WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z PRZYRODY KLASA V. dopuszczająca* dostateczna* dobra* bardzo dobra* celująca*

Transkrypt

1 WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z PRZYRODY KLASA V OCENY *Ucznia obowiązują wiadomości i umiejętności na daną ocenę oraz na oceny niższe. Treść nauczania (temat lekcji) dopuszczająca* dostateczna* dobra* bardzo dobra* celująca* 1. WŁAŚCIWOŚCI SUBSTANCJI. UCZEŃ: 1.1. Masa ciała masa ciała - wskazuje na podstawie modeli, zdjęć i rycin przy znacznej substancje o dużej i małej masie ciała urządzenia służące do ważenia ciał - odczytuje z wagi wartość masy ciała i podaje w odpowiednich jednostkach - wykonuje proste doświadczenia na podstawie instrukcji 1.2. Substancje lekkie i ciężkie - wskazuje przy znacznej pomocy na pojęcia: masa ciała - na podstawie modeli, zdjęć i rycin wskazuje przy substancje o dużej i małej masie ciała - odczytuje z wagi wartość masy ciała i podaje w odpowiednich jednostkach - wykonuje przy proste doświadczenia na podstawie instrukcji - wskazuje przy na pojęć: masa ciała - wskazuje na podstawie modeli, zdjęć i rycin substancje o dużej i małej masie ciała - wykonuje proste doświadczenia na podstawie instrukcji - identyfikuje przy na podstawie danych liczbowych substancje o określonej masie ciała - na podstawie modeli, zdjęć i rycin wskazuje obiekty - podaje definicję pojęcia: masa ciała - identyfikuje na podstawie danych liczbowych substancje o określonej masie ciała - na podstawie danych liczbowych identyfikuje - potrafi samodzielnie zaprojektować tratwę ratunkową,

2 1.3. Przewodnictwo cieplne substancji podstawie modeli, zdjęć i rycin obiekty o dużej i małej masie ciała organizmy wykorzystujące substancje o małej masie ciała do unoszenia się - podaje na podstawie modeli, zdjęć i rycin przykłady wykorzystania przez ludzi substancji o małej i dużej masie ciała przewodnictwo cieplne - podaje przykłady przy znacznej pomocy ciał dobrze i źle przewodzących ciepło na podstawie modeli, zdjęć i rycin - doświadczalnie identyfikuje przy wśród przykładowych podstawie modeli, zdjęć i rycin obiekty o dużej i małej masie ciała organizmy wykorzystujące substancje o małej masie ciała do unoszenia się - wykonuje proste doświadczenia na podstawie instrukcji przy niewielkiej - podaje na podstawie modeli, zdjęć i rycin przykłady wykorzystania przez ludzi substancji o małej i dużej masie ciała pojęcia: przewodnictwo cieplne - podaje przykłady ciał dobrze i źle przewodzących ciepło na podstawie modeli, zdjęć i rycin - doświadczalnie identyfikuje wśród o dużej i małej masie ciała - wyjaśnia na przykładach z niewielką pomocą, jak organizmy wykorzystują substancje o małej masie ciała do unoszenia się - identyfikuje przy na podstawie danych liczbowych substancje o określonej masie ciała - podaje przykłady wykorzystania przez ludzi substancji o małej i dużej masie ciała pojęć: przewodnictwo cieplne - podaje przykłady ciał dobrze i źle przewodzących ciepło - wyjaśnia, przy, w jaki sposób substancje dobrze i źle o określonej masie ciała - wyjaśnia na przykładach, jak organizmy wykorzystują substancje o małej masie ciała do unoszenia się - wyjaśnia na przykładach, w jaki sposób ludzie wykorzystują substancje o małej masie ciała - podaje definicję pojęcia: przewodnictwo cieplne - wyjaśnia, w jaki sposób substancje dobrze i źle przewodzące ciepło są wykorzystywane przez człowieka przedstawić mechanizm jej działania, określić cel swojej prezentacji, sformułować wnioski oraz zaprezentować na forum klasy wyniki swojej prezentacji

3 1.4. Przewodnictwo cieplne w praktyce 1.5. Substancje kruche, sprężyste i plastyczne. substancji te, które dobrze lub źle przewodzą ciepło - rozpoznaje przy substancje dobrze i źle przewodzące ciepło wykorzystywane przez człowieka - podaje przykłady praktycznego wykorzystania substancji dobrze i źle przewodzących ciepło - podaje przykłady substancji dobrze i źle przewodzących ciepło przy znacznej pomocy na podstawie modeli, zdjęć i rycin - rozpoznaje przy sytuacje, w których wykorzystano dobre lub złe przewodnictwo cieplne danej substancji rozumie pojęcia: substancja krucha, substancja plastyczna, substancja sprężysta przykładowych substancji te, które dobrze lub źle przewodzą ciepło - rozpoznaje substancje dobrze i źle przewodzące ciepło wykorzystywane przez człowieka - podaje przykłady substancji dobrze i źle przewodzących ciepło na podstawie modeli, zdjęć i rycin - omawia przy jaka właściwość została wykorzystana w przykładowym urządzeniu/sytuacji ze zrozumieniem pojęcia: substancja krucha, substancja przewodzące ciepło są wykorzystywane przez człowieka - podaje przykłady substancji dobrze i źle przewodzących ciepło - wyjaśnia przy, jaka właściwość została wykorzystana w przykładowym urządzeniu/sytuacji pojęć: substancja krucha, - wyjaśnia, jaka właściwość została wykorzystana w przykładowym urządzeniu/sytuacji - podaje definicję pojęcia: substancja krucha, substancja plastyczna, - na podstawie samodzielnie zaprojektowanego doświadczenia wskazuje zależność między przewodnictwem cieplnym substancji a ich praktycznym zastosowaniem, potrafi określić cel doświadczenia, sformułować wnioski oraz zaprezentować na forum klasy wyniki swojego badania

4 1.6. Przedmioty kruche, sprężyste i plastyczne 1.7.Wpływ wody, powietrza i gleby na przedmioty zbudowane z różnych substancji rozpoznaje substancje kruche, sprężyste i plastyczne na podstawie modeli, zdjęć i rycin - doświadczalnie identyfikuje przy wśród próbek substancji te o określonych właściwościach podaje przykłady przedmiotów kruchych, sprężystych i plastycznych na podstawie modeli, zdjęć i rycin wie, że właściwości przedmiotów kruchych, sprężystych i plastycznych wiążą się ze sposobem ich użytkowania rozumie, że różne czynniki wpływają na przedmioty zbudowane z różnych materiałów - wie, że wiedza o właściwościach substancji powinna wpływać na jej plastyczna, substancja sprężysta - omawia przy, jak rozpoznać substancje kruche, sprężyste i plastyczne doświadczalnie identyfikuje z niewielką pomocą wśród próbek substancji te o określonych właściwościach - podaje przykłady przedmiotów kruchych, sprężystych i plastycznych - omawia, w jaki sposób ich właściwości wiążą się ze sposobem użytkowania - bada doświadczalnie przy wpływ różnych czynników na przedmioty zbudowane z różnych materiałów substancja plastyczna, substancja sprężysta - wyjaśnia przy, jak rozpoznać substancje kruche, sprężyste i plastyczne - doświadczalnie identyfikuje wśród próbek substancji te o określonych właściwościach - wyjaśnia, przy w jaki sposób właściwości przedmiotów kruchych, sprężystych i plastycznych wiążą się ze sposobem ich użytkowania - bada doświadczalnie wpływ różnych czynników na przedmioty zbudowane z różnych materiałów - dokumentuje i omawia wyniki substancja sprężysta - wyjaśnia, jak rozpoznać substancje kruche, sprężyste i plastyczne - wyjaśnia, w jaki sposób właściwości przedmiotów kruchych, sprężystych i plastycznych wiążą się ze sposobem ich użytkowania - dokumentuje i omawia wyniki obserwacji - wyjaśnia, w jaki sposób wiedza o właściwościach substancji wpływa na jej wykorzystanie

