1. PODSTAWY PRAWNE PRZEPROWADZANYCH KONTROLI

Transkrypt

1 Rafał Kasprzyk Kontrole przewozów ADR prowadzone przez Inspekcję Transportu Drogowego na przykładzie województwa śląskiego. Aspekty ochrony środowiska w pracy Inspektora Transportu Drogowego. 1. PODSTAWY PRAWNE PRZEPROWADZANYCH KONTROLI Kontrole przewozu towarów niebezpiecznych Inspektorzy Transportu Drogowego wykonują na podstawie artykułu 50 ustawy o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r. ((Dz.U. Nr 125, poz. 1371) tekst jednolity z dnia 26 czerwca 2007 r. (Dz.U. Nr 125, poz. 874)) który określa zadania inspekcji transportu drogowego. W punkcie 6 i 7 wymieniono do zadań Inspekcji należy kontrola:. 6) przestrzegania zasad i warunków dotyczących przewozu drogowego towarów niebezpiecznych; 7) wprowadzonych do obrotu ciśnieniowych urządzeń transportowych pod względem zgodności z wymaganiami technicznymi, dokumentacją techniczną i prawidłowością ich oznakowania w zakresie określonym w ustawie z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz.U. Nr 199, poz. 1671, z późn. zm.); Uprawnienia do kontroli przewozu towarów niebezpiecznych wynikają również z zapisów art. 27 ustawy o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych z dnia 28 października 2002 r. (Dz.U. Nr 199, poz. 1671). Artykuł 27 ustawy o przewozie towarów niebezpiecznych poszerza krąg organów uprawnionych do kontroli przewozów towarów niebezpiecznych wymienionych w artykule 89 ustawy o transporcie drogowym. Z treści artykułu wynika iż kontrolę przewozu drogowego towarów niebezpiecznych oraz wymagań związanych z tym przewozem, wykonują: 1) inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego - na drogach, parkingach oraz na terenie przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne; 2) funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej - na terenie przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne; 3) policjanci - na drogach i parkingach; 4) funkcjonariusze Straży Granicznej - na drogach i parkingach; 5) inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy - na terenie przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne; 6) funkcjonariusze służby celnej; 7) żołnierze Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organów porządkowych - w stosunku do pojazdów Sił Zbrojnych; 8) uprawnieni pracownicy Państwowej Agencji Atomistyki - na parkingach oraz na terenie przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne; 9) uprawnieni pracownicy Transportowego Dozoru Technicznego - na parkingach oraz na terenie przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne. 10) uprawnieni pracownicy Inspekcji Ochrony Środowiska - na parkingach oraz na terenie przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne; 1

2 11) uprawnieni pracownicy zarządów dróg - w miejscach określonych w ich uprawnieniach. Osoby przeprowadzające kontrolę, - inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego, funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej, policjanci, funkcjonariusze Straży Granicznej, inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy są obowiązane do sprawdzenia: 1) klasyfikacji towaru niebezpiecznego; 2) stosowania opakowania, cysterny lub pojazdu; 3) oznakowania opakowań i ich zawartości; 4) przestrzegania zakazów pakowania razem określonych towarów; 5) przestrzegania zakazów ładowania razem określonych towarów; 6) sposobu rozmieszczenia i zabezpieczenia towarów na pojeździe; 7) stanu technicznego opakowań i cystern użytych do przewozu; 8) stanu technicznego pojazdu użytego do przewozu, jego oznakowania i wyposażenia; 9) sposobu przewozu; 10) kwalifikacji kierowcy; 11) kwalifikacji innych osób wykonujących czynności związane z przewozem drogowym towarów niebezpiecznych; 12) dokumentów wymaganych przy tym przewozie. Osoby przeprowadzające kontrolę, są obowiązane podczas każdej kontroli wypełnić listę kontrolną której wzór określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 29 września 2005 r. (Dz.U. Nr 201, poz. 1667) w sprawie formularza listy kontrolnej Zgodnie z treścią powyższego rozporządzenia lista kontrolna może być wypisana odręcznie lub wypełniona w wersji elektronicznej pod warunkiem jeżeli jej wydruk wraz z kopią oraz podpisanie nastąpi nie później niż w momencie zakończenia kontroli. 2. DANE STATYSTYCZNE Analizując liczbę przeprowadzonych kontroli drogowych przez Inspekcję Transportu Drogowego w latach wskazać należy na systematyczny wzrost liczby kontroli w kolejnych latach z nieznacznym spadkiem w roku 2008, związanym z wdrożeniem w Polsce przepisów dyrektywy 2006/22/WE, które wymagały znacznego wzmożenia kontroli w siedzibach przedsiębiorstw w stosunku do kontroli drogowych. W 2009 roku inspektorzy transportu drogowego przeprowadzili kontroli drogowych. Liczba kontroli drogowych przeprowadzanych przez Inspekcję Transportu Drogowego w latach

