KUNG FU TEMAT NUMERU: SZTUKA WALKI Z WIETNAMU. Zapraszamy do lektury drugiego numeru naszego magazynu. Przedstawiamy tutaj przede wszystkim systemy

Transkrypt

1 KUNG FU WYDANIE 2. WRZESIEŃ 2006 KWARTALNIK KUNG-FU I VO TEMAT NUMERU: SZTUKA WALKI Z WIETNAMU NASZE GŁÓWNE CELE 2 JAK TO CZYTAĆ? 3 ZARYS HISTORII KUNG-FU (2) 5 JUELI ROGATE WĄTPLIWOŚCI 8 TAJEMNICE SYSTEMU PIĘCIU ZWIERZĄT 6 CHIŃSKIE KUNG-FU W WIETNAMIE 15 HISTORIA WIETNAMSKIEJ SZTUKI WALKI 18 VOVINAM VIET VO DAO 28 ETAPY ROZWOJU VOVINAM VIET VO DAO 30 HISTORIA VIET VO DAO W POLSCE 33 ROZWÓJ VOVINAM VIET VO DAO W POLSCE 35 VIET TAI CHI 38 RYSZARD DUNG TIAN JÓŹWIAK 41 VIN-XUAN WIETNAMSKI WING CHUN 42 O GDAŃSKIEJ SZKOLE VO 45 SZKOŁY I ORGANIZACJE 46 OGÓLNOPOLSKI ZLOT KUNG-FU I VO 47 Zapraszamy do lektury drugiego numeru naszego magazynu. Przedstawiamy tutaj przede wszystkim systemy pochodzące z Wietnamu oraz wietnamskie warianty szkół chińskich. Drugi odcinek historii kung-fu omawia początki pisanej historii ilość informacji jest tutaj jeszcze skromna, ze względu na niezbyt liczne materiały źródłowe z tej epoki. Znacznie obszerniejsze będą odcinki poświęcone późniejszym erom. Na naszym pierwszym ogólnopolskim zlocie spotkamy się października w Warszawie. Ilustrowane relacje z pokazów i warsztatów zaprezentujemy w numerze grudniowym. Redaktor naczelny: Andrzej Kalisz redakcja@yiquan.pl tel Redakcja: Zespół instruktorów Kung-fu i Vo Publikowane artykuły wyrażają wiedzę i opinie poszczególnych autorów

2 NASZE GŁÓWNE CELE W poprzednim wydaniu poinformowaliśmy Czytelników o naszej inicjatywie wspólnego działania na rzecz popularyzacji w Polsce Kung-Fu i Vo. Tym razem chcielibyśmy bardziej sprecyzować założenia i cele powstającej organizacji. Chcemy wspólnie promować w Polsce tradycyjne sztuki walki z Chin (Kung-Fu) i z Wietnamu (Vo), Zajmujemy się systemami tradycyjnymi, w Chinach określanymi też jako ludowe. Chcemy by były one wyraźnie odróżniane od systemów czysto sportowych i tzw. standaryzowanych wariantów systemów tradycyjnych, ponieważ są to zupełnie odrębne zjawiska. Będziemy dbać, by instruktorzy poznawali dogłębnie tradycyjne systemy, aby mogli propagować rzetelną wiedzę o nich, Będziemy dążyli do wyjaśnienia nieporozumień i rozwiania mitów, jakie narosły wokół chińskich i wietnamskich sztuk walki, Będziemy wspólnie dbać o stały wzrost poziomu nauczania tradycyjnych chińskich i wietnamskich sztuk walki w Polsce oraz poziomu wyszkolenia adeptów, Zamierzamy działać na rzecz pełniejszego uświadomienia naszym adeptom i społeczeństwu wielkiego bogactwa i różnorodności tradycyjnych chińskich i wietnamskich sztuki walki oraz występujących w nich różnych nurtów, by zapobiec tendencjom nadmiernie monopolistycznym i unifikacyjnym, zagrażającym temu bogactwu i różnorodności, Chcemy by oczywiste dla wszystkich stały się walory i wartości tkwiące w uprawianiu autentycznych chińskich i wietnamskich sztuk walki, by jasne było, że to co robimy odbywa się z korzyścią dla naszego społeczeństwa. 2

3 JAK TO CZYTAĆ? Wykorzystując w naszych opracowaniach terminologię chińską posługujemy się transkrypcją łacińską. Pewien problem stanowi to, że ponieważ różne sztuki walki pochodzą z różnych części Chin, gdzie na co dzień mówi się różnymi dialektami (właściwiej byłoby powiedzieć różnymi językami, tak bardzo się one między sobą różnią), to autorzy piszący o swoich stylach posługują się terminologią zaczerpniętą z różnych dialektów/języków chińskich. W dodatku dla każdego z tych dialektów stosowane są różne formy transkrypcji. By nieco uporządkować chaos terminologiczny przedstawię tutaj zasady czytania terminów zapisanych w języku ogólnochińskim, w transkrypcji pinyin. Język, który jest w Chinach traktowany jako państwowy i nauczany jest w szkołach, opiera się w głównej mierze na dialekcie pekińskim. Jest on określany jako putonghua. Spotyka się (głównie na Tajwanie) określenie guoyu język państwowy. Na Zachodzie mówi się o dialekcie mandaryńskim. Do niedawna, nawet jeśli przytaczano terminologię pochodzącą z tego języka ogólnochińskiego, to stosowano bardzo różne transliteracje, co powodowało wiele nieporozumień. Wiele terminów obecnych w polskiej literaturze przedmiotu zapisywanych jest w uproszczonej lub zniekształconej transkrypcji angielskiej Wade a i Giles a. Jednak zdarzali się autorzy cytujący publikacje w innych językach, gdzie stosowano inne formy transkrypcji. Istniała też dawniej specyficzna transkrypcja polska, oparta na francuskiej. Sprawiało to, że jeśli ktoś nie był sinologiem, doskonale znającym różne transliteracje narodowe dla języka chińskiego, nie był w stanie odróżnić, czy różne źrodła mówiły o tym samym, czy o czymś innym. Zdarzało się, że wśród mistrzów określonej sztuki walki kilkakrotnie wymieniano tą samą osobę, której nazwisko było na różne sposoby zapisywane. Wprowadzenie w Chinach i rozpropagowanie na świecie transkrypcji pinyin przyczynia się do zmniejszenia chaosu, ponieważ autorzy z różnych krajów wreszcie zaczynają posługiwać się jednolitą terminologią. Problemem jest jednak to, że przeciętny czytelnik nie wie jak należy czytać wyrazy zapisane pinyinem. Mam nadzieję, że osoby zainteresowane chińskimi sztukami walki poświęcą nieco czasu na opanowanie podstawowych zasad. W języku chińskim nie jest istotna opozycja dźwięczne-bezdźwięczne, a zamiast tego opozycja bezprzydechoweprzydechowe. Spółgłoski bezprzydechowe są w zasadzie bezdźwięczne, ale często są udźwięczniane w północnych Chinach. By Polakowi łatwiej było zróżnicować głoski bezprzydechowe i przydechowe, polecam udźwięcznianie głosek bezprzydechowych, czyli wymawianie b,d i g tak jak po polsku, z jak dz, a zh jak dż. Nie jest to poprawne z językoznawczego punktu widzenia, ale dla rozmówcy Chińczyka, dla którego 3

