Prof.dr hab.marcela Świątkowska Instytut Filologii Romańskiej UJ

Transkrypt

1 1 Prof.dr hab.marcela Świątkowska Instytut Filologii Romańskiej UJ O C E N A dorobku naukowego i rozprawy habilitacyjnej dr Wojciecha Prażucha pt. Les langues de bois contemporaines. Entre la novlangue totalitaire et le discours détabouisé du néo-populisme. Sylwetka naukowa dra Wojciecha Prażucha, adiunkta w Katedrze Językoznawstwa Romańskiego w Instytucie Neofilologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie prezentuje się bardzo interesująco. Zgodnie z niezwykle starannie przygotowanym dossier habilitacyjnym na jego dorobek naukowy po uzyskaniu stopnia doktora nauk humanistycznych w 2006 r. składają się: 1 monografia autorska przedstawiona jako osiągnięcie naukowe w przewodzie habilitacyjnym, 23 artykuły oraz rozdziały w monografiach zbiorowych. Był również współredaktorem 4 monografii zbiorowych. Ponadto w druku znajdują się jeszcze 2 artykuły. 10 artykułów ukazało się w czasopismach lub wydawnictwach zagranicznych, a 3 w czasopismach polskich z listy ERIH. Wymagany przez przepisy sposób przedstawiania dorobku naukowego komplikuje nieco opis i ocenę tej części dorobku naukowego. Mamy bowiem w przypadku dra Prażucha do czynienia z badaczem, którego droga naukowa była dość skomplikowana. Sam Habilitant określa tę drogę mówiąc, iż interesują go w badaniach naukowych dwa nurty: lingwistyczny skoncentrowany na analizie komunikacji publicznej, w tym medialnej i drugi, który wpisuje się w dziedzinę nauk politycznych. Musi mieć świadomość, iż będzie miał do czynienia z bardzo różnymi metodologiami, choć można podjąć próbę znalezienia tematyki, która w jakiś sposób połączy te dwa obszary zainteresowań naukowych. Patrząc chronologicznie, wszedł on na drogę pracy naukowej po uzyskaniu magisterium z literatury francuskiej ( po studiach romanistycznych w Instytucie Filologii Romańskiej UJ), ale otrzymawszy zatrudnienie w ówczesnej Akademii Pedagogicznej w Krakowie (obecnie Uniwersytet Pedagogiczny), prawdopodobnie zarówno pod wpływem zainteresowań badawczych swego opiekuna naukowego prof.dr hab.józefa Łaptosa (historyka i romanisty)jak i potrzeb dydaktycznych poszedł w stronę badań z zakresu nauk politycznych.

2 2 Obejmowały one dość szerokie spektrum problematyki historycznej i współczesnej związanej z Francją i Unią Europejską. Zarówno rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. Łaptosa pt. Państwa Europy Środkowej wobec integracji z Unią Europejską ( ),obroniona w 2006 r., jak i poprzedzające ją 3 publikacje (2 artykuły i udział w monografii pt. Historia Unii Europejskiej),a także 9 z 23 publikacji po uzyskaniu stopnia doktora dotyczyło zagadnień politycznych. Jako językoznawca nie czuję się kompetentna do oceny tej części dorobku naukowego doktora Prażucha. Biorąc jednakże pod uwagę, iż duża część tych publikacji była wynikiem udziału dra Prażucha w latach w grancie NCN HARMONIA 4 kierowanym przez prof. Łaptosa, a rezultaty badań były prezentowane i dyskutowane na licznych konferencjach i sympozjach naukowych międzynarodowych przy udziale naukowców francuskich, mogę przypuszczać, iż były one oceniane przez specjalistów z nauk politycznych pozytywnie. Ewolucja zainteresowań badawczych z czysto historyczno-literackich poprzez społecznopolityczne realizowane w otoczeniu filologów-romanistów ( w tym językoznawców) doprowadziła habilitanta do zagadnień dotyczących dyskursu politycznego. W tym kręgu refleksji naukowej sytuuje się bowiem rozprawa habilitacyjna oraz 13 publikacji. Nie są to