FIZJOTERAPIA Dr hab. Zbigniew Śliwiński

Transkrypt

1 FIZJOTERAPIA Dr hab. Zbigniew Śliwiński Ostatnie 60 Iat to okres bardzo dynamicznego rozwoju polskiej rehabilitacji prowadzącego do powstania wielu nowoczesnych metod rehabilitacji, które znalazły uznanie na całym świecie i stanowią nasz oryginalny dorobek oraz wkład w rozwój światowej rehabilitacji i jak również nauk medycznych i nauk o kulturze fizycznej. Wyrazem uznania dla osiągnięć i znaczenia rehabilitacji było między innymi utworzenie początkowo specjalności, a później samodzielnego kierunku kształcenia na poziomie studiów pierwszego i drugiego stopnia, a także podniesienie tej dyscypliny do rangi podyplomowej specjalizacji zawodowej lekarzy i fizjoterapeutów. Dzięki pracy wielu pokoleń lekarzy i fizjoterapeutów, specjalistów rehabilitacji medycznej i rehabilitacji ruchowej - obecnie fizjoterapii - rehabilitacja stała się standardem postępowania we wszystkich specjalnościach medycznych i nie ma bez niej nowoczesnej medycyny. Dzięki fizjoterapii możliwy jest szybszy powrót do zdrowia i pełnej aktywności życiowej, a przez to znaczne ograniczenie ogromnych kosztów ekonomicznych i społecznych chorób oraz jej leczenia i następstw jakimi są różnego rodzaju niepełnosprawności. Fizjoterapia jest profesją zajmująca się problemami społecznymi, wymaga podejmowania działań leczniczych wobec osób czasowo lub stale niepełnosprawnych. Zaangażowanie skierowanego głównie na pacjenta publicznej usługi jest cechą charakterystyczną tego zawodu i wymaga profesjonalnego przygotowania. Fizjoterapeuta musi posiadać odpowiednie predyspozycje psychospołeczne do wykonywania tego zawodu gdyż w pracy styka się z problemami i cierpieniem drugiego człowieka. Pacjenci z ograniczeniami funkcjonalnymi, zaburzeniami psychicznymi, umysłowymi potrzebują zrozumienia i akceptacji. Fizjoterapeuta musi wykazać się łatwością w nawiązywaniu kontaktów w celu prowadzenia dialogu z pacjentem jak również empatią. Jest to zatem dyscyplina medyczna, która ma swoje ugruntowane miejsce w ochronie zdrowia od wielu dziesiątków lat i rozwija się bardzo dynamicznie, o czym świadczyć może liczba szkół kształcących w tym zawodzie oraz liczba kandydatów starających się o przyjęcie na ten kierunek studiów. Corocznie jest około 8-10 kandydatów na jedno miejsce na studia pierwszego stopnia na kierunek fizjoterapia, a liczba planowanych przyjęć na pierwszy rok 2009/2010 to około piętnaście tysięcy studentów. 1

2 Fizjoterapia jest dyscypliną w drodze do profesjonalizacji, a fakty społeczne składające się na ten cel to : - powstanie akademickich jednostek organizacyjnych (katedr, instytutów), stowarzyszeń, czasopism naukowych o ciągłej i trwałej edycji. Wymienione fakty społeczne zapewniają dyscyplinie (subdyscyplinie) naukowej trwałe miejsce i odróżniając ją od innych nauk. W procesie instytucjonalizacji wybranej dziedziny nauki (socjologia) wymienia się również:; pojawienie się artykułów dotyczących dziedziny, powstanie towarzystw naukowych, organizowanie konferencji poświeconych dziedzinie nauki, kształcenie specjalistów z danej dziedziny, podporządkowanie programów nauczania i programów badań akceptowanej koncepcji i akceptacja tego stanu rzeczy przez środowisko naukowe, Instytucjonalizacja - warunek sprzyjający kształtowaniu się socjologii jako odrębnej dyscypliny naukowej. W świetle przedstawionych faktów fizjoterapia może ubiegać się o to by stać się samodzielną dziedziną nauki. W nazewnictwie międzynarodowym określenie działań, środków i nazwa zawodu funkcjonują jako fizjoterapia (Physiotherapy. W Polsce kolejno funkcjonowały nazwy: - mgr wychowania fizycznego, instruktor gimnastyki leczniczej - mgr wychowania fizycznego, instruktor gimnastyki usprawniającej - mgr wychowania fizycznego dyplomowany instruktor rehabilitacji ruchowej - mgr rehabilitacji ruchowej - mgr fizjoterapii a, 20 marca 1997r.- Uchwała Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego wprowadza w miejsce pojęcia rehabilitacja ruchowa termin fizjoterapia, zawód- fizjoterapeuta. Fizjoterapia w drodze do profesjonalizacji obowiązujące kształcenie akademickie oparte jest o: 3 letnie studia licencjackie - stopień zawodowy licencjata (2900 godz. zajęć dydaktycznych, 920 godz. praktyk ) 2 letnie studia magisterskie - stopień magistra fizjoterapii (1700 godz. zajęć dydaktycznych, 600 godz. praktyk) Problemem jest nieokreślona bliżej liczba placówek kształcąca tzw pseudofizjoterapeutów. Fizjoterapia w drodze do profesjonalizacji to kształcenie ustawiczne oparte o: 2

