nadpłaty, przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych, przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym, umorzenia zaległości podatkowej, przedawnienia. Mówiąc o wygasaniu zobowiązań podatkowych istotne jest ustalenia terminu zapłaty. Przy zapłacie gotówką jest to dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo dzień pobrania podatku przez inkasenta. W obrocie bezgotówkowym - dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia przelewu. Przy czym nie jest dniem zapłaty podatku w obrocie bezgotówkowym dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika, jeżeli w wyniku tej czynności nie doszło do uznania rachunku bankowego urzędu i pobrana kwota została zwrócona na rachunek podatnika 15. Dokonaną wpłatę zalicza się na poczet zobowiązania, które wskaże podatnik. Jeśli podatnik nie wskazał zobowiązania, wpłatę zalicza się na poczet zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności. Z kwoty wpłat wpłaconych przez podatnika lub pobranych przez poborcę na pokrycie zaległości podatkowych pokrywa się w pierwszej kolejności: koszty egzekucji, dalej koszty upomnień, a na końcu proporcjonalnie kwotę zaległości podatkowej i odsetek. W sprawie zaliczenia wpłaty na poczet zaległości podatkowych wydaje się postanowienie, na które służy zażalenie. Postanowienie o zaliczeniu wpłaty na poczet zaległości podatkowej jest aktem formalnym, nie przesądzającym o istnieniu zaległości podatkowej, lecz informującym o sposobie zaliczenia wpłaty 16. Podstawy opodatkowania, kwoty podatków, odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, oprocentowanie nadpłat oraz wynagrodzenie inkasentów zaokrągla się do pełnych złotych (końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 groszy pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 i więcej groszy podwyższa się do pełnych złotych). Zaokrąglania podstaw opodatkowania i kwot podatków nie stosuje się do opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych. Pobranie podatku przez inkasenta Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Pobór w drodze inkasa zarządza rada gminy podejmując stosowną uchwałę. W uchwale tej określa inkasentów (z imienia i nazwiska lub z funkcji), określa wysokość wynagrodzenia za inkaso, termin i zasady rozliczenia się inkasentów z pobranych podatków. Wynagrodzenie przysługujące inkasentom zaokrągla się do pełnych złotych. Inkasent, który nie rozliczył się (nie wpłacił pobranego podatku), odpowiada całym swoim majątkiem za podatek pobrany a nie wpłacony. Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że inkasent nie wywiązał się z powierzonego obowiązku, organ wydaje decyzję o odpowiedzialności podatkowej inkasenta, w której określa wysokość należności z tytułu pobranego, a nie wpłaconego podatku. Decyzję o odpowiedzialności podatkowej inkasenta można wydać również po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego. Od nie 15 Wyrok WSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt III SA 1314/ Wyrok NSA w Lublinie z dnia r., sygn. akt I SA/Lu 1772/98.

11 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy 11 wpłaconej w terminie należności podatkowej, inkasentowi nalicza się odsetki za zwłokę. Inkasenci mają obowiązek przechowywania dokumentów związanych z poborem lub inkasem podatków do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania inkasenta. Zaległości inkasenta można umorzyć jedynie na podstawie art. 67d 3 Ordynacji podatkowej, to jest umorzenie z urzędu. Nie przysługuje umorzenie na wniosek inkasenta. Potrącenie Zobowiązania oraz zaległości podatkowe (wraz z odsetkami) stanowiące dochód gminy, podlegają na wniosek podatnika, potrąceniu z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności podatnika wobec gminy z tytułu: prawomocnego wyroku sądowego, prawomocnej ugody sądowej, nabycia przez gminę nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenie nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami, odszkodowania orzeczonego w decyzji wydanej przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta). Potrącenie stosuje się również do wzajemnych, bezspornych i wymagalnych wierzytelności podatnika wobec gminy z tytułu robót budowlanych, dostaw lub usług wykonanych przez niego w trybie przepisów o zamówieniach publicznych, pod warunkiem, że potrącenie dokonywane jest przez tego podatnika i z tej wierzytelności. Bezsporność wierzytelności występuje wówczas, gdy żadna ze stron nie kwestionuje nie tylko jej istnienia, ale również wielkości i terminu płatności 17. Do potrącenia zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę stosuje się zasadę proporcjonalnego rozliczenia potrąconej kwoty na podatek i odsetki za zwłokę. Potrącenia dokonuje się również z urzędu. Na wniosek podatnika wierzytelności mogą być również zaliczane (potrącone) na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. Potrącenie następuje z dniem złożenia wniosku, który został uwzględniony lub wydania z urzędu postanowienia o potrąceniu. Potrącenie następuje w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Odmowa potrącenia następuje w drodze decyzji. Zarachowanie nadpłaty Za nadpłatę uważa się kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku lub zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji o odpowiedzialności płatnika lub inkasenta, określono ją nienależnie lub w wysokości większej od należnej lub zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy, określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej. Na równi z nadpłatą traktuje się także część wpłaty, która została zaliczona na poczet odsetek za zwłokę. Dzień powstania nadpłaty, to dzień zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej lub dzień zapłaty przez płatnika, inkasenta, osobę trzecią lub spadkobiercę należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności podatkowej, jeżeli należność ta została określona nienależnie lub w wysokości większej od należnej. W przypadkach nie wymienionych wysokość nadpłaty określa organ podatkowy. Wniosek o stwierdzenie nadpłaty podatku przysługuje podatnikom, których zobowiązanie podatkowe powstaje z mocy prawa (w sposób przewidziany w art pkt 1 Ordynacji podatkowej), jeżeli w deklaracjach wykazali zobowiązanie podatkowe nienależne lub w wysokości większej od należnej i wpłacili zadeklarowany podatek. Podatnik równocześnie z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty obowiązany 17 Wyrok NSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt II FSK 256/06.

