NA ŚRÓDLĄDOWYCH DROGACH WODNYCH UNII EUROPEJSKIEJ

Transkrypt

1 RYSZARD WAWRUCH Akademia Morska w Gdyni Katedra Nawigacji USŁUGA INFORMACJI RZECZNEJ (RIS) NA ŚRÓDLĄDOWYCH DROGACH WODNYCH UNII EUROPEJSKIEJ I ZASADNOŚĆ JEJ USTANOWIENIA W POLSCE W artykule przedstawiono wyniki analizy postanowień Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/44/WE z 7 września 2005 roku w sprawie zharmonizowanych usług informacji rzecznej (RIS) na śródlądowych drogach wodnych w Unii Europejskiej i wydanych na jej podstawie rozporządzeń Komisji Europejskiej oraz celowości i możliwości wdrożenia tych aktów prawnych w Polsce. Dyrektywa 2005/44/WE dotyczy wdrożenia i funkcjonowania RIS na wszystkich śródlądowych drogach wodnych co najmniej IV klasy państw członkowskich UE oraz w portach znajdujących się na takich drogach wodnych, wymienionych w decyzji nr 1346/2001/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 roku, zmieniającej decyzję nr 1692/96/WE w sprawie portów morskich, portów śródlądowych i terminali intermodalnych. 1. USŁUGI INFORMACJI RZECZNEJ (RIS) NA ŚRÓDLĄDOWYCH DROGACH WODNYCH UNII EUROPEJSKIEJ Część państw członkowskich Unii Europejskiej wprowadziła na swoich śródlądowych drogach wodnych usługę informacji rzecznej oznaczaną dalej skrótem RIS (River Information Service). Usługę tę wprowadzono celem podwyższenia poziomu bezpieczeństwa i efektywności żeglugi śródlądowej i obniżenia jej szkodliwego wpływu na środowisko naturalne poprzez świadczenie serwisu informacyjnego dla jednostek pływających i wprowadzenie systemów kontroli i zarządzania ruchem na śródlądowych drogach wodnych. Ustanowienie środków technicznych RIS obejmuje wprowadzenie [2]: systemu obrazowania map elektronicznych i informacji w żegludze śródlądowej, zwanego dalej ECDIS śródlądowym, elektronicznego systemu raportowania statków za pośrednictwem śródlądowego systemu automatycznej identyfikacji (AIS), radiowego serwisu informacyjnego, systemów pozycjonowania statków o odpowiednim stopniu dokładności i integralności, radarowych systemów kontroli ruchu i systemów monitorowania jednostek pływających. W danym państwie, względnie na danej rzece, serwis RIS jest budowany w oparciu o systemy interoperacyjne, których podstawą są otwarte i publiczne standardy techniczne, dostępne bez ograniczeń dla wszystkich dostawców i użytkowników systemu.