4 opozycja dźwięczne-bezdźwięczne nie ma znaczenia, nie będzie to problem, a łatwiej będzie uniknąć przydechu, który często pojawia się samoistnie przy wymowie głosek bezdźwięcznych. Taka nieprawidłowa wymowa pozwala na skuteczniejsze porozumienie się z Chińczykami przez osoby, które nie mają możliwości nauki poprawnej wymowy. Litery, którymi w języku polskim zapisuje się spółgłoski dźwięczne, w transkrypcji pinyin stosowane są do zapisywania spółgłosek bezprzydechowych: B wymawia się jak p D wymawia się jak t G wymawia się jak k Z wymawia się jak c Zh wymawia się jak cz Litery, którymi w języku polskim zapisuje się spółgłoski bezdźwięczne, w transkrypcji pinyin stosowane są do zapisywania spółgłosek przydechowych: P wymawia się jak p ch T wymawia się jak t ch K wymawia się jak k ch C wymawia się jak c ch Ch wymawia się jak cz ch Inne zasady: Ng wymawia się jak n tylnojęzykowe Sh wymawia się jak sz Ia wymawia się jak je W wymawia się jak u Y wymawia się jak j J wymawia się jak ć (proponuję udźwięczniać: dź) Q wymawia się jak ć ch X wymawia się jak ś R wymawia się jak ż (na początku wyrazu) lub jak r (na końcu) U czyta się jak u lub ü (niestety nie ma tutaj prostej reguły) Pozostałe litery czyta się tak jak w języku polskim. Proszę pamiętać, że zasady te dotyczą tylko języka ogólnochińskiego, i nie będą właściwe przy odczytywaniu wielu terminów dotyczących styli południowych, a tym bardziej wietnamskich sztuk walki, o których też piszemy w tym magazynie. Andrzej Kalisz 4

5 ZARYS HISTORII KUNG-FU (2) PRZED EPOKĄ KLASYCZNĄ DO OKOŁO VIII W P.N.E. Tradycyjna historiografia chińska mówi o postaciach władców-bóstw, którym przypisuje się stworzenie cywilizacji: Fuxi, Shennong (Boski Rolnik), Huangdi (Żółty Cesarz), Shaohao, Zhuanxu. Następnie panować mieli wielcy władcy-ludzie: Yao i Shun. Potem rozpocząć się miało panowanie dynastii Xia 夏 ( p.n.e.). Do dziś nie jest ona jednak uważana za historyczną, ponieważ nie zachowały się tak wczesne źródła pisane, a informacje na ten temat pochodzą z zapisków o ponad tysiąclecie późniejszych. O historii w naukowym rozumieniu można mówić dopiero od epoki określanej Shang 商 lub Shang-Yin ( p.n.e.). Wiedzę o niej opieramy na łącznej analizie klasycznych źródeł chińskich traktujących o historii (pochodzących jak wspomniano z późniejszych czasów, więc nie można ich uznać za właściwe źródła historyczne danych czasów), wykopalisk i najwcześniejszych zapisków, pochodzących właśnie z tej epoki. Shang-Yin, to początki epoki brązu. Wiele zapisów, które przetrwały z tamtych czasów to właśnie napisy na naczyniach z brązu. Bardzo często naczynia takie powstawały dla upamiętnienia jakiegoś wydarzenia i zawierały inskrypcje tego wydarzenia dotyczące. Można je zatem traktować jako dokumenty epoki. Ponieważ jednak od dawna w Chinach rozwinęło się kolekcjonerstwo takich przedmiotów, popularne stało się też fałszerstwo, przez co ocena autentyczności bywa czasem utrudniona. Bardzo ważnym źródłem są inskrypcje na kościach wróżebnych (np. kość łopatkowa jelenia, skorupa żółwia, czaszki zwierząt, a czasem i ludzi). Na kościach tych ryto pytania (dostarczają one istotnej wiedzy o zwyczajach, a także wydarzeniach historycznych), a następnie przyżegano, odczytując odpowiedź z układu pęknięć. System pisma z tego okresu uważa się za dość rozwinięty, musiał już on mieć za sobą pewną historię rozwoju. Stąd wniosek, że teoretycznie możliwe jest odkrycie zabytków pisma wcześniejszych, i przesunięcie pisanej historii Chin w nieco dalszą przeszłość. Od roku 1122 p.n.e. datuje się dynastia Zhou 周. Wiemy, że jej władcy przybyli z terenów położonych nieco bardziej na zachód niż obszary Shang-Yin. Mówi się o zwycięstwie kultury prosa, uprawianego przez przodków Zhou na wyżynie lessowej, nad kulturą ryżu, uprawianego na nadmorskich nizinach przez Shang. Ciekawostką jest, że tak samo jak nazwę dynastii Shang, zapisuje się w języku chińskim także słowo oznaczające kupca. Niektórzy sądzą, iż wynika to stąd, że elita Shang po pokonaniu przez Zhou zajęła się właśnie kupiectwem. 5

6 Tutaj zajmiemy się tylko pierwszą częścią epoki Zhou, ponieważ wydaje się, że wiele ją jeszcze łączy z epoką Shang, a nie ma na jej temat tak wielu źródeł, jak w przypadku późniejszych okresów tej epoki. Okresy Wiosen i Jesieni oraz Walczących Królestw potraktujemy osobno także dlatego, że uważa się je za wyjątkowo ważną, klasyczną epokę kultury Chin. Obszar, gdzie kształtowała się kultura Chin, to w dużej mierze płaskie równiny. Sprzyjało to wykształceniu się specyficznej formy prowadzenia wojen, z wykorzystaniem wozów bojowych. Było to charakterystyczne w epokach Shang i Zhou. Zwykle obsługę wozu stanowiło trzech wojowników. Dowódcą był łucznik. Drugi wojownik wkraczał do akcji, gdy wozy zbliżały się i zahaczały się o siebie - posługiwał się on bronią drzewcową, najczęściej mao lub ge. Trzeci zajmował się powożeniem. Mao 矛 to broń zbliżona do dzisiejszej włóczni qiang. Służyła przede wszystkim do kłucia. Ge 戈 służyło do zahaczania i cięcia oraz do kłucia poprzez poprzeczny ruch drzewca (tzw. dziobanie zhuo). Ji 戟, to połączenie mao i ge. Do broni związanej ze sposobem walki przy użyciu wozów bojowych zalicza się też shu 殳, jednak nie ma zgodności co do jej funkcji. Do długiej broni drzewcowej zaliczane są też topory fu 斧 i yue 钺. Ji z epoki Shang. Po lewej rysunek znaleziska. Po prawej rekonstrukcja. Wizerunek stojaka z bronią epoka Shang W epoce Shang w użyciu były już miecze jian 剑. Ze względu na użycie miękkiego brązu były one krótkie (20-40 cm) i faktycznie przypominały dłuższe sztylety. Istniały też szable dao 刀, o podobnej długości. Topór yue epoka Shang 6

7 Istotną częścią uzbrojenia były tarcze dun 盾, które miały różne kształty i rozmiary, zależne prawdopodobnie od tego, czy używali ich piechurzy, czy też wykorzystywane były przez załogi wozów bojowych. Chociaż w epoce Shang istniały już groty strzał wykonane z brązu, to ponieważ był to materiał stosunkowo drogi, a wystrzelone strzały trudno było odzyskać, najczęściej wykorzystywano groty z kamienia lub z kości. W epoce Zhou łucznictwo było nie tylko elementem wyszkolenia wojskowego, ale także formą rytuału, bardziej lub mnie rozbudowanego, w zależności od rangi organizatora i uczestników. Tarcze łucznicze z epoki Zhou Walka wręcz była wykorzystywana od najdawniejszych czasów, zwykle wówczas, gdy utracono broń, lub nie było jej właśnie pod ręką. Teksty z epoki klasycznej odwołujące się do wcześniejszych czasów mówią, że walka wręcz, określana jako jueli 角 力 była elementem wyszkolenia i promocji żołnierzy. Wspomina się też o polowaniu bez uzbrojenia na zwierzęta. Stosunkowo wiarygodnym dziełem jest Shijing - Księga Pieśni. Jest to zbiór utworów poetyckich, których język wyraźnie wskazuje na ich starsze pochodzenie, podczas gdy w innych przypadkach możemy mieć do czynienia z projekcją późniejszych poglądów i wyobrażeń na wcześniejsze czasy. Tańce wojenne od najdawniejszych czasów były pewnym połączeniem rytuału, zabawy i treningu wojowników. Dzieła klasyczne wspominają legendę o tańcu wojennym ganqi z przedhistorycznej epoki Xia. Uważa się, że znak fa, często powtarzający się wśród napisów na kościach wróżebnych epoki Shang oznacza właśnie taniec wojenny. W epoce Zhou istniał wielki taniec wojenny dawuwu 大 武 舞, którego choreografia ilustrowała zwycięstwo nad Shang. W Księdze Pieśni pojawia się też termin taniec naśladowczy - xiangwu 象 舞, gdzie naśladowanie odnosiło się do ruchów bronią stosowanych w walce. Uczono go młodzieńców, którzy ukończyli 15 lat. Andrzej Kalisz W kolejnym odcinku: epoki Wiosen i Jesieni oraz Walczących Królestw, czyli klasyczna era kultury chińskiej, tuż przed powstaniem pierwszego cesarstwa. 7