5 1.8.Wpływ różnych substancji na wzrost i rozwój roślin wykorzystanie praktyczne zapotrzebowanie, niedobór, nadmiar, szkodliwość w kontekście wpływu różnych substancji na rośliny - wykonuje doświadczenie wykazujące wpływ określonej substancji na rozwój rośliny - dokumentuje obserwacje przy - rozpoznaje substancje szkodliwe dla roślin - dokumentuje wyniki obserwacji - porównuje przy wpływ danego czynnika na różne substancje - wykazuje przy, w jaki sposób wiedza o właściwościach substancji powinna wpływać na jej wykorzystanie praktyczne pojęcia: zapotrzebowanie, niedobór, nadmiar, szkodliwość w kontekście wpływu różnych substancji na rośliny - wykonuje przy doświadczenie wykazujące wpływ określonej substancji na rozwój rośliny - samodzielnie dokumentuje obserwacji przy - porównuje wpływ danego czynnika na różne substancje - wykazuje, w jaki sposób wiedza o właściwościach substancji powinna wpływać na jej wykorzystanie praktyczne pojęć: zapotrzebowanie, niedobór, nadmiar, szkodliwość w kontekście wpływu różnych substancji na rośliny - wykonuje doświadczenie wykazujące wpływ określonej substancji na rozwój rośliny - prezentuje wyniki doświadczenia przed klasą praktyczne - podaje definicję pojęcia: zapotrzebowanie, niedobór, nadmiar, szkodliwość w kontekście wpływu różnych substancji na rośliny - wnioskuje o wpływie badanej substancji na wzrost rośliny na podstawie przeprowadzonego doświadczenia

6 obserwacje - prezentuje wyniki doświadczenia w formie pisemnej 1.9. Potrzeba segregacji odpadów i ich powtórne wykorzystanie w domu i w gospodarce kraju - rozumie pojęcie: segregacja odpadów, powtórne przetwarzanie substancji - zna zasady segregacji odpadów - prawidłowo przyporządkowuje wskazane przedmioty do określonego rodzaju odpadów - wie, że segregowanie odpadów jest korzystne i potrzebne pojęcia: segregacja odpadów, powtórne przetwarzanie substancji - podaje właściwości substancji decydujące o sposobie segregacji odpadów - rozumie potrzeby segregacji odpadów w celu ich powtórnego przetworzenia przykłady powtórnego wykorzystania surowców pojęcia: segregacja odpadów, powtórne przetwarzanie substancji - podaje właściwości substancji decydujące o sposobie segregacji odpadów - omawia przykłady powtórnego wykorzystania surowców - wie, dlaczego segregowanie odpadów jest korzystne i potrzebne - podaje definicję pojęcia: segregacja odpadów, powtórne przetwarzanie substancji - wyjaśnia, dlaczego segregowanie odpadów jest korzystne i potrzebne 2.KRAJOBRAZY POLSKI. UCZEŃ: 2.1. Szacowanie i pomiar wysokości względnej w terenie wypukła forma rzeźby terenu, wklęsła forma rzeźby terenu, wysokość względna, - rozróżnia w terenie pojęcia: wypukła forma rzeźby terenu, wklęsła forma rzeźby terenu, wysokość pojęć: wypukła forma rzeźby terenu, wklęsła forma rzeźby terenu, wysokość - podaje definicję pojęcia: wypukła forma rzeźby terenu, wklęsła forma rzeźby terenu, wysokość względna,

7 2.2. Wysokość względna i bezwzględna 2.3. Czytanie mapy poziomicowej 2.4. Mapa hipsometryczna i na modelu wypukłe i wklęsłe formy terenu wysokość bezwzględna, wysokość względna, - odczytuje z modelu wysokości bezwzględne poziomica, mapa poziomicowa - rozpoznaje na mapie poziomicowej wklęsłe i wypukłe formy terenu przy znacznej pomocy - odczytuje z mapy wysokości bezwzględne mapa hipsometryczna, nizina, wyżyna, góry - odczytuje z mapy hipsometrycznej wysokości bezwzględne względna, pojęcia: wysokość bezwzględna, wysokość względna, - odczytuje z modelu wysokości bezwzględne pojęcia: poziomica, mapa poziomicowa - rozpoznaje na mapie poziomicowej wklęsłe i wypukłe formy terenu przy - odczytuje z mapy wysokości bezwzględne pojęcia: mapa hipsometryczna, nizina, wyżyna, góry - odczytuje z mapy hipsometrycznej względna, - wykonuje pomiar wysokości względnych przy pojęć: wysokość bezwzględna, wysokość względna, pojęć: poziomica, mapa poziomicowa - rozpoznaje na mapie poziomicowej wklęsłe i wypukłe formy rzeźby terenu - odczytuje z mapy wysokości bezwzględne i na ich podstawie oblicza wysokości bezwzględne pojęć: mapa hipsometryczna, nizina, wyżyna, góry - wykonuje pomiar wysokości względnych - podaje definicję pojęć: wysokość bezwzględna, wysokość względna, - podaje definicję pojęć: poziomica, mapa poziomicowa - podaję definicje pojęcia: mapa hipsometryczna, nizina, wyżyna, góry - potrafi narysować prostą mapę poziomicową na podstawie własnych pomiarów

8 hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry wysokości bezwzględne 2.5. Wysokogórski krajobraz Tatr 2.6. Turystyka, wypoczynek i rolnictwo w górach 2.7.Wyżyna Krakowsko- Częstochowska Polski Tatry przy pomocy główne cechy krajobrazu Tatr na podstawie zdjęć i rysunków cechy klimatu górskiego piętra roślinności występujące w Tatrach na podstawie zdjęć i rysunków formy człowieka w górach na podstawie zdjęć i rysunków Polski Wyżynę Krakowsko - Częstochowską przy pomocy główne cechy krajobrazu Wyżyny Krakowsko rozmieszczenie gór w Polsce - opisuje z niewielką pomocą na podstawie zdjęć i rysunków cechy krajobrazu Tatr w odpowiedniej kolejności piętra roślinności występujące w Tatrach na podstawie zdjęć i rysunków - opisuje specyfikę człowieka w górach rozmieszczenie wyżyn w Polsce - odczytuje z niewielką pomocą z map: poziomicowej i hipsometrycznej cechy rzeźby wyżyny rozmieszczenie gór w Polsce oraz podaje nazwy głównych pasm górskich - opisuje cechy krajobrazu Tatr na podstawie zdjęć i rysunków - omawia specyficzny klimat gór - wykazuje zależność między klimatem górskim a rozmieszczeniem pięter roślinnych - opisuje specyfikę człowieka w górach rozmieszczenie wyżyn w Polsce oraz podaje ich nazwy - odczytuje cechy rzeźby wyżyny wapiennej z map: poziomicowej i hipsometrycznej - wyjaśnia zależność między klimatem górskim a rozmieszczeniem pięter roślinnych - wyjaśnia na czym polega specyfika człowieka w Tatrach - opisuje w jaki sposób powstały formy krasowe - wyjaśnia na czym polega proces krasowienia

