WYROK TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI. (Szósta Izba)

Transkrypt

1 WYROK TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI (Szósta Izba) z dnia 20 listopada 2003 r. Ministre de l économie, des finances et de l industrie przeciwko GEMO SA Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym: Cour administrative d appel de Lyon (Francja) Pomoc państwa - System finansowania publicznej służby utylizacji tusz zwierzęcych z podatku od zakupu mięsa Interpretacja art. 92 Traktatu WE (obecnie, po zmianach, art. 87 WE W sprawie C-126/01 WNIOSEK skierowany do Trybunału na mocy art. 234 WE przez Cour administrative d appel de Lyon (Francja) o wydanie wyroku w trybie prejudycjalnym w postępowaniu toczącym się przed tym sądem między Ministre de l économie, des finances et de l industrie a GEMO SA, w sprawie interpretacji art. 92 Traktatu WE (obecnie, po zmianach, art. 87 WE), TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (Szósta Izba) F. Million, działających w charakterze pełnomocników, Komisji Wspólnot Europejskich, przez D. Triantafyllou, działającego w charakterze pełnomocnika, uwzględniając sprawozdanie na rozprawę, po wysłuchaniu ustnych spostrzeżeń GEMO SA, reprezentowanego przez M. Jacquot oraz O. Prost, rządu francuskiego, reprezentowanego przez F. Million, rządu Zjednoczonego Królestwa, reprezentowanego przez J.E. Collins, występującego w charakterze pełnomocnika, oraz Komisji, reprezentowanej przez D. Triantafyllou, na rozprawie w dniu 17 stycznia 2002 r., po wysłuchaniu opinii rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 30 kwietnia 2002 r., wydaje następujący w składzie: V. Skouris, pełniący obowiązki Przewodniczącego Szóstej Izby, J.N. Cunha Rodrigues (Sędzia Sprawozdawca), R. Schintgen, F. Macken oraz N. Colneric, Sędziowie, Rzecznik generalny: F.G. Jacobs, Sekretarz: H.A. Rühl, Główny Administrator, po rozpatrzeniu pisemnych uwag przedłożonych w imieniu: GEMO SA, przez M. Jacquot oraz O. Prost, adwokatów, Rządu francuskiego, przez G. de Bergues oraz Wyrok 1. Wyrokiem z dnia 13 marca 2001 r., który wpłynął do Trybunału w dniu 19 marca 2001 r., Cour administrative d appel de Lyon (administracyjny sąd apelacyjny, Lyon) skierował do Trybunału w celu uzyskania wyroku w trybie prejudycjalnym zgodnie z art. 234 WE, pytanie w sprawie interpretacji art. 92 Traktatu WE (obecnie, po zmianach, art. 87 WE). 2. Pytanie to zostało postawione w postępowaniu wniesionym przez Ministre de l économie, des finances et de l industrie 517

2 (ministra spraw gospodarczych, finansów i przemysłu), żądającego unieważnienia wyroku Tribunal administratif de Dijon (sądu administracyjnego, Dijon) (Francja) przyznającego GEMO SA (GEMO) zwrot podatku od zakupów mięsa, który firma ta zapłaciła w okresie od 1 stycznia 1997 r. do 31 sierpnia 1998 r. Podstawy prawne Ustawodawstwo wspólnotowe 3. Art. 92 ust. 1 Traktatu stanowi, że: Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w niniejszym Traktacie, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem. 4. Art. 93 ust. 3 Traktatu WE (obecnie art. 88 ust. 3 WE) stanowi, że: Komisja jest informowana, w czasie odpowiednim do przedstawienia swych uwag, o wszelkich planach przyznania lub zmiany pomocy. Jeśli uznaje ona, że plan nie jest zgodny ze wspólnym rynkiem w rozumieniu artykułu 87, wszczyna bezzwłocznie procedurę przewidzianą w ustępie 2. Dane Państwo Członkowskie nie może wprowadzać w życie projektowanych środków dopóki procedura ta nie doprowadzi do wydania decyzji końcowej. Ustawodawstwo krajowe 5. W art. 1-A ustawy nr z dnia 26 grudnia 1996 r. w sprawie odbierania i niszczenia tusz zwierzęcych oraz odpadów z ubojni, zmieniającej Kodeks wiejski (JORF z 27 grudnia 1996 r., s ), dodano art. 302 bis ZD do Code général des impôts (francuskiego ogólnego kodeksu podatkowego), który stanowił, że: I. Z mocą od 1 stycznia 1997 r., każda osoba, która dokonuje sprzedaży detalicznej mięsa i wyrobów wymienionych w pkt. II poniżej płaci podatek. II. Podatek wynika z wartości, bez podatku od wartości dodanej, zakupów z każdego źródła: mięsa i podrobów, czy to świeżych czy gotowanych, chłodzonych lub mrożonych, drobiu, królików, dziczyzny, bydła, owiec, kóz i świń, oraz koni, osłów i ich krzyżówek; wędlin, przetworzonych produktów wieprzowych, smalcu, mięsa konserwowanego i przetworzonych podrobów; paszy zwierzęcej wyprodukowanej z mięsa i podrobów. [...] 6. Zgodnie z art. 302 bis ZD, ustęp V, tego kodeksu, stawka podatku od zakupów mięsa nie może przekraczać 0,6% za pierwszą transzę zakupów każdego miesiąca, z wyłączeniem podatku od wartości dodanej do kwoty FRF oraz 1% za zakupy powyżej kwoty FRF. 7. Zgodnie z art. 1-B ustawy nr , sumy uzyskane z podatku od zakupów mięsa wpłaca się na fundusz służący finansowaniu odbioru i utylizacji tusz zwierzęcych oraz materiału zwierzęcego zajętych w ubojniach i uznanych za niezdatne do spożycia przez ludzi ani zwierzęta, prowadzony przez Centre national pour l aménagement des structures des exploitations agricoles (krajowe centrum rozwoju struktur gospodarstw rolnych). 8. Pierwsza linijka art. 264 Kodeksu wiejskiego stanowi, że: Odbiór i utylizacja tusz zwierzęcych oraz mięsa i podrobów przejętych w ubojniach, które zostały uznane za niezdatne do spożycia przez ludzi ani zwierzęta, to usługa publiczna, która podlega państwu. 518