2 126 PRACE WYDZIAŁU NAWIGACYJNEGO AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 24, 2010 Dla zapewnienia interoperatywności systemów wprowadzanych na różnych rzekach i przez organy administracyjne różnych państw, Parlament Europejski i Rada Europy opublikowały w dniu 7 września 2005 roku Dyrektywę 2005/44/WE w sprawie zharmonizowanych usług informacji rzecznej (RIS) w transeuropejskiej sieci śródlądowej, rozumianej ogólnie jako infrastruktura transportowa, systemy zarządzania ruchem oraz systemy ustalania pozycji i nawigacji [1]. Sieć tę tworzą rzeki i kanały oraz połączenia między nimi. W szczególności obejmuje ona wzajemne połączenia pomiędzy ośrodkami przemysłowymi i aglomeracjami śródlądowymi oraz obsługujące je porty i terminale. Wymieniona w dyrektywie transeuropejska sieć śródlądowa jest elementem transeuropejskiej sieci transportowej tworzonej etapami do 2010 roku poprzez integrację infrastruktury sieci transportu lądowego, morskiego i lotniczego we Wspólnocie Europejskiej, zgodnie z zarysem przedstawionym w Decyzji Nr 1692/96 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lipca 1996 roku w sprawie wspólnotowych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej, zaktualizowanej Decyzją 1346/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 roku, zmieniającą decyzję 1692/96/WE w zakresie portów morskich, portów śródlądowych i terminali intermodalnych. Dyrektywa 2005/44/WE dotyczy wdrożenia i funkcjonowania RIS tylko na śródlądowych drogach wodnych co najmniej IV klasy państw członkowskich UE, które są połączone drogami wodnymi co najmniej IV klasy z drogami wodnymi co najmniej tej samej klasy innego państwa członkowskiego oraz portów znajdujących się na takich drogach wodnych, wymienionych w cytowanej już decyzji nr 1346/2001/WE [1]. Omawiana dyrektywa ustanawia zasady rozmieszczania zharmonizowanych usług informacji rzecznej (RIS) we Wspólnocie Europejskiej i korzystania z nich w celu wsparcia transportu śródlądowego, mając na względzie zwiększenie jego bezpieczeństwa, wydajności i poprawy oddziaływania na środowisko naturalne oraz usprawnienie współpracy z innymi rodzajami transportu. Określa ona ramy dla ustanowienia i dalszego rozwoju wymagań, specyfikacji i warunków technicznych koniecznych do zapewnienia zharmonizowanych, interoperacyjnych i otwartych usług RIS na śródlądowych drogach wodnych UE. Wymieniona w dyrektywie klasa IV dróg wodnych powinna być określana zgodnie z zasadami klasyfikacji europejskich śródlądowych dróg wodnych ustanowionymi rezolucją nr 30 Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (EKG ONZ) z dnia 12 listopada 1992 roku. Zgodnie z nimi, droga śródlądowa klasy IV to droga pozwalająca na przepłynięcie statku lub barki o długości do m i szerokości do 9,5 m. Dodatkowo, jeżeli droga wodna wchodząca w skład sieci śródlądowej jest modernizowana lub budowana, to stawiane jej wymagania techniczne muszą odpowiadać przynajmniej IV klasie i pozwalać w przyszłości na osiągnięcie poziomu klasy Va lub Vb, a także stwarzać dogodne warunki do żeglugi statków używanych w transporcie kombinowanym. Droga wodna klasy Va powinna pozwalać na przepłynięcie statku lub barki o długości do 110 m i szerokości do 11,4 m, a klasy Vb o takiej samej szerokości, ale o długości do m.

3 R. Wawruch, Usługa informacji rzecznej (RIS) na śródlądowych drogach wodnych Unii Europejskiej Dyrektywa 2005/44/WE definiuje w następujący sposób niżej wymienione pojęcia [1]: 1. Usługę informacji rzecznej (RIS) jako zharmonizowaną usługę informacyjną, wspierającą zarządzanie ruchem i transportem w żegludze śródlądowej i współdziałanie z innymi rodzajami transportu wszędzie tam, gdzie jest to technicznie wykonalne. RIS obejmuje usługi takie, jak: informację o drogach wodnych, informację o ruchu, zarządzanie ruchem, wspomaganie łagodzenia skutków katastrof, informację dla zarządzania transportem, usługi statystyczne i celne oraz opłaty żeglugowe i portowe. 2. Informację o drogach wodnych jako informacje geograficzne, hydrologiczne i administracyjne dotyczące dróg wodnych. 3. Taktyczną informację o ruchu jako informację dotyczącą ruchu lokalnego, wpływającą na natychmiastowe decyzje o aktualnej sytuacji żeglugowej. 