RAPORT: BADANIE RUCHU TURYSTYCZNEGO W WARSZAWIE W ROKU Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy. Przygotowany dla: Warszawa,

Transkrypt

1 RAPORT: BADANIE RUCHU TURYSTYCZNEGO W WARSZAWIE W ROKU 2010 Przygotowany dla: Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy Warszawa, Ipsos Sp. z o.o., ul. Taśmowa 7, Warszawa tel.: , fax : info.poland@ipsos.com, NIP: , REGON: , KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy - XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego Kapitał: PLN 2010 Ipsos - Wszystkie prawa zastrzeżone. Niniejszy dokument zawiera Poufne i Zastrzeżone informacje Ipsos, które nie mogą być ujawniane ani powielane bez wcześniejszej pisemnej zgody Ipsos.

2 Spis treści Wprowadzenie 3 OGÓLNE TENDENCJE W POLSKIM RUCHU TURYSTYCZNYM W INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA W WARSZAWIE...6 PRÓBA OSZACOWANIA ROZMIARÓW WIELKOŚCI RUCHU TURYSTYCZNEGO W WARSZAWIE...9 Badania ruchu turystycznego w Warszawie... 9 CELE I ZAKRES BADAŃ...10 REALIZACJA BADANIA ILOŚCIOWEGO...10 CHARAKTERYSTYKA PRÓBY JAKO CAŁOŚCI...12 TURYŚCI POLSCY, ZAGRANICZNI I POLONIJNI W PODZIALE REGIONALNYM I GEOGRAFICZNYM13 Profil turysty krajowego Profil turysty zagranicznego Profil turysty polonijnego WARSZAWA JAKO CEL WIZYTY BEZPOŚREDNIEJ...33 Miasta odwiedzane przed wizytą w Warszawie Miasta odwiedzane po wizycie w Warszawie CZAS POBYTU TURYSTÓW W WARSZAWIE...39 ZAKWATEROWANIE...41 TRANSPORT DO WARSZAWY...43 ORGANIZACJA PRZYJAZDU...45 CELE WIZYTY W WARSZAWIE I CEL GŁÓWNY...46 TOWARZYSTWO W PODRÓŻY...50 CZĘSTOTLIWOŚĆ ODWIEDZIN WARSZAWY...53 IMPULS ZWIEDZANIA WARSZAWY...53 NAJWAŻNIEJSZE ATRAKCJE TURYSTYCZNE...55 WRAŻENIA Z POBYTU...57 ŹRÓDŁA INFORMACJI...59 WYDATKI W OKRESIE POBYTU...61 OCENA POZIOMU USŁUG W WARSZAWIE...63 Rozrywka i kultura Gościnność i życzliwość mieszkańców; atmosfera miasta Obsługa turystyczna Usługi komunikacyjne Usługi municypalne Usługi hotelowe, gastronomiczne, bankomatowe OCENA POBYTU W WARSZAWIE...76 PODSTAWOWE SEGMENTY ZAGRANICZNEGO RUCHU TURYSTYCZNEGO...77 Rynek niemiecki Rynek hiszpański Rynek brytyjski Rynek francuski

3 Wprowadzenie Ogólne tendencje w polskim ruchu turystycznym w 2010 Dane międzynarodowej organizacji turystycznej UNWTO dla pierwszego półrocza 2010 wskazują, że po trudnym okresie, zwłaszcza w 2009 roku, w 2010 roku wzrasta międzynarodowy popyt turystyczny. Według oszacowań Instytutu Turystyki dla trzech kwartałów 2010 zwiększają się w istotnym stopniu rozmiary ruchu turystycznego w Polsce. IT odnotował dla tego okresu: ok. 32,5 mln wyjazdów Polaków za granicę (o 12% więcej niż rok wcześniej); 44,6 mln przyjazdów cudzoziemców (o 9,5% więcej). liczbę przyjazdów turystów w tym czasie oszacował IT na 9,5 mln (o 4,5% więcej) W podziale na regiony i kraje liczba przyjazdów i turystów w naszym wraz z dynamiką zmian wygląda następująco. Tabela 1. Przyjazdy do Polski i turyści w okresie trzech kwartałów 2010 I-III kwartał 2010 Przyjazdy ogółem zmiana w tym turyści zmiana Ogółem ,50% ,50% Unia Europejska ,40% ,20% Stara UE ,10% ,50% w tym: Niemcy % % Wielka Brytania 425 9% 380 9% Niderlandy 305 7% 275 8% Austria 290 4% 260 8% Włochy % 200 5% Francja 200 8% 170 3% Szwecja 150 0% 115-8% Pozostałe UE % 450 8% Nowa UE % % w tym: Czeska Republika % 135 0% Słowacja % 75 7% Litwa % 490-3% Łotwa % % Węgry 175-3% 155-3% Pozostałe UE % 220-2% Kraje spoza Schengen % % Ukraina % 980 1% Białoruś % 690 5% Rosja % % 3

4 Ważne zamorskie % % USA % % pozostałe zamorskie* % % Reszta świata % % źródło: oszacowanie na podstawie badań Instytutu Turystyki. * Kanada, Japonia, Korea Pd., Australia Według danych GUS w ciągu ośmiu miesięcy 2010 liczba cudzoziemców w bazie noclegowej wzrosła o 6,2%, zaś liczba noclegów o 3,9%. W lipcu i sierpniu tempo wzrostu liczby gości było takie samo jak w pierwszym półroczu, a wzrost liczby noclegów większy. Tabela 2. Liczba cudzoziemców korzystających z obiektów zakwaterowania zbiorowego w I półroczu 2010 roku według krajów (w tys.) I-II kwartał 2010 Korzystający zmiana Noclegi zmiana RAZEM 1786,8 6% 4338,1 4% Niemcy 483,3 1% % Stara UE bez Niemiec 618,4 5% 1315,6 2% Austria 26,4 0% 49,2-7% Belgia 28,1 15% 56,1 15% Dania 35,8-3% 84-9% Finlandia 27,9 46% 54,7 38% Francja 81,8 9% 161,4 5% Grecja 5,7-9% 12,5-22% Hiszpania 43 8% 87,5 0% Niderlandy 46,3 4% 93,9 8% Irlandia 19,3 1% 49,3 5% Luksemburg 1,6 22% 3,3 42% Portugalia 8,2 29% 17 12% Szwecja 45,7-6% 98,1-7% Wielka Brytania 162,7 1% 353,6-1% Włochy 85,9 9% 194,9 7% Nowa UE 173 2% 322 2% Bułgaria 4,8 9% 8,4-30% Cypr 1,3-5% 4,2 19% Czeska Republika 35,6 2% 84,7 6% Estonia 12,2-10% 15,4-21% Litwa 44,9 0% 63,7 5% Łotwa 16,3 7% 21,3 11% Malta 0,2 3% 0,5 7% Rumunia 12 35% 26,8 4% Słowacja 20,1-2% 45,6 6% Słowenia 4,3 22% 7,9-4% Węgry 21,3-2% 43,7 0% Ważne zamorskie 113,7 17% 254,2 18% Australia 8,3 24% 17,9 25% 4