8 JUE LI ROGATE WĄTPLIWOŚCI W wielu krótkich opracowaniach dotyczących chińskich sztuk walki, jakie ukazały się na Zachodzie i w Polsce mówi się, że w starożytnych Chinach istniała forma współzawodnictwa w której każdy z przeciwników starał się przebić drugiego rogami przymocowanymi do głowy. Czytelnicy magazynu Kung-fu zauważą jednak, że nie wspominam o tym w ogóle w swoim cyklu Zarys historii kung-fu. Otóż nie ma solidnych materiałów źródłowych, które potwierdzałyby takie stwierdzenia. Nawet najbardziej starożytne chińskie teksty o niczym takim nie wspominają. Najwcześniejsze znane źródła, które o tym mówią pochodzą dopiero z... XX wieku. Na jakich przesłankach opierali się zatem twórczy historycy, tworząc ten przekaz? Najwcześniejsze określenie chińskich zapasów to jueli 角 力. Jue oznacza: współzawodniczyć, li siła. Współzawodniczyć zapisuje się tutaj tak samo jak jiao róg. Możnaby domyślać się, że słowo jue współzawodniczyć wywodzi się ze słowa jiao róg, zakładając, że istniał wczesny rodzaj współzawodnictwa o jakim wspomniałem na początku. Jednak byłaby to czysta spekulacja, pozbawiona solidnych podstaw. Pamiętać trzeba też, że bardzo często następowało zapożyczanie znaków do zapisania nowych pojęć, oparte na zasadzie podobieństwa wymowy, a nie związku znaczeniowego. jak w tej, gdzie Gonggong w trakcie walki z Zhuanxu, ze złości uderzył rogiem o górę, w wyniku czego złamała się podpora Niebios i niebo się pochyliło na północny zachód, a ziemia przestała wypełniać południowy wschód tam pojawiło się morze. Dopiero w jednym z tekstów z epoki Song (X-XIII w. n.e.) pojawia się opowieść o tym jak mityczny Chi You walcząc z równie mitycznym Żółtym Cesarzem posługiwał się rogami. O tym, że mityczny Chi You posiadał rogi, mówiły oczywiście już najwcześniejsze teksty, tak jak i o wojnie Chi You przeciwko Żółtemu Cesarzowi, natomiast nie wspominały one o takim pojedynku. Można domyślać się, że nastąpiło tu skojarzenie faktu, że Chi You był stworem z rogami z opowieścią o walce Gonggonga z Zhuanxu. I znów wiele wieków później, na podstawie takich opowieści i użycia w nazwie zapasów znaku, który oznacza nie tylko współzawodniczyć, ale i róg, zaczęto snuć domysły, że w czasach prehistorycznych mogła istnieć taka forma współzawodnictwa. Nie da się tego całkowicie wykluczyć. Jednak brak jest też dostatecznych podstaw, by bezkrytycznie włączać takie fakty do opracowań o historii kung-fu. Andrzej Kalisz Najwcześniejsze źródła (z epok Wiosen i Jesieni oraz Walczących Królestw, czyli VIII-III w. p.n.e.), które wspominają o jue li, mówią o formie zapasów, nie wspominając nic o współzawodnictwie w przebijaniu rogami. Pewne odniesienie do takich walk znaleźć można tylko w opowieściach mitycznych, 8

9 TAJEMNICE SYSTEMU PIĘCIU ZWIERZĄT SHAOLIN " Przeszłość organizuje się wciąż na nowo wraz z teraźniejszością - Jean Paul Sartre Pojawienie się w XVI - wiecznych Chinach Pięści Pięciu Zwierząt (Wu Xing Quan*) podobno wstrząsnęło całym Państwem Środka. Dziś koncepcje strategiczne tego wielkiego systemu kung-fu odnajdujemy w popularnych na świecie stylach, takich jak: Hung Gar Kuen, Choy Lee Fut (Choy Li Fut), Chow Gar, Hei Hu Quan i wielu innych. Czy do czasów współczesnych przetrwała pierwotna wersja osławionego Wu Xing Quan? Narodziny Boksu Pięciu Zwierząt sięgają korzeniami do osławionego klasztoru z północnej prowincji Henan... Dariusz Muraszko demonstruje techniki tygrysa Rys historyczny W roku 527 n.e. przybył do świątyni ''Młodego Lasu'' (Shaolin) mnich zwany Bodhidharma. Pochodził on z Indii i postanowił rozpowszechnić w Chinach naukę buddyjską. Bodhidharma spostrzegł, że mnisi z Shaolin byli ludźmi wątłymi. Podczas długich medytacji mdleli, a odbywając pielgrzymki po kraju stawali się obiektem bandyckich napaści. Mimo, iż celem buddyzmu jest zbawienie duszy, Bodhidharma wyjaśnił swoim uczniom, że ciało wraz z umysłem stanowią jedność. Z kolei jedność tę należy wzmacniać w celu osiągnięcia oświecenia. W związku z tym mnisi rozpoczęli ćwiczenia zwane Yi Jin Jing, które ich mistrz opracował na bazie hinduskiej Hatha Jogi. Wywarły one później olbrzymi wpływ na rozwój sztuki walki zwanej Shaolin Quan (Pięść Shaolin). Wraz z wprowadzeniem metod wzmacniających ciało, dbałość o kondycję fizyczną i sprawny umysł stały się dewizą kapłanów ze świątyni ''Młodego Lasu''. Po śmierci Bodhidharmy jego uczniowie doskonalili się nie tylko w walce wręcz. Szczególną biegłością odznaczali się również w opanowaniu technik kijem, co przysporzyło im olbrzymiej sławy. W latach n.e. mówiło się o mnichach z klasztoru Shaolin jako o nieustraszonych i niepokonanych w boju. 9

