ZałoŜenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. RAPORT

Transkrypt

1 ZałoŜenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. RAPORT z wykonania przez jednostki samorządu zadania własnego wynikającego z Ustawy Prawo Energetyczne Raport wykonał: Jacek Walski Ozimek, 8 październik 2007 r.

2 2 Spis treści. 1. Termin przeprowadzenia badania Metodologia badania Wyniki badań Dane o JST posiadających ZałoŜenia do planu wg stanu na Dane o JST posiadających ZałoŜenia do planu wg stanu na JST, które uchwaliły ZałoŜenia do planu od r. do r Analizy Uchwalone ZałoŜenia do planu wg rodzaju JST ZałoŜenia do planu wg roku uchwalenia Rankingi Komentarze O ustawie Prawo Budowlane O standardach O definicjach O rozbieŝnościach O realizacji i kontroli Podsumowanie... 16

3 3 1. Termin przeprowadzenia badania. Badania prowadzono w dwóch fazach: badanie pierwotne w okresie , badanie wtórne w okresie Metodologia badania. Podstawowe informacje uzyskano: Dla badania pierwotnego - a) poprzez skierowanie do wszystkich Urzędów Wojewódzkich prośby o przedstawienie wykazu gmin, dla których pozytywnie zaopiniowane zostały Projekty załoŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w zakresie zgodności z polityką energetyczną Polski w okresie od 1997 roku do 2005 roku, b) poprzez skierowanie do wszystkich Urzędów Marszałkowskich prośby o przedstawienie wykazu gmin, dla których pozytywnie zaopiniowany zostały Projekty załoŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w zakresie współpracy z gminami ościennymi w okresie 1997 r. do 2005 r. oraz dla roku 2006 zarówno w zakresie współpracy pomiędzy gminami jak i zgodności z polityką energetyczną Polski. c) Weryfikacji danych dokonano w trakcie prowadzonych z gminami rozmów o uczestnictwie w cyklu szkoleniowym pn. Gminna polityka energetyczna stymulatorem dodatkowych przychodów budŝetowych i aktywizacji zawodowej. Dla badania wtórnego wykorzystano informacje pozyskane z 15 Urzędów Marszałkowskich. Jedynym Urzędem Marszałkowskim, który nie podał aktualnych danych jest Mazowiecki Urząd Marszałkowski. Dla potrzeb komunikacji z jednostkami samorządu stworzona została baza danych. Przy jej tworzeniu korzystano z publicznych danych Głównego Urzędu Statystycznego, Związku Powiatów Polskich, a takŝe z informacji znajdujących się na stronach internetowych poszczególnych miast i gmin. Ustawa Prawo Energetyczne w artykule 18 precyzuje, Ŝe opracowanie polityki energetycznej spoczywa na gminie. Dla uniknięcia nieporozumień wynikających z interpretacji pojęcia miasto na prawach powiatu w dalszej części Raportu dla określenia badanych podmiotów posługiwać będziemy się terminem JST (Jednostka Samorządu Terytorialnego), w której łącznie zawiera się informacja o gminach miejskich, gminach wiejskich, gminach wiejsko-miejskich i miastach na prawach powiatu.

4 4 3. Wyniki badań. 3.1 Dane o JST posiadających ZałoŜenia do planu wg stanu na Przedstawione poniŝej dwie tabele określają ilość gmin, które uchwaliły ZałoŜenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w badaniu pierwotnym. Tab. 1 - "ZałoŜenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe - wg stanu na 31 grudzień 2006 r. Województwo JST opracowanie POLSKA DOLNOŚLĄSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBELSKIE LUBUSKIE ŁÓDZKIE MAŁOPOLSKIE MAZOWIECKIE OPOLSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE POMORSKIE ŚLĄSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE Tab. 2 - procentowy w województwach wg JST posiadających "ZałoŜenia do planu " wg stanu na dzień r. Województwo POLSKA 26% DOLNOŚLĄSKIE 20% KUJAWSKO-POMORSKIE 31% LUBELSKIE 6% LUBUSKIE 17% ŁÓDZKIE 25% MAŁOPOLSKIE 23% MAZOWIECKIE 20% OPOLSKIE 42% PODKARPACKIE 6% PODLASKIE 14% POMORSKIE 89% ŚLĄSKIE 47% ŚWIĘTOKRZYSKIE 35% WARMIŃSKO-MAZURSKIE 34% WIELKOPOLSKIE 20% ZACHODNIOPOMORSKIE 30%