12 12 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy jest złożyć skorygowaną deklarację. Jeżeli prawidłowość skorygowanej deklaracji nie budzi wątpliwości, organ podatkowy zwraca nadpłatę bez wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę. Jeżeli zwrotu nadpłaty dokonano nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, od kwoty nadpłaty podlegającej zwrotowi nie nalicza się odsetek za zwłokę; nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwo skarbowe lub wykroczenia skarbowe. W sytuacji, gdy podatnik złożył korektę deklaracji w załączeniu do wniosku o stwierdzenie nadpłaty, wykazując wysokość zobowiązania w mniejszej kwocie od uprzednio wykazanej, a organ podatkowy kwestionuje wysokość zobowiązania podatkowego wynikającą ze skorygowanej deklaracji, to obowiązany jest w pierwszej kolejności, po wszczęciu z urzędu postępowania podatkowego określić, w formie decyzji, prawidłową wysokość zobowiązania podatkowego, a następnie rozstrzygnąć co do istoty wniosek podatnika o stwierdzenie nadpłaty. Może to uczynić jedną decyzją, ale wystąpienie nadpłaty związane jest ze zmniejszeniem wysokości deklarowanego uprzednio przez podatnika i uiszczonego zobowiązania podatkowego 18. Nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają w pierwszej kolejności zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, a w razie ich niezaliczenia z urzędu na poczet bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. Nadpłaty, których wysokość nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym (8,80 zł), podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, a w razie ich braku zaliczeniu na poczet bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku zaliczeniu na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wystąpi o ich zwrot. W sprawach zaliczenia nadpłaty na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych wydaje się postanowienie, na które służy zażalenie. Jeżeli nadpłata nie pokrywa zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, nadpłatę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu powstania nadpłaty, pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę. Jeżeli na podatniku ciążą zobowiązania z różnych tytułów, powstałą nadpłatę zalicza się na poczet podatku, począwszy od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności. Zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych następuje z dniem powstania nadpłaty lub złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty. Uwaga! Po ogłoszeniu upadłości organy podatkowe tracą uprawnienie do korzystania z instytucji zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych (powstałych przed ogłoszeniem upadłości) w trybie określonym w art. 75 Ordynacji podatkowej i zaległości te powinny być realizowane oraz podlegać regułom zaspokojenia wierzytelności publicznoprawnych wyznaczonych przepisami prawa upadłościowego, a w szczególności przy zachowaniu kolejności wyznaczonej przepisami art. 204 rozporządzenia Prezydenta RP z 1934 r. Prawo upadłościowe. Przepisy prawa upadłościowego mają zatem charakter szczególny w stosunku do przepisów ustawy Ordynacja podatkowa 19. Termin zwrotu nadpłaty wynosi 30 dni od dnia wydania decyzji o zmianie, uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, określającej wysokość zobowiązania podatkowego, o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta lub o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej lub spadkobiercy. W przypadku uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej nieważności, jeżeli następnie w terminie 3 miesięcy od dnia uchylenia lub stwierdzenia nieważności, zostanie wydana decyzja w tej samej 18 Wyrok WSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt III SA/Wa 2461/ Wyrok NSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt I FSK 5/05; Wyrok NSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt FSK 213/04; Wyrok NSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt III SA 2326/01.