3 W ramach realizacji jednego z podstawowych zadań określonych dla Inspekcji Transportu Drogowego w zatwierdzonych przez Ministra Transportu Kierunkach Działania Inspekcji Transportu Drogowego w roku 2009, tj. kontroli przewozu towarów niebezpiecznych, w rocznym planie kontroli zaplanowano, że 10% ogólnej liczby kontroli drogowych będzie dotyczyło przewozu drogowego towarów niebezpiecznych. Zaplanowana liczba kontroli w tym zakresie w 2009 roku wynosiła kontroli drogowych pojazdów. Realizując powyższe zadanie Inspekcja Transportu Drogowego wykonała w 2009 roku kontroli drogowych pojazdów przewożących towary niebezpieczne, wykonując tym samym 126% zakładanego planu. Szczegółowe zestawienie dotyczące realizacji planu kontroli przewozu towarów niebezpiecznych we wszystkich Wojewódzkich Inspektoratach Transportu Drogowego Liczba przeprowadzonych kontroli Inspekcji Transportu Drogowego w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych w poszczególnych województwach. 3

4 W trakcie kontroli przeprowadzonych w tym zakresie inspektorzy transportu drogowego w 2009 roku stwierdzili 2344 naruszeń przepisów Umowy Europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Szczegółową strukturę stwierdzonych naruszeń według kategorii zagrożeń, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 28 września 2005r w sprawie formularza listy kontrolnej przedstawiono na rys. 1, 2, 3. 4

5 14,00% 12,54% 12,00% 10,00% 8,00% 6,86% 6,00% 4,00% 2,87% 2,00% 1,80% 1,46% 1,97% 1,86% 0,00% brak wymaganego dokumentu przewozowego brak numeru UN, PNP lub GP brak wymaganego zaświadczenie ADR brak wymaganego świadectwa dopuszczenia pojazdu 0,06% 0,22% 0,39% 0,17% 0,17% 0,00% 0,06% 0,00% 0,17% przewóz t. n. niedopuszczonych do przewozu przewóz t. n. uniemożliwiający jego identyfikacje uwolnienie się t.n. z opakowania, pojazdu, cysterny lub kontenera bezpośrednie zagrożenie uszkodzonego opakowania, pojazdu, cysterny lub kontenera pojazd lub cysterna nie spełnia wymagań umowy ADR przewóz luzem w kontenerze niedopuszczonym do przewozu luzem towar przewożony w sposób niedozwolony( w sztukach przesłki, w cysternie lub luzem) przewóz w jednym pojeździe towarów, których ładowanie razem jest zabronione przekroczenie dopuszczalnego stopnia napełnienia brak wymaganego zamocowania ładunku 0,39% użycie opakowania niespełniającego wymagań umowy ADR przewóz t. n. nieoznakowanym pojazdem (brak wymaganych tablic, nalepek i znaków) przewóz t. n. w nieoznakowanej sztuce przesyłki (brak wymaganych napisów i nalepek) Rys. 1. Struktura naruszeń przepisów w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych I kategorii zagrożeń 18,00% 17,89% 16,00% 14,00% 12,00% 10,46% 10,00% 8,00% 6,86% 6,92% 6,00% 4,00% 3,37% 4,11% 2,87% 3,71% 2,00% 0,34% 0,00% 0,11% 0,11% 0,51% 0,00% przewóz pasażerów brak dokumentów tożsamości członka załogi pojazdu brak wymaganej instrukcji pisemnej dla kierowcy brak inforamcji w instrukcji pisemnej dla kierowcy zagrożenie uszkodzonego opakowania, pojazdu, cysterny lub kontenera pojazd, kontener lub cysterna nie spełnia wymagań umowy ADR użycie opakowania po upływie terminu wymaganych badań niewłaściwe oznakowanie pojazdu, kontenera lub cysterny Niewłaściwe oznakowanie sztuki przesyłki lub opakowania zbiorczego brak wymaganego wyposażenia awaryjnego ogólnego stosowania brak wymaganego sprzętu do ochrony dróg oddechowych brak inych wymaganych środków ochrony indywidualnej lub wyposażenia brak wymaganego wyposażenia przeciwpożarowego Rys. 2. Struktura naruszeń przepisów w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych II kategorii zagrożeń. 5