prace mieszczące się w tradycyjnym nurcie językoznawstwa. Chyba najbardziej językoznawczym terminem, który je charakteryzuje jest frazeologia. Autor interesuje się różnego rodzaju formami skostniałymi, które pojawiają się w określonych kontekstach. Od swoich pierwszych publikacji wchodzi więc na teren pragmatyki językoznawczej, retoryki, teorii argumentacji. Nie interesuje go struktura języka w saussurowskim znaczeniu, ale jego użycie w ściśle określonym celu i kontekście. Wybierając dyskurs polityczny za przedmiot swoich badań dr Prażuch wkracza na teren badań interdyscyplinarnych, które wymagają kompetencji w wielu dziedzinach nauk humanistycznych: językoznawstwa, socjologii, retoryki, filozofii, historii idei. Podobnie jak w przypadku badań z zakresu nauk politycznych dr Prażuch mógł zbierać doświadczenia w stosunkowo nowej dla siebie dziedzinie badań z zakresu językoznawstwa a ściślej mówiąc analizy dyskursu we współpracy z kolegami polskimi, francuskimi, rosyjskimi w ramach zespołu badawczego DiSem ( Discours, inférence, sémantique) kierowanego przez dr hab. Teresę Muryn. Ta współpraca, skoncentrowana na dyskusjach z zakresu semantyki, retoryki, ale także ścisłej analizy leksykalno-semantycznej ukazywała z jednej strony rozmaitość ujęć metodologicznych w opisie jakiegoś wybranego zagadnienia (np.współzależność między strukturą semantyczną a jej realizacją leksykalno-syntaktyczną w wybranym typie dyskursu czym zajmowała się grupa DiSem) a także umożliwiła udział w

3 3 licznych konferencjach międzynarodowych. Kontakty z naukowcami reprezentującymi różne nurty badań językoznawczych od bardzo rygorystycznych (fonologia, składnia, logika semantyczna) poprzez semantykę, pragmatykę, analizę konwersacyjną do retoryki i analizy dyskursu w różnych szkołach, zainspirowały Habilitanta do podjęcia próby refleksji nad tematem, który pozwalał na pogodzenie jego zainteresowań politologicznych i filologicznych. W ten sposób wszedł na drogę interdyscyplinarnego opisu zjawiska nowo-mowy. Wybór tematyki, którą podjął w monografii pt. Les langues de bois contemporaines. Entre la novlangue totalitaire et le discours détabouisé du néo-populisme, 2018, Peter Lang GmbH, Internationaler Verlag der Wissenschaften, 246s. będącej podstawowym dziełem w procedurze habilitacyjnej świadczy, iż mamy do czynienia z kolejnym etapem rozwoju naukowej refleksji habilitanta, który nie boi się wkraczać w nowe obszary badań naukowych. Dyskurs jest z pewnością kategorią transdyscyplinarną. W badaniach polskich znane są głównie koncepcje amerykańskie w tej dziedzinie, spopularyzowane dzięki pracom A. Duszak. Niewątpliwie często obecni są też w polskich badaniach nad dyskursem przedstawiciele niemieckiej lingwistyki tekstu. Mała popularność francuskiej szkoły jest wynikiem braku tłumaczeń oraz podręczników syntetyzujących wiedzę o dokonaniach francuskich dyskursologów. Oczywiście polscy romaniści śledzą od lat rozwój tej dyscypliny. Pojawiły się bardzo interesujące prace E. Biardzkiej z Uniwersytetu Wrocławskiego i A. Dutki-Mańkowskiej z Uniwersytetu Warszawskiego, a także E. Miczki z Uniwersytetu Śląskiego, dotyczące analizy francuskiego dyskursu medialnego. W swoich rozważaniach autorki wykorzystują różnorodne instrumentarium francuskiej szkoły analizy dyskursu osiągając interesujące rezultaty. Ukazały się także dwa tomy autorstwa H.Grzmil- Tylutki z UJ poświęcone francuskiej szkole dyskursu. Sądzę więc, że praca Habilitanta, przedstawiająca w dużej mierze syntezę francuskich i polskich dokonań w dziedzinie badań nad