3 Kursy i szkolenia (po uzyskaniu akredytacji Komisji ds. Kursów i szkoleń przy Zarządzie PTF) Specjalizację - 2 letnia - fizjoterapeuta z tytułem magistra fizjoterapii posiadający specjalizację I stopnia z rehabilitacji ruchowej godzin - 4 letnia fizjoterapeuta z tytułem magistra fizjoterapii lub magistra fizjoterapii ruchowej godzin. Kształcenie kończy się egzaminem specjalizacyjnym praktycznym i teoretycznym. Wydaje się, że właściwym byłoby wyodrębnienie ze specjalizacji ogólnej z fizjoterapii obszarów takich jak: - choroby narządu ruchu (ortopedia i traumatologia, reumatologia) - choroby wewnętrzne (pulmonologia, kardiologia, interna) - choroby wieku rozwojowego (pediatria) - fizjoterapia w odnowie biologicznej i sporcie. Fizjoterapia w drodze do profesjonalizacji to również uznanie, autorytet społeczny. Stanowi określony obszar badawczy, w którym istnieją warunki do prowadzenia pracy naukowej z możliwością wykorzystania jej wyników dla rozwoju nauki i kadry naukowej. (Prof. Dawid Baxter, dziekan Wydziału Fizjoterapii University of Otago w Nowej Zelandii na jednym ze swoich wykładów powiedział: Najnowsze kierunki badań w światowej fizjoterapii dotyczą opracowania rankingu najskuteczniejszych procedur terapeutycznych, które posłużą w przyszłości do próby stworzenia algorytmów usprawniania ruchowego i leczenia fizykalnego w poszczególnych schorzeniach. Fizjoterapia w drodze do profesjonalizacji związana jest z możliwością osiągania nominacji naukowe. Nominacje naukowe: Doktor (dr) tytuł naukowy przyznawany fizjoterapeutom z tytułem magistra, po przedstawieniu i obronie rozprawy doktorskiej z zakresu fizjoterapii Doktor habilitowany (dr hab.) najwyższy stopień w polskim systemie naukowym, nadawany osobom ze stopniem doktora, które poprzez działalność twórcza i naukową wniosły znaczny wkład w rozwój fizjoterapii 3