9 2.8. Rolnictwo i przemysł na wyżynach 2.9. Krajobraz Niziny Mazowieckiej Częstochowskiej na podstawie zdjęć i rysunków formy człowieka na Wyżynie Krakowsko - Częstochowskiej na podstawie zdjęć i rysunków Polski Nizinę Mazowiecką przy pomocy główne cechy krajobrazu Niziny Mazowieckiej na podstawie zdjęć i rysunków wapiennej - opisuje specyfikę człowieka na wyżynie wapiennej przy rozmieszczenie nizin w Polsce - odczytuje cechy rzeźby nizin Polski środkowej z map: poziomicowej i hipsometrycznej - omawia specyfikę człowieka na wyżynie wapiennej - podaje przykład zależności między warunkami środowiska naturalnego wyżyny wapiennej a rozwojem gospodarki rozmieszczenie nizin Polski środkowej oraz podaje ich nazwy - odczytuje cechy rzeźby nizin Polski środkowej z map: poziomicowej i hipsometrycznej - wyjaśnia na czym polega specyfika człowieka na wyżynie wapiennej - podaje przykłady zależności między warunkami środowiska naturalnego wyżyny wapiennej a rozwojem rolnictwa i przemysłu

10 2.10.Zagospodarowanie nizin Krajobraz Pojezierza Mazurskiego Wykorzystanie gospodarcze pojezierzy formy człowieka na Nizinie Mazowieckiej na podstawie zdjęć i rysunków Polski Pojezierze Mazurskie główne cechy krajobrazu Pojezierza Mazurskiego na podstawie zdjęć i rysunków - wskazuje na mapie położenie największego jeziora w Polsce - wie, jak nazywa się najgłębsze jezioro w Polsce formy człowieka na Pojezierzu - opisuje specyfikę człowieka na nizinach Polski środkowej przy rozmieszczenie pojezierzy w Polsce - odczytuje przy z map: poziomicowej i hipsometrycznej cechy rzeźby Pojezierza Mazurskiego położenie największego jeziora w Polsce najgłębsze jezioro w Polsce - opisuje specyfikę - omawia specyfikę człowieka na nizinach Polski środkowej - podaje przykład zależności między warunkami środowiska naturalnego nizin Polski środkowej a rozwojem rolnictwa rozmieszczenie pojezierzy oraz podaje ich nazwy - odczytuje specyficzne cechy Pojezierza Mazurskiego z map: poziomicowej i hipsometrycznej najgłębsze jezioro w Polsce - omawia specyfikę człowieka na - wyjaśnia na czym polega specyfika człowieka na nizinach Polski środkowej - podaje przykłady zależności między warunkami środowiska naturalnego nizin Polski środkowej a rozwojem rolnictwa - charakteryzuje krajobraz Pojezierza Mazurskiego na podstawie map: poziomicowej i hipsometrycznej - wyjaśnia na czym polega specyfika - przedstawia różnice klimatyczne i glebowe między nizinami Polski środkowej - przedstawia podobieństwa i różnice między pojezierzami Polski wynikające ze specyfiki środowiska przyrodniczego

11 2.13. Krajobrazy nadmorskie Wypoczynkowe i przemysłowe funkcje wybrzeży Bałtyku Mazurskim na podstawie zdjęć i rysunków morze, zatoka, wyspa, półwysep, klif, wybrzeże plażowe, wydma położenie Morza Bałtyckiego i jego wybrzeża w Polsce typy wybrzeży występujących w Polsce na podstawie zdjęć i rysunków formy człowieka na wybrzeżu człowieka na pojezierzach ze zrozumieniem pojęć: morze, zatoka, wyspa, półwysep, klif, wybrzeże plażowe, wydma położenie Morza Bałtyckiego i jego wybrzeża w Polsce - opisuje przy na podstawie map: poziomicowej i hipsometrycznej oraz zdjęć zróżnicowania rzeźby wybrzeża Bałtyku - opisuje specyfikę człowieka na Pojezierzu Mazurskim - podaje przykład zależności między warunkami środowiska naturalnego Pojezierza Mazurskiego a jego zagospodarowaniem turystyczno wypoczynkowym i rolniczym pojęć: morze, zatoka, wyspa, półwysep, klif, wybrzeże plażowe, wydma - opisuje na podstawie map: poziomicowej i hipsometrycznej oraz zdjęć zróżnicowania rzeźby wybrzeża Bałtyku - przedstawia formy człowieka na człowieka na Pojezierzu Mazurskim - podaje przykłady zależności między warunkami środowiska naturalnego pojezierzy a ich zagospodarowaniem turystyczno wypoczynkowym i rolniczym pojęć: morze, zatoka, wyspa, półwysep, klif, wybrzeże plażowe, wydma - wyjaśnia zależności między środowiskiem naturalnym wybrzeży - wyjaśnia w jaki sposób powstaje wybrzeże klifowe oraz wybrzeże plażowe

12 2.15. Formy ochrony przyrody w Polsce Parki narodowe Polski. Opis parku narodowego z najbliższej okolicy szkoły Bałtyku na podstawie zdjęć i rysunków największe porty morskie Polski oraz miejscowości wypoczynkowe park narodowy, park krajobrazowy, rezerwat, ochrona gatunkowa metody ochrony przyrody - rozumie, że przyrodę należy chronić nazwy obszarów chronionych w swoim regionie Polski parki narodowe przy znacznej pomocy - wie, jak się nazywa park narodowy położony wybrzeżu Bałtyku największe porty morskie Polski oraz miejscowości wypoczynkowe ze zrozumieniem pojęć: park narodowy, park krajobrazowy, rezerwat, ochrona gatunkowa kryteria wydzielania różnych obszarów chronionych (parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty) rozmieszczenie obszarów chronionych w swoim regionie Polski parki narodowe - wie, jak nazywają się parki narodowe wybrzeżu Bałtyku pojęć: park narodowy, park krajobrazowy, rezerwat, ochrona gatunkowa - omawia różnice między parkiem narodowym, krajobrazowym i rezerwatem rozmieszczenie obszarów chronionych w swoim regionie Polski parki narodowe - opisuje położenie niektórych parków narodowych - prezentuje w formie Bałtyku i jego wykorzystaniem przez człowieka - podaje definicję pojęć: park narodowy, park krajobrazowy, rezerwat, ochrona gatunkowa - wyjaśnia cele ochrony przyrody rozmieszczenie obszarów chronionych w wybranych częściach Polski - opisuje położenie wskazanych parków narodowych - prezentuje w formie pisemnej i ustnej wiadomości na temat i umie opisać położenie wszystkich parków narodowych w Polsce - opisuje położenie wszystkich parków narodowych w Polsce - wie, co jest symbolem każdego parku narodowego