5 5 3.2 Dane o JST posiadających ZałoŜenia do planu wg stanu na Kolejne dwie tabele przedstawiają wyniki badania wtórnego. Tab. 3 - "ZałoŜenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe - wg stanu na 31 lipiec 2007 r. Województwo JST opracowanie POLSKA DOLNOŚLĄSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBELSKIE LUBUSKIE ŁÓDZKIE MAŁOPOLSKIE MAZOWIECKIE OPOLSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE POMORSKIE ŚLĄSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE Tab. 4 - procentowy w województwach wg JST posiadających "ZałoŜenia do planu " wg stanu na dzień r. Województwo POLSKA 28% DOLNOŚLĄSKIE 21% KUJAWSKO-POMORSKIE 38% LUBELSKIE 8% LUBUSKIE 17% ŁÓDZKIE 28% MAŁOPOLSKIE 23% MAZOWIECKIE 20% OPOLSKIE 49% PODKARPACKIE 6% PODLASKIE 14% POMORSKIE 97% ŚLĄSKIE 48% ŚWIĘTOKRZYSKIE 37% WARMIŃSKO-MAZURSKIE 34% WIELKOPOLSKIE 23% ZACHODNIOPOMORSKIE 35%

6 6 3.3 JST, które uchwaliły ZałoŜenia do planu od r. do r. Od początku roku 2007 do dnia 30 lipca 2007 r. w 53 Samorządach Gminnych uchwalono ZałoŜenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Tab. 5 - JST wg województw, które uchwaliły "ZałoŜenia do planu " w 2007 r.* Województwo JST POLSKA 53 DOLNOŚLĄSKIE 3 KUJAWSKO-POMORSKIE 10 LUBELSKIE 5 LUBUSKIE 0 ŁÓDZKIE 4 MAŁOPOLSKIE 1 MAZOWIECKIE 0 OPOLSKIE 5 PODKARPACKIE 1 PODLASKIE 0 POMORSKIE 9 ŚLĄSKIE 1 ŚWIĘTOKRZYSKIE 2 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 0 WIELKOPOLSKIE 6 ZACHODNIOPOMORSKIE 6 * w okresie od do

7 7 4. Analizy. 4.1 Uchwalone ZałoŜenia do planu wg rodzaju JST. Zadania określone przez Ustawę Prawo Energetyczne nie są traktowane przez poszczególne grupy jednostek samorządu jednakowo. Tab. 6 uchwalonych ZałoŜeń do planu w podziale na rodzaj JST. Jednostki Samorządu Terytorialnego miasto na Gminy prawach miejskie wiejskie miejskowiejskie Województwo JST powiatu Polska - ogółem Polska - ilość "ZałoŜeń do planu " Polska - udział procentowy 28% 82% 55% 21% 32% PoniŜsze zestawienia przedstawiają sytuację w poszczególnych województwach. Tab. 6.1 Dolnośląskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab Kujawsko-pomorskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab. 6.3 Lubelskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu %

8 8 Tab Lubuskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab Łódzkie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab Małopolskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab Mazowieckie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab Opolskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu %

9 9 Tab Podkarpackie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab Podlaskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab Pomorskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab Śląskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab Świętokrzyskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu %

10 10 Tab Warmińsko-mazurskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab Wielkopolskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % Tab Zachodniopomorskie. ZałoŜenia do planu.. Ogółem % Gminy miejskie % Gminy wiejskie % Gminy miejsko-wiejskie % Miasta na prawach powiatu % 4.2 ZałoŜenia do planu wg roku uchwalenia. Aktywność samorządu w zakresie realizacji opracowań Projektów załoŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w poszczególnych latach obrazuje poniŝsza tabela. Tab. 7 - uchwał JST "ZałoŜenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe" w poszczególnych latach. Rok * 53 * w okresie od do

