1. Ocena dorobku naukowego

Transkrypt

1 Prof. zw. dr hab. Grażyna Vetulani Instytut Filologii Romańskiej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Ocena dorobku naukowego oraz rozprawy habilitacyjnej pt. Les langues de bois contemporaines - entre la novlangue totalitaire et le discours détabouisé du néo-populisme dra Wojciecha Prażucha Dr Wojciech Prażuch dołączył do wniosku o stopień dra habilitowanego obszerną dokumentację, ilustrującą całokształt dorobku w zakresie badań naukowych, dydaktyki i działalności organizacyjnej. Wyłania się z niej obraz osiągnięć, które w mojej opinii w pełni spełniają wymogi stawiane habilitantom. UZASADNIENIE 1. Ocena dorobku naukowego Analiza przedstawionej dokumentacji pozwala wyróżnić w dotychczasowej karierze naukowej dra Prażucha kilka ścieżek i etapów, które pozostawiły ślad w postaci opublikowanych prac. W pierwszej części recenzji skoncentruję się na osiągnięciach Habilitanta z zakresu językoznawstwa, choć to nie oznacza, iż nie doceniam Jego dorobku w zakresie nauk politycznych, które są także przedmiotem Jego zainteresowań. Po ukończeniu studiów romanistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim w roku 1992, wówczas mgr Prażuch podjął pracę w Instytucie Neofilologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, który do dnia dzisiejszego jest dla Niego podstawowym miejscem zatrudnienia, i w którym prowadzi badania naukowe. Początkowo koncentrował się na zagadnieniach związanych z najnowszą historią francuskiego obszaru językowego oraz na problemach, które dotyczyły integracji europejskiej. Zwieńczeniem tych zainteresowań była publikacja pt. Historia Unii Europejskiej, którą opublikował w 2003 roku we współautorstwie z J. Łaptosem oraz A. Pytlarz. Autorzy za tę pracę otrzymali nagrodę Rektora Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. 1

2 W roku 2006 Wojciech Prażuch uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych na podstawie rozprawy p.t. Państwa Europy Środkowej wobec integracji z Unią Europejską ( ). Jak łatwo zauważyć, tytuł rozprawy nie sugeruje jeszcze zainteresowań ściśle językoznawczych jej Autora. Po doktoracie uwaga dra Prażucha stopniowo kierowała się w stronę analizy dyskursu, ze szczególnym uwzględnieniem dyskursu politycznego. Zwrócenie uwagi na tę problematykę wynikało w dużej mierze z prac (i tematów wiodących) realizowanych w Katedrze Językoznawstwa Romańskiego, w które to prace dr Prażuch doskonale się wpisał. Przede wszystkim wszedł w skład zespołu badawczego DiSem (Discours, inférence, sémantique), kierowanego przez Prof. Teresę Muryn. Działalność tej grupy zaowocowała kilkoma pracami opublikowanymi we współautorstwie oraz udziałem w wielu konferencjach, na których prezentował wyniki badań. Działalność z tego okresu nie tylko świadczy o dużej aktywności naukowej dra Prażucha i o stopniowym nabieraniu przez Niego tak potrzebnego w pracy naukowej doświadczenia, ale także o umiejętności pracy w zespole. Jednym z założeń, które przyświecały badaniom prowadzonym w ramach grupy DiSem, była konieczność określenia rodzaju dyskursu przed przystąpieniem do analizy leksykalno-syntaktycznej tekstu. To pod wpływem tej problematyki, w fazie przygotowywania rozprawy habilitacyjnej, dr Prażuch podjął próbę lingwistycznego opisu obecnych w różnych typach dyskursu publicznego zrytualizowanych form (leksykalnych i składniowych), które - oprócz jednoznacznego wartościowania - cechuje przewidywalność i powtarzalność (zob. dalej, pkt 2. Ocena rozprawy habilitacyjnej). Na konsekwentny i systematyczny rozwój kwalifikacji naukowych dra Prażucha wpływały także Jego kontakty z naukowcami z ośrodków zagranicznych (Salah Mejri - Paryż 13; Agnès Tutin, Francis Grossmann, Iva Novacova, Lidia Miladi - Grenoble-Alpes; Jan Goes - Artois, Pedro Mogorron - Alicante; Galina W. Belikowa - MPGU Moskwa). Stworzyły Mu one okazję do zapoznania się różnymi metodologiami i narzędziami opisu językoznawczego, w tym do zapoznania się z technologiami automatycznego przetwarzania języka naturalnego. Równolegle do działań opisanych powyżej dr Prażuch zajmował się przygotowywaniem wniosków grantowych do NCN-u z zakresu lingwistyki (np. był redaktorem pomocniczym we wniosku konkursowym HARMONIA). Ponadto był członkiem zespołów realizujących projekty międzynarodowe (uczestniczył np. w dwóch grantach naukowych POLONIUM, które miały charakter ściśle językoznawczy oraz w grancie dydaktyczno-naukowym COOPERA). Niewątpliwie i ta działalność przyczyniła się do 2