4. Strategiczną informację o ruchu jako informacje wpływające na średnioi długoterminowe decyzje użytkowników RIS. 5. Zastosowanie RIS jako świadczenie usług informacji rzecznej przy użyciu wyspecjalizowanych systemów. 6. Centrum RIS jako miejsce, w którym operatorzy RIS zarządzają usługami. 7. Użytkowników RIS jako różne grupy użytkowników, w tym: grupę osób dowodzących jednostkami pływającymi transportu śródlądowego, zwanych kierownikami statków, operatorów RIS, systemów kontroli ruchu statków, śluz, mostów, portów i terminali, obsługę centrów kryzysowych służb ratowniczych, armatorów statków, właścicieli i załadowców ładunku, organy administracji żeglugi śródlądowej. 8. Interoperatywność jako harmonizację usługi, treści danych oraz formatu i częstotliwości ich przesyłania w sposób zapewniający wszystkim użytkownikom RIS dostęp do takich samych usług i informacji na poziomie europejskim. W celu utworzenia RIS państwa członkowskie UE powinny [1]: 1. Dostarczyć użytkownikom RIS, w dostępnej formie elektronicznej, wszelkich istotnych danych dotyczących żeglugi i planów podróży na śródlądowych drogach wodnych, obejmujących w szczególności: drogi wodne z oznaczeniem ich długości w kilometrach, ograniczenia w odniesieniu do jednostek pływających lub ich zestawów pod względem ich długości, szerokości, zanurzenia i wysokości nawodnej, godziny eksploatacji struktur ograniczających ruch statków, np. śluz i mostów, lokalizacje portów i miejsc przeładunkowych, dane informacyjne o istotnych dla żeglugi wodowskazach. 2. Zapewnić, że oprócz danych wymienionych w punkcie poprzednim, użytkownicy RIS mają dostęp do elektronicznych map nawigacyjnych, odpowiednich do celów żeglugi, dla śródlądowych dróg wodnych klasy nie niższej niż Va

4 128 PRACE WYDZIAŁU NAWIGACYJNEGO AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 24, 2010 (określonej zgodnie z klasyfikacją europejskich śródlądowych dróg wodnych EKG ONZ). 3. Umożliwiać właściwym władzom, w zakresie wymaganym przepisami krajowymi lub międzynarodowymi dotyczącymi raportowania statków, otrzymywanie elektronicznych raportów ze statków zawierających wymagane dane. W przypadku transportu transgranicznego informacje te powinny być przekazywane właściwym władzom sąsiedniego państwa przed dotarciem statku do granicy. 4. Zapewnić dostarczenie kierownikom statków, co najmniej w dostępnej formie elektronicznej, komunikatów zawierających informacje o stanie wody lub maksymalnym dopuszczalnym zanurzeniu i sytuacji lodowej na śródlądowych drogach wodnych, w formie znormalizowanych, zakodowanych i gotowych do pobrania wiadomości. Znormalizowana wiadomość powinna zawierać co najmniej informacje niezbędne do bezpiecznej żeglugi. Celem zapewnienia wsparcia RIS i interoperacyjności jego usług, Komisja Europejska określiła wytyczne techniczne w zakresie planowania, wdrażania i wykorzystania operacyjnego usług, a także specyfikacje techniczne, w szczególności dotyczące [3,4]: ECDIS śródlądowego, elektronicznego raportowania statków, komunikatów dla kierowników statków, systemów kontroli ruchu statków, zgodności wyposażenia niezbędnego do korzystania z RIS. Wymienione wytyczne i specyfikacje techniczne powinny być określone przez Komisję Europejską zgodnie z niżej wymienionym harmonogramem: wytyczne RIC do 20 czerwca 2006 roku, specyfikacje techniczne dla ECDIS śródlądowego, elektronicznego raportowania statków i komunikatów dla kierowników statków do 20 października 2006 roku, specyfikacje techniczne dla systemów kontroli ruchu statków do 20 grudnia 2006 roku. Dokumenty te miały być opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i wejść w życie następnego dnia po ich publikacji. Należy podkreślić, że przedstawiony harmonogram czasowy nie został dotrzymany. Zgodnie z postanowieniami artykułu 5 omawianej dyrektywy 2005/44/WE, w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowano poszczególne rozporządzenia Komisji Europejskiej w niżej wymienionych terminach: Nr 414/2007 z dnia 13 marca 2007 roku w sprawie wytycznych dotyczących usług informacji rzecznej (RIS), Nr 415/2007 z dnia 13 marca 2007 roku dotyczące specyfikacji technicznych systemów kontroli ruchu statków, Nr 416/2007 z dnia 22 marca 2007 roku dotyczące specyfikacji technicznych dla kierowników statków.