dyskursem politycznym, będzie doskonałą inspiracją do dyskusji nad różnymi problemami zarówno natury metodologicznej jak i interpretacyjnej w odniesieniu do analizowanych korpusów tekstów. Tym bardziej że to właśnie we Francji znajdują się chyba najstarsze źródła refleksji nad dyskursem. Są to: prowadzone już od średniowiecza filologiczne badania tekstów, co nazywa się często tradycją cywilizacji książki i interpretacji, jeden z filarów kształcenia humanistycznego we francuskiej szkole tzw. explication de textes czyli oparte na klarownych regułach komentarze tekstów oraz pewien rodzaj fermentu intelektualnego, który zaowocował w latach 60-tych XX wieku pracami M. Foucault, J. Kristevej, J. Derridy, R. Barthes a i innych. Prowadzone z pozycji filozofii, krytyki literackiej, psychologii i językoznawstwa badania nadały nowy impuls

4 4 refleksji językoznawczej wprowadzając perspektywę dyskursywną do strukturalistycznej wersji opozycji langue parole de Saussure a. Francuska szkoła podkreśla społeczny instytucjonalny aspekt terminu dyskurs. Oznacza to, iż nie mamy do czynienia z abstrakcyjnym systemem znaków ani indywidualnym jednostkowym użyciem języka, lecz efektem norm wpływających na relacje członków określonej społeczności. Wspólnota dyskursywna nie jest tożsama ze wspólnotą językową. Jej wyznacznikiem może być funkcjonowanie w określonej grupie zawodowej. Można przyjąć, że takie określanie dyskursu oddalające nas od założeń de Saussure a jest pokłosiem zbliżenia do innych nauk humanistycznych takich jak filozofia, historia, socjologia, psychoanaliza, od których on chciał uwolnić teorię języka. Francuska szkoła dyskursu miała różne oblicza. W historii jej rozwoju zapisały się wielkie nazwiska, z których dzisiaj najwięcej mówi się o D.Maingueneau i P.Charaudeau. Jednym z najczęściej cytowanych językoznawców jest szwajcarski teoretyk dyskursu J.M.Adam. Jego zdaniem dyskursem jest wypowiedzenie, które można oczywiście scharakteryzować cechami tekstowymi, ale jest to przede wszystkim akt dyskursywny dokonywany w jakiejś określonej sytuacji społecznej z uczestnikami tego aktu. Można więc powiedzieć, iż dyskurs staje się przedmiotem badań, gdy w centrum uwagi pojawia się kontekst czyli pozajęzykowe parametry jego wytwarzania. Badacz wykracza poza ramy jednostkowych izolowanych przykładów, pracuje na korpusach tworzących spójną instytucjonalną całość. Podkreślenie wagi pozajęzykowych parametrów konstruowania wypowiedzi czy dyskursu zbliża ten sposób pojmowania przedmiotu badań do teorii pragmatycznych. Jednakże to podkreślenie charakteru instytucjonalnego dyskursu wydaje mi się bardzo charakterystyczne dla teorii francuskich. Jest to niewątpliwie echo formacji dyskursywnej M. Foucault czyli powiązania produkcji tekstowej z doktryną ideologiczną. Foucault koncentruje swoje poszukiwania nie nad językiem, ale nad praktykami dyskursywnymi wprowadzając do dyskusji parametry praktyk społecznych. Celem badań są relacje między praktykami dyskursywnymi a praktykami społecznymi. Badacz obserwuje pewne prawidłowości aktywności dyskursywnej, a więc używania określonej grupy wypowiedzeń w otoczeniu formacji społecznej. Ważną rolę w rozważaniach nad charakterem dyskursu odegrał inny francuski filozof Althusser, dla którego szczególnie interesującym przykładem relacji między ideologią a jednostką jest rola podmiotu. Nie ma on charakteru autonomicznego, jest produktem ideologii. Jeszcze dalej w tym ubezwłasnowolnieniu podmiotu idzie kontynuator Althussera M. Pecheux wprowadzając pojęcie przedkonstruktu