13 2.17. Rezerwaty przyrody w Polsce. Opis rezerwatu przyrody z najbliższej okolicy szkoły Rodzaje pomników przyrody. w pobliżu szkoły cechy charakterystyczne parku narodowego położonego w pobliżu szkoły - wie, jakie gatunki chronione roślin i zwierząt występują w tym parku narodowym własnego regionu przy znacznej pomocy rezerwaty przyrody - wie, jak nazywa się rezerwat przyrody położony w pobliżu szkoły gatunki chronione występujące na terenie rezerwatu przyrody położonego w pobliżu szkoły - wskazuje przy znacznej pomocy położony na terenie województwa, w którym mieszka cechy charakterystyczne parku narodowego położonego w pobliżu szkoły - wie, jakie gatunki chronione roślin i zwierząt występują w parkach narodowych Polski rezerwaty przyrody - wie, jak nazywają się rezerwaty przyrody położone w regionie, w którym mieszka cechy charakterystyczne rezerwatu przyrody położonego w pobliżu szkoły - wie, jakie chronione gatunki roślin lub zwierząt występują na terenie rezerwatu przyrody położonego w pobliżu szkoły - wskazuje przy pisemnej lub ustnej wiadomości na temat zwiedzanego parku narodowego - odczytuje z mapy rozmieszczenie wybranych gatunków roślin i zwierząt chronionych we własnym regionie Polski rezerwaty przyrody - opisuje położenie niektórych rezerwatów przyrody - prezentuje w formie pisemnej lub ustnej wiadomości na temat zwiedzanego rezerwatu przyrody Polski pomniki zwiedzanego parku narodowego - odczytuje z mapy rozmieszczenie wybranych gatunków roślin i zwierząt chronionych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu - opisuje położenie wskazanych rezerwatów przyrody - prezentuje w formie pisemnej i ustnej wiadomości na temat zwiedzanego rezerwatu przyrody - opisuje położenie wskazanych oraz co, w szczególny sposób jest chronione na terenie danego parku narodowego - przygotowuje i przedstawia na

14 Opis pomnika przyrody z najbliższej okolicy szkoły Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt. Gatunki chronione w najbliższej okolicy Warszawa stolica Polski na mapie własnego regionu pomniki przyrody - wie, gdzie w okolicy szkoły znajduje się najbliższy pomnik przyrody elementy środowiska przyrodniczego, które bywają pomnikami przyrody - odczytuje z mapy przy znacznej pomocy rozmieszczenie wybranych gatunków roślin i zwierząt chronionych we własnym regionie - rozpoznaje chronione w Polsce gatunki roślin i zwierząt na podstawie zdjęć i rycin położenie Warszawy - rozpoznaje na ilustracjach przy najważniejsze zabytki Warszawy na mapie swojego regionu, gdzie znajdują się pomniki przyrody cechy charakterystyczne dla pomnika przyrody - wie, jakie warunki musi spełnić roślina, aby mogła stać się pomnikiem przyrody - odczytuje z mapy rozmieszczenie wybranych gatunków roślin i zwierząt chronionych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu gatunki roślin i zwierząt chronionych w Polsce położenie Warszawy - rozpoznaje na ilustracjach najważniejsze zabytki Warszawy najważniejsze walory turystyczne przyrody - opisuje położenie niektórych pomników przyrody - prezentuje w formie pisemnej lub ustnej wiadomości na temat wybranego pomnika przyrody - odczytuje z mapy rozmieszczenie wybranych gatunków roślin i zwierząt chronionych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu gatunki zwierząt objęte ochroną całkowitą wymienia gatunki zwierząt objęte ochroną częściową i omawia położenie Warszawy - omawia najważniejsze walory turystyczne Warszawy - wykazuje pomników przyrody - prezentuje w formie pisemnej i ustnej wiadomości na temat wskazanego pomnika przyrody - wyjaśnia, dlaczego poszczególne gatunki roślin i zwierząt należy chronić - wykazuje zależność między rozwojem Warszawy i jej funkcjami w przeszłości i obecnie forum klasy prezentację na temat pomników przyrody znajdujących się na terenie regionu, w którym znajduje się szkoła gatunki roślin i zwierząt występujące w Polsce wpisane do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych - samodzielnie opracowuje plan wycieczki po najciekawszych miejscach Warszawy, uzasadnia swój wybór, przedstawia projekt wycieczki na forum klasy

15 2.21. Kraków dawna stolica Polski Gdańsk - miasto portowe najważniejsze walory turystyczne Warszawy współczesne funkcje Warszawy - wskazuje na mapie położenie Krakowa - rozpoznaje na ilustracjach najważniejsze zabytki Krakowa najważniejsze walory turystyczne Krakowa współczesne funkcje Krakowa położenie Gdańska przy - rozpoznaje przy na ilustracjach najważniejsze zabytki Gdańska najważniejsze walory turystyczne Gdańska Warszawy funkcje Warszawy jakie pełniła w przeszłości oraz jakie pełni współcześnie położenie Krakowa - rozpoznaje na ilustracjach najważniejsze zabytki Krakowa najważniejsze walory turystyczne Krakowa funkcje Krakowa jakie pełnił w przeszłości oraz jakie pełni współcześnie położenie Warszawy - rozpoznaje na ilustracjach najważniejsze zabytki Gdańska najważniejsze walory turystyczne Gdańska funkcje Gdańska jakie pełnił w przeszłości oraz jakie pełni zależność między rozwojem Warszawy i jej funkcjami w przeszłości i obecnie i omawia położenie Warszawy - omawia najważniejsze walory turystyczne Krakowa - wykazuje przy zależność między rozwojem Krakowa i jego funkcjami w przeszłości i obecnie i omawia położenie Gdańska - omawia najważniejsze walory turystyczne Gdańska - wykazuje zależność między rozwojem Gdańska i jego funkcjami w przeszłości i obecnie przy - wykazuje zależność między rozwojem Krakowa i jego funkcjami w przeszłości i obecnie - wykazuje zależność między rozwojem Gdańska i jego funkcjami w przeszłości i obecnie w formie prezentacji multimedialnej lub przewodnika - samodzielnie opracowuje plan wycieczki po najciekawszych miejscach Krakowa, uzasadnia swój wybór, przedstawia projekt wycieczki na forum klasy formie prezentacji multimedialnej lub przewodnika - samodzielnie opracowuje plan wycieczki po najciekawszych miejscach Gdańska, uzasadnia swój wybór, przedstawia projekt wycieczki na forum klasy w formie prezentacji multimedialnej lub przewodnika

16 współczesne funkcje Gdańska współcześnie 3. KRAJOBRAZY EUROPY. UCZEŃ: 3.1. Polska i jej położenie w Europie 3.2.Krajobraz śródziemnomorski - wskazuje Polskę na mapie politycznej przy Europy na podstawie mapy politycznej Europy kraje, z którymi graniczy Polska - wskazuje na mapie Europy obszary o krajobrazie śródziemnomorskim główne cechy klimatu śródziemnomorskiego - nazywa na podstawie ilustracji gatunki roślin typowe dla roślinności strefy śródziemnomorskiej - wskazuje Polskę na mapie Europy w podręczniku i atlasie - opisuje położenie Polski w Europie na podstawie map w podręczniku i atlasie kraje, z którymi graniczy Polska na podstawie map w podręczniku i atlasie - wskazuje przy na mapie rozmieszczenie obszarów o krajobrazie śródziemnomorskim cechy klimatu śródziemnomorskiego gatunki roślin charakterystyczne dla roślinności strefy śródziemnomorskiej - opisuje położenie Polski w Europie na podstawie map w podręczniku i atlasie państwa, z którymi graniczy Polska ogólnogeograficznej kraje, z którymi graniczy Polska rozmieszczenie obszarów o krajobrazie śródziemnomorskim - omawia cechy klimatu śródziemnomorskiego przy niewielkiej - omawia wpływ klimatu na roślinność strefy śródziemnomorskiej przy niewielkiej kraje, z którymi graniczy Polska oraz nazwy ich stolic ogólnogeograficznej Europu państwa, z którymi graniczy Polska oraz ich stolice - omawia cechy klimatu śródziemnomorskiego - wyjaśnia wpływ klimatu na roślinność strefy śródziemnomorskiej - potrafi na mapie Europy wskazać wszystkie państwa europejskie oraz ich stolice - samodzielnie opracowuje plan wycieczki po najciekawszych miejscach basenu Morza Śródziemnego, uzasadnia swój wybór, przedstawia projekt wycieczki na forum klasy formie prezentacji multimedialnej lub przewodnika