6 6,97% 7,00% 6,00% 5,00% 4,00% 2,81% 3,00% 2,00% 0,56% 1,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,34% 0,00% brak innych wymaganych informacji w dokumencie przewozowym brak innych wymaganych informacji w instrukcji pisemnej dla kierowców brak wymaganego zaświadczenia ADR w jednostce transportowej brak wymaganej kopii umowy specjalnej brak wymaganego certyfikatu pakowania kontenera brak wymaganego zezwolenia na wykonywanie operacji transportowych brak wymaganego świadectwa dopuszczenia przedziału ładunkowego lub osłony Niewłaściwe wymiary tablic, napisów lub nalepek Rys. 3. Struktura naruszeń przepisów w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych III kategorii zagrożeń. Analizując liczbę kontroli pojazdów przewożących towary niebezpieczne przeprowadzonych w kolejnych latach oraz wskaźnik liczby naruszeń dotyczących przewozu towarów niebezpiecznych przypadających na jedną kontrolę drogową prowadzoną w tym zakresie należy podkreślić znaczącą poprawę przestrzegania przepisów przez przewoźników na przestrzeni ostatnich lat funkcjonowania Inspekcji Transportu Drogowego. W ubiegłym roku jedno naruszenie dotyczące przepisów ADR średnio przypadało na prawie 10 kontroli pojazdów przewożących towary niebezpieczne. Liczba kontroli pojazdów przewożących towary niebezpieczne w latach

7 Wskaźnik liczby naruszeń dotyczących przewozu towarów niebezpiecznych przypadających na jedną kontrolę pojazdu przewożącego towary niebezpieczne , , , , ,38-0,10 0,20 0,30 0,40 Innym zadaniem realizowanym przez Inspekcję Transportu Drogowego jest prowadzenie egzaminów dla doradców do spraw bezpieczeństwa, a więc osób sprawujących bezpośredni nadzór nad przewozem drogowym towarów niebezpiecznych w firmach transportowych. W związku z tym zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 października 2002r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671), Wojewódzkie Inspektoraty Transportu Drogowego organizują egzaminy na doradców przy przewozie drogowym towarów niebezpiecznych. W 2009r. przeprowadzono 38 egzaminów. Do egzaminów zgłosiło się 659 osób, z których 223 osoby zdały z wynikiem pozytywnym. Obecnie w bazie doradców prowadzonej przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego 7

8 zarejestrowanych jest 1264 doradców ds. bezpieczeństwa w przewozie drogowym towarów niebezpiecznych. 3. PRZYKŁADY PRZEPROWADZONYCH KONTROLI a) Przewóz luzem W trakcie kontroli drogowej zespołu pojazdów zatrzymanego w celu zwarzenia, stwierdzono wykonywanie przewozu towaru niebezpiecznego o numerze UN 2590 AZBEST BIAŁY (chryzotyl, aktynolit, antofilit, tremolit), połamane elementy konstrukcyjne zawierające azbest. W trakcie kontroli kierowca okazał kartę przekazania odpadu. Z treści karty wynikało iż przewożony towar to odpad niebezpieczny o kodzie * - elementy konstrukcyjne zawierające azbest. Część przewożonego towaru zapakowana był zgodnie z wymaganiami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 2 kwietnia 1998 w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz. U. z dnia 10 kwietnia 1998) i w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 1998 roku w sprawie bezpiecznego użytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z dnia 13 listopada 1998 r.), w worki z folii polietylenowej, natomiast pozostała część została załadowana luzem do pojazdu. Sposób umieszczenia ładunku w naczepie świadczył o tym iż towar został załadowany luzem bez żadnego opakowania. Zgodnie z definicją podaną w przepisie ADR przewóz luzem oznacza przewóz w pojazdach lub kontenerach nie opakowanych materiałów stałych lub przedmiotów. Określenie to nie dotyczy towarów opakowanych oraz materiałów przewożonych w cysternach. Stwierdzony w trakcie kontroli sposób załadowania towaru odpowiada podanej definicji. Według przepisu ADR towary niebezpieczne mogą być przewożone luzem w kontenerach do przewozu luzem, w kontenerach lub w pojazdach jedynie w następujących przypadkach: 8