5 R. Wawruch, Usługa informacji rzecznej (RIS) na śródlądowych drogach wodnych Unii Europejskiej W przypadku śródlądowego systemu automatycznej identyfikacji (AIS) mają zastosowanie przepisy porozumienia regionalnego dotyczące usług radiotelefonicznych na śródlądowych drogach wodnych, zawartego w Bazylei w dniu 6 kwietnia 2000 roku w formie rozporządzenia Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej (ITU). Dla celów RIS, dla których wymagane jest dokładne pozycjonowanie, zaleca się wykorzystanie technologii pozycjonowania satelitarnego, które powinny być, w miarę możliwości, interoperacyjne z innymi odpowiednimi systemami i zintegrowane z nimi, zgodnie z decyzjami obowiązującymi w tym zakresie. Tam, gdzie jest to konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa żeglugi i wymagane przez właściwe organy administracji, specyfikacje techniczne, wyposażenie i oprogramowanie systemu RIS podlegają homologacji określającej zgodność z tymi specyfikacjami przed ich oddaniem do użytku na śródlądowych drogach wodnych. Państwa członkowskie UE posiadające śródlądowe drogi wodne objęte postanowieniami omawianej dyrektywy były zobowiązane do [1]: wprowadzenia w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych, niezbędnych do wykonania postanowień dyrektywy, w terminie do dnia 20 października 2007 roku oraz niezwłocznego przekazania tych przepisów do Komisji Europejskiej, podjęcia niezbędnych środków w celu zapewnienia zgodności z przygotowanymi przez Komisję Europejską wytycznymi i specyfikacjami technicznymi nie później niż 30 miesięcy po dacie ich wejścia w życie. W przypadku śródlądowych dróg wodnych objętych postanowieniami dyrektywy, ale o małym natężeniu ruchu, oraz dróg wodnych, dla których koszty wdrożenia byłyby nieproporcjonalne w stosunku do uzyskanych korzyści, Komisja Europejska mogła, na wniosek państwa członkowskiego, przedłużyć okres wdrażania postanowień dyrektywy. Wnioskujące państwo powinno, wraz z wnioskiem, dostarczyć uzasadnienie z podaniem natężenia ruchu i warunków ekonomicznych panujących na danej drodze wodnej. Do czasu podjęcia decyzji przez Komisję państwo członkowskie, które wystąpiło o przedłużenie, mogło kontynuować swoją działalność, tak jak gdyby przedłużenie zostało udzielone. Państwo członkowskie może wymieniony wniosek ponawiać [1,2]. Komisja Europejska była zobowiązana monitorować tworzenie RIS we Wspólnocie oraz złożyć Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie z wdrażania postanowień dyrektywy do 20 października 2008 roku. 2. WYTYCZNE DLA RIS I JEGO ELEMENTÓW Wytyczne dla RIS i jego elementów opisują cele i zadania usługi informacji rzecznej oraz zasady jej planowania i opracowywania wymagań technicznych dla poszczególnych elementów składowych: ECDIS śródlądowego, elektronicznego raportowania statków, komunikatów dla kierowników statków i systemów kontroli ruchu statków.