5 5 twierdząc, że dyskurs tworzony przez podmiot jest już w pewnej mierze zaprogramowany przez ideologię. Większość powyższych uwag odnajdziemy w rozprawie habilitacyjnej dra Prażucha. Nawiązując do ideologicznego aspektu dyskursu obecnego w większości prac francuskich przede wszystkim z Uniwersytetu w Grenoble ( Seriot, Bourmeyster) i mając świadomość, iż jedną z najciekawszych formacji dyskursywnych do zbadania w duchu francuskich teoretyków jest dyskurs publiczny wybrał jako przedmiot swoich rozważań jedną z jej odmian a mianowicie tę, która określana jest terminem francuskim jako langue de bois. W pracach polskich badaczy najczęściej używanym ekwiwalentem jest nowo-mowa.w ramach różnych form komunikacji publicznej jest to niewątpliwie ta forma, w której najczęściej stosuje się mechanizmy pozwalające uznać ją za antykomunikację, zaprzeczenie komunikacji. Celem postawionym w pracy jest zbadanie czy i ewentualnie na ile niektóre te mechanizmy, charakterystyczne przede wszystkim dla języka publicznego systemów totalitarnych, są trwale widoczne w zachowaniach dyskursywnych obecnie funkcjonujących przedstawicieli życia publicznego. Autor stawia hipotezę, iż langue de bois jako system struktur pragmatycznojęzykowych, swoisty zbiór rytuałów stosowanych w określonych warunkach społecznych i politycznych funkcjonuje nadal w naszych czasach neoliberalizmu i globalizmu, choć podlegał istotnej ewolucji od czasu odkrycia go i opisania w pierwszych pracach. Będzie się starał zweryfikować tę hipotezę za pomocą oryginalnej syntezy metodologicznej,mającej wykazać spójność poszczególnych odmian nowo-mowy (autoreferat s. 4). Zadaniem autora jest odpowiedzieć na kilka pytań: czy opisane jako fenomen nowo-mowy zjawiska dyskursywne istnieją w obecnych praktykach dyskursywnych, a jeśli tak jakimi metodami należy je badać. Ważnym aspektem badań winien też być wpływ nowych środków masowego komunikowania na charakter i jakość tego dyskursu. Próbę odpowiedzi na te pytania habilitant stara się przedstawić w dwóch starannie przemyślanych i symetrycznych częściach rozprawy. Każda z części składa się z 4 rozdziałów. Zgodnie z logiką wywodu autora cz. I ma charakter historyczno-teoretyczny. W pierwszym rozdziale autor podejmuje próbę zdefiniowania natury pojęcia nowomowy i pokazuje jego historyczną ewolucję. Za przełomową datę uznaje rok 1989, który zmieniając dotychczasowy obraz Europy otworzył okres demokratyzacji języka publicznego - środkowo-wschodniej Europy.. Do tego momentu najciekawsze, zdaniem autora, badania nad językiem systemu komunistycznego prowadzone były przede wszystkim we Francji i w Polsce. Podstawowym założeniem była idea dysglosji czyli dychotomiczna wizja nowomowy przeciwstawiona mowie naturalnej. Rozdział II koncentruje się na różnych podejściach

6 6 metodologicznych do zdefiniowania i opisania tego fenomenu dyskursywnego przede wszystkim przez badaczy polskich i francuskich. Autor sięga także do innych tradycji ukazania mechanizmów nowo-mowy, jej roli w komunikacji. Dyskutując z tradycyjnym językoznawstwem na temat funkcji języka odwołuje się z jednej strony do bachtinowskiej teorii polifonii i jej twórczego rozwinięcia na gruncie francuskim przez.o.ducrota i jego teorii argumentacji. Pojawiają się także odniesienia do analizy argumentacyjnej Ch.Plantina. Z drugiej strony coraz wyraźniej widać, iż Habilitant bliższy jest metodom stosowanym przez badaczy dyskursu politycznego zorientowanych socjologicznie jak R.Amossy czy Dahlen. Najciekawszy dla mnie jest w tej części rozdział III