9 (a) jeżeli taki sposób przewozu jest wyraźnie dozwolony na podstawie przepisu szczególnego oznaczonego kodem BK w kolumnie (10) Tabeli A w dziale 3.2 oraz spełnione są odpowiednie wymagania niniejszego rozdziału i rozdziału 7.3.2; lub (b) jeżeli taki sposób przewozu jest wyraźnie dozwolony na podstawie przepisu szczególnego oznaczonego kodem VV w kolumnie (17) Tabeli A w dziale 3.2 oraz spełnione są wymagania tego przepisu szczególnego podane w rozdziale i wymagania niniejszego rozdziału. Dopuszcza się przewóz luzem próżnych nieoczyszczonych opakowań, o ile taki sposób przewozu nie jest wyraźnie zabroniony na podstawie innych przepisów ADR. W tabeli A w dziale 3.2 ADR dla UN 2590 brak szczegółowych przepisów w kolumnie (17). Zgodnie z podaną treścią przepisu ADR przewóz takiego towaru luzem jest zabroniony. Opisany powyżej sposób przewozu wyklucza możliwość zastosowania przepisu szczególnego 168 który mówi- azbest, który jest zanurzony lub unieruchomiony w lepiszczu naturalnym lub sztucznym (takim jak cement, tworzywo sztuczne, asfalt, żywice lub ruda mineralna) w taki sposób, że nie jest możliwe uwolnienie podczas przewozu niebezpiecznych ilości włókien azbestu podatnych na wchłanianie drogą oddechową, nie podlega przepisom ADR. Wyroby zawierające azbest, które nie spełniają powyższego warunku, nie podlegają przepisom ADR, jeżeli są zapakowane w taki sposób, że nie jest możliwe uwolnienie podczas przewozu niebezpiecznych ilości włókien azbestu podatnych na wchłanianie drogą oddechową. Stwierdzone naruszenia: przewozu drogowego odpadów niebezpiecznych bez wymaganego zezwolenia wykonywania przewozu drogowego towarów niebezpiecznych bez wymaganego dokumentu przewozowego wykonywania przewozu drogowego towarów niebezpiecznych bez posiadania w pojeździe wymaganych instrukcji pisemnych dla kierowcy, wykonywania przewozu drogowego towarów niebezpiecznych pojazdem lub zespołem pojazdów nie oznakowanym w prawidłowy sposób tablicami barwy pomarańczowej wykonywania przewozu drogowego luzem towarów niebezpiecznych niedopuszczonych do przewozu luzem wykonywania przewozu drogowego towarów niebezpiecznych bez stosowania nalepek ostrzegawczych b) Ukryte odpady 9

10 W trakcie przeprowadzania działań kontrolnych na drodze krajowej nr 1 w okolicach Siewierza pojazdem wyposażonym w video rejestrator zatrzymany został samochód ciężarowy którego kierowca przekroczył dopuszczalną prędkość o 34 km/h. Po zatrzymaniu pojazdu i przeprowadzeniu kontroli ładowni stwierdzono iż pojazdem przewożone są niebezpieczne odpady medyczne o następujących kodach: , , , Pojazdem były przewożone towary niebezpieczne w ilości 600kg z Bytomia i Tarnowskich Gór, sklasyfikowane jako UN 3291 ODPAD KLINICZNY NIEOKREŚLONY I.N.O., 6.2, II. zapakowane w worki foliowe, następnie w worki kartonowe, które następnie zostały wrzucone luzem do skrzyni ładunkowej pojazdu. Pojazd nie był oznakowany tablicami barwy pomarańczowej, ani też nalepkami ostrzegawczymi pomimo faktu, iż przewoził towary niebezpieczne. W trakcie prowadzonego postępowania administracyjnego jeden z wytwórców przesłał informacje iż w śród odpadów medycznych oznaczonych kodem w ilości 30 kg, które były przewożone w dniu kontroli znajdowały się: opakowania po zużytych lekach cytostatycznych i cytotoksycznych, pozostałości tych leków w opakowaniach oraz sprzęt medyczny służący do podawania tych leków. Wytwórca odpadów potwierdził używanie następujących leków cytostatycznych: FLUOROURACYL, ENDOXAN, DOXORUBICYNA, VEPESID, LEUKOVORIN, VINCRISTYNA, NAVELBINA oraz GEMZAR. Odpadach oznaczone kodem zawierały fiolki po zużytych lekach cytostatycznych, sprzęt jednorazowy, strzykawki i zestawy do przetoczeń, pozostałości po lekach cytostatycznych, rękawiczki jednorazowe oraz fiolki po zużytych lekach p/wymiotnych. Zgodnie z kartami charakterystyk produktów leczniczych leki o nazwie FLUOROURACYL oraz ENDOXAN wykazują właściwości trujące zgodnie z przepisami działu umowy ADR. W wyniku prowadzonego postępowania administracyjnego stwierdzono iż przewożony towar niebezpieczny został nieprawidłowo sklasyfikowany. Wszystkie przewożone odpady niebezpieczne zostały sklasyfikowane jako klasa 6.2. Stwierdzono iż, klasyfikacja przeprowadzona przez przewoźnika była sporządzona nieprawidłowo, bez przeprowadzenia wymaganych badań, a nawet bez 10