11 11 5. Rankingi. R. 1 - Stosunek ilości JST posiadających "ZałoŜenia do planu.." do ogółu JST - stan na r. Miejsce Województwo POLSKA 28% 1 POMORSKIE 97% 2 OPOLSKIE 49% 3 ŚLĄSKIE 48% 4 KUJAWSKO-POMORSKIE 38% 5 ŚWIĘTOKRZYSKIE 37% 6 ZACHODNIOPOMORSKIE 35% 7 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 34% 8 ŁÓDZKIE 28% 9-10 MAŁOPOLSKIE 23% 9-10 WIELKOPOLSKIE 23% 11 DOLNOŚLĄSKIE 21% 12 MAZOWIECKIE 20% 13 LUBUSKIE 17% 14 PODLASKIE 14% 15 LUBELSKIE 8% 16 PODKARPACKIE 6% R. 2 - Przyrost ilości uchwalonych "ZałoŜeń do planu " w roku Miejsce Województwo POLSKA 53 1 KUJAWSKO-POMORSKIE 10 2 POMORSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE LUBELSKIE OPOLSKIE 5 7 ŁÓDZKIE 4 8 DOLNOŚLĄSKIE 3 9 ŚWIĘTOKRZYSKIE MAŁOPOLSKIE PODKARPACKIE ŚLĄSKIE LUBUSKIE MAZOWIECKIE PODLASKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE 0

12 12 R. 3 - Stosunek ilości miast na prawach powiatu posiadających "ZałoŜenia do planu.." do ogółu miast na prawach powiatu - stan na r. Miejsce Województwo POLSKA 82% 1-8 LUBUSKIE 100% 1-8 OPOLSKIE 100% 1-8 PODLASKIE 100% 1-8 POMORSKIE 100% 1-8 ŚLĄSKIE 100% 1-8 ŚWIĘTOKRZYSKIE 100% 1-8 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 100% 1-8 ZACHODNIOPOMORSKIE 100% 9 MAZOWIECKIE 80% KUJAWSKO-POMORSKIE 75% LUBELSKIE 75% WIELKOPOLSKIE 75% 13 MAŁOPOLSKIE 67% 14 DOLNOŚLĄSKIE 33% 15 ŁÓDZKIE 33% 16 PODKARPACKIE 25% R. 4 - Stosunek ilości gmin miejskich posiadających "ZałoŜenia do planu.." do ogółu gmin miejskich - stan na r. Miejsce Województwo POLSKA 55% 1 OPOLSKIE 100% 1-2 ŚWIĘTOKRZYSKIE 100% 3 POMORSKIE 95% 4 ŚLĄSKIE 80% 5 ZACHODNIOPOMORSKIE 75% 6 ŁÓDZKIE 67% 7 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 57% 8 KUJAWSKO-POMORSKIE 54% 9 WIELKOPOLSKIE 47% 10 LUBELSKIE 44% 11 LUBUSKIE 43% 12 MAŁOPOLSKIE 42% 13 PODLASKIE 40% 14 DOLNOŚLĄSKIE 36% 15 MAZOWIECKIE 33% 16 PODKARPACKIE 33%

13 13 R. 5 - Stosunek ilości gmin wiejskich posiadających "ZałoŜenia do planu.." do ogółu gmin wiejskich - stan na r. Miejsce Województwo POLSKA 21% 1 POMORSKIE 96% 2 KUJAWSKO-POMORSKIE 34% 3 OPOLSKIE 31% 4 ŚLĄSKIE 30% 5 ŚWIĘTOKRZYSKIE 26% 6 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 24% 7-8 ŁÓDZKIE 21% 7-8 WIELKOPOLSKIE 21% 9 MAŁOPOLSKIE 19% 10 ZACHODNIOPOMORSKIE 17% 11 MAZOWIECKIE 16% 12 DOLNOŚLĄSKIE 15% 13 LUBUSKIE 7% 14 PODLASKIE 5% LUBELSKIE 4% PODKARPACKIE 4% R. 6 - Stosunek ilości gmin miejsko-wiejskich posiadających "ZałoŜenia do planu.." do ogółu gmin miejsko-wiejskich - stan na r. Miejsce Województwo POLSKA 32% 1 POMORSKIE 100% 2 OPOLSKIE 66% 3 ŚWIĘTOKRZYSKIE 56% 4 ZACHODNIOPOMORSKIE 43% 5-6 KUJAWSKO-POMORSKIE 40% 5-6 ŁÓDZKIE 40% 7 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 39% 8 ŚLĄSKIE 36% 9 MAŁOPOLSKIE 27% 10 MAZOWIECKIE 26% 11 PODLASKIE 22% 12 WIELKOPOLSKIE 20% DOLNOŚLĄSKIE 18% LUBUSKIE 18% 15 LUBELSKIE 5% 16 PODKARPACKIE 3%