5 Japonia 17,9 33% 40,1 34% Kanada 11,6 13% 24,3 3% Republika Korei 6,6-20% 15,1 33% USA 69,3 19% 156,9 15% Sąsiedzi spoza Schengen 188,7 10% 355,1 6% Ukraina 58,8-1% 129,8 1% Białoruś 35,5 4% 54,6 7% Rosja 94,4 22% 170,6 10% Reszta 209,7 17% 470,3 17% Norwegia 41,9 10% 105,8 12% Szwajcaria 15,6 9% 29,3 0% Turcja 8,1 11% 17,6 5% Chiny (bez Tajwanu) 10,2 19% 23,4 43% Brazylia 3,8 27% 8,5 28% Indie 4,2 3% 17,1 14% Hong Kong 1,9 39% 4,3 54% Pozostałe % 264,4 19% źródło: GUS Według skorygowanych (w górę) prognoz Instytutu Turystyki, ogólna liczba przyjazdów turystów po spadku do 13 mln w 2008 roku i do 11,9 mln w 2009 roku, będzie powoli rosnąć do poziomu około 13,5 mln w latach 2012 i 2013 oraz do 14,3 mln w 2015 roku. Stabilizacji liczby przyjazdów można oczekiwać z Niemiec, po spadku w 2009 roku. Przyjazdy sąsiadów ze wschodu znacznie spadły w 2008 roku, po wejściu Polski do strefy Schengen. Straty te są już w pewnym stopniu niwelowane. W 2009 roku granice Polski przekroczyło około 53,8 mln cudzoziemców (o 10% mniej niż w 2008 r.). Był to kolejny rok zmniejszenia liczby przyjazdów ogółem, w tym przyjazdów turystów, których według oszacowań Instytutu Turystyki, w 2009 roku było około 11,9 mln, czyli o 8% mniej niż w Największy spadek liczby wizyt turystów dotyczy Łotwy, Estonii, Rumunii, Litwy, Wielkiej Brytanii, Irlandii i Szwecji. Liczba turystów z Unii Europejskiej spadła o 6% (w tym ze starej Unii o 4%, a z nowych krajów członkowskich o 15%). Turystów z Ukrainy i Rosji również było mniej niż w 2008 roku, ale warto odnotować wzrost liczby wizyt jednodniowych z Ukrainy i Białorusi. Już drugi rok z rzędu kilkunastoprocentowy spadek dotknął przyjazdy z najważniejszych rynków zamorskich. Dynamika ruchu turystycznego w roku 2009 wykazywała poprawę w kolejnych kwartałach odmiennie niż w 2008 roku. Wzrastające powoli w 2009 rozmiary ruchu turystycznego przeniosły się na rok W 2009 roku liczebność podstawowych segmentów turystyki przyjazdowej przedstawiała się następująco: interesy, sprawy służbowe (3,2 mln przyjazdów w 2009 roku, spadek o 400 tys.); typowa turystyka wypoczynkowa (2,9 mln, o 500 tys. mniej niż w 2008); odwiedziny krewnych lub znajomych (2,15 mln, o 250 tys. mniej niż w 2008); zakupy (0,95 mln w 2009 roku, o 350 tys. więcej niż w 2008); tranzyt - z noclegiem w Polsce (0,9 mln przyjazdów w 2009 roku, o 500 tys. mniej niż w 2008). 5

6 W roku 2009 według szacunków Instytutu Turystyki Polacy wzięli udział w 30,8 mln krajowych podróży turystycznych, czyli o 12% mniej niż w 2008 roku, z których 43% stanowiły długookresowe, a 57% - krótkookresowe. Osoby uczestniczące w podróżach na 5 i więcej dni wyjeżdżały na nieco krótszy okres niż rok wcześniej, osoby uczestniczące w podróżach na 2-4 dni na podobny. W 2009 wystąpił spadek średniej długości pobytu przy podróżach długookresowych i podobną średnią - przy krótkookresowych. Instytut Turystyki zamieszcza dane o łącznych przychodach z turystki w roku Wyniosły one ogółem 9,5 mld USD (11,4 mld USD w 2008), z czego 5,2 mld USD to wpływy od turystów, pozostała zaś część od odwiedzających jednodniowych. Według danych GUS, w 2009 roku liczba obiektów noclegowych zakwaterowania wzrosła w porównaniu z poprzednim rokiem o 2%. Warto podkreślić kolejny wzrost liczby hoteli (o 9,8%). Prywatną bazę noclegową pokoje gościnne i kwatery agroturystyczne bada Instytut Turystyki. Łącznie w ciągu 2009 roku z bazy noclegowej (obiekty zakwaterowania zbiorowego rejestrowane przez GUS) skorzystało 3 861,9 tys. zagranicznych turystów (o 5% mniej niż w 2008 roku). Liczba noclegów spadła o 6%. W czwartym kwartale 2009 roku liczba turystów zagranicznych w bazie noclegowej wzrosła (w porównaniu z tym samym okresem 2008 r.) o 4%, a liczba noclegów wzrosła o 3%. Istotny spadek liczby korzystających i noclegów zanotowano w przypadku Korei, Łotwy, Rosji, Ukrainy, Estonii i Irlandii. Infrastruktura turystyczna w Warszawie Warszawa dysponuje pośród wielkich polskich miast najobszerniejszą bazą turystyczną w niemal wszystkich miarodajnych wskaźnikach, jakie mogą być wzięte do porównań. Ponadto baza ta ulega w ostatnich latach bardzo szybkiemu poszerzeniu. Warszawska baza noclegowa to ponad 30 tysięcy miejsc noclegowych w ponad 200 obiektach. Stan obecny bazy noclegowej zostaje poniżej zobrazowany na podstawie danych Stołecznego Biura Turystyki. Ukazują one wyraźną dynamikę w krótkim okresie czasu, bo zaledwie 2 lat. Tabela 3. Baza noclegowa w Warszawie Wyszczególnienie XII 2008 X 2009 XII 2010 Liczba hoteli z przyznaną kategorią * * * * * Obiekty niekategoryzowane Schroniska Hostele Apartamenty ŁĄCZNIE Źródło: SBT, UWAGA: kategoria 5* zawiera hotel Hyatt - oficjalna kategoria 3*, standard 5* 6

7 Z powyższego zestawienia wynika wzrost liczebny obiektów niższych kategorii. Zestawienie w tabeli 4 z uaktualnionymi danymi (tabela ta była przytaczana w raporcie ubiegłorocznym z danymi na koniec 2008) na koniec roku ubiegłego pokazuje dominację dwóch polskich miast Warszawy i Krakowa pod względem nasycenia infrastrukturą noclegową. Tabela 4. Warszawskie hotele i ich wykorzystanie w 2009 na tle bazy w Krakowie i miastach wojewódzkich łącznie Obiekty Wyszczególnienie Razem ***** **** *** ** * W trakcie kateg. - Warszawa Kraków miast woj. łącznie Miejsca noclegowe - Warszawa Kraków miast woj. łącznie Pokoje - Warszawa Kraków miast woj. łącznie Korzystający w tys. - Warszawa Kraków miast woj. łącznie Obcokrajowcy korzystający w tys. - Warszawa ,5 - Kraków miast woj. łącznie Udzielone noclegi w tys. - Warszawa Kraków miast woj. łącznie