10 Zawsze jednak nauka kung-fu w tym ośrodku szła w parze z kształtowaniem u ćwiczących właściwej postawy moralnej. Należy dodać, iż sztuka ta rozwijała się także w innych miejscach na terenie Chin. Znane były klasztory Wu Dang czy Emei. Również osoby świeckie uprawiały kungfu i tworzyły coraz to nowe jego odmiany. Jednak z uwagi na holistyczne ujęcia rozwoju człowieka w świątyni Shaolin - o jego mistrzach, uczniach i absolwentach mówiło się w Chinach najczęściej. Modyfikatorem systemu Shaolin został żyjący w XVI wieku Jue Yuan (wg innych źródeł mogło to być w czasach dynastii Sung, r.n.e.). Owego mnicha uważa się za twórcę słynnego Hong Quan (Czerwona Pięść) i współtwórcę Wu Xing Quan. Formy Xiao Hong i Da Hong praktykowane są w Shaolin do dziś. Jue Yuan wstąpił do świątyni jako ekspert walki wręcz oraz walki mieczem. Stwierdził on, że system Pięści Shaolin był zbyt twardy i wymagał od ćwiczących olbrzymiej siły. Po przeanalizowaniu 18 metod treningowych, opracowanych przez Bodhidharmę, młody mnich poszerzył je do 72. Ten fakt podobno ''wstrząsnął'' całymi Chinami. Jednak Jue Yuan na tym nie poprzestał. Wyruszył on na wędrówkę po kraju, aby zgłębić tajniki innych stylów walki. Po przybyciu do miasta Lan Zhou, został świadkiem niezwykłego zdarzenia. Zobaczył walkę między niepozornym starcem a brutalnym rabusiem. Starzec, dotykając dwoma palcami ręki stopy atakującego, pozbawił go przytomności. Wywarło to na młodym mnichu duże wrażenie i utwierdziło w przekonaniu, iż spotkał prawdziwego mistrza kung-fu. Jue Yuan nawiązał rozmowę z nieznajomym. Starzec nazywał się Li Cheng (Li Sou) i był wielkim ekspertem sztuk walki. Li Cheng, widząc w młodym mnichu szczere zainteresowanie kung-fu, postanowił poznać go ze swoim przyjacielem. Okazał się nim 50-letni Pai Yu Feng - również wytrawny mistrz chińskiego boksu. W trójkę udali się do klasztoru Shaolin, by tam doskonalić swoje umiejętności. Rozwinęli oni 72 ruchy do 128, a następnie zwiększyli ich liczbę do 170. Z kolei 170 ruchów zostało podzielonych na pięć odrębnych technik zwierząt: Smoka (Lung), Tygrysa (Hu), Lamparta (Bao), Węża (She) i Żurawia (He). Tak narodził się system Pięciu Zwierząt Shaolin, który został opisany przez Pai Yu Feng`a w księdze pt. Esencja Pięciu Pięści. Dodam, że uczniów ze świątyni Młodego Lasu obowiązywała wszechstronność, tzn. musieli oni poznawać formy wszystkich kształtów dłoni, natomiast mistrzowie specjalizowali się w wybranych technikach i sekwencjach. Zapoczątkowało to powstawanie nowych stylów kung-fu, jak np. Hei Hu Quan (Pięść Czarnego Tygrysa) czy She Quan (Pięść Węża). Kolejny etap rozwoju Boksu Pięciu Zwierząt przypadł na lata W tym okresie część mnichów opuściła ośrodek Shaolin w Henan, by udać się do południowego klasztoru o tej samej nazwie w prowincji Fujian. 10

11 Hung Kuen Uważa się, że kung-fu Pięciu Kształtów Pięści znane było przez mnichów z południowego klasztoru Shaolin w prowincji Fujian za panowania dynastii Qing. Kontynuatorami przekazu i rozwoju systemu Pięciu Zwierząt na południu Chin był podobno mnich Miu Hin oraz mniszka Ng Mui z grupy tzw. Pięciu Starszych. Przez dokładną obserwację i wykorzystanie wyobraźni para ta zaczęła imitować ruchy stworzeń. Analizowali ich skoki, sposób chodzenia, posługiwanie się skrzydłami, dziobem, pyskiem i pazurami. Z czasem opracowana przez nich metoda walki została nazwana Hung Kuen. Inna wersja głosi, iż protoplastą tego kierunku kung-fu był Chi Shim (także z grupy Pięciu Starszych). Dziś pewnie nikt już nie wierzy w istnienie wymienionych wyżej postaci. W mojej ocenie Hung Kuen Pięciu Zwierząt oraz znany powszechnie Hung Gar Kuen wywodzą się z tego samego źródła - działającej w okresie dynastii Qing antymandżurskiej Triady Hung. Należy podkreślić, że ten pierwszy styl uważany jest za poprzednika drugiego. Pomimo, iż praktycy Hung Kuen potrafią wymienić nazwiska wszystkich sukcesorów swojego stylu, także tych legendarnych, to z całą pewnością autentycznym mistrzem tej odmiany Boksu Pięciu Zwierząt był żyjący w XX wieku Yuen Yik Kai. Yuen nauczył się Hung Kuen w swojej rodzinnej wiosce, położonej w dystrykcie Yeung Kong, od wieśniaka o nazwisku Yeung Shut Fu. Po zakończeniu nauki Yuen opuścił dom i wyjechał do Hong Kongu. Styl Pięciu Zwierząt Hung Kuen zapewne pozostałby nieznaną wioskową (lub rodzinną) metodą walki, gdyby nie spektakularna działalność Yeun Yik Kai`a, którą zauważono w środowisku ludzi związanych ze sztukami walki. Poznał on w Hong Kongu wielu znanych instruktorów, m.in.: Wong Cheung`a, Hung Lau, Luk Shing`a czy Leung Ting`a. Ten ostatni stwierdził, że Hung Kuen był jednym z nielicznych stylów kung-fu, pośród tych, które zainteresowały go najbardziej. Yuen z czasem stał się cenionym mistrzem Hung Kuen Pięciu Zwierząt. Podobno nigdy nie przegrał walki, a na jego temat krążyło wiele opowieści. Pomimo sławy jaką zyskał, Yuen odwiedził swoją rodzinną wioskę i nadal doskonalił się w Hung Kuen. Później nauczał Pięciu Kształtów Pięści w wielu miejscach, dotarł także do Wietnamu. Yuen Yik Kai zmarł w grudniu 1983 roku. Nauka stylu zaczyna się od opanowania formy, która zawiera elementy wzmacniające kończyny, stawy, lędźwie i stanowi podstawę wprowadzającą w tajniki Hung Kuen. Następny etap wtajemniczenia stanowi nauka pięciu małych form zwierzęcych (Smoka, Węża, Tygrysa, Lamparta i Żurawia). Warto podkreślić, że są to krótkie i nieskomplikowane ruchowo układy, powstałe w wyniku połączenia najważniejszych technik stylu. Koniec jednego układu jest wstępem do kolejnego tak, że 11

12 całość można ćwiczyć jako spójną formę. Techniki Hung Kuen należą do stricte imitacyjnych, co sprawia iż cały styl wydaje się naturalny i atrakcyjny. W programie nauczania znajduje się też pięć dużych form, których ruchy są rozległe i silne, a więc wymagają od ćwiczącego większej wytrzymałości. Stanowią one wyzwanie dla uczniów bardziej doświadczonych i pracowitych. Warto nadmienić, że zaawansowane układy Pięciu Zwierząt Hung Kuen, np. te propagowane przez mistrza Ang Kee Kong`a z Anglii, zawierają techniki imitacyjne występujących także w Hung Gar Kuen. Potwierdza to przypuszczenie, że te dwa style kung-fu wywodzą się z tego samego źródła. Styl Pięciu Zwierząt Hung Kuen został szczegółowo, choć nieco talmudycznie, opisany w literaturze wydanej w Hong Kongu. Wu Xing Ba Fa Quan Powstanie stylu datuje się na schyłek dynastii Song i początek dynastii Yuan. W pierwszym okresie rozwoju był to styl Da Jingang Quan, a dopiero w XVII wieku, pod koniec dynastii Ming, został połączony z klasycznym shaolińskim Boksem Pięciu Zwierząt (Wu Xing Quan). W wyniku tej unifikacji powstał amalgamat zwany Wu Xing Ba Fa Quan (Pięść Pięciu Zwierząt i Ośmiu Metod). Ten mało znany styl nauczany był od stuleci jedynie w obrębie klanu rodziny Qin. Stosunkowo niedawno został ujawniony szerokiej społeczności przez mistrza Qin Qingfeng`a potomka rodu i sukcesora Wu Xing Ba Fa Quan. Rdzeniem stylu jest charakterystyczna dla północnego Shaolin forma, w której trudno nie dostrzec imitacyjnych technik Pięciu Zwierząt (Smok rozwija ducha, Tygrys - wzmacnia kości, Lampart ćwiczy siłę, Wąż rozwija energię Qi, Żuraw chroni esencję życiową Jing). Styl opiera się także na ośmiu metodach: 1. Ćwiczenia wewnętrzne 2. Ćwiczenia zewnętrzne 3. Chwyty i rzuty 4. Kopnięcia 5. Sposoby użycia ciała oraz kroków 6. Odpowiednie wykorzystanie oddechu i wydawanie dźwięku 7. Użycie umysłu 8. Metody pięści (uderzenia rękami) Wu Xing Quan W kręgu mistrzów stylu Choy Li Fut z linii przekazu Lau Bun`a znana jest specyficzna forma Pięciu Zwierząt - Shaolin Wu Xing Quan. Lau Bun ( ) był sławnym ekspertem Choy Li Fut, uczniem Yuen Hai`a z trzeciego pokolenia mistrzów tego stylu. Z kolei żona Yuen Hai`a specjalizowała się w Shaolin Quan. To ona wybrała Lau Bun`a na ucznia i przekazała mu formę Pięciu Zwierząt. Forma była mało znana i niedostępna dla praktyków innych stylów. Z tego powodu 12