14 14 6. Komentarze. Uwzględniając stanowisko Departamentu Energetyki Ministerstwa Gospodarki wyraŝone w piśmie o znaku DE-VI JM/07 z dnia 24 maja 2007 r., które dało jednoznaczną odpowiedź na przedstawiane problemy nurtujące samorządowców w zakresie: a. konieczności opracowania Projektów załoŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, b. określenia terminu ich sporządzenia i uchwalenia, c. rozszerzenia obowiązku tworzenia i wdraŝania wymienionego wyŝej dokumentu na powiaty i województwa, d. konieczności aktualizacji istniejących ZałoŜeń do planu e. uchyleniu uregulowań dotyczących obowiązków gmin w zakresie finansowania oświetlenia miejsc publicznych, f. konieczności zdyscyplinowania zawodowych przedsiębiorstw energetycznych, aby przy tworzeniu planów rozwoju uwzględniały załoŝenia i plany zaopatrzenia gmin w energię i paliwa, naleŝy w świetle zachodzących w energetyce zjawisk uwzględnić niŝej przedstawione problemy. 6.1 O ustawie Prawo Budowlane. Obowiązki samorządów gminnych w zakresie realizacji problemów energetycznych wynikają z szeregu aktów prawnych, w tym: ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o gospodarce komunalnej, ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy Prawo Energetyczne, ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Nowym elementem w tym zakresie staje się ustawa Prawo Budowlane w części dotyczącej certyfikacji energetycznej obiektów. W świetle ZałoŜeń do ustawy o efektywności energetycznej naleŝy rozumieć, Ŝe ocena działań samorządu będzie weryfikowana poprzez wykorzystanie zapisów zawartych w Prawie Budowlanym a będzie równieŝ stanowiła integralny element procesów termomodernizacyjnych podejmowanych przez gminy na jej obiektach. 6.2 O standardach. Brak uregulowań prawnych określających kwalifikacje i wymagania stawiane autorom opracowań projektów załoŝeń, a takŝe brak precyzyjnego i jednoznacznego miernika oceny Projektu załoŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe powoduje powstawanie i akceptowanie opracowań o wątpliwej jakości. Stąd istnieje konieczność opracowania standardów, jakie winien spełniać dokument, standardów jego oceny i standardów, jakie