4 Profesor (prof. dr hab.) tytuł naukowy nadawany za osiągnięcia naukowe i dydaktyczne przez Prezydenta RP. Profesjonalna tożsamość fizjoterapii to przynależność do organizacji i świadomość więzi grupowej.od 1987r funkcjonuje w Polsce Polskie Towarzystwo Fizjoterapii (PTF) - organizacja zrzeszająca ponad 35 tysięczną grupę fizjoterapeutów, posiadająca 16 oddziałów terenowych, która jest właścicielem i wydawcą kwartalnika Fizjoterapia Polska. PTF prowadzi działania w zakresie; stymulacji rozwoju i jakości usług fizjoterapeutycznych, akredytacji kursów i szkoleń podnoszących kwalifikacje, opracowania warunków szczegółowych kontraktowania usług w dziedzinie rehabilitacji medycznej, modyfikacji standardów kształcenia na kierunku fizjoterapia. Od 1967r Polskie Towarzystwo Fizjoterapii jest członkiem Światowej Konfederacji Fizjoterapii (WCPT). Fizjoterapia w drodze do profesjonalizacji jej działalność organizatorska i legislacyjna. Na mocy rozporządzenia MZ z dnia powołano do życia funkcję konsultanta krajowego w dziedzinie. Fizjoterapia - od 2003r. funkcję pełni Profesor Zbigniew Śliwiński W 2002r. - mgr Maria Suwalska została członkiem Grupy Roboczej ds. Unii Europejskiej przy ER WCPT Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przy współpracy PTF przygotowało projekt; Standard kwalifikacji dla zawodu fizjoterapeuta pod numerem Aktywność członków Zarządu Głównego PTF doprowadziła do wprowadzenia zapisu, w warunkach szczeblowych kontraktacji 2008 i 2009 w dziedzinie rehabilitacja medyczna, o kontraktowaniu przez NFZ porady i wizyty fizjoterapeutycznej, zgodnie Międzynarodową Klasyfikacja Procedur Medycznych ICD 9. Rozwiązania organizacyjne i prawne zapewniają bezpieczne, skuteczne i samodzielne wykonywanie zawodu. Dlatego też, w związku z tak dużą liczbą szkół, wydaje się bezwzględnie konieczne wprowadzenie egzaminu dopuszczającego fizjoterapeutów do wykonywania zawodu, na wzór egzaminów lekarskich. Wyeliminowałoby to źle przygotowanych do pracy fizjoterapeutów. W sposób 4

5 naturalny szkoły źle kształcące musiałyby podnieść jakość procesu dydaktycznego, a być może zostałyby zlikwidowane. W roku szkolnym już w 67? akredytowanych szkołach uprawnionych do prowadzenia edukacji na kierunku fizjoterapia rozpoczęło studia około 13 tysięcy studentów. Nie ma takiej potrzeby kształcenia na tym kierunku, ani też takiej ilości miejsc pracy dla absolwentów tego kierunku. W wielu szkołach prowadzących proces dydaktyczny w systemie studiów niestacjonarnych organizowanie praktyk zawodowych sprawia wiele trudności, albowiem placówki lecznicze w niedziele i święta nie prowadzą działalności dydaktycznej. Są szkoły, które otrzymały limit 750 miejsc na pierwszy rok studiów w systemie niestacjonarnym. Wydaje się koniecznością natychmiastowe przeprowadzenie kontroli w takich placówkach. Istnieje, bowiem przypuszczenie, że realizacja godzin dydaktycznych w ramach praktyk zawodowych nie jest możliwa dla takiej ilości studentów w soboty i niedziele. Wydaje się, że tylko ustawa O niektórych zawodach medycznych, w pracach nad którą swój udział mieli; konsultant krajowy w dziedzinie fizjoterapii, pracownicy Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wyższego Ministerstwa Zdrowia oraz przedstawiciele Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii, precyzująca zasady rejestracji fizjoterapeutów, może rozwiązać wiele problemów związanych z niekontrolowanym kształceniem, spowodować lepszą kontrolę nad jakością procesu dydaktycznego. Dostępność świadczeń w zakresie fizjoterapii zmniejsza się, pomimo, że potrzeby stosowania tej formy leczenia są coraz większe. / podniosła się średnia długość życia w Polsce, lekarze różnych specjalności włącznie z lekarzami POZ posiadają większą wiedzę o możliwościach zastosowania różnych czynników fizykalnych, rachunek ekonomiczny pokazuje, że ta forma leczenia jest najtańszą, a wielu przypadkach jedyną, możliwą do zastosowania u chorego/ Dostępność do świadczeń fizjoterapeutycznych w roku 2009 była nadal ograniczona w wielu województwach z powodu, między innymi, niskich nakładów finansowych na rehabilitację. Czas oczekiwania na poradę w poradniach rehabilitacyjnych jest czasami kilkumiesięczny, po czym kolejny okres oczekiwania na zabiegi fizjoterapeutyczne. Większość placówek świadczących w zakresie 5