8 Noclegi udzielone zagr. w tys. - Warszawa ,8 - Kraków miast woj. łącznie Wynajęte pokoje w tys. - Warszawa Kraków miast woj. łącznie Pokoje wynajęte zagr. w tys. - Warszawa ,6 - Kraków miast woj. łącznie Stopień wykorz. miejsc nocleg. w % - Warszawa 43,9 50,8 44,4 36, ,5 17,1 - Kraków 42,2 46,9 44,3 43,2 35,9 41,1 40,3-16 miast woj. łącznie 39,1 47,2 40,4 36,7 38, ,4 Stopień wykorzystania pokoi w % - Warszawa 55 61,9 56,4 47, , Kraków 48 52,8 51, ,7 43,4 45,2-16 miast woj. łącznie 47,9 57,8 51,3 44, ,1 35,6 Źródło: GUS Pozycja Warszawy jako ośrodka turystycznego w kraju wydaje się niezagrożona ze względu na już osiągniętą pozycję. Następnym po Warszawie miastem z rozbudowaną infrastrukturą noclegową jest Kraków, jednak dystans jest znaczny w przypadku prawie każdego wskaźnika. Wszystkie pozostałe ośrodki wojewódzkie są z kolei mocno zdystansowane przez Kraków. Łącznie udział obu miast w infrastrukturze noclegowej i jej wykorzystaniu waha się od ½ do 2/3 w różnych wskaźnikach na 16 sklasyfikowanych miast wojewódzkich, wyłączając tylko ogólną liczbę hoteli i ilość udzielonych noclegów turystom zagranicznym. W Warszawie i Krakowie koncentruje się krajowy i zagraniczny ruch turystyczny. Porównując strukturę bazy hotelowej w Warszawie i Krakowie warto zwrócić uwagę na liczniejsze obiekty w tym drugim mieście, lecz z drugiej strony na większą liczbę miejsc noclegowych w Warszawie i wyższy stopień ich wykorzystania. Z tabeli 4 wynika też wyższa skłonność obcokrajowców w Warszawie (co się potwierdza w naszych badaniach) do korzystania z miejsc noclegowych w obiektach wyższych kategorii (pięcio- i czterogwiazdkowe). Istnieje pozytywna korelacja między populacją turystów zagranicznych a wyborem hotelu najwyższej klasy. Korelacja ta zachodzi w znacznie mniejszym stopniu w Krakowie. W ubiegłym roku została zasygnalizowana hipoteza, że strumienie zagranicznych turystów zatrzymujących się w Warszawie i w Krakowie składają się z zupełnie odmiennych typów ludzkich. Zakłada się, że w Warszawie spory udział w ruchu turystycznym mają obcokrajowcybiznesmeni, którzy wybierają komfort hotelowy i raczej nie uganiają się za warszawskimi atrakcjami turystycznymi. Ich typowy szlak to lotnisko-hotel-lotnisko. W Krakowie udział biznesmenów może być zneutralizowany przez mniej zasobne osoby, za to bardziej ciekawe świata i przybywające w celu obejrzenia upatrzonych obiektów. Jeśli 8

9 wyrażona tu hipoteza jest trafna, to wnioski z niej płynące powinny zostać uwzględnione w strategii rozwoju turystyki. Próba oszacowania rozmiarów wielkości ruchu turystycznego w Warszawie W prognozie rozmiarów ruchu turystycznego w Warszawie w roku bieżącym (2010) bazujemy na podstawach oszacowań wielkości ruchu turystycznego w Warszawie przyjętych w latach poprzednich i powiększonych o wielkości wynikające generalnie ze wzrostu ruchu turystycznego w Przyjmujemy, że rozmiary tego wzrostu w odniesieniu do turystów zagranicznych były w Warszawie umiarkowane. Dodatkowym wsparciem są oszacowania Instytutu Turystyki wskazujące na wzrost liczby przyjazdów turystów w pierwszych trzech kwartałach roku o 4,5% oraz dane Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC) o zwiększeniu się ilości przewozów lotniczych w pierwszym półroczu 2010 o 4,95%. Dane te pozwalają przyjąć, że wzrost ruchu turystycznego wyniósł w Warszawie 3-4% w 2010 w stosunku do Tabela 5. Szacunek wielkości ruchu turystycznego w Warszawie w Rodzaj pobytu w udział w zmiana w w tys. w tys. w tys. Warszawie % % Odwiedzający zagraniczni ,9 3,5 Turyści zagraniczni ,3 Łącznie turyści i odwiedzający ,9 3,3 zagraniczni Odwiedzający krajowi ,2 4 Turyści krajowi ,9 4 Łącznie turyści i odwiedzający krajowi ,1 4 Łącznie odwiedzający ,1 4 Łącznie turyści ,9 3,7 Łącznie turyści i odwiedzający ,8 Z podanych oszacowań wynika, że ruch turystyczny zwiększył się w roku 2010 w relacji do 2009, jest jednak nadal niższy niż w Badania ruchu turystycznego w Warszawie Wyniki badań empirycznych zrealizowanych przez IPSOS w roku 2010 są w poniższej analizie zestawiane z danymi z lat ubiegłych (2008 i 2009). Bieżąca edycja badań została zrealizowana na próbie liczącej ogółem respondentów, czyli mniej niż w latach poprzedzających o ok. 25%. Realizacja tego typu badań w okresach rocznych pozwala na wykrycie zachodzących tendencji oraz kontrolę uprzednio uzyskanych wyników. W latach 2008 i 2009 mieliśmy do czynienia z ogólnym trendem spadkowym w turystyce, który dotknął również Warszawę. W roku obecnym trend się odwrócił, choć rozmiary ruchu turystycznego w stolicy nie osiągnęły jeszcze poziomu szczytowego z roku

10 Cele i zakres badań Celem badawczym było oszacowanie rozmiarów rocznego ruchu turystycznego w Warszawie i opisanie go poprzez analizę różnych segmentów tego ruchu: przyjezdni jednodniowi krajowi i zagraniczni turyści przebywający w mieście pow. jednej doby krajowi z podziałem wg województw zagraniczni z podziałem wg krajów pochodzenia W zakres badań wchodziło dostarczenie charakterystyk i profili różnych kategorii turystów w podziale na województwa/państwa (turysta krajowy/zagraniczny). W charakterystyce poszczególnych kategorii turystów brano pod uwagę m. in. motywy przyjazdu organizatora przyjazdu (indywidualny, zbiorowy) środek transportu forma zakwaterowania długość pobytu częstotliwość przyjazdów średnie kwoty wydatkowane przez turystów podczas pobytu w Warszawie najchętniej odwiedzane atrakcje turystyczne dane socjodemograficzne, jak płeć, wiek, wykształcenie, status materialny W badaniach, których wyniki są zaprezentowane poniżej, opisane również zostały różnice w postrzeganiu miasta i jego walorów przez turystów w zależności od kraju pochodzenia. Realizacja badania ilościowego Badania zostały zrealizowane metodą wywiadu bezpośredniego prowadzonego przez przeszkolonych ankieterów z dobranymi losowo respondentami. Podstawą wywiadu był formularz ankiety opracowanej, ze względu na udział obcokrajowców, w dziewięciu wersjach językowych (polskiej, angielskiej, niemieckiej, francuskiej, rosyjskiej, hiszpańskiej, portugalskiej, włoskiej, japońskiej). Polacy byli ankietowani bezpośrednio przez ankietera, a cudzoziemcy dostali ankietę, ze zrozumiałych powodów, do samodzielnego wypełnienia. Wywiady były realizowane w wybranych punktach Warszawy, tzn. w takich miejscach, gdzie skupia się ruch turystyczny. W roku 2010 realizatorzy badań zdecydowali na przeprowadzenie wywiadów w identycznych punktach, jak rok wcześniej, a odmiennie nieco niż w Miejscami realizacji badań były: 1. Plac Zamkowy i Rynek Starego Miasta 2. Pałac Kultury i Nauki (wejście od ul. Marszałkowskiej oraz taras widokowy) 3. Muzeum Powstania Warszawskiego (brama/wejście) 4. Pałac w Łazienkach Królewskich (taras przed pałacem) 5. Pomnik Bohaterów Getta (plac przed pomnikiem) 6. Złote Tarasy 7. Puby i kluby warszawskie W podziale na lokalizację (punkty, w których prowadzone były wywiady), realizacja badań przebiegała następująco: 10