13 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy 13 sprawie, nadpłata, którą stanowi różnica między podatkiem wpłaconym a podatkiem wynikającym z tej decyzji, podlega zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wydania nowej decyzji. W przypadku nie wydania nowej decyzji w terminie 3 miesięcy od dnia uchylenia lub stwierdzenia nieważności, nadpłata stanowiąca kwotę wpłaconą na podstawie decyzji uchylonej lub decyzji, której nieważność stwierdzono, podlega zwrotowi bez zbędnej zwłoki. Termin zwrotu nadpłaty wynosi również 30 dni od dnia wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę lub określającej wysokość nadpłaty, 14 dni od dnia doręczenia organowi podatkowemu odpisu orzeczenia sądu administracyjnego, ze stwierdzeniem jego prawomocności, uchylającego decyzję organu podatkowego pierwszej instancji lub stwierdzającego jej nieważność. W przypadku uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej nieważności, jeżeli następnie w terminie 3 miesięcy od dnia uchylenia lub stwierdzenia nieważności, zostanie wydana decyzja w tej samej sprawie, nadpłata, którą stanowi różnica między podatkiem wpłaconym a podatkiem wynikającym z tej decyzji, podlega zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wydania nowej decyzji. Termin zwrotu nadpłaty wynosi 3 miesiące od dnia upływu terminu do wniesienia sprzeciwu w przypadku skorygowania deklaracji w trybie określonym w art pkt 1 Ordynacji podatkowej. Termin zwrotu nadpłaty wynosi 3 miesiące od dnia skorygowania deklaracji przez podatnika. Zwrot nadpłaty następuje na wskazany rachunek bankowy podatnika, płatnika lub inkasenta obowiązanego do posiadania rachunku bankowego lub w gotówce, jeżeli podatnik, płatnik lub inkasent nie są obowiązani do posiadania rachunku bankowego, chyba że zażądają zwrotu nadpłaty na rachunek bankowy. Za dzień zwrotu nadpłaty uważa się dzień obciążenia rachunku bankowego organu podatkowego na podstawie polecenia przelewu, złożenia przekazu pocztowego lub wypłacenia kwoty nadpłaty przez organ podatkowy lub postawienia nadpłaty do dyspozycji podatnika w kasie. Nadpłata, której wysokość nie przekracza kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym (8,80 zł), podlega zwrotowi wyłącznie w kasie. Nadpłata zwracana przekazem pocztowym jest pomniejszana o koszty jej zwrotu. Nadpłaty podlegają oprocentowaniu w wysokości równej wysokości odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych. Nadpłaty, których wysokość nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym (8,80 zł), nie podlegają oprocentowaniu. Oprocentowanie z tytułu nadpłaty przysługuje do dnia zwrotu nadpłaty, zaliczenia jej na poczet zaległych lub bieżących zobowiązań podatkowych lub dnia złożenia wniosku o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. Organ podatkowy, stwierdzając nadpłatę, ma obowiązek orzec o jej oprocentowaniu. Bez znaczenia pozostaje fakt, czy podatnik, wraz z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty, żądał naliczenia od tej kwoty odsetek 20. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nadpłaty nie może zostać wszczęte w czasie trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej oraz w okresie między zakończeniem kontroli a wszczęciem postępowania w zakresie zobowiązań podatkowych, których dotyczy postępowanie lub kontrola. Prawo do zwrotu nadpłaty podatku wygasa po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jej zwrotu. Po upływie tego terminu wygasa też prawo do złożenia wniosku o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych oraz możliwość zaliczenia nadpłaty na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych. Złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty, zwrot nadpłaty lub zaliczenie jej na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych przerywa bieg terminu do zwrotu nadpłaty. 20 Wyrok WSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt III SA 808/02.