6 rehabilitacji w ramach kontraktu z NFZ w miesiącu październiku zrealizowały swój kontrakt całoroczny. Jest to przyczyną niezadowolenia społecznego, szczególnie ludzi trwale okaleczonych czy rodziców dzieci z chorobami wieku rozwojowego np. porażenie mózgowe, przepukliny mózgowo rdzeniowe, Focomelie, Amelie itp. Jest to także rozbieżne z zapisami ustawy o ochronie zdrowia, w której mówi się o dostępności do rehabilitacji medycznej i fizjoterapii, nie mówiąc o modelu Polskiej Szkoły Rehabilitacji, która przewiduje dostęp do rehabilitacji dla wszystkich, natychmiast po zaistnieniu potrzeby, gwarantując ciągłość i kompleksowość.. Zacieśnienia współpracy konsultantów z Departamentem Świadczeń Zdrowotnych Ministerstwa Zdrowia jest koniecznością, ponieważ wielokrotne zaproszenia na posiedzenia komisji opracowującej warunki szczegółowe kontraktacji w Narodowym Funduszu Zdrowia, dokonywanie wielu poprawek i przedstawianie różnych propozycji, które były przyjmowane przez komisję do wprowadzenia jako obligatoryjne w nowych warunkach szczegółowych np. na rok 2009, a następnie w wersji ostatecznej, nie konsultowanej z zespołem doradczym, nie zawierają wprowadzonych przez zespół zmian. Zmian, które miały fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania rehabilitacji i fizjoterapii w placówkach ochrony zdrowia w Polsce. Dyscyplina, którą reprezentuje jest szczególną dlatego, że zajmujemy się często ludźmi w trzecim okresie życia i przewlekle chorymi, a dostęp do szeroko rozumianej rehabilitacji jest bardzo utrudniony, np. do oddziału rehabilitacji trzeba czekać nawet do dwóch lat, a na proste zabiegi fizjoterapeutyczne w niektórych ośrodkach czas oczekiwania wynosi kilka miesięcy. Zmiany, które nasz zespól pracujący społeczne, w NFZ w przygotowaniu wspomnianych warunków szczegółowych, zmierzały do udrożnienia tego systemu. Należy, zatem zadać sobie pytanie, komu zależy na tym, aby ten system był niedrożny. Zapotrzebowanie na usługi fizjoterapeutyczne, jak wspomniałem w pkt. 2, w związku ze wzrostem średniej wieku Polaków, większą świadomością pacjentów, lepszą wiedzą lekarzy dotyczącą fizjoterapii oraz ekonomią procesu leczenia będzie większe. Fizjoterapia jest najtańszą formą leczenia, często jedyną, możliwą do zastosowania. Istnieje potrzeba, uzasadniona ekonomicznie, funkcjonowania działu fizjoterapii w każdym szpitalu, w każdym ośrodku zdrowia. Wydaje się także celowe, aby w strukturze lekarza rodzinnego funkcjonował gabinet fizjoterapii, w którym realizowane byłyby jego zlecenia również na fizjoterapię środowiskową. 6

7 Aktualna liczba osób realizujących specjalizację z fizjoterapii. W chwili obecnej proces naboru na specjalizację w nowym trybie został ukończony w 28 placówkach, które uzyskały wpis na listę Ministra. Obecnie liczba jednostek, które zyskały uprawnienia do prowadzenia specjalizacji wzrosła do 28 Ogólna liczba miejsc wynosi aktualnie 265. Kilka kolejnych wniosków oczekuje na rozpatrzenie przez Komisję Akredytacyjną. Duże zainteresowanie możliwością odbywania specjalizacji powoduje, że istnieje potrzeba dalszego zwiększania sieci placówek, które prowadziłyby tę specjalizację. Uzyskanie tytułu specjalisty fizjoterapii to nie tylko nobilitacja dla całego środowiska, to także nowe uprawnienia i możliwości, ale również większa odpowiedzialność, ponieważ ukończenie studiów specjalizacyjnych jest jednoznaczne z uzyskaniem nowych kompetencji i umiejętności zgodnych z zapisami rozporządzenia./ rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2002r. w sprawie uzyskiwania tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia /Dz. U. Nr 173, poz.1419/. Mimo tych niekwestionowanych osiągnięć, miejsce jakie zajmuje fizjoterapia i rehabilitacja w Polsce, nie odpowiada znaczeniu jakie powinny mieć one w ochronie zdrowia, życiu społecznym i zawodowym. Ciągłe nie docenianie roli rehabilitacji i fizjoterapii we współczesnej medycynie i nie dostrzeganie ich najważniejszych potrzeb oraz uwarunkowań, powoduje narastanie zagrożeń zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych w Polsce. Doraźne działania w tym zakresie są niewystarczające i nie mają charakteru rozwiązań systemowych, nie mogą poprawić istniejącej sytuacji. Szczególną troskę i niepokój budzi brak realizacji polskiego modelu rehabilitacji obejmującego: powszechność, kompleksowość, ciągłość i wczesność. Również ważnym problemem wymagającym szybkiego rozwiązania jest gorsze traktowanie fizjoterapii w porównaniu z innymi specjalnościami medycznymi oraz brak ścisłego określenia statusu zawodowego fizjoterapeutów w Polsce. Poważny zaniepokojenie budzi, podnoszony wcześniej, problem niewystarczającej kontroli systemu kształcenia fizjoterapeutów, powodujący istotne obniżenie jej jakości oraz niedostateczne finansowanie badań naukowych w zakresie fizjoterapii i rehabilitacji. 7