11 Tabela 6. Miejsca realizacji badań w poszczególnych latach Punkt Plac Zamkowy Pałac Kultury i Nauki Muzeum Powstania Warszawskiego Łazienki Pałac Pomnik Boh. Getta Muzeum Narodowe Wilanów Pałac Złote Tarasy Lokale Razem W latach 2009 i 2010 najwięcej wywiadów przeprowadzono w PKiN oraz przy wejściu do Muzeum Powstania Warszawskiego i, tym samym, miejsca te można uznać za charakteryzujące się najwyższą koncentracją turystyki warszawskiej. W roku 2008 podobną rolę odgrywał jeszcze Plac Zamkowy. Obecnie to miejsce wraz z Łazienkami i centrum handlowym Złote Tarasy lokuje się na poziomie nieco niższym na skali odwiedzin przez turystów. Pomnik Bohaterów Getta jest turystycznie najrzadziej odwiedzanym przez turystów spośród wymienionych miejsc punktów realizacji badań. Okres realizacji badań w 2010 został skrócony w stosunku do lat ubiegłych. Badania rozpoczęto w lipcu, a nie jak w 2009 w maju, czy jak w 2008 w marcu. W miesiącach letnich (lipiec i sierpień) przepytano 1893 osoby, w następnym okresie (wrzesień - listopad) 1196 osób. Relacje te odpowiadają w zasadzie odpowiednim relacjom z roku ubiegłego. Znacznie więcej wywiadów prowadzono we środy (1854) niż w soboty (1235). Tabela 7. Terminy realizacji badań w poszczególnych latach Miesiąc Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień 50.. Razem Respondenci-uczestnicy badań odpowiadali na ogółem 23 pytania kwestionariusza ankiety, a ich odpowiedzi zostały potraktowane jako wskaźniki opinii i postaw obrazujących Warszawę jako miejsce odwiedzin turystycznych. W pytaniach proszono respondentów również o ocenę pakietu usług (nie tylko turystycznych), z jakimi zetknęli się w Warszawie. Odbiór ten warto potraktować jako podstawę w określaniu przyszłej polityki rozwoju turystycznego miasta zorientowanej na różne grupy. 11

12 Dodatkowo respondenci wskazywali w odpowiedziach na pytania do nich skierowane swoje dane w rodzaju płci, wieku, pozycji zawodowej itp. Te deklaracje badanych posłużyły do opisu populacji turystów odwiedzających Warszawę oraz rozdzielonych grup składających się na tę populację. Charakterystyka próby jako całości Dla celów analitycznych wszyscy badani turyści zostali podzieleni na trzy grupy: turystów z Polski (krajowcy), turystów zagranicznych (obcokrajowcy) i turyści z polskimi korzeniami (Polonia). Pierwsza grupa jest oczywiście najliczniejsza, a jej udział w kolejnych latach wzrasta od połowy wszystkich badanych w 2008 do prawie 2/3 próby w 2009 i ponad 2/3 w badaniach tegorocznych. Udział turystów zagranicznych systematycznie spada w kolejnych latach, a względnie nieliczna reprezentacja polonijna utrzymuje się na stabilnym poziomie ok. 3%. Jej udział w badaniach tegorocznych był wyższy niż w latach poprzedzających (3,5%). W badaniach z lat liczebności wszystkich trzech grup przedstawiały się, jak następuje: Tabela 8. Liczebność i udziały grup badanych w warszawskim ruchu turystycznym N % N % N % Cała próba Turyści polscy , , ,9 Turyści zagraniczni , , Turyści polonijni 115 2,9 93 2, ,5 W układzie graficznym: Wykres 1. Proporcje grup turystów w Warszawie w % 3% Krajowcy Obcokrajowcy Polonusi 50% 12

13 34% Wykres 2. Proporcje grup turystów w Warszawie w % Krajowcy Obcokrajowcy Polonusi 64% Wykres 3. Proporcje grup turystów w Warszawie w % 3% Krajowcy Obcokrajowcy Polonusi 67% Na podstawie ujawnionych w badaniach cech socjodemograficznych, jak płeć, wiek, wykształcenie, zawód, status materialny itp. prezentuje się poniżej obraz całej grupy badanej oraz poszczególnych jej części w zaprezentowanej kolejności. Turyści polscy, zagraniczni i polonijni w podziale regionalnym i geograficznym Maleje odsetek polskich turystów odwiedzających Warszawę, a reprezentujących województwo mazowieckie. Z powodów słabości gospodarczej niektórych regionów spada udział turystów z lubelskiego, podlaskiego, świętokrzyskiego czy lubuskiego. Pojawiający się trend to wzrost udziału odwiedzających stolicę z regionów prężniejszych gospodarczo, jak wielkopolskie, dolnośląskie czy zachodniopomorskie. Nadal ok. połowy turystów reprezentuje pięć województw pomimo znacznego spadku najliczniej odwiedzających Warszawę turystów mazowieckich. Zmiany w geografii przyjazdów zaznaczające się zwiększającym udziałem turystów z regionów odleglejszych 13

14 będą najprawdopodobniej skłaniać do rozbudowy bazy noclegowej, choć akurat najważniejszym czynnikiem stymulującym jest zbliżająca się impreza międzynarodowa EURO 2012 i żadne dodatkowe bodźce w tym względzie nie są konieczne. Tabela 9. Miejsce stałego zamieszkania turystów polskich w podziale na regiony. Udział w % Region pochodzenia Mazowieckie 15,7 15,6 12,75 Śląskie 9,5 9,5 9,79 Małopolskie 8,6 8,3 8,66 Łódzkie 7,1 8 8,64 Pomorskie 8,5 8,3 8,04 Wielkopolskie 6,7 6,4 7,45 Dolnośląskie 5,4 6,3 7,27 Lubelskie 7 7,7 6,92 Kujawsko-Pomorskie 7,5 4,7 5,73 Zachodniopomorskie 4 4,1 5,33 Podkarpackie 3,1 3,5 4,94 Warmińsko-Mazurskie 4,5 4,7 4,47 Podlaskie 4,2 4,6 2,98 Świętokrzyskie 2,5 3,3 2,68 Opolskie 1,9 1,8 2,28 Lubuskie 2,4 2,6 1,67 Brak danych 1,4 0,6 0,39 Razem: N Tendencją wiodącą w ruchu turystycznym z zagranicy (z wyłączeniem grupy polonijnej) jest dość szybko rosnący udział turystów europejskich spoza krajów UE przy jednoczesnym spadku udziału tej ostatniej. Na wzrost odsetka turystów spoza UE największy wpływ mają kraje rozwinięte Szwajcaria i Norwegia przy mniejszej skali wzroście ruchu turystycznego z Rosji i Ukrainy. Udział UE spadł już poniżej 2/3 wszystkich turystów zagranicznych odwiedzających Warszawę. Na taki stan rzeczy wpływa spadek liczby licznych turystów z Hiszpanii i W. Brytanii przy rosnącej w mniejszym stopniu liczbie turystów z Francji i Włoch (por. tabela 10). Spośród o wiele mniej licznych kontynentalnych reprezentacji turystycznych spada ich liczebność z krajów Ameryki Łacińskiej, a wzrasta w stopniu podobnym liczba turystów z Bliskiego Wschodu. Udział ruchu turystycznego z Dalekiego Wschodu utrzymuje się na poziomie stabilnym, choć pewnie w nadchodzących latach liczba turystów z tego regionu będzie szybciej wzrastać biorąc pod uwagę jego pomyślne perspektywy gospodarcze. Warszawa powinna spodziewać się wzmożenia ruchu turystycznego z krajów dalekiej Azji jako regionu rozwijającego się w najwyższym tempie. Ok. 5% turystów bawiących corocznie w Warszawie pochodzi z Afryki, Australii i N. Zelandii, z czego większość (40 respondentów na 45 z tej grupy w 2010) przypada na Australię i N. Zelandię. 14