13 Lau Bun uczył jej tylko swoich najlepszych podopiecznych, tych którzy zapowiadali się na przyszłych mistrzów. Lau Bun po opuszczeniu Chin osiedlił się w San Francisco i tam propagował kung-fu. Jednym z jego uczniów został 14 letni Doc Fai Wong. Wong trenował pod okiem wielkiego mistrza, aż do jego śmierci w roku Pomimo, iż młodzieniec był uczniem Choy Li Fut, to jedną z jego ulubionych form była Pięść Pięciu Zwierząt Shaolin. Forma zbudowana jest prawie wyłącznie z technik imitacyjnych. Jej pryncypia wskazują na związek z północnym, bądź z północnym i południowym klasztorem Shaolin. Sympatycy spuścizny Jue Yuan`a bez trudu odnajdą w tej formie, wspólne dla różnych gałęzi Pięciu Zwierząt, charakterystyczne techniki walki, jak np.: Złoty Smok Sprawdza Swoje Pazury, Dziki Tygrys Spogląda do Tyłu, Wąż Wychodzi z Jamy, Biały Żuraw Rozpościera Skrzydła, Czarna Pantera Wchodzi na Drzewo. Opisując formę Wu Xing Quan nie można pominąć nazwiska prekursora Pięści Pięciu Zwierząt w Polsce. Jest nim Sławomir Pawłowski instruktor Luo Han. Propaguje on kung-fu od 1982 roku, a jednej z wersji Wu Xing Quan uczył się u chińskiego nauczyciela Huang`a. Przekaz ten zawiera m.in. następujące układy: formę Żurawia, formę Białego Tygrysa, formę Leoparda, formę Węża i formę Młodej Smoczej Pięści. Wykonanie wszystkich solowych form ręcznych w wersji nieprzerwanej określane jest terminem Shaolin Wu Xing Quan. Przyznam, iż ta mało znana odmiana Boksu Pięciu Zwierząt wywarła na mnie duże wrażenie szczególnie drapieżna forma Leoparda (Bao Pai). Aż dziw, że tak dobrze usystematyzowany styl funkcjonuje w cieniu i przypuszczalnie znany jest wąskiej grupie ludzi. Inne style Czy do czasów współczesnych przetrwała pierwotna wersja osławionego Wu Xing Quan? Najprawdopodobniej nie. Faktem jest, że obecnie propagowane style Pięciu Zwierząt nawiązują w swojej koncepcji do wielkiego systemu walki, który powstał w północnym klasztorze Shaolin za sprawą Jue Yuan`a. Jego założenia odnajdujemy m.in. w stosunkowo nowych formach Hung Gar Kuen (formy: Ng Ying Kuen czy Suhp Ying Kuen), w tzw. starym stylu Hung Gar zwanym Ha Say Fu, w pochodzącym z XIX wieku Choy Lee Fut (Choy Li Fut), czy w powstałym na przełomie XIX i XX wieku Chow Gar. Techniki i formy Pięciu Zwierząt zadomowiły się oraz ugruntowały swoją pozycję także w Wietnamie. Obecność chińskich mistrzów w tym kraju miała ogromny wpływ na ewolucję rodzimych stylów vo, lecz z drugiej strony niektóre odmiany kung-fu uległy w nowym środowisku procesowi tzw. wietnamizacji jednak jest to temat na oddzielny artykuł. Spośród stylów kung-fu vo, które nawiązują do tradycji Pięści Pięciu Zwierząt warto wymienić: 13

14 1. Chu Gia chiński styl Chow Gar 2. Hong Gia chiński styl Hung Gar 3. Hung Kuen chiński styl propagowany przez mistrza Yuen Yik Kai`a (nie wiadomo czy jest jeszcze znany w Wietnamie) 4. Xich Minh Long Tay Son Vo Dao styl mistrza Tran Minh Long`a ( ), połączony ze stylem Czerwonego Smoka (kierunek ten powstał na bazie technik chińskich i wietnamskich) 5. Phai Long Ho (Long Ho Hoi, Long Ho) styl Tygrysa i Smoka o korzeniach zarówno chińskich, jak i wietnamskich. Za jego ojca uważa się Nguyen Manh Son`a. Styl został skonstruowany z technik: Tygrysa, Żurawia, Lamparta, Smoka, Węża oraz Niedźwiedzia, Małpy i Lwa. Rodzinna wersja (Gia Phai) tej sino wietnamskiej metody walki znana jest w Polsce pod chińską nazwą Hu Lung Pai. Łączenie odmiennych stylów, czyli różnych koncepcji walki w tzw. style hybrydowe, nie jest wymysłem i potrzebą wyłącznie czasów obecnych. Już w XVI wieku (być może i wcześniej) doceniono mnogość strategicznych rozwiązań bojowych słynnego ongiś systemu Wu Xing Quan. Osoby gruntownie znające Pięść Pięciu Zwierząt rzadko odczuwają potrzebę uzupełnienia swojej wiedzy o techniki pochodzące z innych sztuk walki. Proces szkolenia w Wu Xing Quan trwa kilka lat i jest realizowany poprzez swoiste treningi przekrojowe, choć nie we współczesnym rozumieniu tego stwierdzenia. Pomimo, iż opanowanie technik imitacyjnych stanowi nie lada wyzwanie dla uczniów kung-fu, to zdecydowana większość ćwiczących nie uważa, że straciła swój czas podążając śladami Jue Yuan`a. Zastosowania bojowe technik z form Pięciu Zwierząt są klarowne i nie pozostawiają wątpliwości co do tego, w jakim celu powstały. Nie dziwi więc fakt, że twórcy nowoczesnych systemów walki typu Combat adaptują dla swoich potrzeb wybrane ruchy ze stylów imitacyjnych kung-fu, a są to najczęściej elementy z różnych odmian Pięści Tygrysa. Dariusz Muraszko *W tekście nazwy chińskie zostały zapisane w sposób najczęściej stosowany w środowisku osób związanych z danym stylem kung-fu (dialekt, transkrypcja). 14

15 WYBRANE CHIŃSKIE STYLE KUNG-FU ZNANE W WIETNAMIE Bardzo duże problemy w udokumentowaniu genealogii wietnamskich sztuk walki mają wszyscy ich badacze. Większość przekazów jest ustnych, a mnogość szkół walki przeogromna. Burzliwe dzieje tego kraju i niezliczona ilość wojen, zatargów i prześladowań skutecznie ukryły historię wielu z nich. Jak wynika z położenia geograficznego Wietnam sąsiaduje bezpośrednio z Chinami. Ta frontalna łączność dawała możliwość kontaktu tych narodów od niepamiętnych czasów. Tylko niektóre szkoły chińskiego kung-fu są oficjalnie ćwiczone na terenie Wietnamu. Większość z nich nadal ukrywa się pod płaszczykiem rodzinnych klanów. Oto wybrane linie przekazu, które są dobrze znane: - Thieu Lam Chu Gia (Shaolin Zhou Gar, z rodziny Zhou ) - południowy styl, który jest syntezą charakterystycznych elementów Hung Gar, Choy Gar i Wing Chun. Założycielem stylu Chu Gia jest mistrz Chu Long (Zhou Long), który urodził się w połowie XIX wieku w Kantonie. Przez pięć lat studiował Hung Gar u swojego wuja, a także po wyjeździe do Singapuru Choy Gar pod okiem pewnego mnicha przez lat siedem. Po powrocie do Chin otworzył swoją szkołę sztuk walki gdzie nauczał syntezy obu poznanych stylów. Kiedy wstąpił do armii, jego komendantem był mistrz Wing Chun Ly Phuc Cam, który przedstawił go swojemu nauczycielowi Trinh Hoa. Styl Chu Gia przywędrował do Wietnamu dzięki mistrzowi Luu Phu, urodzonemu w Kantonie w 1909 r. a zmarłemu w Sajgonie (Ho Chi Minh) w Luu Phu Luu Phu był uczniem Chu Buu jednego z braci Chu Long. W 1937 r. w czasie wojny chińsko-japońskiej wyjechał do Wietnamu i tu rozpoczął nauczanie. Największym uczniem Luu Phu był zmarły w 1991 r. mistrz Sui Dau, a obecnym przedstawicielem tej szkoły jest mistrz Tran Ngoc Dinh. Sui Dau W programie szkoły Thieu Lam Chu Gia jest dwadzieścia pięć form pięści: pierwsze trzy nie są spotykane nigdzie indziej na świecie w szkołach tego stylu, gdyż zostały stworzone przez Sui Dau, następne formy są charakterystyczne dla 15