8 Dlatego też w 40 rocznicę ogłoszenia przez prof. Wiktora Degę polskiego modelu rehabilitacji, który został rekomendowany przez Światową Organizację Zdrowia do wdrożenia na całym świecie, utożsamiam się z rezolucją uczestników I Międzynarodowego Kongresu Rehabilitacji Polskiej wnioskujących o stworzenie Narodowego Programu Rehabilitacji, który w kompleksowy sposób rozwiązałby najistotniejsze problemy polskiej fizjoterapii i rehabilitacji, a jednym z najważniejszych zadań Narodowego Programu Rehabilitacji powinno być opracowanie systemu organizacji fizjoterapii i rehabilitacji w Polsce wraz ze źródłami finansowania. Oprócz wyraźnego zwiększenia środków Narodowego Funduszu Zdrowia, należy w większym stopniu uwzględnić wkład finansowy Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w realizację tych celów. Należy również przeprowadzić wnikliwą analizę i ocenę skuteczności programu Rehabilitacja w prewencji rentowej" finansowanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku potwierdzenia braku spodziewanych efektów przeznaczone środki na realizację tego programu należałoby przekazać do planowanego Narodowego Programu Rehabilitacji. Narodowy Program Rehabilitacji powinien także uwzględnić działania doprowadzające do wyrównania finansowania świadczeń z zakresu fizjoterapii z innymi specjalnościami medycznymi oraz konsekwentnego przestrzegania prawa regulującego prowadzenie kształcenia na kierunku fizjoterapii, jak również uznania fizjoterapii za jedną z priorytetowych dyscyplin w badaniach naukowych. Jednym z podstawowych zadań Narodowego Programu Rehabilitacji powinno być też uporządkowanie problemów dotyczących wykonywania zawodów związanych z rehabilitacją i fizjoterapią, a zwłaszcza doprowadzenie do uchwalenia ustawy o zawodzie fizjoterapeuty i stworzenie samorządu fizjoterapeutów. Umożliwiłoby to między innymi kontrolę jakości kształcenia poprzez wprowadzenie państwowego egzaminu z fizjoterapii, jako niezbędnego warunku uzyskania prawa wykonywania zawodu. Niewątpliwie przyczyniłoby się to do uporządkowania systemu kształcenia na kierunku fizjoterapia. Uczestnicy I Międzynarodowego Kongresu Rehabilitacji Polska reprezentujący wszystkie najważniejsze krajowe ośrodki rehabilitacji, a także instytucje i stowarzyszenia deklarują wszechstronną pomoc i udział we wszystkich pracach, których wynikiem będzie stworzenie Narodowego Programu Rehabilitacji w Polsce. W imieniu uczestników I Międzynarodowego Kongresu Rehabilitacja Polska 8

9 tę rezolucję podpisali. 1. Przewodniczący Komitetu Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej Polskiej PAN Prof. dr hab. n. kf. Marek Woźniewski 1. Przewodniczący Komisji Rehabilitacji Medycznej, Komitetu Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej PAN Prof. dr h. n. med. Andrzej Kwolek 2. Prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji ' Konsultant Krajowy ds. rehabilitacji medycznej Dr n. med. Marek Krasuski 3. Prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii Dr n. med. Marek Kiljański 4. Konsultant Krajowy ds. fizjoterapii Dr hab. n. med. Zbigniew Śliwiński Prof. UJK Z poważaniem Zbigniew Śliwiński 9