14 14 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz gminy w zamian za zaległości podatkowe Następuje tylko na wniosek podatnika. Jest możliwe na podstawie umowy zawartej między wójtem, burmistrzem (prezydentem miasta) a podatnikiem. Umowa ta wymaga formy pisemnej. Postępowanie to nie wymaga uchwały rady gminy. Za termin wygaśnięcia zobowiązania podatkowego uważa się dzień przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych. Organ podatkowy wydaje decyzję stwierdzającą wygaśnięcie zobowiązania podatkowego. Kwotę (cenę) rozlicza się proporcjonalnie na poczet zaległego podatku i odsetek. Przeniesienie własności rzeczy na rzecz Skarbu Państwa w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków stanowiących dochody budżetu państwa nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu w świetle art. 2 ust. 3 pkt 3b ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 z późń. zm.) 21. Umorzenie zaległości podatkowej Może nastąpić na wniosek podatnika lub z urzędu. Umorzenie zaległości podatkowej na wniosek podatnika może nastąpić tylko w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Przy wykładni przesłanki interesu publicznego, o której mowa w art. 67a 1 Ordynacji podatkowej, należy uwzględniać respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy publicznej. Interpretując termin ważny interes podatnika należy mieć na uwadze to, że o jego istnieniu decydują zobiektywizowane kryteria, na podstawie których organ podatkowy rozstrzyga o umorzeniu, bądź nie, zaległości podatkowej, a ważnego interesu podatnika nie powinno się utożsamiać z subiektywnym przekonaniem podatnika, o potrzebie skorzystania z ulgi. W każdym przypadku analiza musi być dokonana w oparciu o konkretne okoliczności zaistniałe w danej sprawie 22. Pojęcie ważny interes podatnika jest pojęciem nieostrym, jego treść powinna być badana w świetle okoliczności konkretnej sprawy. O jego istnieniu nie decyduje subiektywne przeświadczenie, oceny należy dokonywać w oparciu o zobiektywizowane kryteria, które są zgodne z powszechnie obowiązującą hierarchią wartości, w której wysoką rangę mają m.in. życie i zdrowie ludzkie, a także możliwość zarobkowania w celu zdobycia środków na utrzymanie 23. Ustalenia dotyczące spełnienia przesłanek umorzenia zaległości podatkowych, odnosić się winny do okoliczności istniejących w czasie podejmowania decyzji 24. Decyzja oparta na przepisach art Ordynacji podatkowej, ma charakter uznaniowy, o czym świadczy użycie przez ustawodawcę terminu może, skoro decyzja ta oparta jest na uznaniu administracyjnym, to orzekające w sprawie organy miały obowiązek wskazać w uzasadnieniu decyzji, dlaczego odmówiły umorzenia wnioskowanych zaległości i podać dowody oraz okoliczności uzasadniające odmowę 25. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa. W razie złożenia podania o umorzenie odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych, odsetki za zwłokę są naliczane (umarzane) do dnia wniesienia podania, włącznie z tym dniem. W przypadku wydania decyzji umarzającej odsetki, dalsze odsetki za zwłokę od nieuregulowanej zaległości podatkowej są naliczane począwszy od 21 Uchwała NSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt I FPS 2/ Wyrok WSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt III SA/Wa 322/ Wyrok WSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt III SA/Wa 2904/ Wyrok WSA w Warszawie z dnia r., sygn. akt III SA/Wa 1423/ Wyrok NSA w Białymstoku z dnia r., sygn. akt SA/Bk 393/03.

15 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy 15 dnia następującego po dniu wniesienia podania. Jeżeli decyzja odmawiająca umorzenia zaległości podatkowej została doręczona podatnikowi przed upływem dwóch miesięcy od dnia wniesienia podania, odsetki za zwłokę są naliczane począwszy od dnia następującego po upływie terminu płatności podatku. Jeżeli decyzja odmawiająca umorzenia zaległości podatkowej została doręczona podatnikowi po upływie dwóch miesięcy od dnia wniesienia podania, dalsze odsetki za zwłokę są naliczane z wyłączeniem okresu od dnia następującego po dniu wniesienia podania do dnia doręczenia tej decyzji, włącznie z tym dniem. Umorzenie zaległego podatku z urzędu może nastąpić po spełnieniu jednej z czterech przesłanek: zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne lub kwota zaległości podatkowej nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym lub kwota zaległości podatkowej nie została zaspokojona w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym lub podatnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty zł i jednocześnie brak jest spadkobierców innych niż Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej. W dwóch ostatnich przypadkach decyzję umarzającą zaległość podatkową pozostawia się w aktach sprawy oraz przypadki te stosuje się do umarzania zaległości inkasenta. Przedawnienie Zobowiązanie podatkowe u