15 Tabela 10. Regionalne zróżnicowanie turystów zagranicznych w Warszawie w 2009 Udział w % N Region świata Kraje UE 67,1 64,4 589 pozostałe kraje Europy 5,7 8,75 80 USA/Kanada 10,8 11,3 103 kraje Am. Łacińskiej 4 2,2 20 kraje Bliskiego Wschodu 1,2 2,4 22 Daleki Wschód 6, pozostałe kraje 5 4,9 45 Razem: N Wykres 4. Turyści zagraniczni w Warszawie w 2010 wg regionów 11% 9% 2% 2% 6% 5% 65% UE Europa poza UE Am. Półn. Am. Łac. Bliski Wschód Daleki Wschód Australia, Afryka Wysoko w rankingu tych odwiedzin, co nie powinno dziwić, notowane są państwa tak odległe, jak USA, Australia czy Kanada, a także Japonia. Udział tych czterech krajów w zagranicznym ruchu turystycznym w Warszawie się zwiększa i wynosi łącznie 18,6% w 2010 wobec 16,3% w 2008 i 16,5% w 2009, co oznacza tendencję wzrastającą. Udział pozostałych odległych krajów nie jest już tak znaczący. Chiny i Korea Płd. nie notują wzrostów w ostatnim czasie, co nie oznacza, że wzrosty nie nastąpią w przyszłości. Generalnie Warszawa jest odwiedzana przez przybyszów z prawie wszystkich krajów świata, choć oczywiście są to często przypadki sporadyczne. Liczebnie dominują turyści z niektórych krajów UE, USA, Australii, Japonii i Kanady. Odrębny przypadek stanowią turyści z Izraela, których obecność w Warszawie jest zwykle związana z własnymi rocznicami i tradycjami. Stąd biorą się wahania w liczebności turystów z tego kraju. Poniżej zaprezentowana jest narodowa reprezentacja turystów zagranicznych według liczebności w Z zestawienia można się zorientować, że w 2010 bardzo mocno spadł udział Hiszpanów, mniej Brytyjczyków i Amerykanów w grupie turystów zagranicznych, a wzrósł udział Francuzów, Włochów, Australijczyków, Kanadyjczyków i Japończyków. 15

16 Tabela 11. Turyści zagraniczni według krajów pochodzenia (z wyłączeniem grupy polonijnej) Kraj N % N % N % Ogółem Niemcy , , ,6 Francja 181 9, , ,4 W. Brytania 186 9, ,9 80 8,7 USA , Hiszpania , ,2 65 7,2 Włochy 112 5,9 75 5,4 57 6,3 Australia 62 3,3 45 3,3 38 4,1 Kanada 30 1,6 31 2,2 30 3,3 Japonia 46 2,4 33 2,4 29 3,2 Szwecja 60 3, Holandia 50 2,6 31 2,2 22 2,4 Szwajcaria ,3 19 2,1 Portugalia 15 0, Rosja 26 1,4 23 1,7 16 1,8 Finlandia 31 1,6 19 1,4 15 1,7 Belgia 46 2,4 24 1,7 15 1,7 Norwegia 36 1,9 11 0,8 14 1,5 Ukraina 60 3,2 16 1,2 13 1,4 Chiny 24 1,3 15 1,1 12 1,3 Turcja 7 0,4 10 0,7 11 1,2 Dania 20 1,1 19 1,4 10 1,1 Izrael 20 1,1 5 0,4 8 0,9 Litwa 6 0,3 10 0,7 8 0,9 Korea Płd. 17 0,9 16 1,2 7 0,8 Irlandia 11 0,6 26 1,9 7 0,8 Brazylia 13 0,7 22 1,6 7 0,8 Chorwacja 1 0, ,8 Austria ,5 6 0,7 Meksyk 21 1,1 10 0,7 6 0,7 Słowacja 2 0,1 5 0,4 6 0,7 Białoruś 12 0,6 8 0,6 5 0,6 Węgry 15 0, ,6 Czechy 10 0,5 6 0,5 5 0,5 Egipt.. 2 0,2 5 0,5 Bułgaria 2 0,1 4 0,3 4 0,4 Serbia 3 0, ,3 Słowenia 2 0,1 11 0,8 3 0,3 Grecja 11 0,6 9 0,6 3 0,3 Indie 7 0,4 7 0,5 3 0,3 Chile 4 0,2 6 0,5 3 0,3 Nowa Zelandia 9 0,5 8 0,6 2 0,2 Rumunia 3 0,16 2 0,2 2 0,2 Singapur 5 0,3 1 0,1 2 0,2 Kuwejt ,2 16

17 Do próby w 2010 trafiło też po jednym przedstawicielu z Argentyny, Kolumbii, Tajwanu, Wenezueli, Azerbejdżanu, Łotwy i Indonezji. Nie zmieścili się w próbie turyści z RPA czy Malezji z dość liczną reprezentacją (8 osób) w roku ubiegłym. Dwa kraje, Niemcy i Francja, zapewniły Warszawie ¼ całego zagranicznego ruchu turystycznego w Łącznie z czterema innymi krajami, W. Brytania, USA, Hiszpania i Włochy, stanowią one ponad połowę zagranicznego ruchu turystycznego w Warszawie. Dalszych 7 krajów zapewnia kolejną ¼ ruchu turystycznego w Warszawie, a są wśród nich kraje spoza Unii, jak Australia, Japonia, Kanada, Rosja. Innymi słowy, ¾ ruchu turystycznego w Warszawie przypada na 13 krajów, z czego pięć jest spoza UE. Wykres 5. Turyści zagraniczni w Warszawie w 2010 wg krajów 45% 15% 6% 7% 8% 10% 9% Niemcy Francja W. Brytania USA Hiszpania Włochy pozostałe Wyszczególniona w badaniach grupa polonijna liczyła 108 osób. Jej przedstawiciele pochodzą, co zrozumiałe z różnych krajów. Poniżej ich zestawienie dla roku Podane odsetki różnią się czasem przy identycznych liczebnościach, co wynika z maszynowego zliczania wskazań. Tabela 12. Polacy mieszkający za granicą w 2010 według kraju zamieszkania. Kraj N % Kraj N % Niemcy 18 17,3 Słowacja 2 1,4 USA 17 16,3 Australia 2 1,4 W. Brytania 13 12,2 Dania 1 1,2 Kanada 12 11,8 Białoruś 1 1,2 Belgia 7 6,2 Brazylia 1 1,2 Ukraina 5 4,9 N. Zelandia 1 1,2 Austria 5 4,8 Czechy 1 0,7 Norwegia 3 3,1 Węgry 1 0,7 Francja 3 2,6 Szwajcaria 1 0,7 Włochy 3 2,4 Rosja 1 0,7 Szwecja 3 2,4 Chorwacja 1 0,7 Hiszpania 2 1,9 RPA 1 0,7 Holandia 2 1,9 b. d. 1 0,7 17