11 sprawdzenia istniejących charakterystyk produktów leczniczych, które to były przewożone w dniu kontroli. W trakcie kontroli stwierdzono również - wykonywanie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych z nieprawidłowo sporządzonym dokumentem przewozowym. - wykonywanie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych w nieprawidłowo oznakowanym pojeździe: wymaganą nalepką lub nalepkami, wymaganą tablicą lub tablicami barwy pomarańczowej. - wykonywanie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych pojazdem bez wymaganych gaśnic - wykonywanie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych pojazdem bez wymaganego wyposażenia awaryjnego - klinu do podkładania pod koła, przenośnego urządzenia oświetleniowe, wyposażenia służącego do ochrony oczu (np. okulary ochronne). Na podstawie kontroli przewozu odpadów medycznych widać jak wiele kłopotów stwarza właściwe sklasyfikowanie odpadów, jak również najprostsze czynności związane z wyposażeniem kierowcy w odpowiednie dokumenty, oznakowanie pojazdu i jego wyposażenie. c) Coś kapie W trakcie kontroli wielokrotnie stwierdzany jest wyciek substancji płynnych niewiadomego pochodzenia. Przykład 1 inspektor transportu drogowego poruszający się motocyklem zatrzymał do kontroli zespół pojazdów słowackiego przewoźnika. Zgodnie z okazanym dokumentem pojazdem przewożono materiały budowlane. Pojazd został skierowany 11

12 na punkt kontrolny z miejscem do ważenia. W wyniku ważenia stwierdzono, iż nacisk pojedyńczej ośi napędowej jest przekroczony o 6,25 t i wynosił 14,25t. Całkowita masa pojazdu wraz z ładunkiem wyniosła 42,96 t. Kara nałożona w tym przypadku na przedsiębiorcę wyniosła 10800,00 zł. W trakcie kontroli stwierdzono iż z ładowni pojazdu wycieka ciecz, po zdjęciu plandeki okazało się iż w ładowni pojazdu znajdują się trzy pojemniki o pojemności 1000 l zawierające ciecz- prawdopodobnie olej napędowy. Na miejsce kontroli została wezwana straż pożarna w celu zabezpieczenie wycieku i służba celna w celu ustalenia jaki rodzaj materiału niebezpiecznego jest przewożony w pojemnikach. Ustalono iż przewożony i wyciekająca substancja to UN1202 PALIWO DO SILNIKÓW DIESLA lub OLEJ GAZOWY lub OLEJ OPAŁOWY LEKKI (o temperaturze zapłonu nie wyższej niż 60 C). Pojazd przewożący towary niebezpieczne nie był oznakowany, i wyposażony w niezbędny sprzęt gaśniczy, kierowca nie posiadał uprawnień do przewozu towarów niebezpiecznych, opakowania nie były oznakowane zgodnie z przepisami i były nieszczelne. Na przewoźnika nałożono karę administracyjną w wysokości zł, ograniczoną administracyjnie do złotych. Przykład 2 W trakcie kontroli drogowej pojazdu którym wykonywano międzynarodowy przewóz drogowy materiałów niebezpiecznych stwierdzono wyciek nieznanej substancji. Na podstawie dokumentu przewozowego stwierdzono iż w pojeździe przewożone jest między innymi kg materiałów niebezpiecznych UN1760 MATERIAŁ ŻRĄCY, CIEKŁY, I.N.O. kl. 8. Powodem wycieku była nieszczelność dwóch kanistrów elastycznych z tworzywa sztucznego. Z jednego opakowania wydostało się około 25 litrów materiału niebezpiecznego, a z drugiego 15 litrów. Na miejsce natychmiast została wezwana jednostka specjalistyczna Państwowej Straży Pożarnej, która usunęła zagrożenia związane z uwolnieniem substancji niebezpiecznej. Łączna kara nałożona na przedsiębiorcę w drodze decyzji administracyjnej wyniosła 3600,00 zł. Kierowca został ukarany mandatem karnym w wysokości 500 zł. 12