osób fizycznych nie powstanie jeżeli decyzja wymiarowa (nakaz) zostanie doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał(by) obowiązek podatkowy (gdy podatnik złożył informację, deklarację podatkową w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego). Jeżeli podatnik nie złożył deklaracji (informacji podatkowej) w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego lub w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, zobowiązanie to nie powstaje, pod warunkiem, że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Zobowiązanie podatkowe u osób prawnych (w podatkach gdy konieczne jest złożenie deklaracji, a deklaracji tej nie złożono) nie powstanie jeżeli decyzja określająca wysokość zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Ogólna zasada mówi, że zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Ale jak od każdej zasady i tu znajdziemy wyjątki, które pozwalają przerwać albo zawiesić bieg terminu przedawnienia. I tak: odroczenie terminu zapłaty podatku lub zaległości podatkowej, rozłożenie na raty podatku lub zaległości podatkowej zawiesza bieg terminu przedawnienia. Ogłoszenie upadłości przerywa bieg terminu przedawnienia. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego. Zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony przerywa bieg terminu przedawnienia. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny. Wniesienie skargi do sądu administracyjnego powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia. Termin przedawnienia

16 16 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy biegnie dalej od dnia następującego po dniu doręczenia organowi podatkowemu odpisu orzeczenia sądu administracyjnego, ze stwierdzeniem jego prawomocności. Co ważne nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. Odsetki za zwłokę od zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym są naliczane do dnia upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, włącznie z tym dniem. Jeżeli w trakcie toczącego się postępowania podatkowego zobowiązanie podatkowe uległo przedawnieniu, postępowanie to umarza się w drodze decyzji art Ordynacji podatkowej. Jak skutecznie wyegzekwować w gminie podatki Zagadnienie postępowania organu podatkowego jako wierzyciela w zwłoce zapłaty podatków, reguluje przede wszystkim ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji 26 oraz rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji 27. Pierwsza z czynności postępowania windykacyjnego dotyczy wystawienia upomnienia. Jeżeli podatek nie został zapłacony w terminie, organ podatkowy wysyła upomnienie. Wzór upomnienia stanowi załączniki do rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Koszty upomnienia reguluje Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie wysokości kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej 28. Koszty te na dzień dzisiejszy wynoszą 8,80 zł. Problematykę doręczania upomnień regulują art ustawy Kodeks postępowania administracyjnego 29. Wspomnieć tu należy, że np. upomnienie awizowane na podstawie art. 44 kpa uznaje się za doręczone. W przypadku nieotrzymania potwierdzenia odbioru upomnienia w ciągu 20 dni od daty nadania, wierzyciel składa reklamację w jednostce organizacyjnej Poczty Polskiej, w której nadano upomnienie. W przypadku zaginięcia upomnienia lub braku dowodu doręczenia zobowiązanemu upomnienia, wysyła się je ponownie. To jest jedyna sytuacja, kiedy wierzyciel ma prawo ponownego wysłania upomnienia na tę samą zaległość. Prawo nie zezwala kierowania więcej niż jedno upomnienie na tę samą zaległość. Koszty upomnienia nie podlegają umorzeniu, chyba że taką alternatywę przewiduje specjalna uchwała rady gminy. Zaległe koszty upomnienia dochodzimy w postępowaniu egzekucyjnym. Po bezskutecznym upływie terminu określonego w upomnieniu (7 dni od daty otrzymania upomnienia) wierzyciel wystawia tytuł wykonawczy. Tytuł kierujemy do właściwego miejscowo naczelnika urzędu skarbowego. Wierzyciel (jeśli zna, wie) przekazuje organowi egzekucyjnemu posiadane informacje o majątku i źródłach dochodu zobowiązanego. Jest on zobowiązany przesyłać tytuły wykonawcze systematycznie i bez zbędnej zwłoki. Do tytułu wierzyciel dołącza dowód doręczenia upomnienia. Wyjątek od tej zasady stanowią przypadki, gdy zobowiązany ma ustawowy obowiązek obliczenia lub uiszczenia należności pieniężnej bez wezwania, a w deklaracji zostało zamieszczone pouczenie, że stanowi ona podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego 26 Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz z późn. zm.). 27 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137, poz z późn. zm.). 28 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 listopada 2001 r. w sprawie wysokości kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej (Dz. U. Nr 137, poz. 1543). 29 Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz z późn. zm.).