18 Ponad połowa respondentów z grupy polonijnej mieszka na stałe w czterech krajach: Niemcy, USA, W. Brytania i Kanada. Z pozostałych wyszczególnionych krajów pochodzą już nieliczni przedstawiciele tej grupy. Wykres 6. Turyści polonijni w Warszawie w 2010 wg krajów 43% 17% Niemcy USA W. Brytania Kanada pozostałe 12% 12% 16% Profil warszawskiego turysty W tabeli poniżej zamieszczone są zróżnicowane cechy położenia socjodemograficznego, które pozwalają na zarysowanie obrazu turysty odwiedzającego Warszawę. Dane tabeli obrazują cechy wszystkich trzech grup, które w kolejnych punktach analizy zostaną wydzielone. Tabela 13. Zróżnicowanie badanych według cech socjodemograficznych Cecha N % N % N % Ogółem Płeć M , , ,4 K , , ,6 Wiek , , , , , , , , , , , , , , , , ,3 >59 lat 272 6, , brak danych 103 2, Stan cywilny kawaler/panna , , ,7 żonaty/zamężna; z partnerem , , ,6 rozwiedziony/w separacji 191 4, ,6 88 2,8 wdowiec/wdowa 65 1, brak danych 115 2,9 95 2,3 87 2,8 18

19 Miejsce zamieszkania wieś , miasto pon. 20 tys , , tys , , , tys , , , tys , , , tys , ,9 pow. 500 tys , , ,8 brak danych 89 2,2 59 1, Wykształcenie podstawowe; gimnazjalne 357 8, , ,8 zawodowe , ,6 52 1,7 średnie , ,5 wyższe , , ,7 brak danych 392 9,8 69 1, ,4 Zawód wyższa kadra kierownicza 251 6, , ,6 pozostała kadra kierownicza 338 8, , ,5 specjaliści , , ,7 pracownicy admin.-biurowi 343 8, pracownicy sektora usług 189 4, , ,7 robotnicy wykwalifikowani 114 2, ,2 58 1,9 rolnicy 23 0,6 60 1,5 11 0,3 emeryci, renciści 208 5, , ,3 gospodynie domowe 74 1,8 60 1,5 27 0,9 uczniowie, studenci , , ,2 bezrobotni 98 2, ,6 84 2,7 inni i brak danych , , Liczba osób w gosp. dom. 1 osoba , , , , , , , , ,1 5 i więcej , ,2 brak danych 291 7, , ,1 Dzieci do 18 lat w gosp. dom. tak , , ,4 nie , , ,6 Zaprezentowane dane pozwalają na wyciągnięcie następujących wniosków w zakresie cech, którymi odznaczają się turyści odwiedzający Warszawę. W każdym z corocznych badań kobiety górują ilościowo nad mężczyznami, a w ostatniej edycji ich przewaga zwiększyła się znacząco. Trudno byłoby wyrokować, czy jest to objaw trwałej tendencji, tzn., że nadchodzących latach relatywna nadreprezentacja kobiet w ruchu turystycznym będzie nadal wzrastać. Niewątpliwa jest natomiast ich przewaga 19

20 w tym względzie nad mężczyznami. W każdym badanym okresów stanowią one ponad połowę odwiedzających, a roku obecnym już ok. 60%. W poszczególnych grupach turystów, o czym niżej, proporcje te kształtują się dość wyraźnie odmiennie. Bardzo wyraźnie zaznacza się tendencja w wymiarze wieku odwiedzających. Są to osoby coraz młodsze. Już ok. 60% badanych w 2010 turystów warszawskich to ludzie przed 30. Ich udział w latach poprzedzających (2008 i 2009) zbliżał się do połowy. Odsetki turystów w starszym wieku systematycznie spadają. Na podstawie tej tendencji można uznać, że Warszawa powinna oczekiwać w przyszłości coraz młodszych turystów. Wiek koreluje się na ogół ze stanem cywilnym, wykształceniem czy też niektórymi wyznacznikami pozycji zawodowej. Jak można było oczekiwać przy analizie wieku, bardzo dużą reprezentację będą stanowić studenci i uczniowie. Istotnie ta grupa silnie przeważa nad pozostałymi grupami zawodowymi. Jej udział oscylujący wokół ¼ w latach 2008 i 2009 wzrósł aż do 37% w Drugą istotną grupą zawodową odwiedzającą Warszawę stanowią specjaliści różnych dziedzin, których udział na poziomie 1/5 jest dość stabilny podobnie, jak udział trzeciej z kolei reprezentatywnej grupy zawodowej, tzn. pracowników administracyjno-biurowych. Spada natomiast odsetek przedstawicieli kadry kierowniczej różnych szczebli w ruchu turystycznym w Warszawie. Dwie wyszczególnione najwyżej w tabeli grupy zawodowe, potraktowane łącznie reprezentują 11% wszystkich turystów w 2010 wobec 15-16% w latach Pozostałe grupy zawodowe reprezentują w ruchu turystycznym nieistotne poziomy. W odniesieniu do wykształcenia badanych należy sformułować dwie uwagi. Zasady edukacyjne przyjęte za granicą nie pod wszystkimi względami są porównywalne z polskim systemem. Po wtóre, ze względu na bardzo wysoką reprezentację kategorii uczeń/student poziom wykształcenia okazuje się płynny, ponieważ badani znajdują się w trakcie kształcenia. Bez względu na te zastrzeżenia, wniosek o dominującej reprezentacji badanych z wykształceniem wyższym i średnim jest w pełni uprawniony. Obniżenie udziału średniego wykształcenia w 2010 w stosunku do badań z 2009 jest prawdopodobnie następstwem wysokiego odsetka uczniów, którzy nie legitymują się jeszcze średnim wykształceniem. Nie ulega natomiast wątpliwości wyraźna dominacja wśród badanych wykształcenia wyższego i średniego razem. Przeważająca większość turystów odwiedzających Warszawę (ponad 80%) to ludzie dobrze wykształceni. W związku z wiekiem badanych pozostaje ich stan cywilny oraz typ gospodarstwa domowego, w którym mieszkają. Przeważają wyraźnie ludzie żyjący w stanie wolnym, a ich udział z roku na rok wzrasta z ok. ½ w 2008 do ok. 62% w Spada natomiast odsetek drugiej ważnej pod tym względem grupy, tzn. ludzi żyjących w trwałych związkach. Ich udział obniżył o 10% w toku trzyletnich badań, do poziomu 31,6% w Odwiedzający Warszawę wchodzą w skład rodzinnych gospodarstw domowych o zróżnicowanej skali. Żaden typ gospodarstw domowych sklasyfikowanych ze względu na ilość przynależnych osób nie jest dominujący w całej zbiorowości turystów odwiedzających Warszawę. Odsetki są zrównoważone i nie przebijają się jakieś wyraźne tendencje w ich wzroście/spadku. Biorąc pod uwagę nadreprezentację w ruchu turystycznym młodych uczniów i studentów, a drugiej strony wielkość gospodarstwa domowego, należy mniemać, że zdecydowana większość dorosłych, młodych i wolnych turystów pozostaje nadal w związkach domowych ze swoimi rodzicami. Na ogół gospodarstwa domowe nie są obciążone nieletnimi dziećmi w wieku do lat 18. Proporcja 7/3 (70% gospodarstw bez takich dzieci; 30% z dziećmi) pozostaje trwała w trzyletnim okresie realizacji badań. 20