16 stylów Hung Gar i Choy Gar, ostatnie pięć form zawiera wysokie pozycje typowe dla Wing Chun. Naucza się także formy z kijem (Con), nożami motylkowymi (Dao) i halabardą (Dai Dao). - Thai Cuc Duong Lang (Tai Chi Tang Lang, Modliszka) - jest stylem północnym stworzonym w połowie XVII wieku przez mistrza Północnego Shaolin, w dystrykcie Shantung zwanego Duong Lang lub Vuong Lang (Zong Long lub Wong Long). Legendarny mistrz Duong Lang stworzył styl na podstawie obserwacji walki modliszki z cykadą. Styl ten trafił do Wietnamu w 1945 r. dzięki mistrzowi Trieu Truc Khe (Chiu Chuk Kai), ekspertowi Tang Lang i Tai Chi Chuan. Tran To Nu z siedmio-członowym łańcuchem W 1968 mając siedemdziesiąt lat Trieu wyjeżdża do Hong Kongu gdzie umiera 3 sierpnia 1991 r. W Wietnamie pozostawił jednak ucznia, który dalej prowadził szkołę. Jest nim mistrzyni Tran To Nu oraz jej siostra Sau Che. Program szkoły zawiera 13 form stylu modliszki, oraz cztery formy Tai Chi, dziesięć form z mieczem (Kiem) oraz formy z długim kijem, włócznią i łańcuchem (forma That Cuoc Mai Hoa Tien). Łańcuch w tym przypadku jest siedmio, a nie dziewięcio - członowy. Trieu Truc Khe w formie z mieczem Przybył on do portu w Hai Phong w Północnym Wietnamie, w czasie niestabilnej sytuacji Chin po drugiej wojnie światowej. W 1954 roku w czasie separacji Północnego i Południowego Wietnamu osiadł w Sajgonie. Tu został członkiem organizacji sztuk walki Tinh Vo Mon. Trieu Truc Khe ostatecznie otworzył własną szkołę chińskich sztuk walki. Trieu Truc Khe z uczniami w Wietnamie - Bach Mi (Pak Mei, Nga Mi) - Twórcą tego stylu był Pak Mei czyli mnich Biała Brew, zwany tak gdyż faktycznie posiadał białe brwi. Prawdziwe (wietnamskie) imię tego XVII wiecznego, taoistycznego mnicha brzmiało Chu Long Tuyen. Przez długi czas tego stylu nauczano 16

17 wyłącznie taoistycznych i buddyjskich mnichów. Jeden z młodych mnichów, mistrz Phap Van Thien Su (Fah Yuen) przyjął na ucznia mistrza stylu Long Hing (styl smoka), Truong Le Tuyen (Chang Lai Chuen). Przez trzy lata ćwiczyli na górze Ngor Mei łącząc te południowe style. Tang Hue Bac Do Wietnamu styl ten przywędrował dzięki uczniowi mistrza Truong Le Tuyen. W 1955 mistrz Tang Khai Minh zwany Tang Hue Bac zamieszkał w Cholon, chińskiej dzielnicy Sajgonu. Początkowo nauczał tylko Chińczyków. Uczeń jego Diep Quoc Luong poznał Tai Chuc Cam, którego niezwykły temperament spowodował, że obdarzył go zaufaniem i przekazał mu styl. Dopiero jednak po śmierci Tang Hue Bac rozpoczęto nauczać oficjalnie Wietnamczyków. Szefem szkoły został Tran Ngoc Dinh, najlepszy uczeń Tai Chuc Cam. Typową techniką dla tego stylu jest uderzenie pięścią Oko Feniksa (Phuong Nhan Chuy). Program w oryginalnej wersji mistrza Tang Hue Bac zawiera dziewięć form pięści. W Wietnamie znana jest także odmiana innych mistrzów Bach Mi - Lai Quy i Huynh Thieu Nong gdzie kompletny program zawiera osiemnaście form ręcznych, formy z kijem (Con) i nożami motylkowymi (Dao). Marek Beyrowski 17

18 HISTORIA WIETNAMSKIEJ SZTUKI WALKI Nazwa Viet Vo Dao powstała niedawno, w XX wieku. Sztuka walki Wietnamu liczy jednak prawie 5000 lat. Jest to ogromny przedział czasu, obejmujący wzloty i upadki sztuki wojennej. Historia VVD, opisana poniżej, została opracowana przez prezydenta International Viet Vo Dao, Mistrza Phan Hoang. Uzupełniono ją opracowaniami innych mistrzów wietnamskich m.in. Phan Xuan Tong - twórcy Qwan Ky Dao oraz ekspertów Viet Vu Dao. Całą historię VVD można podzielić na 7 podstawowych etapów: 1 - Etap tworzenia technik ( p.n.e.); 2 - Etap tworzenia teorii (111p.n.e n.e.); 3 - Etap - okres rozwoju (906 n.e n.e.); 4 - Etap - okres doskonalenia technik i największego rozwoju (1010 n.e ); 5 - Etap - okres podziału ( ); 6 - Etap - okres dekadencji ( ); 7 - Etap - okres odrodzenia ( ). 1. Etap tworzenia technik ( p.n.e.) Rysunki odkryte na ścianach północnego Wietnamu, jak również przedmioty znalezione w Dong Son (prowincja Thanh Hoa) oraz Chapa (prowincja Loa Cai) są pierwszym świadectwem tworzenia się sztuk walki. Poza technikami walki wręcz (bardziej formami zapasów Danh Vat) ludność tych obszarów znała i opracowała metody walki takimi broniami jak Bua Riu - walka toporem, Doan Dao - walka mieczem, Guom - walka szablą, Thuong - walka lancą. Wraz z rozwojem państwa i tworzeniem się kasty wojowników ulepszyły się techniki walki wręcz jak i metody treningu. Z tego okresu pochodzi mit o magicznej sztuce walki Thuc An Duong Vong (walka na dystans). Obejmowała ona cały rytuał oraz realne wykorzystanie technik łuczniczych - Vien Chien i technik strzelania Tien Phap. W roku 179 p.n.e po raz pierwszy Chiny podbiły królestwo Au Lac (obecny Wietnam). Podbite ziemie otrzymały nazwę Nam Viet. Z podbojem tym wiąże się duży rozwój technik z użyciem broni. Dzięki wpływom chińskim następuje rozwój walki mieczem - Kiem Phap. 2. Etap tworzenia teorii (111p.n.e n.e.) Następne wieki są dla Wietnamu bardzo burzliwe. Mają miejsce powstania narodowe oraz najazdy wojsk chińskich władców. Spójrzmy jednak do kalendarza. Pozwoli to nam na lepsze zrozumienie historii powstania wietnamskiej narodowej sztuki walki VO TA. Nazwa ta w języku archaicznym oznacza "Dumę Narodu". Dopiero parę tysięcy lat później zmieniła nazwę na VO THUAT lub VOVINAM. Wróćmy jednak do historycznego kalendarza: 111 p.n.e. - Wietnam zostaje wcielony do Chin i podbite ziemie noszą nazwę GIAO CHI; 18