3 zdobycia przez Habilitanta doświadczenia potrzebnego do wykonywania obowiązków na stanowisku samodzielnego pracownika nauki. O szerokich zainteresowaniach badawczych dra Prażucha świadczą również Jego osiągnięcia z obszaru nauk politycznych (sam podaje w autoreferacie, iż w tę dziedzinę wpisują się Jego 3 monografie we współautorstwie oraz 9 artykułów i rozdziałów w monografiach zbiorowych, które zostały opublikowane w latach ). Prace z tego obszaru stanowią niewątpliwie dopełnienie głównego nurtu zainteresowań, którym jest dyskurs polityczny. Na przykład, dr Prażuch był jednym z wykonawców w grancie pt. Wkład polskiej emigracji politycznej w rozwój idei pokojowej integracji Europy ( ), realizowanym pod kierownictwem Józefa Łaptosa przy współpracy z ośrodkami francuskimi (Paris 1, Paris Sorbonne, CRNS i grupa IRICE), którego celem było upowszechnienie dorobku polskiej myśli politycznej poprzez zwrócenie uwagi na inicjatywy polskiego rządu na uchodźstwie. Udział w tym projekcie nie tylko otworzył Habilitantowi pole do działania w przyszłych przedsięwzięciach badawczo-naukowych o charakterze międzynarodowym, ale przyczynił się także do dalszego skoncentrowania się na zagadnieniach językoznawczych, ponieważ prowadzone przez Niego prace polegały głównie na analizie tekstów pod kątem semantyczno-argumentacyjnym. Na łączny dorobek naukowy dra Wojciecha Prażucha - po uzyskaniu stopnia doktora nauk humanistycznych - składają się: 1 monografia autorska, 23 artykuły oraz rozdziały w monografiach zbiorowych, redakcja 4 monografii zbiorowych, udział w 28 konferencjach i seminariach naukowych w Polsce i za granicą, współorganizacja 8 konferencji międzynarodowych, udział w charakterze wykonawcy w 5 grantach międzynarodowych, 4 recenzje publikacji dla czasopisma Synergie Pologne. W świetle powyższego omówienia dorobek naukowy Habilitanta oceniam jako bogaty, wartościowy i ciekawy. Z całą pewnością dobrze wpisuje on się w problematykę podejmowaną przez współczesne nauki humanistyczne. Stwierdzam, iż spełnia on całkowicie ustawowe wymogi stawiane przed kandydatami ubiegającymi się o stopień doktora habilitowanego. 3

4 2. Ocena rozprawy habilitacyjnej Rozprawa habilitacyjna dra Prażucha pt. Les langues de bois contemporaines. Entre la nouvlangue totalitaire et le discours détabouisé du néo-populisme ma na celu wykazanie trwałości pewnych zjawisk językowych, w szeroko pojętym, jak mi się wydaje, dyskursie politycznym, bowiem Autor wychodzi od charakterystyki tzw. nowo-mowy (fr. langue de bois) epoki totalitarnej (Część I) i w sposób nowatorski przyrównuje ją do dzisiejszej komunikacji publicznej (Część II). Jeśli chodzi o nowo-mowę epoki minionej, to w zasadzie wszystko zostało już powiedziane w latach 80. i 90 XX-go wieku. Habilitant w pełni zdaje sobie z tego sprawę, ponieważ wielokrotnie (zbyt często?) i szczegółowo (zbyt szczegółowo?) nawiązuje do badań na ten temat, przywołując nazwiska uznanych językoznawców (w dużej mierze polskich), którzy de facto ten temat w znacznym stopniu już rozpracowali (Bogusławski, Bralczyk, Grzegorczykowa, Kłosińska, Pisarek, Puzynina, Sambor, Wierzbicka itd.). Z korzyścią dla wywodu, i zgodnie z tytułem pracy, można było moim zdaniem przedstawić te badania (lub tylko ich rezultaty) w sposób bardziej syntetyczny, za to poświęcając więcej miejsca współczesnemu dyskursowi publicznemu, który odgrywa bardzo ważną rolę w dzisiejszym świecie, oddziałując na poglądy społeczne i na stanowienie prawa. Przede wszystkim należało bardziej powiązać omawiane gatunki (lub je wyraźniej oddzielić), mocniej uzasadnić ich zestawienie w jednej pracy. Chodzi mi tylko o eksplicytne wyjaśnienie czytelnikowi, co stanowi o podobieństwie, a co odróżnia omawiane gatunki. Wiadomo przecież, że gatunki te nie powstały i nie funkcjonują w jednakowych warunkach. Zauważmy, iż sam Autor omawia je w dwóch rozłącznych częściach swojej rozprawy, i że nie charakteryzuje ich ze względu na ten sam zestaw cech. Trudno też do końca zorientować się, o jaki to współczesny dyskurs publiczny Autorowi chodzi (język polityki? jakiej polityki? współczesnych ideologii?, język prezydentów przemawiających publicznie? język komisarzy unijnych?). Wszystkie te typy wypowiedzi mogą się od siebie różnić z powodu różnych okoliczności występowania czy też wagi problemów, na które przemawiający chcą zwrócić uwagę. Mimo powyższych, nieco krytycznych, uwag chciałabym podkreślić, iż doceniam kompetencje dra Prażucha w zakresie omawianych zagadnień. W części pierwszej rozprawy przedstawia on pełne kompendium wiedzy o tzw. langue de bois, tj. o społecznohistorycznych warunkach funkcjonowania tego typu dyskursu oraz o jego wyznacznikach językowych (tekstowych, pragmatycznych, semantycznych, leksykalno-składniowych). 4