17 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy 17 lub egzekucja dotyczy grzywien nałożonych w drodze mandatu karnego w sprawach o wykroczenia lub dotyczy kar pieniężnych i kosztów postępowania w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych lub dotyczy kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych. W tytule wykonawczym wykazuje się należności pieniężne po zaokrągleniu do pełnych dziesiątek groszy. Różnice występujące w końcowym rozliczeniu kwot uzyskanych z egzekucji, wynikające z zaokrąglenia, traktuje się odpowiednio jako kwoty należne albo umorzone z mocy prawa. Organ egzekucyjny bada z urzędu dopuszczalność egzekucji administracyjnej, nie jest jednak uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Dłużnik mający zastrzeżenia do wszczętej egzekucji może wnieść zarzuty. Podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być m.in.: wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku lub odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej lub określenie egzekwowanego obowiązku niezgodne z treścią decyzji lub błąd co do osoby zobowiązanego lub niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego lub brak uprzedniego doręczenia upomnienia lub zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego lub prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny. Zarzuty dłużnik wnosi za pośrednictwem organu egzekucyjnego. Naczelnik urzędu skarbowego rozpatruje je po uzyskaniu stanowiska wierzyciela. Wierzyciel swoje stanowisko wyraża w drodze postanowienia w sprawie stanowiska wierzyciela. Wniesienie zarzutów nie wstrzymuje prowadzenia egzekucji (organ egzekucyjny w uzasadnionych przypadkach może wstrzymać postępowanie egzekucyjne). Na wydanie postanowienia w sprawie stanowiska wierzyciela do wniesionych zarzutów, wierzyciel ma 14 dni. W przeciwnym razie organ egzekucyjny zawiesi postępowanie do czasu wydania postanowienia. Po otrzymaniu ostatecznego postanowienia w sprawie stanowiska wierzyciela, organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów, a jeżeli zarzuty są uzasadnione o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Na postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów służy zobowiązanemu oraz wierzycielowi zażalenie, które podlega rozpatrzeniu w terminie 14 dni od dnia doręczenia organowi odwoławczemu. Wierzyciel ma prawo, a nawet obowiązek interesować się dalszymi losami zaległości objętej tytułem wykonawczym. Jest uprawniony do uzyskania w organie egzekucyjnym informacji o sposobie załatwienia wniosku egzekucyjnego, a organ egzekucyjny ma obowiązek udzielić wierzycielowi wyczerpującej odpowiedzi. Wierzyciel niezwłocznie zawiadamia organ egzekucyjny o każdej zmianie wysokości należności objętej tytułem egzekucyjnym wraz z podaniem daty zmiany i jej przyczyny. Zawiadamia też organ egzekucyjny o zmianie w stanie zaległości wynikającej z jej odroczenia lub rozłożenia na raty. Jeżeli zmiany wynikają z decyzji, wierzyciel dołącza do zawiadomienia kopię decyzji. Postępowanie egzekucyjne wywiera też wpływ na toczące się postępowanie odwoławcze od decyzji wydanej w sprawie zobowiązania, na które wystawiono tytuł wykonawczy. Otóż, jeżeli odwołanie nie zostało rozpatrzone w terminie określonym w art Ordynacji podatkowej (w ciągu 2 miesięcy), a decyzja do tego czasu nie została wykonana, jej wykonanie ulega wstrzymaniu z mocy prawa w granicach określonych w odwołaniu do dnia doręczenia decyzji organu odwoławczego. Jeżeli zastosowanie dostępnych środków egzekucyjnych, nie było możliwe lub okazało się bezskuteczne, może być przeprowadzona egzekucja z nieruchomości. W tym przypadku organem egzekucyjnym jest organ właściwy ze względu na położenie nieruchomości. Egzekucje

18 18 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy z nieruchomości naczelnik urzędu skarbowego prowadzi na wyraźny wniosek wierzyciela. Do wniosku należy załączyć odpis księgi wieczystej. Egzekucje tę wszczyna się po otrzymaniu od wierzyciela zaliczki na pokrycie przewidywanych wydatków. Łączna kwota zaliczki od jednego wierzyciela finansującego nie może być większa niż 5% egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia jej w terminie i nie większa niż zł, z tym że kwotę odsetek przyjmuje się na dzień ustalenia pierwszej zaliczki. Zajęcie nieruchomości następuje przez wezwanie zobowiązanego, aby zapłacił egzekwowaną należność w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. Organ egzekucyjny przesyła do sądu wniosek o dokonanie w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji oraz przesyła wierzycielowi zawiadomienie o zajęciu nieruchomości. Po upływie 14 dni od daty doręczenia dłużnikowi wezwania do zapłaty, organ egzekucyjny dokonuje opisu i oszacowania wartości zajętej nieruchomości. Zajętą nieruchomość organ egzekucyjny sprzedaje w drodze licytacji publicznej. Termin licytacji nie może być wyznaczony wcześniej niż po upływie 30 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu opisu i oszacowania wartości nieruchomości. O licytacji organ egzekucyjny zawiadamia przez publiczne obwieszczenie. Jeżeli pierwsza licytacja nie doszła do skutku, organ egzekucyjny wyznacza drugą licytację, na której cena wywoławcza wynosi 70% oszacowanej wartości nieruchomości. Wierzyciel i współwłaściciel mają prawo złożyć wniosek o przejęcie nieruchomości, w terminie 7 dni od dnia licytacji. Jeżeli i po drugiej licytacji, wierzyciel ani współwłaściciel nie przejął nieruchomości na własność, organ egzekucyjny wyznacza trzecią licytację, na której cena wywoławcza wynosi 65% oszacowanej wartości nieruchomości. Jeżeli po trzeciej licytacji żaden z wierzycieli nie przejął