19 40 n.e. - Pierwsze powstanie zbrojne i odzyskanie niepodległości. Przywrócenie nazwy NAM VIET ze stolicą ME LINH. 42 n.e. - Nowy podbój dokonany przez Chiny. Utrata niepodległości. Utworzona zostaje wietnamska partyzantka - DU KICH CHEIN. Bohaterami i inicjatorami ruchu partyzanckiego są wielcy mistrzowie TRIEU QUANG PHUC, TRUNG VUONG, LY NAM DE oraz BO CAI DAI VUONG. Aby lepiej stawić opór okrutnemu nieprzyjacielowi postanawiają połączyć sztukę walki ze sztuką wojenną, co daje znakomite efekty. Mistrzowie ci na specjalnym spotkaniu opracowują teorię w trzech płaszczyznach: - doskonalenie techniki walki, - tworzenie strategii walki, - opracowanie dla strategii walki 5 podstawowych praw: DI DOANG TRUONG - "krótka technika odbija długi cios", co można porównać do skracania dystansu w czasie walki; DI NHUOC THANG CUONG - "Zręczność pokonuje siłę"; KY TAP CHIEN PHAP - "Teoria zaskoczenia". Miała ona szczególne zastosowanie w walce partyzanckiej, gdzie przywódcy powstania wraz z partyzantami, wykorzystując bagna jako schronienie, dokonywali nagłych ataków na wojska chińskie. Zastosowanie tej teorii miało również miejsce w walce wręcz, gdzie uczeń VO TA, dzięki nieprzewidzianym reakcjom zadawał morderczy cios; AO ANH BI PHAP - "Teoria iluzji"; PHAN TAQN BIEN PHAP - "Metoda walki bez oporu", czyli stosowanie pułapek. Wracając do powstania z roku 40 n.e. nie wolno zapomnieć o działalności dwóch sióstr TRAC i NHI TRUNG. One to stały na czele zwycięskiego powstania. W wyniku zwycięstwa, starsza siostra TRAC TRUNG zostaje królową, wybraną przez lud, otrzymując tytuł TRUNG VUONG (królowa TRUNG). Wolność trwa jednak tylko dwa lata. Chińczycy ponownie wkraczają do Wietnamu. Po klęsce Kraju Południa, siostry Trung popełniły samobójstwo. Do dziś w Hanoi, w miejscu gdzie zginęły dwie siostry, stoi świątynia wybudowana na ich cześć przez lud Wietnamu. 248 n.e. - następne powstanie pod wodzą TRIEU AU trwało tylko kilka miesięcy. 544 n.e. - powstanie pod wodzą LY BON. Zwycięski kraj otrzymuje nazwę VAN XUAN ("Wieczna Wiosna").Wolność trwała 58 lat. 602 n.e. - następny najazd chiński. Upadek królestwa VAN XUAN. 3. Etap - okres rozwoju ( r) Chińskie wojska w Wietnamie są bezpieczne tylko w dużych garnizonach. Patrioci wietnamscy walczą z determinacją. 19

20 Obok sztuk walki stworzonych przez wielkich mistrzów, w każdej prowincji, w każdej wiosce, ludność opracowuje swoje własne metody walki. Powstają metody walki z przyrządami, narzędziami pracy używanymi na co dzień przez wieśniaków. Do nich należą m.in. cep - LONG GIAN, korba do mielenia ziarna - MOC CAN, kij - BONG PHAP. Dzisiaj, we współczesnym Viet Vo Dao przyrządy te są używane jako uzupełnienie treningu. Ostateczne zwycięstwo nad najeźdźcami odnosi przyszły cesarz NGO QUYEN w słynnej bitwie na rzece BACH DANG w roku 938. Zwycięstwo to było możliwe dzięki walkom prowadzonym od roku 905 przez jednego z mistrzów VO TA - Mistrza TIET DO SU. Dzięki jego śmiałym atakom Chińczycy są stopniowo wypierani z Wietnamu, a końcowy efekt, czyli wolność, przychodzi dzięki bitwie na rzece BACH DANG. Cesarz Ngo Quyen zdając sobie sprawę z faktu jak ważne jest wyszkolenie armii, opracował strategię walki na morzu, jak i szczególne metody wyszkolenia indywidualnego. Każdy z wojowników musiał bardzo dobrze opanować walkę wręcz. Odbywały się turnieje sztuk walki. Dzięki mistrzowskiemu opanowaniu arkanów walki, wielu wojowników awansuje. Następny cesarz, który objął władzę po stłumieniu wojny domowej, która wybuchła po śmierci Ngo Quyen, cesarz Dinh Tien Hoang dokonał następnych reform. Opracował cały system walki dla kawalerii i piechoty. Powołał specjalną organizację wojskową, która była typową armią zawodową, armią ludzi wszechstronnie wyszkolonych. W tym okresie Wietnam nosił nazwę Dai Co Viet - Wielkie Królestwo Wietnamu. 4. Etap doskonalenia technik i największego rozwoju( ) Od roku 1010 do 1225 w Wietnamie panowała dynastia Ly. Stolicą zostało dzisiejsze Hanoi, noszące wtedy nazwę Thang Long (wzlatujący smok). Kolejni królowie doceniając wagę sztuki walki, organizowali wielkie turnieje dla różnych mistrzów Vo. Finał odbywał się z wielką pompą w stolicy. Mistrz wolnej walki otrzymywał tytuł Thai Vo i mógł go dzierżyć trzy lata, tyle bowiem było czasu między kolejnymi turniejami. Największe jednak znaczenie miały sztuki walki pod rządami królów z dynastii Tran ( ). W 1253 r. utworzony został Uniwersytet Sztuk Walki Giang Vo Duong. Absolwenci otrzymywali tytuł doktora sztuki wojennej. Absolwenci tej akademii, po jej ukończeniu, zdawali egzamin, który predysponował ich do otrzymania, w zależności od ocen, następujących stopni: - Thi Huong - ogólny dyplom uniwersytecki, - Thi Hoi - licencja sztuki walki, - Thi Dinh - doktorat sztuki walki. Otrzymanie stopnia najwyższego, czyli Thi Dinh pozwalało ubiegać się o stopień Thay Vo - stopień mistrza sztuki wojennej. Wiązało się to z możliwością zdobycia awansu i dostatniego życia. Wbrew pozorom, dostanie się do akademii 20

21 Giang Vo Duong było bardzo trudne. Bez względu na pochodzenie, każdy kandydat musiał przejść przez następujące egzaminy: - perfekcyjną znajomość pisma Chu Nom (które powstało w XIII w.); - znajomość zasad Taoizmu i Konfucjanizmu; - Vat Ta - podnoszenie ciężarków lub kadzielnic z brązu; - Nhay Cao - skok w zwyż; - Nhoa Lan - sztuka upadania; - Chay Xa - bieg; - Cuoc Nguu - jazda konna; - Thap Bat Ban Vo Nge - znajomość posługiwania się 18 broniami (z położeniem głównego nacisku na walkę mieczem); - Dan Vo - tradycyjny pojedynek; - Danh Vat - znajomość ludowych zapasów; - Be Sung Trau - łamanie rogów bawolich. Kandydaci musieli również posiadać pisemną opinię miejscowego notabla. Nauka w akademii trwała od 3 do 5 lat. Kolejni władcy nie szczędzili pieniędzy na uniwersytet zdając sobie sprawę, że wyjdą z niego przyszli świetni dowódcy. Egzaminy przez wiele lat ulegały modyfikacjom i zmianom. Teraz trochę słów o egzaminie absolwentów Giang Vo Duong wg programu obowiązującego na tym uniwersytecie za panowania dynastii Le. Nosił on wtedy nazwę Quy Thi Vo Duoi Le Thai Top, czyli egzamin z programem oficjalnym. Towarzyszyły mu ważne aspekty: - równoległe tworzenie się szkół sztuk walki (nosiły one wtedy nazwę Vo Thuat) w miastach i na prowincji, gdzie sztuki walki należały do programu wychowania fizycznego w szkole; - obowiązek nauki Vo Thuat przez urzędników państwowych; - obowiązek nauki sztuki walki przez mnichów i praktykowanie jej w klasztorach. Egzaminy były bardzo ciężkie i trwały przez kilka dni. Obejmowały one dwa etapy: a: Phi Van - sprawdzian z teorii, gdzie m. in wymagana była doskonała znajomość: - Binh Phap - strategii wojskowej, - Ky Tap Chien Phap - taktyki ataku i obrony, - Binh Thu Dia Tue Hanh Binh - znajomość topografii i odczytywania map wojskowych. b: Vo Luc - próby fizyczne: - Trau Ma - wyscig na wytrzymałość i szybkość, - Tran Luc - egzamin siły fizycznej w tym m.in: - pokonanie określonego dystansu z ciężarem; - obalenie biegnącego bawołu, - podniesienie 60-kg kadzielnicy i przeniesienie jej ponad 20 kroków; - Thao Dien - próba zręczności: - skok wzwyż; - skok o tyczce; - nurkowanie; - znajomość padów; 21