poświęcony przedstawieniu najbardziej charakterystycznych cech langue de bois z punktu widzenia realizacji językowej na różnych płaszczyznach analizy: leksykalno-składniowej, semantycznej, pragmatycznej, stylistycznej. Jest to niewątpliwie najbardziej językoznawczy fragment tej rozprawy. Ostatni rozdział IV tej części poświęcony jest obecnie funkcjonującym w przestrzeni publicznej odmianom langue de bois. Łączącym ich elementem jest z jednej strony wciąż obecna manipulacja, choć nie zawsze odbierana negatywnie np. polityczna poprawność czy język dyplomatyczny. Konfrontacja przykładów pochodzących z dawniejszych prac nad językami totalitarnymi z tymi, które można znaleźć we współczesnych korpusach pozwala autorowi na umocnienie się w przekonaniu, iż cechy charakterystyczne dla nowo-mowy są ciągle obecne we współczesnych produkcjach dyskursywnych. Znakomitym polem do badań jest język biurokracji instytucji europejskich czy korporacji globalnych. Oceniając tę część rozprawy należy zwrócić, moim zdaniem, uwagę na jej wartość erudycyjną. Autor wykazał się niesamowitą pracowitością w budowaniu swojej wiedzy o dotychczasowych badaniach nad dyskursem, w tym dyskursem politycznym. Tekst rozprawy naszpikowany jest referencjami do bardzo wielu dotychczasowych prac. Stworzenie syntezy, przefiltrowanie trudnych tekstów z wielu obszarów nauk humanistycznych i przedstawienie swojej wizji z jednej strony dowodzi pasji badawczej, dociekliwości i determinacji w precyzowaniu czasami dość niedookreślonych terminów i pojęć wykorzystywanych w dotychczasowej literaturze przedmiotu.z drugiej strony stwarza niebezpieczeństwo wprowadzenia chaosu informacyjnego. Tekst jest niesłychanie gęsty, trudny w odbiorze (nie mówiąc o stronie graficznej, wymagającej dużego samozaparcia ze strony czytelnika). Chęć zawarcia jak największej ilości informacji i odniesień bibliograficznych powoduje czasami sytuację, w której nie wiadomo, czy prezentowane opinie pochodzą od badaczy czy są komentarzem. odautorskim (np. opinie na temat dyskursu rosyjskiego na str.34). Otrzymujemy znakomite kompendium wiedzy na temat langue de bois, ale często krytyczne

7 7 podejście autora do analizowanych tekstów jest sformułowane w bardzo specjalistycznym socjolekcie naukowym, w którym interpretacja każdego zdania wymaga czasu (i erudycji). Czasami autor sam wpada w pułapkę tego typu dając najpierw interpretację w języku normalnym, a potem podsumowanie w bardziej skomplikowanym. (np.na stronie 81 pisze On remarque qu il n y a dans cette phrase ni information véritable, ni argument susceptible d être contredit, mais uniquement des énoncés qui dégagent une illusion d évidence, des affirmations non étayées qui, dans ce type de discours, revêtent généralement un caractère axiomatique et péremptoire.» (Lupu2010 :54).) Wszystkie jednak spostrzeżenia autora przedstawione w pierwszej teoretycznej części rozprawy mają być zweryfikowane w części II,która zawiera analizy empiryczne materiału leksykalnego, struktury frazeologicznej i semantyczno-składniowej przykładów pochodzących z kilku korpusów współczesnych oraz własnych poszukiwań autora. Z założenia więc ta część ma charakter bardziej językoznawczy. Autor jest jednak świadom, iż w swoich planach postawił przed sobą cele, które wymagają bardzo różnorodnych instrumentów metodologicznych (s ). W każdym bowiem z czterech rozdziałów mamy do czynienia z inny aspektem badawczym. Dlatego ta część ma bardziej charakter poszczególnych studiów niż spójnej całości. By odejść od zbytniej generalizacji