6 130 PRACE WYDZIAŁU NAWIGACYJNEGO AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 24, Wytyczne dla RIS Wymienione w artykule 5 dyrektywy wytyczne dla RIS zostały przygotowane z uwzględnieniem opracowanych i zaakceptowanych przez Komisję Europejską [1]: wymagań technicznych dla planowania, wdrażania i wykorzystania usług i systemów pokrewnych, wymagań dotyczących struktury i organizacji RIS, zaleceń dla statków mających rozpocząć korzystanie z RIS w odniesieniu do poszczególnych usług oraz stopniowego rozwoju RIS. W szczególności, wytyczne te [3, 4]: 1. Definiują pojęcia: usługi informacji rzecznej (RIS), systemu RIS, jego obszaru oraz władz i użytkowników, śródlądowego VTS, jego obszaru i centrum. 2. Określają dla RIS: strukturę, cele i zadania RIS, zasady planowania RIS, trzy poziomy informacyjne: informacje o torach wodnych (FI), taktyczne informacje o ruchu (TTI), strategiczne informacje o ruchu (STI), zakresy poszczególnych usług informacyjnych, dekompozycję funkcjonalną usług informacji rzecznej, związek między usługami informacji rzecznej i systemami technicznymi umożliwiającymi ich realizację, logistyczne zastosowania RIS, obejmujące: planowanie podróży, zarządzanie transportem, zarządzanie intermodalnymi portami i terminalami, zarządzanie ładunkami i jednostkami pływającymi. procedury normalizacyjne RIS. 3. Wyszczególniają dane wymagane w raportach składanych przez statki. 4. Precyzują zakres usługi wspomaganie łagodzenia skutków katastrofy. 5. Odsyłają, w zakresie spraw związanych z zarządzaniem ruchem statków, do wytycznych Międzynarodowego Stowarzyszenia Administracji Systemów Nawigacyjnych i Latarń Morskich (IALA) dla centrów informacji o ruchu statków na wodach śródlądowych (Inland VTS Guidelines of IALA). Ze względu na międzynarodowy charakter transportu rzecznego i jego funkcjonowanie na styku z transportem morskim, kolejowym i drogowym, w wytycznych RIS zwrócono uwagę na kwestię procedur normalizacyjnych usług informacji rzecznej i na konieczność współpracy w tym zakresie z instytucjami międzynarodowymi zaangażowanymi w normalizację sektora morskiego: Międzynarodową Organizacją Hydrograficzną (IHO) i Międzynarodową Komisją Elektrotechniczną (IEC) w zakresie spraw związanych z ECDIS śródlądowym,

7 R. Wawruch, Usługa informacji rzecznej (RIS) na śródlądowych drogach wodnych Unii Europejskiej Międzynarodowym Stowarzyszeniem Służb Oznakowania Nawigacyjnego i Latarń Morskich (IALA) w zakresie spraw związanych z VTS śródlądowym, Międzynarodowym Stowarzyszeniem Żeglugowym (PIANC) w zakresie usług informacji rzecznej, Międzynarodową Unią Telekomunikacyjną (ITU), Europejskim Instytutem Norm Telekomunikacyjnych (ETSI), IEC i IALA w zakresie śródlądowego systemu automatycznej identyfikacji (AIS), Międzynarodową Unią Telekomunikacyjną (ITU) w zakresie łączności w paśmie VHF na wodach śródlądowych, Europejską Komisję Gospodarczą ONZ (EKG ONZ) w zakresie specjalnych norm znajdujących zastosowanie w elektronicznym raportowaniu statków (np. normy elektronicznej wymiany danych dla celów administracji, handlu i transportu (EDIFACT) ECDIS śródlądowy Specyfikacje techniczne dla ECDIS śródlądowego, które powinny być ustanowione zgodnie z postanowieniami artykułu 5 dyrektywy, są opracowywane z zachowaniem następujących zasad: zgodności z ECDIS morskim w celu ułatwienia ruchu statków śródlądowych w strefach ruchu mieszanego w ujściach rzek oraz w ruchu morsko-rzecznym, określenia minimalnych wymagań sprzętowych dla ECDIS