5 Śmiało można powiedzieć, iż dr Prażuch jest znawcą badań naukowych w tym obszarze. Skrupulatnie odwołuje się do literatury, przytacza definicje i terminy, wyjaśnia pojęcia. W części drugiej, na podstawie analiz, przeprowadzonych z dużą wprawą nowoczesnymi metodami na wybranych korpusach o tematyce społeczno-politycznej, Autor wyznacza elementy, które Jego zdaniem świadczą o współczesnym langue de bois. Chodzi o wymiar leksykalny, swoistą frazeologię (fr. couverture phraseologique), powtarzalność struktur oraz o aspekty emotywne. Tę część rozprawy uważam za ciekawą i jednocześnie przekonującą, głównie z uwagi na zastosowaną, skuteczną metodę badawczą. Formalno-redakcyjna strona rozprawy habilitacyjnej dra Prażucha nie budzi na ogół zastrzeżeń. Praca jest napisana jasnym językiem, analizy językoznawcze są poprawne i transparentne, a przy tym dobrze ilustrują omawiane zjawiska. Zwróciłabym jedynie uwagę na nie zawsze konsekwentny zapis przy podawaniu referencji bibliograficznych lub przy przywoływaniu nazwisk badaczy, o których jest mowa w pracy (niekiedy widnieje imię i nazwisko, niekiedy tylko nazwisko, niekiedy sama data wydania). W sumie jednak Habilitant podporządkował się rygorom naukowym, jakie stawia się w tego typu dziełach. W konkluzji stwierdzam, iż monografia dra Wojciecha Prażucha pt. Les langues de bois contemporaines - entre la novlangue totalitaire et le discours détabouisé du néopopulisme spełnia wymagania stawiane rozprawom habilitacyjnym. 3. Ocena osiągnięć dydaktycznych i innych Dr Wojciech Prażuch jest dziś doświadczonym dydaktykiem. Od ponad dwudziestu lat, wykonując obowiązki nauczyciela akademickiego, prowadzi zajęcia dydaktyczne na I i II poziomie studiów filologii romańskiej z takich przedmiotów, jak praktyczna nauka języka francuskiego, gramatyka, pragmatyka, analiza dyskursu, teoria tłumaczenia i wiele innych. Wykładał także na studiach podyplomowych oraz na różnego rodzaju kursach kierowanych do uczestników programu ERASMUS, a także prowadził zajęcia z francuskiego języka biznesu i administracji. Ponadto wykładał na uczelniach zagranicznych, m.in. w Paryżu (Paris 13) i w Alicante. Równoległa praca w innych ośrodkach niż Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie (Instytut Francuski w Krakowie - lata ; Wolny Uniwersytet w Brukseli - lata ; Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Jastrzębiu Zdroju - lata ; Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej - lata ; Prywatna 5

6 Wyższa Szkoła Ochrony Środowiska w Radomiu - lata ) stworzyła Mu dodatkową okazję do podnoszenia swoich kwalifikacji dydaktycznych. Z całą pewnością można uznać, iż dr Prażuch jest obecnie samodzielnym nauczycielem akademickim. 4. Konkluzja Dr Wojciech Prażuch posiada bardzo dobrą orientację w obrębie dziedziny, którą uprawia. Zważywszy na dorobek naukowy udokumentowany publikacjami po uzyskaniu stopnia doktora, przedstawioną do oceny rozprawę habilitacyjną, prowadzoną działalność dydaktyczną oraz organizacyjną, a także duże doświadczenie Habilitanta zdobyte podczas pracy w ramach grantów i w różnych instytucjach, uważam, że w pełni sprostał On wymaganiom, jakie stawia ustawa o stopniach i tytule przed osobami ubiegającymi się o stopień doktora habilitowanego. Wnoszę zatem o dopuszczenie dra Prażucha do dalszych etapów przewodu habilitacyjnego. Poznań, Grażyna Vetulani 6