17 3.3. Krajobraz alpejski granica wiecznego śniegu, lodowiec górski i jego elementy - wskazuje na mapie hipsometrycznej położenie Tatr i Alp - opisuje na podstawie ilustracji elementy krajobrazu naturalnego gór na podstawie ilustracji piętra roślinne Tatr i Alp - wie, że istnieje zależność miedzy klimatem górskim i rozmieszczeniem pięter roślinnych pojęcia: granica wiecznego śniegu, lodowiec górski i jego elementy hipsometrycznej położenie Tatr i Alp - opisuje położenie Tatr i Alp przy - opisuje na podstawie ilustracji elementy krajobrazu naturalnego gór - omawia na podstawie ilustracji układ pięter roślinnych w Tatrach i Alpach - przedstawia przy zależność między klimatem górskim i rozmieszczeniem pięter roślinnych pojęć: granica wiecznego śniegu, lodowiec górski i jego elementy hipsometrycznej i porównuje przy położenie Tatr i Alp - opisuje elementy krajobrazu naturalnego gór - porównuje przy układ pięter roślinnych w Tatrach i Alpach - wyjaśnia przy zależność między klimatem górskim i rozmieszczeniem pięter roślinnych - podaję definicję pojęcia: granica wiecznego śniegu, lodowiec górski i jego elementy hipsometrycznej i porównuje położenie Tatr i Alp - porównuje krajobraz naturalny Tatr i Alp - porównuje układ pięter roślinnych w Tatrach i Alpach - wyjaśnia zależność między klimatem górskim i rozmieszczeniem pięter roślinnych - samodzielnie opracowuje plan wycieczki po najciekawszych miejscach w Alpach, uzasadnia swój wybór, przedstawia projekt wycieczki na forum klasy formie prezentacji multimedialnej lub przewodnika 4. ORGANIZM CZŁOWIEKA. UCZEŃ: 4.1. Człowiek jako istota żywa organizm człowieka, oddychanie/wymiana ze zrozumieniem pojęcia: organizm pojęć: organizm pojęć: organizm człowieka,

18 gazowa, oddychanie komórkowe, trawienie, wydalanie, układ oddechowy, układ krwionośny, układ rozrodczy podstawowe procesy zachodzące w organizmie człowieka - rozpoznaje przy na rycinie lub modelu główne układy w organizmie człowieka podstawowe funkcje każdego z układów 4.2. Podpora i ruch układ kostny, czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa, kończyny górne, kończyny dolne - nazywa i rozpoznaje na planszy lub modelu układu kostnego: czaszkę, kręgosłup, klatkę piersiową, kończyny górne człowieka, oddychanie/wymiana gazowa, oddychanie komórkowe, trawienie, wydalanie, układ oddechowy, układ krwionośny, układ rozrodczy podstawowe procesy zachodzące w organizmie człowieka - rozpoznaje przy na rycinie lub modelu główne układy w organizmie człowieka podstawowe funkcje każdego z układów ze zrozumieniem pojęcia: układ kostny, czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa, kończyny górne, kończyny dolne - nazywa i rozpoznaje na planszy lub modelu układu kostnego: czaszkę, kręgosłup, klatkę piersiową, człowieka, oddychanie/wymiana gazowa, oddychanie komórkowe, trawienie, wydalanie, układ oddechowy, układ krwionośny, układ rozrodczy - rozpoznaje na rycinie lub modelu główne układy w organizmie człowieka - omawia podstawowe funkcje każdego z układów pojęć: układ kostny, czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa, kończyny górne, kończyny dolne - omawia rolę układu kostnego w utrzymaniu postawy ciała i poruszaniu się - omawia, w jaki oddychanie/wymiana gazowa, oddychanie komórkowe, trawienie, wydalanie, układ oddechowy, układ krwionośny, układ rozrodczy - rozpoznaje na diagramie lub modelu główne układy w organizmie człowieka - uzasadnia, że funkcjonowanie organizmu człowieka zależy od działania układów, z których jest zbudowany ten organizm pojęć: układ kostny, czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa, kończyny górne, kończyny dolne - wyjaśnia, w jaki sposób właściwości kości sprzyjają pełnieniu przez układ kostny jego funkcji - samodzielnie projektuje i sporządza model układu kostnego człowieka

19 i dolne - wie, że układ kostny odgrywa ważną rolę w utrzymaniu postawy ciała i poruszaniu się właściwości kości 4.3. Odżywianie odżywianie, trawienie pokarmów - wie, że potrzeba odżywiania jest wspólna dla wszystkich istot żywych - wie, że dzięki odżywianiu człowiek pozyskuje energię i budulec dla organizmu - wie, że trawienie pokarmów jest konieczne 4.4. Składniki pokarmowe i ich znaczenie dla składniki pokarmowe, węglowodany, tłuszcze, kończyny górne i dolne - omawia przy rolę układu kostnego w utrzymaniu postawy ciała i poruszaniu się właściwości kości oraz jaki to ma wpływ na pełnione przez nie funkcje ze zrozumieniem pojęcia: odżywianie, trawienie pokarmów - rozumie, że potrzeba odżywiania jest wspólna dla wszystkich istot żywych - rozumie, że celem odżywiania jest pozyskiwanie energii i budulca dla organizmu - uzasadnia przy, dlaczego trawienie pokarmów jest konieczne pojęcia: składniki sposób właściwości kości sprzyjają pełnieniu przez układ kostny jego funkcji pojęć: odżywianie, trawienie pokarmów - wyjaśnia cel odżywiania jako pozyskiwania energii i budulca dla organizmu przy - wyjaśnia przy, dlaczego trawienie pokarmów jest konieczne pojęć: składniki pojęć: odżywianie, trawienie pokarmów - wyjaśnia cel odżywiania jako pozyskiwania energii i budulca dla organizmu - wyjaśnia, dlaczego trawienie pokarmów jest konieczne pojęć: składniki pokarmowe,