śródlądowego, jak również minimalnej zawartości elektronicznych map nawigacyjnych potrzebnych do zapewnienia bezpieczeństwa żeglugi, a w szczególności: dużej niezawodności i dostępności wyposażenia stosowanego w ECDIS śródlądowym, odporności wyposażenia ECDIS pozwalającej na wytrzymanie przez nie trudnych warunków środowiskowych panujących przeważnie na statku, bez jakiegokolwiek uszczerbku dla jakości i niezawodności jego pracy, uwzględnienia w elektronicznej mapie nawigacyjnej wszelkiego rodzaju obiektów geograficznych (np. granic dróg wodnych, budowy linii brzegowej, znaków nawigacyjnych), potrzebnych do bezpiecznej żeglugi, monitorowania mapy elektronicznej podczas prowadzenia statku za pomocą nałożonego na nią obrazu radarowego, integracji informacji o głębokości drogi wodnej w elektronicznej mapie nawigacyjnej oraz jej obrazowania względem wcześniej zaprogramowanych lub rzeczywistych poziomów wody, integracji w elektronicznej mapie nawigacyjnej informacji dodatkowych (np. pochodzących z innych źródeł niż od właściwych organów, np. służb hydrograficznych) i ich przedstawiania w ECDIS śródlądowym w sposób nie naruszający informacji potrzebnych do bezpiecznej żeglugi, dostępności elektronicznych map nawigacyjnych dla użytkowników RIS, dostępności danych do elektronicznych map nawigacyjnych dla wszystkich producentów aplikacji tam, gdzie jest to właściwe, w zamian za uzasadnioną kosztami opłatę.

8 132 PRACE WYDZIAŁU NAWIGACYJNEGO AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 24, Elektroniczne raportowanie statków Specyfikacje techniczne dla elektronicznego raportowania statków w żegludze śródlądowej, zgodnie z art. 5 dyrektywy, są opracowywane z zachowaniem następujących zasad [4]: ułatwienia wymiany danych elektronicznych pomiędzy właściwymi organami państw członkowskich, pomiędzy uczestnikami żeglugi śródlądowej i morskiej oraz w transporcie multimodalnym obejmującym żeglugę śródlądową, korzystania ze znormalizowanej treści komunikatów służących do łączności między statkami i organami administracji, kontroli i zarządzania ruchem itp. oraz pomiędzy tymi organami w celu zapewnienia zgodności z zasadami obowiązującymi w żegludze morskiej, wykorzystania uznanych w skali międzynarodowej list kodów i klasyfikacji, w miarę możliwości uwzględniających potrzeby żeglugi śródlądowej, np. opracowanych przez Międzynarodową Organizacje Morską (IMO) kodeksu ładunków niebezpiecznych przewożonych w opakowaniach, tzw. Kodeksu IMDG, oraz Międzynarodowego Kodeksu Ochrony Bezpieczeństwa Statków i Obiektów Portowych, tzw. Kodeksu ISPS, wykorzystania niepowtarzalnych europejskich numerów identyfikacyjnych statków Komunikaty dla kierowników statków Zgodnie z artykułem 5 dyrektywy, specyfikacje techniczne dotyczące komunikatów kierowanych do kierowników statków, a w szczególności informacje o drogach wodnych, o ruchu i związane z zarządzaniem oraz planowaniem podróży, są opracowywane z zachowaniem następujących zasad [4]: znormalizowanej struktury danych, wykorzystującej uprzednio zdefiniowane moduły tekstowe, zakodowanej w stopniu umożliwiającym automatyczne tłumaczenie jej najważniejszych treści na inne języki oraz ułatwiającym automatyczną implementację komunikatów przez systemy planowania rejsów, zgodności znormalizowanej struktury danych komunikatów ze strukturą danych stosowaną w ECDIS śródlądowym w celu ułatwienia automatycznej implementacji komunikatów dla kapitanów przez ECDIS śródlądowy Systemy kontroli ruchu statków Specyfikacje techniczne dla systemów kontroli ruchu statków, zgodne z art. 5 dyrektywy, są opracowywane z zachowaniem [3]: wymagań dotyczących systemów przekazujących komunikaty dla kierowników statków, standardów tych komunikatów i procedur ich nadawania, tak by było możliwe automatyczne ich dostarczanie na statki znajdujące się w obszarze kontroli ruchu,