21 W niewielkim stopniu zmienia się stałe miejsce zamieszkania badanych. Przeważająca ich liczba mieszka w wielkich aglomeracjach, choć udział tej grupy spada nieznacznie z roku na rok. Dla odmiany wzrasta nieco udział turystów pochodzących ze wsi i mniejszych ośrodków miejskich. Na podstawie powyższej tabeli i jej interpretacji można naszkicować obraz warszawskiego turysty jako człowieka młodego (częściej płci żeńskiej), najczęściej studiującego, wolnego stanu i bez zobowiązań wobec partnera życiowego, pozostającego jednak na utrzymaniu rodziców i najczęściej mieszkającego w wielkiej aglomeracji na stałe. Poszczególne wydzielone zbiorowości turystów (krajowi, zagraniczni, polonijni) różnią się pod względem niektórych cech socjodemograficznego położenia. W poniższych analizach różnice te zostają uwypuklone. Profil turysty krajowego Przybywający do Warszawy turyści z obszaru Polski charakteryzują się przewagą kobiet nad mężczyznami, wyraźniejszą niż w próbie ogółem i, tym bardziej, niż w zbiorowości turystów zagranicznych, w której proporcje płci są odwrócone. Udział kobiet wzrósł w stosunku do lat ubiegłych. Na podstawie dorobku trzech lat badań uznaje się, że w grupie krajowców wyraźna dominacja kobiet nad mężczyznami w ruchu turystycznym w Warszawie jest cechą trwałą. Tabela 14. Turyści polscy w Warszawie według cech socjodemograficznych Cecha N % N % N % Ogółem Płeć M , , ,1 K , , ,9 Wiek , , , , , , , , , , , , ,4 98 4,7 >59 lat 67 3,4 80 3,1 45 2,2 brak danych ,7 54 2,6 Stan cywilny kawaler/panna , ,7 żonaty/zamężna; z partnerem , , ,1 rozwiedziony/w separacji 76 3, ,9 48 2,3 wdowiec/wdowa 42 2,1 64 2, brak danych 48 2,4 62 2,4 58 2,8 21

22 Miejsce zamieszkania wieś , , ,7 miasto poniżej 20 tys , , , tys , , , tys , , , tys , , , tys , ,7 pow. 500 tys , , ,4 brak danych 38 1,9 37 1,4 3 0,2 Wykształcenie podstawowe; gimnazjalne 137 6, , ,6 zawodowe 67 3, ,7 52 2,5 średnie , , ,7 wyższe , , ,7 brak danych 76 3,8 42 1,6 30 1,5 Zawód wyższa kadra kierownicza 82 4, ,6 71 3,4 pozostała kadra kierownicza 131 6, ,4 specjaliści , ,5 pracownicy admin.-biurowi 190 9, , ,7 pracownicy sektora usług 110 5, ,9 84 4,1 robotnicy wykwalifikowani 54 2,7 83 3, rolnicy 16 0,8 47 1,8 9 0,4 emeryci, renciści 89 4,5 73 2,8 55 2,7 gospodynie domowe 27 1,4 40 1,6 15 0,7 uczniowie, studenci , , ,7 bezrobotni 33 1, ,4 inne; brak danych 186 9, , Liczba osób w gosp. dom. 1 osoba , , , , , , , , ,2 5 i więcej , , ,4 brak danych 110 5, , ,3 Dzieci do 18 lat w gosp. dom. tak , ,7 nie , ,3 Dochód gosp. dom.. do zł ,4 97 4, zł , zł , , zł , , zł ,2 pow zł , ,1 brak danych , ,5 22

23 Rozkład wieku wśród turystów grupy krajowej jest formalnie podobny do rozkładu wieku w próbie ogółem, jednak liczebności roczników młodszych są wśród krajowców znacznie wyższe. Dotyczy to zwłaszcza najmłodszych, w wieku do 20 lat. Ich udział w badaniach z 2010 jest bliski 20% wobec 16% w próbie ogółem. Udział najmłodszych trzech grup w wieku do 30 lat jest wśród krajowców o ponad 5% wyższy niż w próbie ogółem i zbliża się do 2/3 wszystkich turystów krajowych. Wszystkie odsetki starszych grup wieku są w grupie polskiej niższe niż w próbie ogółem. Tendencja obniżania się wieku w tej grupie turystów wydaje się trwała. Automatycznie niejako wyższy jest w grupie krajowców niż w próbie ogółem udział ludzi stanu wolnego, i to w każdym roku realizacji badań. Wolny stan cywilny jest reprezentowany przez ok. 63% turystów krajowych, o 1% więcej niż w próbie ogółem. Wykształcenie, pamiętając o różnych kryteriach edukacyjnych w Polsce i za granicą, nie różni istotnie turystów krajowych od populacji ogółem. Zbiorowość polską charakteryzuje wyższy (o 4,5%) niż ogółem odsetek uczniów i studentów potraktowanych jako grupa zawodowa. Jest to stała tendencja w badaniach dotychczasowych. Uczniowie i studenci to ponad 2/5 wszystkich polskich turystów w Warszawie (2010). Z kolei odsetki innych kategorii zawodowych, zwłaszcza kadry kierowniczej, specjalistów i pracowników administracyjno-biurowych są w polskiej grupie turystów niższe. Stałym miejscem zamieszkania turystów krajowych są miasta zróżnicowanej wielkości. Nie ma tak wyraźnej dominacji wielkich aglomeracji o liczbie mieszkańców przekraczającej pół miliona. Różnica przekracza 9% w porównaniu z próbą ogółem i aż ok. 30% w porównaniu z grupą turystów przybywających z zagranicy. Z pewnością różnice te dają się wyjaśnić niewielką ilością miast o liczbie mieszkańców pow. 500 tys. w Polsce. Tym samym reprezentacja wsi i małych miast wśród turystów polskich jest wyższa niż wśród pozostałych grup. Turyści krajowi mieszkają generalnie w większych liczbowo gospodarstwach domowych. Jest zrozumiałe, zwłaszcza, gdy zestawi się wielkość gospodarstw domowych Polaków z odpowiednią wielkością gospodarstw domowych obcokrajowców. Jednoosobowe gospodarstwo domowe prowadziło tylko ok. 9% pierwszej z wymienionych grup, podczas ok. 21% w grupie drugiej z wymienionych. Przy tym liczebność takich singlowych gospodarstw wśród turystów polskich z roku na rok maleje, gdy wśród turystów zagranicznych wzrasta. Najpewniej te odmienne tendencje związane są z obniżaniem przeciętnego wieku polskich turystów odwiedzających Warszawę. Odsetek dwuosobowych gospodarstw domowych jest także wśród turystów polskich wyraźnie niższy niż w zagranicznych. Pozostałe kategorie gospodarstw domowych są wśród krajowców znacznie liczniejsze niż wśród obcokrajowców. Podobny wniosek nasuwa się przy analizie liczby dzieci niepełnoletnich w gospodarstwie domowym, co ukazują poniższe wykresy. 23