20 organizmu 4.5. Budowa i funkcja układu pokarmowego białka, witaminy, mikroelementy podstawowe składniki pokarmowe: węglowodany, tłuszcze, białka, witaminy i mikroelementy podstawowe funkcje głównych składników pokarmowych pokarmy bogate w białka, węglowodany i tłuszcze układ pokarmowy, jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbytnica - nazywa i identyfikuje na modelu/diagramie układu pokarmowego: jamę ustną, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbytnicę funkcję wymienionych narządów pokarmowe, węglowodany, tłuszcze, białka, witaminy, mikroelementy podstawowe funkcje głównych składników pokarmowych podstawowe funkcje pokarmy bogate w białka, węglowodany i tłuszcze pojęcia: układ pokarmowy, jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbytnica - nazywa i identyfikuje na modelu/diagramie układu pokarmowego: jamę ustną, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbytnicę - krótko opisuje funkcję wymienionych narządów pokarmowe, węglowodany, tłuszcze, białka, witaminy, mikroelementy - omawia podstawowe funkcje głównych składników pokarmowych pojęć: układ pokarmowy, jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbytnica - omawia, w jaki sposób działanie każdego z narządów układu pokarmowego przygotowuje pokarm do dalszego etapu trawienia węglowodany, tłuszcze, białka, witaminy, mikroelementy - wie, w jakich prawidłowych proporcjach poszczególne składniki pokarmowe powinny być dostarczane do organizmu człowieka pojęć: układ pokarmowy, jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbytnica - wyjaśnia, w jaki sposób działanie każdego z narządów układu pokarmowego przygotowuje pokarm do dalszego etapu trawienia - samodzielnie projektuje i sporządza model układu pokarmowego człowieka

21 4.6. Oddychanie i wymiana gazowa wymiana gazowa, układ oddechowy, jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela, pęcherzyki płucne, górne drogi oddechowe, płuca i identyfikuje przy na modelu/diagramie układu oddechowego: jamę nosową, krtań, tchawicę, oskrzela, pęcherzyki płucne - wie, że wymiana gazowa jest niezbędna - wie, jaką rolę pełnią górne drogi oddechowe czynniki zmniejszające wydajność oddychania podstawowe choroby układu oddechowego pojęcia: wymiana gazowa, układ oddechowy, jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela, pęcherzyki płucne, górne drogi oddechowe, płuca i identyfikuje na modelu/diagramie układu oddechowego: jamę nosową, krtań, tchawicę, oskrzela, pęcherzyki płucne - uzasadnia przy potrzebę wymiany gazowej w organizmie - doświadczalnie wykazuje przy, że w wydychanym powietrzu jest obecny dwutlenek węgla - objaśnia przy rolę górnych dróg oddechowych - wie, że temperatura i wilgotność wydychanego pojęcia: wymiana gazowa, układ oddechowy, jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela, pęcherzyki płucne, górne drogi oddechowe, płuca - uzasadnia potrzebę wymiany gazowej w organizmie - doświadczalnie wykazuje, że w wydychanym powietrzu jest obecny dwutlenek węgla - objaśnia przy rolę górnych dróg oddechowych - omawia przy zmiany temperatury i wilgotności wydychanego powietrza jako skutek przejścia przez drogi oddechowe pojęć: wymiana gazowa, układ oddechowy, jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela, pęcherzyki płucne, górne drogi oddechowe, płuca - objaśnia rolę górnych dróg oddechowych - omawia zmiany temperatury i wilgotności wydychanego powietrza jako skutek przejścia przez drogi oddechowe - wyjaśnia, jak duża liczba i małe rozmiary pęcherzyków płucnych zwiększają wydajność wymiany gazowej - samodzielnie projektuje i sporządza model układu oddechowego człowieka

22 4.7. Oddychanie komórkowe - biologiczne spalanie oddychanie komórkowe - wie, że ze spalanej substancji organicznej i tlenu powstaje dwutlenek węgla i woda ora wydziela się energia - wie, że do spalania potrzebny jest tlen produkty spalania - rozumie konieczność wentylacji płuc w celu zapewnienia prawidłowego przebiegu oddychania komórkowego powietrza po przejściu przez drogi oddechowe jest inna niż powietrza wdychanego - omawia podstawowe choroby układu oddechowego pojęcia: oddychanie komórkowe - opisuje proces spalania jako reakcji, w której ze spalonej substancji organicznej i tlenu powstaje dwutlenek węgla i woda oraz wydziela się energia - wykazuje doświadczalnie przy, że do spalania niezbędny jest tlen - opisuje związek między reakcją spalania a oddychaniem komórkowym produkty spalania i przy pojęcia: oddychanie komórkowe - opisuje przy proces spalania jako reakcji, w której ze spalonej substancji organicznej i tlenu powstaje dwutlenek węgla i woda oraz wydziela się energia - wykazuje doświadczalnie, że do spalania niezbędny jest tlen - wyjaśnia przy związek między reakcją spalania a oddychaniem komórkowym produkty spalania i opisuje, jak - podaje definicję pojęcia: oddychanie komórkowe - opisuje proces spalania jako reakcji, w której ze spalonej substancji organicznej i tlenu powstaje dwutlenek węgla i woda oraz wydziela się energia - wyjaśnia związek między reakcją spalania a oddychaniem komórkowym - uzasadnia konieczność wentylacji płuc w celu zapewnienia prawidłowego przebiegu oddychania komórkowego

23 4.8. Krążenie układ krążenia, serce, żyła, tętnica, śmierć kliniczna, masaż serca - wie, że krew pełni rolę głównej substancji transportującej funkcje naczyń krwionośnych i identyfikuje przy na modelu/diagramie: serce, naczynia krwionośne ciała, naczynia wieńcowe funkcje tętnic, żył i naczyń krwionośnych - rozumie, że serce pełni ważną rolę w podtrzymywaniu krążenia krwi opisuje, jak je doświadczalnie zidentyfikować pojęcia: układ krążenia, serce, żyła, tętnica, śmierć kliniczna, masaż serca - opisuje rolę krwi jako głównej substancji transportującej - omawia przy funkcje naczyń krwionośnych - rozpoznaje na modelu/diagramie: serce, naczynia krwionośne ciała, naczynia wieńcowe - opisuje krótko funkcje tętnic, żył i naczyń je doświadczalnie zidentyfikować - uzasadnia przy konieczność wentylacji płuc w celu zapewnienia prawidłowego przebiegu oddychania komórkowego pojęć: układ krążenia, serce, żyła, tętnica, śmierć kliniczna, masaż serca - opisuje rolę krwi jako głównej substancji transportującej - przedstawia funkcje naczyń krwionośnych - opisuje krótko funkcje tętnic, żył i naczyń krwionośnych - omawia rolę serca w podtrzymywaniu krążenia krwi - wyjaśnia przy znaczenie ciągłej pracy serca dla podtrzymania życia pojęć: układ krążenia, serce, żyła, tętnica, śmierć kliniczna, masaż serca - wyjaśnia znaczenie ciągłej pracy serca dla prawidłowego działania całego organizmu - wyjaśnia na czym polega śmierć kliniczna - wyjaśnia rolę masażu serca w odwracaniu śmierci klinicznej - na forum klasy prezentuje na fantomie/lalce, w jaki sposób prawidłowo przeprowadza się masaż serca