9 R. Wawruch, Usługa informacji rzecznej (RIS) na śródlądowych drogach wodnych Unii Europejskiej rozróżnienia pomiędzy systemami dostosowanymi do wymagań taktycznych i strategicznych z uwzględnieniem wymagań dotyczących dokładności i określania pozycji statku i częstotliwości jej aktualizacji, stosownych systemów technicznych kontroli ruchu statków, takich jak śródlądowy system automatycznej identyfikacji (Inland Automatic Identification System), zgodności formatu danych śródlądowego systemu automatycznej identyfikacji (AIS) z morskim systemem AIS. 3. CELOWOŚĆ WPROWADZENIA RIS W POLSCE Zgodnie z informacją przedstawioną w rozdziale pierwszym, postanowienia opisanej w artykule dyrektywy 2005/44/WE dotyczą zasad wdrożenia i funkcjonowania usługi informacji rzecznej (RIS) tylko w ramach międzynarodowej sieci śródlądowych dróg wodnych co najmniej IV klasy państw członkowskich Unii Europejskiej (EU) oraz w portach znajdujących się na tych drogach wodnych, wymienionych w decyzji nr 1346/2001/WE z dnia 22 maja 2001 roku. W Polsce co najmniej IV klasę posiadają aktualnie tylko [5]: klasę Vb Odra poniżej Ognicy (697 km) i Martwa Wisła od Przegaliny (0 km) do 11,5 km, klasę Va Wisła między Płockiem (632 km) i Włocławkiem (674,8 km), klasę IV Wisła między Oświęcimem (1,8 km) i Łączanami (37,5 km). Z tych dwóch rzek, tylko dolna Odra jest połączona drogami wodnymi co najmniej IV klasy z drogami wodnymi co najmniej tej samej klasy innego państwa członkowskiego UE (Niemiec), a więc postanowienia dyrektywy dotyczą aktualnie jedynie tej rzeki. Polska była zobowiązana do uchwalenia i wprowadzenia w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wprowadzenia RIS w dolnym odcinku Odry w terminie do dnia 20 października 2007 r. W niżej wymienionych terminach była też zobowiązana do wprowadzenia i dostosowania do wymagań rozporządzeń Komisji Europejskiej: usługi informacji rzecznej (RIS) i systemu kontroli ruchu statków na tym odcinku rzeki Odry do 13 września 2009, sposobu rozpowszechniania i zawartości komunikatów dla kierowników statków do 22 września 2009 r. Należy podkreślić, że, jak już wcześniej wspomniano, powyższy wymóg nie jest bezwzględny. W przypadku śródlądowych dróg wodnych o małym natężeniu ruchu oraz dróg, dla których koszty wdrożenia byłyby nieproporcjonalne w stosunku do osiągniętych korzyści, Komisja Europejska może, na wniosek państwa członkowskiego, przedłużyć okres wdrażania postanowień dyrektywy [1]. Z wnioskiem takim wystąpił Rząd Polski w 2007 roku i uzyskał dwuletnie przedłużenie okresu wdrożenia. Wydaje się, że żegluga na dolnej Odrze spełnia nadal te wymagania, a perspektywy rozwoju żeglugi śródlądowej nie wskazują na zmianę sytuacji w najbliższej przyszłości. Nic też nie wskazuje na objęcie w najbliższej przyszłości