nieruchomości na własność, postępowanie egzekucyjne umarza się. Nowa egzekucja z tej samej nieruchomości może być wszczęta dopiero po upływie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu egzekucji. Po zamknięciu licytacji organ egzekucyjny wydaje postanowienie o przybiciu na rzecz licytanta, który zaoferował najwyższą cenę. Z chwilą gdy postanowienie o przybiciu stało się ostateczne, organ egzekucyjny wzywa licytanta, który uzyskał przybicie, aby w terminie 14 dni od otrzymania wezwania złożył do depozytu organu egzekucyjnego cenę nabycia z potrąceniem wadium złożonego w gotówce. Termin 14 dni może zostać wydłużony do 3 miesięcy. Jeżeli postanowienie o przybiciu stało się ostateczne i nabywca uiścił cenę, organ egzekucyjny wydaje postanowienie o przyznaniu własności. Postanowienie o przyznaniu własności, które stało się ostateczne, przenosi własność na nabywcę i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności przez wpis w księdze wieczystej. Z chwilą kiedy postanowienie o przyznaniu własności stało się ostateczne, nabywca ponosi daniny publiczne przypadające z nieruchomości (podatek od nieruchomości, rolny, leśny) art. 112b 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się najpierw koszty egzekucyjne i koszty upomnień, później pozostałe należności. Organ egzekucyjny sporządza plan podziału kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości niezwłocznie, gdy postanowienie o przyznaniu własności nieruchomości staje się ostateczne. W wyniku sprzedaży nieruchomości w drodze licytacji wygasają wszystkie hipoteki. Egzekwować zaległe należności od dłużnika gminy możemy również wtedy, gdy podatnik przebywa poza granicami naszego kraju. Dzieje się tak na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie postępowania przy korzystaniu z pomocy obcego państwa w dochodzeniu określonych należności pieniężnych 30. Jeżeli przy dochodzeniu należności pieniężnej zachodzi 30 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 października 2006 r. w sprawie postępowania przy korzystaniu z pomocy obcego państwa w dochodzeniu określonych należności pieniężnych (Dz. U. Nr 192, poz. 1419).

19 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy 19 potrzeba skorzystania z pomocy obcego państwa, wierzyciel lub organ egzekucyjny, kieruje wniosek o udzielenie pomocy do ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Do wniosku o dochodzenie należności dołącza się: urzędowy odpis tytułu wykonawczego, na podstawie którego prowadzi się egzekucję oraz zaktualizowany tytuł wykonawczy, o którym mowa w art. 66y 3 ustawy, wystawiany przez polskiego wierzyciela i stanowiący podstawę dochodzenia należności na terytorium obcego państwa, stanowiący załącznik nr 4 do rozporządzenia oraz urzędowy odpis orzeczenia lub innego dokumentu stanowiącego podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego oraz urzędowy odpis informacji właściwego organu egzekucyjnego o bezskuteczności całości lub części egzekucji prowadzonej w Rzeczypospolitej Polskiej w celu ściągnięcia należności objętych wnioskiem. Może się też zdarzyć prowadzenie postępowania egzekucyjnego nie przez naczelnika urzędu skarbowego lecz przez komornika sądowego. Aby przejść do takiej egzekucji konieczne jest wyczerpanie przez wierzyciela (organ podatkowy) drogi egzekucji administracyjnej. Zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego niedopuszczalna jest droga sądowa dla zaspokojenia należności podatkowych Skarbu Państwa (jednostki samorządu terytorialnego) 31, stwierdzonych tytułem wykonawczym wystawionym przez wierzyciela domagającego się ich uwzględnienia w podziale sumy uzyskanej przez sądową egzekucję z nieruchomości (art kpc) 32. W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej do tego samego środka egzekucyjnego, np. do tej samej nieruchomości, rzeczy albo prawa majątkowego lub niemajątkowego, organ egzekucyjny wstrzymuje czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, zobowiązanego lub z urzędu i przekazuje akta egzekucji administracyjnej sądowi rejonowemu zgodnie z przepisami kpc. Po rozstrzygnięciu przez sąd, tytuły wykonawcze organ egzekucyjny przekazuje z urzędu organowi właściwemu. Jeśli już dojdzie do egzekucji prowadzonej przez komornika sądowego, pamiętajmy o obowiązującej zasadzie złożenia w sądowym organie egzekucyjnym wniosku o prowadzenie egzekucji wraz ze wskazaniem środka egzekucyjnego oraz tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Egzekucja ma niewątpliwie wpływ na przedawnienie zobowiązania. Bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny. Zastosowanie kolejnego środka egzekucyjnego również przerywa bieg terminu przedawnienia. (Interpretacja Nr SP1/648/ /2184/05/ES Ministra Finansów z dnia 13 grudnia 2005 r. w sprawie stosowania przepisu art Ordynacji podatkowej). Mimo dołożenia wszelkiej staranności ze strony wierzyciela i organu egzekucyjnego, nie zawsze udaje się wyegzekwować zaległy podatek. Gdy nie można wyegzekwować należności od dłużnika, organowi podatkowemu pozostaje: przenieść odpowiedzialność za zaległości podatkowe na osoby trzecie lub umorzyć zaległość podatkową podatnikowi z urzędu lub zaczekać na przedawnienie zobowiązania. Uwaga! Niech nikomu nie przyjdzie do głowy ujawnianie zaległości podatników w krajowym rejestrze dłużników. Organy podatkowe obowiązuje w tym zakresie tajemnica skarbowa. Do przestrzegania tajemnicy skarbowej obowiązani są m.in.: wójt, burmistrz (prezydent miasta) oraz pracownicy samorządowych służb finansowych, członkowie samorządowych kolegiów 31 Przypis autora. 32 Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2007 r., sygn. akt III CZP 114/07.