24 4.9. Układ rozrodczy budowa i rola - wie, jak ważna jest znajomość masażu serca i na czym on polega rozmnażanie, układ rozrodczy, narządy męskie układu rozrodczego, narządy żeńskie układu rozrodczego - identyfikuje i nazywa na modelu lub schemacie najważniejsze narządy męskiego i żeńskiego układu rozrodczego funkcje jakie pełnią narządy układu rozrodczego krwionośnych - omawia przy rolę serca w podtrzymywaniu krążenia krwi - wie na czym polega masaż serca i kiedy go się wykonuje pojęcia: rozmnażanie, układ rozrodczy, narządy męskie układu rozrodczego, narządy żeńskie układu rozrodczego -identyfikuje i nazywa na modelu lub schemacie najważniejsze narządy męskiego i żeńskiego układu - krótko opisuje funkcje układu rozrodczego - omawia szczególne znaczenie naczyń wieńcowych - omawia rolę masażu serca pojęć: rozmnażanie, układ rozrodczy, narządy męskie układu rozrodczego, narządy żeńskie układu rozrodczego - porównuje rolę męskiego i żeńskiego układu rozrodczego pojęć: rozmnażanie, układ rozrodczy, narządy męskie układu rozrodczego, narządy żeńskie układu rozrodczego - wyjaśnia rolę układu rozrodczego męskiego i żeńskiego Budowa i rola komórek rozrodczych rozmnażanie płciowe, komórka, jajowa, plemnik - wie, jaka jest rola komórek rozrodczych w rozmnażaniu płciowym pojęcia: rozmnażanie płciowe, komórka, jajowa, plemnik - omawia przy pojęć: rozmnażanie płciowe, komórka, jajowa, plemnik - omawia rolę komórek rozrodczych pojęć: rozmnażanie płciowe, komórka, jajowa, plemnik

25 4.11. Rozwój zarodkowy i płodowy człowieka Etapy rozwoju człowieka - rozróżnia komórkę jajową i plemnik zarodek, płód, rozwój zarodkowy, rozwój płodowy, ciąża - rozpoznaje na ilustracjach przy etapy rozwoju zarodka i płodu - podaje długość trwania prawidłowej ciąży okres noworodkowy, okres niemowlęcy, okres poniemowlęcy, okres przedszkolny, okres szkolny, dorosłość, rolę komórek rozrodczych w rozmnażaniu płciowym - porównuje przy komórkę jajową i plemnik pod względem budowy i funkcji pojęcia: zarodek, płód, rozwój zarodkowy, rozwój płodowy, ciąża - rozpoznaje na ilustracjach etapy rozwoju zarodka i płodu w kolejności chronologicznej przy na podstawie ilustracji najważniejsze momenty rozwoju zarodkowego i płodowego pojęcia: okres noworodkowy, okres niemowlęcy, okres poniemowlęcy, okres w rozmnażaniu płciowym - porównuje komórkę jajową i plemnik pod względem budowy i funkcji pojęć: zarodek, płód, rozwój zarodkowy, rozwój płodowy, ciąża w kolejności chronologicznej na podstawie ilustracji najważniejsze momenty rozwoju zarodkowego i płodowego pojęć: okres noworodkowy, okres niemowlęcy, okres poniemowlęcy, okres pojęć: zarodek, płód, rozwój zarodkowy, rozwój płodowy, ciąża w kolejności chronologicznej najważniejsze momenty rozwoju zarodkowego i płodowego pojęć: okres noworodkowy, okres niemowlęcy, okres poniemowlęcy, okres przedszkolny, okres - wyjaśnia, w jaki sposób powstaje ciąża bliźniacza

26 4.13. Jak się zmieniasz w okresie dojrzewania? Po co nam narządy zmysłów starość etapy rozwoju człowieka - wie, że na każdym etapie rozwoju człowiek pełni różne role społeczne dojrzewanie płciowe, dojrzewanie fizjologiczne, dojrzałość biologiczna, dojrzałość społeczna zmiany zachodzące w organizmie w okresie dojrzewania - rozumie, że po okresie dzieciństwa organizm dojrzewa zmysły człowieka przedszkolny, okres szkolny, dorosłość, starość - rozpoznaje etapy rozwoju człowieka na zdjęciach i rysunkach - dostrzega przy związek między etapem rozwoju fizjologicznego a rolą społeczną pojęcia: dojrzewanie płciowe, dojrzewanie fizjologiczne, dojrzałość biologiczna, dojrzałość społeczna - opisuje zmiany, zachodzące w organizmie człowieka - wyjaśnia przy, dlaczego po okresie dzieciństwa organizm dojrzewa przedszkolny, okres szkolny, dorosłość, starość - rozpoznaje etapy rozwoju człowieka na zdjęciach i rysunkach oraz krótko je opisuje - dostrzega związek między etapem rozwoju fizjologicznego a rolą społeczną pojęć: dojrzewanie płciowe, dojrzewanie fizjologiczne, dojrzałość biologiczna, dojrzałość społeczna - wyjaśnia, dlaczego po okresie dzieciństwa organizm dojrzewa szkolny, dorosłość, starość - nazywa i opisuje etapy rozwoju człowieka - dostrzega i wyjaśnia związek między etapem rozwoju fizjologicznego a rolą społeczną pojęć: dojrzewanie płciowe, dojrzewanie fizjologiczne, dojrzałość biologiczna, dojrzałość społeczna - wyjaśnia, w jaki sposób zmiany związane z dojrzewaniem organizmu wpływają na pełnione role społeczne pojęć: zmysły

27 (wzrok, słuch, smak, węch, dotyk, równowaga), narządy zmysłów - wie do czego służą zmysły podstawowe zmysły - wskazuje na modelu/diagramie ludzkiego ciała rozmieszczenie narządów zmysłów pojęcia: zmysły człowieka (wzrok, słuch, smak, węch, dotyk, równowaga), narządy zmysłów - wyjaśnia przy do czego służą zmysły - wskazuje na diagramie lub modelu ludzkiego ciała rozmieszczenie narządów zmysłów - omawia przy, w jaki sposób zmysły umożliwiają prawidłową reakcję na sygnały ze świata zewnętrznego pojęć: zmysły człowieka (wzrok, słuch, smak, węch, dotyk, równowaga), narządy zmysłów - wyjaśnia do czego służą zmysły - wyjaśnia przy, w jaki sposób zmysły umożliwiają prawidłową reakcję na sygnały ze świata zewnętrznego człowieka (wzrok, słuch, smak, węch, dotyk, równowaga), narządy zmysłów - wyjaśnia, w jaki sposób zmysły umożliwiają prawidłową reakcję na sygnały ze świata zewnętrznego - wykazuje na podstawie doświadczeń powiązania między zmysłami 5. ZJAWISKA ELEKTRYCZNE, MAGNETYCZNE I AKUSTYCZNE W PRZYRODZIE. UCZEŃ: 5.1. Zjawiska elektryczne w przyrodzie nieożywionej zjawiska elektryczne, wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się przedmiotów, zorza polarna, ognie św. Elma przykłady zjawisk elektrycznych pojęcia: zjawiska elektryczne, wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się przedmiotów, zorza polarna, ognie św. Elma większość pojęć: zjawiska elektryczne, wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się przedmiotów, zorza polarna, ognie św. Elma - opisuje przy pojęć: zjawiska elektryczne, wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się przedmiotów, zorza polarna, ognie św. Elma - opisuje przykłady zjawisk elektrycznych