10 134 PRACE WYDZIAŁU NAWIGACYJNEGO AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 24, 2010 IV klasą innych polskich śródlądowych dróg wodnych. Do bezpośrednio niższej, III klasy, zaliczają się tylko: Odra między Koźlem (98,1 km) i Brzegiem Dolnym (281,6 km) oraz między Kostrzynem (617,6 km) i Ognicą (697 km), Kanał Gliwicki na całej długości, Wisła od wysokości Skawiny (57,8 km) do miejscowości Przewóz (92,6 km) oraz poniżej Tczewa (poniżej 909 km). Pozostała część polskich śródlądowych dróg wodnych ma co najwyżej klasę II. Nie ma więc konieczności objęcia w przewidywalnym terminie usługą informacji rzecznej żeglugi na całej Odrze i w jakimkolwiek odcinku Wisły wraz z Martwą Wisłą. 4. WNIOSKI W artykule przedstawiono skrótowo wytyczne Parlamentu Europejskiego i Rady Europy dotyczące rozwoju śródlądowych dróg wodnych Unii Europejskiej jako jednego z elementów transeuropejskiej sieci transportowej. Postanowienia Dyrektywy 2005/44/WE z dnia 7 września 2005 roku w sprawie zharmonizowanych usług informacji rzecznej (RIS), a także rozporządzeń unijnych w sprawie wytycznych i specyfikacji technicznych dla RIS, ECDIS śródlądowego, śródlądowych systemów kontroli ruchu statków oraz elektronicznego raportowania statków i komunikatów dla ich kierowników, dotyczą tylko dróg wodnych co najmniej IV klasy. W Polsce dotyczą one tylko żeglugi na dolnej Odrze (poniżej 697 km). Ale również tam, ze względu na małe natężenie ruchu, koszty wdrożenia wydają się być nieproporcjonalnie duże w stosunku do oczekiwanych korzyści. Zasadne i celowe wydaje się więc wystąpienie do Komisji Europejskiej o kolejne przedłużenie okresu wdrażania postanowień dyrektywy. LITERATURA 1. Dyrektywa 2005/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie zharmonizowanych usług informacji rzecznej (RIS) na śródlądowych drogach wodnych we Wspólnocie. Bruksela Rozporządzenie Komisji (WE) nr 414/2007 z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie wytycznych usług informacji rzecznej (RIS), o których mowa w art. 5 dyrektywy 2005/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zharmonizowanych usług informacji rzecznej (RIS) na śródlądowych drogach wodnych we Wspólnocie. Bruksela Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 415/2007 z dnia 13 marca 2007 r. dotyczące specyfikacji technicznych dotyczących systemów kontroli ruchu statków, o których mowa w art. 5 dyrektywy 2005/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zharmonizowanych usług informacji rzecznej (RIS) na śródlądowych drogach wodnych we Wspólnocie. Bruksela 2007.

11 R. Wawruch, Usługa informacji rzecznej (RIS) na śródlądowych drogach wodnych Unii Europejskiej Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 416/2007 z dnia 22 marca 2007 r. dotyczące specyfikacji technicznych dla kierowników statków, o których mowa w art. 5 dyrektywy 2005/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zharmonizowanych usług informacji rzecznej (RIS) na śródlądowych drogach wodnych we Wspólnocie. Bruksela Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 maja 2002 roku w sprawie klasyfikacji dróg wodnych. RIVER INFORMATION SERVICE (RIS) ON INLAND WATERWAYS IN THE EUROPEAN UNION AND ADVISABILITY OF ITS ESTABLISHING IN POLAND Summary Paper presents Directive 2005/44/EC of 7 September 2005 on harmonised river information services (RIS) on inland waterways in the Community, issued on this basis Commission regulations and advisability of establishing of these legal instruments in Poland. Directive 2005/44/EC refers to implementation and operation of RIS on all inland waterways of the Member States of class IV and above and in ports on such waterways as referred to in Decision No 1346/2001/EC of the European Parliament and of the Council of 22 may 2001 amending Decision No 1692/96/EC as regards seaports, inland ports and intermodal terminals.