wniosków, Habilitant ograniczył swój materiał do dwóch typów dyskursów: ekonomiczno-politycznego i przemówień polityków i funkcjonariuszy unijnych. Rozdział V, poświęcony jest analizie słownictwa neoliberalnego w okresie kryzysu gospodarczego ok.2008r.analiza przeprowadzona zarówno w duchu metod analizy dyskursu i analizy formalnej tekstu jak i odwołanie się do metod tekstometrycznych prowadzi jednakże do wniosków natury ideologicznej, choć autor odżegnuje się od wchodzenia na tę drogę. Stwierdzeniu, iż langue de bois w dyskursie ekonomicznym jest zdominowana przez kategorie ekonomiczne tworzące siatkę typu: liberalizm, konserwatyzm, socjalizm,którym przyporządkowane są określone zbitki leksykalne towarzyszy konstatacja, iż zauważa się spadek użycia pewnych leksemów związanych z ideologią marksistowską np. robotnik, pracownik, walka klas, środki produkcji. Zdaniem autora, to unikanie pewnych sformułowań przez polityków powoduje zastępowanie ich innymi, które nadają dyskursowi ekonomicznemu cechę moralizowania. Pewne kolokacje przywodzą na myśl dawne sformułowania typu: jeśli demokracja w nowo-mowie była jedynie ludowa, to w obecnym wydaniu może być jedynie liberalna (s.124). Głównie chodzi o to, by zakamuflować pewne treści i wyeliminować terminy umożliwiające krytykę. Wprowadzenie tezy o tym, iż w dobie neoliberalizmu język polityków, nie mogących decydować bezpośrednio o procesach ekonomicznych, ewoluuje w kierunku złagodzenia drażliwych i trudnych do zaakceptowania treści natury ekonomicznej przez wyborców, powoduje iż

8 8 badacz koncentruje się na tych elementach wypowiedzi, które w arystotelesowskiej retoryce służyć mają uwodzeniu odbiorcy. Stąd ciekawym pomysłem jest badanie zwerbalizowanej emocji w dyskursach polityków. Wybór dwóch typów korpusów tekstów uzasadniony innymi warunkami ich wygłaszania i celami do osiągnięcia ( kampania wyborcza kandydatów oraz teksty poza kampanią przede wszystkim funkcjonariuszy organów międzynarodowych) badanych pod kątem elementów subiektywności potwierdza tezę o pewnego rodzaju neutralizacji dyskursu politycznego. Powstaje pytanie, w jaki sposób dokonuje się ta zmiana. Na to pytanie próbuje Habilitant odpowiedzieć w kolejnych rozdziałach (VII i VIII) analizując możliwości, jakie stwarzają wewnątrzjęzykowe procesy słowotwórcze utrwalania się związków wyrazowych. Powtarzanie określonych struktur utrwalających się w pamięci odbiorców i ich interpretacja ( często stosowana przez polityków w tzw. przekazie dnia), jest jednym ze skutecznych sposobów kontynuowania tradycji nowo-mowy z wcześniejszych lat. Przeprowadzając swoje analizy Habilitant nawiązuje w tym zakresie do stosunkowo świeżych badań francuskich dyskursologów opartych o pojęcie szablonu czy motywu. Zgadzam się z opinią dr Prażucha, iż kryterium form powtarzalnych poprzez podejście topologiczne w analizie tekstowej otwiera perspektywy dalszych badań nad elementami inwariantnymi w języku polityki. Nie podzielam jednakże wniosku, iż stereotypowy język obecnej polityki jest mniej agresywny. Wydaje mi się, iż łatwiej byłoby zweryfikować tę tezę, gdyby wyodrębnić w przestrzeni publicznej język oświadczeń, przemówień wyborczych czy programowych od debat, dyskusji czy wywiadów czyli form interakcji werbalnej. Z pewnością wtedy dyskursy pierwszego typu, w których można skorzystać z oprogramowania do automatycznego generowania tekstów różniłyby się w znacznym stopniu od tych prowadzonych na żywo pod względem elementów przynależnych do współczesnej nowo-mowy (choć z pewnością nie byłyby w większości