28 5.2. Aktywność elektryczna organizmów 5.3. Elektryczność statyczna w przyrodzie nieożywionej pole elektryczne, sygnały nerwowe przykłady wykorzystania zjawisk elektrycznych przez zwierzęta - rozpoznaje na ilustracjach przy zwierzęta posługujące się elektrycznością - wie, że sygnały nerwowe mają charakter elektryczny zjawiska elektrostatyczne, substancje elektryzujące się - identyfikuje doświadczalnie przy substancje, które się elektryzują przykłady substancji, które łatwo przykładów zjawisk elektrycznych występujących w przyrodzie nieożywionej pojęcia: pole elektryczne, sygnały nerwowe przykłady korzystania zjawisk elektrycznych przez zwierzęta - rozpoznaje na ilustracjach zwierzęta posługujące się elektrycznością - rozumie, że sygnały nerwowe mają charakter elektryczny ze zrozumieniem pojęcia: zjawiska elektrostatyczne, substancje elektryzujące się - identyfikuje doświadczalnie przy substancje, które się elektryzują przykłady przykłady zjawisk elektrycznych występujących w przyrodzie nieożywionej pojęć: pole elektryczne, sygnały nerwowe - opisuje przykłady korzystania zjawisk elektrycznych przez zwierzęta - opisuje przykłady zwierząt posługujących się elektrycznością pojęć: zjawiska elektrostatyczne, substancje elektryzujące się - identyfikuje doświadczalnie substancje, które się elektryzują - przeprowadza doświadczenie badające siłę występujących w przyrodzie nieożywionej pojęć: pole elektryczne, sygnały nerwowe - opisuje przykłady wykorzystania zjawisk elektrycznych przez zwierzęta - wyjaśnia, że sygnały nerwowe mają charakter elektryczny pojęć: zjawiska elektrostatyczne, substancje elektryzujące się - wyciąga wnioski na podstawie przeprowadzonych doświadczeń badających siłę i trwałość naelektryzowania -samodzielnie przygotowuje zestaw doświadczeń dotyczących trwałości naelektryzowania, siły naelektryzowania różnych substancji, przeprowadza badania, opisuje je oraz interpretuje wyniki

29 5.4. Energia elektryczna jej źródła i wykorzystanie 5.5. Urządzenia elektryczne w domu się elektryzują zagrożenia wynikające z elektryzowania się przedmiotów źródło prądu elektrycznego, ogniwo elektryczne, prądnica, sieci elektryczne, zasilacz, napięcie elektryczne - prawidłowo dobiera źródło prądu do rodzaju odbiornika - wie o konieczności doboru odpowiedniego źródła prądu do rodzaju odbiornika urządzenia domowe zasilane prądem substancji, które łatwo się elektryzują - przeprowadza doświadczenie badające siłę i trwałość naelektryzowania oraz przedstawia wyniki - podaje przykłady zagrożeń wynikających z elektryzowania się przedmiotów pojęcia: źródło prądu elektrycznego, ogniwo elektryczne, prądnica, sieci elektryczne, zasilacz, napięcie elektryczne - rozumie konieczność doboru odpowiedniego źródła prądu do rodzaju odbiornika - opisuje skutki przepływu prądu przez urządzenia zasilane prądem i trwałość naelektryzowania oraz przedstawia wyniki pojęć: źródło prądu elektrycznego, ogniwo elektryczne, prądnica, sieci elektryczne, zasilacz, napięcie elektryczne - omawia konieczność doboru odpowiedniego źródła prądu do rodzaju odbiornika - omawia skutki przepływu prądu przez urządzenia zasilane prądem pojęć: źródło prądu elektrycznego, ogniwo elektryczne, prądnica, sieci elektryczne, zasilacz, napięcie elektryczne - uzasadnia konieczność doboru odpowiedniego źródła prądu do rodzaju odbiornika - wyjaśnia, jaka jest rola prądu jako źródła energii dla urządzeń o różnym działaniu 5.6. Bezpieczne - rozumie pojęcie: - podaje definicję

30 stosowanie urządzeń elektrycznych 5.7. Prąd elektryczny przewodniki i izolatory 5.8. Sposoby oszczędzania energii elektrycznej gniazdko z uziemieniem zasady bezpiecznego posługiwania się urządzeniami elektrycznymi zasady udzielania pierwszej pomocy osobom porażonym prądem przewodnik, izolator, obwód elektryczny - buduje prosty obwód elektryczny elementy prostego obwodu elektrycznego - identyfikuje doświadczalnie przy substancje dobrze i źle przewodzące prąd sposoby oszczędzania energii - wie, że oszczędzanie pojęcia: gniazdko z uziemieniem - omawia zasady bezpiecznego posługiwania się urządzeniami elektrycznymi - omawia zasady udzielania pierwszej pomocy osobom porażonym prądem pojęcia: przewodnik, izolator, obwód elektryczny - buduje przy prosty obwód elektryczny - omawia przy zasadę budowy prostego obwodu elektrycznego - identyfikuje doświadczalnie substancje dobrze i źle przewodzące prąd sposoby oszczędzania energii - rozumie, że oszczędzanie energii pojęcia: gniazdko z uziemieniem - wyjaśnia zasady bezpiecznego posługiwania się urządzeniami elektrycznymi - przedstawia zasady udzielania pierwszej pomocy osobom porażonym prądem pojęć: przewodnik, izolator, obwód elektryczny - buduje samodzielnie prosty obwód elektryczny - omawia zasadę budowy prostego obwodu elektrycznego - podaje przykłady substancji o właściwościach przewodzących i izolujących - wyjaśnia, dlaczego oszczędzanie energii jest konieczne pojęcia: gniazdko z uziemieniem - wyjaśnia zasady działania gniazdka z uziemieniem - prezentuje na fantomie/modelu zasady udzielania pierwszej pomocy osobom porażonym prądem - podaje definicję pojęcia: przewodnik, izolator, obwód elektryczny - wykorzystuje samodzielnie zbudowany obwód do badania przewodnictwa różnych substancji, zapisuje wyniki i wyciąga wnioski - podaje przykłady źródeł energii przyjaznych środowisku - samodzielnie przygotowuje prezentację na temat źródeł energii, ich

31 5.9. Badanie właściwości magnesów Dźwięki i ich pochodzenie energii jest konieczne jest konieczne wykorzystania i wpływu na środowisko oraz wyniki swojej pracy prezentuje na forum klasy magnes, substancja ferromagnetyczna, pole magnetyczne właściwości magnesu - identyfikuje doświadczalnie przy substancje przyciągane przez magnes - wie, że istnieje związek między polem magnetycznym Ziemi i działaniem kompasu - wie, że przepływ prądu powoduje powstanie pola magnetycznego dźwięk, wysokość dźwięku, - wie, że dźwięk jest pojęcia: magnes, substancja ferromagnetyczna, pole magnetyczne - opisuje właściwości magnesu przy - identyfikuje doświadczalnie substancje przyciągane przez magnes - omawia przy związek między polem magnetycznym Ziemi i działaniem kompasu - omawia przy, że przepływ prądu powoduje powstanie pola magnetycznego pojęcia: dźwięk, wysokość dźwięku, pojęć: magnes, substancja ferromagnetyczna, pole magnetyczne - opisuje właściwości magnesu - omawia związek między polem magnetycznym Ziemi i działaniem kompasu - opisuje, że przepływ prądu powoduje powstanie pola magnetycznego pojęć: dźwięk, wysokość dźwięku, pojęć: magnes, substancja ferromagnetyczna, pole magnetyczne - wyjaśnia związek między polem magnetycznym Ziemi i działaniem kompasu - wyjaśnia, w jaki sposób przepływ prądu powoduje powstawanie pola magnetycznego pojęć: dźwięk, wysokość dźwięku, - wyjaśnia, w jaki - samodzielnie przygotowuje zestaw doświadczeń dotyczących przebiegu linii pola magnetycznego, przeprowadza badania, formułuje wnioski i przedstawia w formie graficznej -