20 20 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (62) 2008 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy odwoławczych oraz ich pracownicy, osoby, które na podstawie odrębnych przepisów odbywają praktykę zawodową w organach podatkowych. Osoby te są obowiązane do złożenia na piśmie przyrzeczenia: Przyrzekam, że będę przestrzegał tajemnicy skarbowej. Oświadczam, że są mi znane przepisy o odpowiedzialności karnej za ujawnienie tajemnicy skarbowej. Akta podatkowe, w tym informacje na temat zaległości podatkowych, organy podatkowe udostępniają: Ministrowi Finansów, innym organom podatkowym, organom kontroli skarbowej, pracownikom wywiadu skarbowego, Najwyższej Izbie Kontroli w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o NIK, sądowi, prokuratorowi, a także upoważnionym na piśmie przez prokuratora funkcjonariuszom Policji lub Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w związku z toczącym się postępowaniem, służbom ochrony państwa, Agencji Wywiadu, Policji, Żandarmerii Wojskowej, Straży Granicznej, Służbie Więziennej i ich posiadającym pisemne upoważnienie funkcjonariuszom lub żołnierzom w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania sprawdzającego na podstawie przepisów o ochronie informacji niejawnych, szefowi Centralnego Biura Antykorupcyjnego, jeżeli jest to konieczne dla skutecznego zapobieżenia przestępstwom lub ich wykrycia albo ustalenia sprawców i uzyskania dowodów, biegłym powołanym w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej w zakresie określonym przez organ podatkowy, wojewodzie i Prezesowi Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców w zakresie prowadzonych postępowań dotyczących legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium RP, innym organom w przypadkach i na zasadach określonych w odrębnych ustawach oraz ratyfikowanych umowach międzynarodowych, których stroną jest RP, powiatowym oraz wojewódzkim urzędom pracy, jednostkom organizacyjnym KRUS, jednostkom organizacyjnym ZUS, ministrowi do spraw wewnętrznych w celu realizacji zadań określonych w przepisach o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, szefowi Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w celu realizacji jego zadań ustawowych, komornikom sądowym w związku z toczącym się postępowaniem egzekucyjnym, wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast w zakresie prowadzonych postępowań o przyznanie świadczeń rodzinnych lub zaliczek alimentacyjnych, ośrodkom pomocy społecznej i powiatowym centrom pomocy rodzinie w zakresie prowadzonych postępowań o świadczenia z pomocy społecznej. Przenoszenie odpowiedzialności podatkowej na osoby trzecie Regulacja prawna tego tematu zawarta jest w art Ordynacji podatkowej. Za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Grono osób trzecich jest zbiorem zamkniętym. Ordynacja podatkowa do kręgu tego zalicza: byłego małżonka podatnika, członka rodziny prowadzącego z podatnikiem działalność gospodarczą, nabywcę przedsiębiorstwa, zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub nabywcę składników majątku, dzierżawcę lub użytkownika nieruchomości, wspólnika spółki jawnej, partnerskiej, komplementariusza spółki komandytowej, członka zarządu, pełnomocnika i wspólnika spółki z o.o. i spółki akcyjnej, osobę prawną przejmującą lub powstałą w wyniku podziału innej osoby prawnej, gwaranta i poręczyciela. Odpowiedzialność każdej z tych osób za zaległości podatkowe jest inna. Były małżonek podatnika (małżonek rozwiedziony, po unieważnieniu małżeństwa oraz w separacji) odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej. Jego odpowiedzialność ograniczona jest do wysokości wartości przypadającego udziału w majątku