3 9. Na mocy art. 265 ust. I Kodeksu wiejskiego, korzystanie z publicznej usługi utylizacji tusz i podrobów jest obowiązkowe dla: właścicieli i posiadaczy tusz martwych zwierząt lub partii martwych zwierząt ważących nie więcej niż 40 kilogramów ogółem; ubojni, bez ograniczeń wagowych, w odniesieniu do tusz zwierząt, które padły przed ubojem, oraz mięsa i podrobów przejętych w ubojniach i uznanych za niezdatne do spożycia przez ludzi ani zwierzęta. 10. Zgodnie z tym postanowieniem, zakazuje się grzebania, wyrzucania w dowolnym miejscu czy spalania tusz martwych zwierząt lub partii martwych zwierząt ważących ponad 40 kilogramów łącznie oraz tusz zwierząt dowolnej wagi, które padły przed ubojem, oraz mięsa jak również podrobów przejętych w ubojniach, uznanych za niezdatne do spożycia przez ludzi lub zwierzęta. 11. W rozporządzeniu nr , z dnia 27 grudnia 1996 r. w sprawie publicznej usługi utylizacji, zmieniające Kodeks wiejski (JORF z dnia 31 grudnia 1996 r., s ), dodano klauzule do tego kodeksu stanowiące, z jednej strony, że w celu realizacji publicznej usługi utylizacji tusz oraz zgodnie z ogólnymi przepisami w sprawie zamówień publicznych, prefekt udziela zamówień na usługi publiczne na maksymalny okres 5 lat (art Kodeksu wiejskiego) a z drugiej strony, że w załączniku do specjalnych przepisów administracyjnych dotyczących tych zamówień zdefiniowano m.in. sposób wynagradzania za operacje wykonywane przez otrzymującego zamówienie, wynagrodzenie, które nie uwzględnia żadnych płatności pobieranych od korzystających z tej publicznej usługi (art Kodeksu wiejskiego). Postępowanie główne i skierowane pytanie 12. GEMO jest średniej wielkości supermarketem, który wprowadza na rynek mięso i produkty mięsne we Francji. Działając w tym charakterze, podlega podatkowi od zakupów mięsa nałożonemu na mocy ustawy nr Twierdząc, że podatek ten jest sprzeczny z prawem wspólnotowym, a w szczególności z art. 93 ust. 3 Traktatu, GEMO zwrócił się do francuskich władz podatkowych o zwrot sum zapłaconych w formie tego podatku. 14. Ponieważ wniosek ten został odrzucony przez administrację, GEMO odwołał się od tej odmowy do Tribunal administratif de Dijon (sądu administracyjnego, Dijon), który w swoim wyroku z dnia 25 maja 2000 r. stwierdził, że działania ustalone z mocy ustawy nr stanowią niezgodną z prawem pomoc państwa w rozumieniu art. 93 ust. 3 Traktatu. Sąd ten przyznał zatem GEMO zwrot podatku od zakupów mięsa, które ten zapłacił między 1 stycznia 1997 r. a 31 sierpnia 1998 r. w kwocie FRF. 15. W apelacji, Ministre de l économie, des finances et de l industrie zwrócił się do Cour administrative d appel de Lyon o unieważnienie wyroku Tribunal administratif de Dijon oraz ponowne nałożenie przedmiotowego podatku na GEMO. 16. W swoim wyroku kierującym pytanie, Cour administrative d appel wyraził pogląd, że działania ustalone na mocy ustawy nr nie mogą zostać uznane za pomoc sprzyjającą przedsiębiorstwom utylizacji tusz zwierzęcych ponieważ wynagrodzenie wypłacane im przez państwo stanowi cenę wykonywanych przez nie usług. Zważywszy jednak, że publiczna służba utylizacji tusz zwierzęcych zapewnia rolnikom i ubojniom bezpłatny odbiór oraz utylizację tusz zwierzęcych i wytwarzanych przez nie odpadów, może zostać ona uznana za zwal- 519