15 15 powinien spełniać autor przystępujący do wykonania Projektu załoŝeń. Konieczne staje się równieŝ określenie wymagań dla wspólnego ustalenia zakresu współpracy w sąsiadujących gminach. 6.3 O definicjach. Brak określonych spójnych horyzontów czasowych dla sporządzanych Projektów załoŝeń i planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych, powodować powinien przemyślenia związane z definicjami uŝytymi w ustawie Prawo Energetyczne. Obecnie mamy do czynienia z dwiema fazami tworzenia gminnej polityki energetycznej. Pierwsza - energetyczne plany rozwoju gminy i przedsiębiorstw zawodowych są zbieŝne wówczas gmina poprzestaje na sporządzeniu Projektu załoŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię i paliwa gazowe a Rada Gminy uchwala ZałoŜenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Druga energetyczne plany rozwoju gminy i przedsiębiorstw zawodowych nie są spójne wówczas gmina sporządza Projekt planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe a Rada Gminy uchwala Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Mając na uwadze dynamiczne zmiany zachodzące w energetyce i przeorientowanie kierunków rozwoju tej gałęzi gospodarki na odnawialne nośniki energii, a takŝe zobowiązania Polski wobec Unii Europejskiej w dłuŝszym horyzoncie czasowym cele przedsiębiorstw energetycznych i cele gminy nie będą toŝsame. RozwaŜyć naleŝy, czy konieczne jest utrzymywanie dwupoziomowego sposobu planowania energetycznego w gminie. Rezygnacja z obecnego rozwiązania wymagałaby dla potrzeb Prawa Energetycznego przedefiniowania pojęcia gminny plan energetyczny. 6.4 O rozbieŝnościach. Brak spójności z dokumentami i opracowaniami planistycznymi w gminie spowodowany jest brakiem obligatoryjnego obowiązku dostosowywania starszych dokumentów planistycznych do opracowań najnowszych. 6.5 O realizacji i kontroli. Gminny plan energetyczny powinien zawierać programy wykonawcze, których realizacja podlegałaby okresowej kontroli dokonywanej przez statutowe organy gminy. Nieodzowne staje się włączenie do opracowania zapisów zawartych w punkcie 4, Rozdziale V ZałoŜeń do ustawy o efektywności energetycznej jako elementu wyjściowego dla oceny gminy w jej działaniach na rzecz racjonalizacji zuŝycia energii.

16 16 7. Podsumowanie. WzmoŜona aktywność Polski w obszarze energetycznym na arenie międzynarodowej przekłada się na bezpośrednie zainteresowania tematyką, która była dla obywatela niezrozumiała. Popyt na wiedzę energetyczną wzmagają media, dla których energetyka stała się tematem modnym i chwytliwym. Ministerstwo Gospodarki wykorzystując koniunkturę pozytywnego społecznego odbioru, w racjonalny sposób wprowadza zmiany w prawodawstwie. Kolejne zmiany w Prawie Energetycznym świadczą o konsekwentnym i planowym wprowadzaniu rozwiązań promujących nowe spojrzenie na energetykę. Racjonalizacja zuŝycia energii poprzez oszczędność i nowe technologie. Pisząc o racjonalnym podejściu do wprowadzanych zmian mam równieŝ na uwadze odrzucony poselski projekt ustawy O odnawialnych źródłach energii i racjonalnym ich wykorzystaniu, który został napisany tendencyjnie. Uwzględniał ułatwienia wiąŝące się tylko i wyłacznie z wykorzystaniem energii geotermalnej, narzucał na jednostki samorządu zadania niemające nic wspólnego z logiką gospodarczą i finansową. Na marginesie, moŝna tylko Ŝałować, Ŝe nie została wykorzystana szansa na stworzenie mechanizmu, który pozwoliłby na określenie wielkości wytwarzanej mocy majątku energetycznego opartego na odnawialnych źródłach energii. Mimo tego, konieczny jest wysiłek, który pozwoli na przeprowadzenie inwentaryzacji systemów energetycznych na terenie całego kraju, według jasno określonej metodologii. Musimy, bowiem znać prawdziwą wielkość energii pochodzącej z odnawialnych źródeł, aby moŝna było wreszcie jednoznacznie określić ile zielonej energii wprowadzanej jest do systemu energetycznego. Polityka Energetyczna Polski do roku 2025 oraz II Polityka Ekologiczna to wyznacznik nowych energetycznych wizji. JeŜeli przyjąć, Ŝe od roku 2003 w sposób diametralny zmieniła się polityka dotycząca energetyki, a w tym odnawialnych źródeł energii i ekologii, to 48 % ogółu ZałoŜeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe winno być zaktualizowane. Z grupy 338 gmin, w latach tylko 13 gmin przeprowadziło proces aktualizacji, po czym Rady Gmin uchwaliły ZałoŜenia do planu w nowym brzmieniu. ZałoŜenia do ustawy o efektywności energetycznej i awizowane zmiany w ustawie Prawo Energetyczne, w części dotyczącej gminnego planowania energetycznego, to następne dwa konkretne znaki w racjonalnym pojmowaniu energetyki.