modelowym użyciem poprawnego języka normalnego ). Podsumowując uwagi na temat rozprawy habilitacyjnej uważam ją za bardzo interesującą i inspirującą do wielu dyskusji. Szczególnie odnosi się to do pierwszej części, która może stać się dobrą (choć niewątpliwie trudną) lekturą dla badaczy zainteresowanych problematyką dyskursu politycznego. Przynosi wielką ilość informacji o problemach do rozwiązania w tym temacie, o różnorodności metodologicznej badań. Pokazuje jednocześnie, ile jest jeszcze do zrobienia. Jest z pewnością nowatorskim opracowaniem poświęconym analizie dyskursu i nowo-mowie na gruncie polskim. Habilitant pokazał się jako dojrzały badacz niezwykle wnikliwy i kompetentny w wielu obszarach nauk humanistycznych. Jego dossier pokazuje również, iż dr Prażuch potrafi pracować zespołowo. Ma na swym koncie udział w kilku dużych i zróżnicowanych tematycznie projektach badawczych. Brał udział z referatami w

9 9 prawie 30 konferencjach krajowych i zagranicznych. Jest członkiem kilku towarzystw w tym Komisji Medioznawczej PAU, w której pełni obecnie funkcję II sekretarza. Na marginesie: zdając sobie sprawę z interdyscyplinarnych zainteresowań habilitanta, ale także dyscypliny, z której się habilituje, rekomendowałabym mu udział w pracach którejś z komisji filologicznych PAN czy PAU w Krakowie. Dopełnieniem sylwetki habilitanta jest obszerny dorobek jako tłumacza zarówno dzieł literackich jak i prac naukowych, a jego szerokie zainteresowania i wiedza z pewnością są ciekawe dla studentów.. Podsumowując moje wyrażone wyżej uwagi stwierdzam, iż: 1. dorobek habilitanta od ostatniego awansu naukowego znacznie się powiększył i stanowi wystarczającą podstawę do ubiegania się o stopień naukowy doktora habilitowanego. Warto podkreślić ewolucję zainteresowań naukowych Habilitanta, który po początkowych osiągnięciach w dziedzinie nauk politycznych (zawsze zresztą związanych z Francją) zainteresował się problematyką dyskursu politycznego, badanego z punktu widzenia szeroko pojętego językoznawstwa. Musiał więc zdobyć wiedzę nie tylko w zakresie tradycyjnych dyscyplin jak składnia semantyka, lecz także pragmatyka, analiza dyskursu, teoria argumentacji, retoryka. Kilkanaście prac opublikowanych po doktoracie, a przede wszystkim przedstawiona jako osiągnięcie omówiona wyżej rozprawa habilitacyjna są dowodem na to, że Habilitant bardzo poszerzył obszar swoich zainteresowań badawczych, doskonale opanował różnorodne podejścia interdyscyplinarne i widzi dalsze perspektywy badań w tym zakresie. Niezależnie od kilku krytycznych uwag oceniam tę rozprawę bardzo wysoko. 2. dorobek dydaktyczny( realizowany nie tylko w UP w Krakowie, ale i w innych szkołach wyższych) jest duży i tematycznie bardzo zróżnicowany, a aktywność Habilitanta organizacyjna jest bez zarzutu. Ma również dorobek popularyzatorski jako tłumacz. 3. podkreśliłam już wcześniej jego udział w międzynarodowych projektach badawczych i liczne kontakty międzynarodowe - zarówno dokształcające jak i naukowe (udział w konferencjach). Stwierdzam więc jednoznacznie, że dorobek naukowy, dydaktyczny i działalność popularyzatorska stanowią interesujące wkład do językoznawstwa, a jego rozprawa Les langues de bois contemporaines. Entre la novlangue totalitaire et le discours détabouisé du néo-populisme

10 10 spełnia kryteria stawiane tego typu osiągnięciu w dziedzinie nauk humanistycznych w dyscyplinie językoznawstwo. Wyrażam tym samym pozytywną opinię w sprawie nadania Habilitantowi stopnia naukowego doktora habilitowanego. Kraków, 3 stycznia 2019 r.