24 Wykres 7. Dzieci niepełnoletnie w gospodarstwie domowym turystów krajowych w % TAK NIE 34% Wykres 8. Dzieci niepełnoletnie w gospodarstwie domowym turystów zagranicznych w % TAK NIE 19% W przekroju czasu udział gospodarstw domowych z nieletnimi dziećmi na utrzymaniu systematycznie spada w obu grupach (patrz tabele 14 i 17), co obrazuje znane ogólnie tendencje stwierdzające spadek urodzeń i dzietności. Z punktu widzenia celu badań tendencje te winny określać zamierzenia w zakresie polityki rozwoju ruchu turystycznego. W polityce tej potrzeby małoletnich uczestników ruchu turystycznego nie powinny być traktowane jako priorytetowe. Udział dzieci w ruchu turystycznym jest i pozostanie spadający. Interesującą może się okazać analiza pozycji dochodowej gospodarstw domowych turystów krajowych. Ten wskaźnik, nieobecny w roku 2008, i nie dający możliwości porównań z pozostałymi grupami turystów, wskazuje na generalne obniżenie się sytuacji finansowej gospodarstw polskich turystów. W roku 2010, w porównaniu z rokiem poprzedzającym, wzrosły nieznacznie odsetki gospodarstw o najniższych dochodach i spadły, również nieznacznie, odsetki gospodarstw o dochodach najwyższych. Wprawdzie wahania są nieznaczne, a oszacowanie wysokości dochodów oparte na deklaracjach respondentów, niemniej tendencje są niepokojące i świadczące o obniżeniu samopoczucia pytanych. 24

25 Profil turysty zagranicznego W strukturze poszczególnych grup według płci można zaobserwować krańcowo odmienną tendencję w porównaniach między turystami polskimi i zagranicznymi. Wśród obcokrajowców dominują mężczyźni, choć w stopniu znacznie niższym niż dominacja polskich kobiet-turystek wśród krajowców. Wykres 9. Struktura płci wśród turystów krajowych w 2010 Mężczyzna 63% Kobieta 37% 48% Wykres 10. Struktura płci wśród turystów zagranicznych w % Mężczyzna Kobieta Różnice te, przebiegające w przeciwnych kierunkach, były w ubiegłych latach jeszcze wyraźniejsze. Dla pełni porównań dodajmy jeszcze zróżnicowanie płci w grupie polonijnej, które jest analogiczne, jak w grupie polskiej, z większą jeszcze przewagą kobiet w proporcji 2/3 do 1/3, choć w ubiegłych latach proporcje te kształtowały się odmiennie, o czym niżej. 25

26 Wykres 11. Struktura płci wśród turystów polonijnych w % Mężczyzna Kobieta 33% Zaskakujące jest także porównanie struktury wieku grup krajowej, zagranicznej i polonijnej. Tabela 15. Struktura wieku poszczególnych grup turystów w 2010 w % Całość GRUPA Polacy Obcokrajowcy Polonia lat 15,9 19,5 7,7 15, lat 25,1 26, , lat 17,9 17,8 18,8 12, lat 17,4 16,4 19,8 15, lat 10, ,1 13, lat 6,3 4,7 8,6 15,9 >59 lat 4 2,2 8,3 3,4 b. d. 3 2,6 3,8 3,6 Liczebność próby Zestawienie pokazuje znaczną reprezentację najmłodszych wśród turystów polskich i polonijnych, czego nie da się zaobserwować w grupie obcokrajowców. Udziały w średnich przedziałach wieku są podobne we wszystkich grupach, natomiast starsze generacje są w większym stopniu reprezentowane w grupach zagranicznej i polonijnej przy śladowej obecności w grupie polskiej. Wskazywałoby to na dość liczną obecność turystów w interesach w obu nie-krajowych grupach, co nie ma miejsca w grupie polskiej. Warto wskazać, że w ujęciu dynamicznym obecność najmłodszej generacji (15-19 lat) w grupie zagranicznej i tak uległa w 2010 podwojeniu w porównaniu z poprzedzającymi latami badań, natomiast reprezentacja generacji średnich i starych ulega pomniejszeniu, z wyjątkiem najstarszych w wieku pow. 59 lat. Najliczniejszą kategorię wiekową w grupie zagranicznej stanowią turyści w przedziale wieku lat (podobnie, jak w grupie polskiej), podczas gdy przed rokiem dominował przedział wieku lat. Nadal jednak do Warszawy przyjeżdżają turyści zagraniczni o zróżnicowanej strukturze wieku i generalnie starsi niż turyści z Polski. W strukturze zawodowej grupa obcokrajowców odznacza się wyższymi udziałami trzech pierwszych z tabeli poniżej kluczowych dla gospodarki kategorii zawodowych. Ich udział łączny jest wyższy niż udział studentów i uczniów. Dla odmiany, w grupie polskiej kategoria uczniów i studentów wyraźnie przeważa nad trzema pierwszymi z wymienionych kategoriami łącznie. W grupie polonijnej udziały te są zrównoważone. 26

27 Podobnie udział emerytów i gospodyń domowych jest w grupie zagranicznej dwukrotnie wyższy niż w polskiej, choć te akurat kategorie są słabo reprezentowane. Odsetek podróżujących do Warszawy pracowników administracyjno-biurowych jest znacznie wyższy w grupie krajowej niż w pozostałych. Tabela 16. Struktura zawodowa poszczególnych grup turystów w 2010 w % Całość GRUPA Polacy Obcokrajowcy Polonia Wyższa kadra kierownicza 4,6 3,4 7,3 3,8 Pozostała kadra kierownicza 6,6 5,4 9 7 Specjaliści 20,7 19, ,5 Pracownicy administracyjno-biurowi 9 10,7 5,8 5,1 Pracownicy sektora usług 3,7 4 2,8 5,6 Robotnicy wykwalifikowani 1,9 2 1,7 1,9 Rolnicy 0,3 0,4 0,2 0 Emeryci, renciści 3,3 2,6 4,8 3,9 Gospodynie domowe 0,9 0,7 1,3 0 Uczniowie, studenci 37,2 41,6 27,2 35,1 Bezrobotni 2,7 2,4 3,6 1,4 Inne 7,2 6 10,1 5,6 b. d. 1,8 1 3,2 5 Liczebność próby W ujęciu dynamicznym, w grupie obcokrajowców można odnotować spadkowe tendencje w odsetku podróżujących kierowników, specjalistów, pracowników biurowych, robotników, rolników przy wzroście odsetka udających się do Warszawy studentów, uczniów i emerytów. Podobne tendencje nie mają miejsca w grupie polonijnej, o czym niżej. Rozkład stanu cywilnego turystów zagranicznych jest analogiczny, jak w grupie polskich turystów poza większą reprezentacją mało istotnej grupy rozwodników. Istnieje wyraźna tendencja w tej grupie poszerzania się kategorii osób w stanie wolnym i zmniejszania kategorii osób żyjących z partnerem. Jeszcze w roku 2008 udziały obu kategorii były niemal identyczne, obecnie osoby w stanie wolnym są prawie dwa razy liczniejsze niż osoby związane (podobnie, jak w grupie polskiej, w której jednak single wśród turystów zawsze dotąd przeważali nad związanymi, co zdeterminowane jest przez wiek turystów). Jak była już o tym mowa, liczebna wielkość gospodarstw domowych i obecność nieletnich bardzo mocno różni grupę zagraniczną od krajowej (grupa polonijna mieści się pośrodku). Ok. połowy wszystkich gospodarstw domowych w grupie zagranicznej stanowią gospodarstwa jedno- lub dwu-osobowe (w grupie polskiej to 27%, a w polonijnej 30%). Również miejsce zamieszkania różni bardzo silnie obie grupy. Prawie połowa wszystkich turystów zagranicznych mieszka na stałe w wielkich aglomeracjach i ta przewaga nad mieszkańcami pozostałych ośrodków osiedlenia jest dokumentowana we wszystkich latach badań. Wartość porównawcza ocen sytuacji finansowej gospodarstwa domowego jest ograniczona choćby z tej racji, że obcokrajowcom i polonusom stawiano inaczej sformułowane pytanie niż krajowcom. Rozkład odpowiedzi w grupie zagranicznej nie 27