22 - Danh Can Kiem - próba ta polegała na tym, aby kandydat uzbrojony w tarczę i miecz był w stanie odeprzeć ataki przeciwnika uzbrojonego w długą lancę, której koniec umaczany był w atramencie. - Than Bat Ban - znajomość i umiejętność posługiwania się 18 podstawowymi broniami. - Do Vat - rodzaj zapasów polegający na rzuceniu lub obaleniu przeciwnika na ziemię i przytrzymaniu go na ziemi 5 sekund. - Dan Vo - pojedynek na gołe ręce i nogi w trudnych warunkach m.in na błotnistym terenie, na pniu drzewa zawieszonego 150 cm nad ziemią. - Ky Ma Xa - strzelanie z łuku z konia. Kandydat musiał umieścić 12 strzał w środku tarczy zwanej Hong Tam. W okresie panowania dynastii Tran zostało wydanych kilka podręczników dotyczących sztuk walki. Takie pozycje jak "Binh Thy Yeu Luoc" ("Szczegóły sztuki walki"), Van Kiep Tong Bi Truyen ("Sekrety strategii") należały do najbardziej znanych w tym okresie. Jeden z wielkich mistrzów Vo Thuat - Chieu Minh Dai Voung napisał najsłynniejsze dzieło o wietnamskich sztukach walki - "Linh Nam Vo Kinh" ("Wietnamska sztuka walki"). Z jego tekstów korzystali również późniejsi mistrzowie. Dzieło stało się podstawą wiedzy przyszłego twórcy Vovinam Viet Vo Dao - Nguyen Loc. Początek XIII wieku to wzrost potęgi plemion mongolskich, które zostały zjednoczone przez Dżyngis Chana. Olbrzymie siły mongolskie ruszyły w kierunku Chin podbijając olbrzymie terytoria. W 1258 Mongołowie stoczyli pierwszą zwycięską bitwę z armią cesarza Tran Thai Tonga. Na pewien czas zajęli nawet stolicę państwa - Thang Long. Walki z najeźdźcami trwały kilka lat aż do całkowitego wypędzenia wojsk chana. W roku 1260 r. władzę nad plemionami mongolskimi przejął wnuk Dżyngis chana, Kubiłaj. Wzmocnił on rządy nomadów w Chinach, gdzie proklamował dynastię Yuan. Po 25 latach swojego panowania, w roku 1285 ponownie skierował wojska mongolskie na Wietnam. Do kraju Dai Viet została skierowana prawie półmilionowa armia. Rozstrzygająca bitwa została stoczona pod Ham Tu, nad rzeką Czerwoną. Wietnamczycy mimo przewagi napastników zadali wojskom agresora zdecydowaną klęskę. Mongołowie wraz z Chińczykami powtórnie zaatakowali Wietnam w W 1288 ponieśli jeszcze bardziej druzgocącą klęską w bitwie nad rzeką Bach Dang. Wojska Tran Hung Dao dzięki przemyślnym pułapkom unicestwiły flotę inwazyjną oraz wzięły do niewoli słynnych mongolskich i chińskich dowódców. W okresie tym powstały słynne techniki nożyc, znane pod nazwą szczęki smoka - Giao Long Cuoc (obecnie stosuje się nazwę Don Chan). Polegały one głównie na wskakiwaniu na głowę jadącego na koniu przeciwnika i zwalaniu go na ziemię. Poprzez odpowiedni skręt w biodrach, ekspert potrafił złamać kark. Inne techniki polegały na wskoczeniu na przeciwnika w ten sposób, że poprzez oplecenie jego ciała nogami tracił on 22

23 równowagę. Ciężej uzbrojeni Mongołowie nie mieli szans w walce z szybkimi i sprytnymi ekspertami walki wręcz., którzy w momencie wytrącenia z równowagi oponenta wbijali mu sztylet w gardło. Koniec panowania dynastii Tran to okres w którym Wietnam został osłabiony przez chłopskie powstania oraz napady szczepów Cham. W 1407 r. Chińczycy ponownie napadli na Wietnam. W 1418 r. Le Loi właściciel ziemski sformował armię, która w 1427 r. wyzwoliła kraj. Po uzyskaniu niepodległości nowy cesarz Le Loi na nowo zorganizował sztuki walki. Znana jest do dziś sztuka walki Lam Son, która występuje również pod nazwą Vo Le Loi. Pod rządami tego mądrego władcy Wietnam znów stał się prawdziwym mocarstwem. W historii Kraju Południa ten okres nazywa się złotym wiekiem. Wiek ten wydał wielu wspaniałych pisarzy, poetów i uczonych. Został utworzony nowy kodeks prawa cywilnego i karnego tzw. kodeks Hong Duc. Armia została zreorganizowana i unowocześniona. Niestety ten szczyt potęgi trwał tylko do początku XV wieku. W 1527 nastąpił przewrót pałacowy, w wyniku którego przejął władzę generał Mac Dang Dung. 5. Etap podziału na północ i południe ( ) Rodzina królewska uciekła na południe kraju. Po jej stronie stały dwa rody magnackie Nguyen i Trinh. Walka pomiędzy dwoma zwaśnionymi stronnictwami trwała prawie sto lat. W walki wplątane były również różne szkoły sztuk walki. Przyłączały się one do zwaśnionych stron, aby zyskać na znaczeniu. W wyniku długotrwałych walk ostateczną władzę zdobył ród Trinh. W okresie walk i wojen domowych do Wietnamu przybyli pierwsi misjonarze z Europy. W 1535 r. pierwsi dotarli Portugalczycy. Ród Nguyen, wyczuwając szansę dla siebie w kontaktach z jezuitami, zezwolił na utworzenie misji. Wkrótce przybyli do Wietnamu Duńczycy, którzy zaprzyjaźnili się z rodem Trinh. Na początku XVII wieku zainteresowali się Wietnamem również misjonarze francuscy. Na skutek ich intryg zostały wyrzucone z kraju misje duńskie i portugalskie. W tym czasie oba rody prowadziły politykę silnej ręki, co doprowadziło do licznych powstań, tłumionych z wielkim okrucieństwem. Dopiero w roku 1771 w prowincji Binh Dinh, znanej z najlepszych ekspertów walki wręcz, rozpoczęło się zwycięskie powstanie. Przywódcami powstania byli trzej bracia: Nguyen Nhac, Nguyen Hue oraz Nguyen Lu. Powyższą datę można przyjąć jako początek rozkwitu szkoły Vo Binh Dinh oraz Tay Son Nhanh (Feniks z gór). Ostateczne zwycięstwo odnieśli bracia nad wojskami cesarza w roku W roku 1784 armia trzech braci zniszczyła interwencyjną armię syjamską złożoną z 50 tys. ludzi i wspieraną przez flotę francuską. W roku 1786 jeden z braci Nguyen Hue wyruszył na północ kraju. Zdobył stolicę Thang Long (obecne Hanoi). Wietnam został ponownie zjednoczony. W 1788 r. zdetronizowany król poprosił o pomoc cesarza chińskiego. Ten wysłał mu na pomoc 200 tysięczną armię. Nguyen Hue ogłosił się królem, zebrał wokół siebie 23