4 niającą sektor gospodarki z ciężaru, który normalnie musiałby on ponieść, stanowiąc w ten sposób pomoc państwa w rozumieniu art. 92 Traktatu. 17. W tych okolicznościach, Cour administrative d appel de Lyon postanowił zawiesić postępowanie i skierować następujące pytanie do Trybunału Sprawiedliwości w celu uzyskania wyroku w trybie prejudycjalnym: Czy podatek od zakupów mięsa przewidziany w art. 302 bis ZD Code général des impôts wchodzi w skład działań, które mogą zostać uznane za pomoc w rozumieniu art. 92 Traktatu z 25 marca 1957 r. ustanawiającego Wspólnotę Europejską? Skierowane pytanie 18. W świetle wyroku kierującego pytanie, pytanie to należy rozumieć jako dotyczące zasadniczo tego, czy art. 92 ust. 1 Traktatu musi być interpretowany jako oznaczający, że system taki jak ten, który jest przedmiotem postępowania głównego, który zapewnia rolnikom i ubojniom bezpłatny odbiór oraz utylizację tusz zwierzęcych i odpadów z ubojni musi zostać uznany za pomoc państwa. 19. W istocie intencją władz francuskich przy ustanawianiu publicznej usługi odbioru tusz było zapewnienie, aby odbiór i utylizacja tusz zwierzęcych i odpadów z ubojni uznanych za niezdatne do spożycia przez ludzi ani zwierzęta, były obowiązkowe i bezpłatne dla korzystających z tej usługi. 20. Po pierwsze, użytkownicy czyli właściciele i posiadacze tusz martwych zwierząt lub partii martwych zwierząt ważących ponad 40 kilogramów ogółem oraz ubojnie, mają obowiązek korzystać z usługi utylizacji tusz ponieważ nie wolno im grzebać lub wyrzucać w dowolnym miejscu ani spalać tusz ani odpadów z ubojni. Po drugie, zgodnie z drugim akapitem drugiego podpunktu art Kodeksu wiejskiego, przedsiębiorstwa odpowiedzialne za realizację publicznej usługi utylizacji tusz nie mogą otrzymywać zapłaty od korzystających z niej. 21. Odpowiedź na skierowane pytanie wymaga rozważenia poszczególnych elementów pojęcia pomocy państwa w art. 92 ust. 1 Traktatu. Utrwalone orzecznictwo stanowi, że uznanie pomocy za pomoc państwa wymaga spełnienia wszystkich warunków określonych w tym postanowieniu (zob. sprawa C-482/99 Francja przeciwko KOmisji [2002] Zb.Orz. I-4397, ust. 68, oraz sprawa C-280/00 Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg [2003] Zb.Orz. I-7747, ust. 74). 22. Art. 92 ust. 1 Traktatu definiuje pomoc państwa, która jest zasadniczo niezgodna ze wspólnym rynkiem jako pomoc udzieloną przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi. 23. Po pierwsze, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, nie jest rzeczą niewłaściwą dokonanie rozróżnienia między przypadkami, w których pomoc została udzielona bezpośrednio przez państwo a tymi, w których została ona udzielona przez podmiot publiczny lub prywatny wyznaczony lub ustanowiony przez to państwo (zob. sprawa 57/86 Grecja przeciwko Komisji [1988] Zb.Orz. 2855, ust. 12, oraz sprawa C-379/ 98 PreussenElektra [2001] Zb.Orz. I-2099, ust. 58). 24. Jednakże, aby korzyści mogły zostać uznane za pomoc w rozumieniu art. 92 ust.1 Traktatu, muszą one po pierwsze, zostać przyznane bezpośrednio lub pośrednio z zasobów państwowych oraz, po drugie, muszą być możliwe do przypisania pań- 520

5 stwu (sprawa Francja przeciwko Komisji, cytowana powyżej, ust. 24). 25. W postępowaniu głównym, zgodnie z art Kodeksu wiejskiego, publiczną usługę utylizacji tusz zwierzęcych powierzono przedsiębiorstwom posiadającym umowy zawarte z prefektami każdego z Département. 26. Fakt, że usługa odbierania i utylizacji tusz zwierzęcych oraz odpadów, dostępna dla rolników i ubojni, jest realizowana przez przedsiębiorstwa prywatne nie może powodować kwestionowania uznania pomocy za pomoc państwa ponieważ zorganizowanie takiej usługi pochodzi od władz państwowych. Usługa może zostać przypisana państwu. 27. Ponadto, rząd francuski nie kwestionuje, że zasoby użyte do sfinansowania tej usługi publicznej są zasobami państwowymi. 28. Po drugie, pojęcie pomocy może zatem obejmować nie tylko pozytywne korzyści takie jak dotacje, pożyczki czy inwestycje bezpośrednie w kapitał przedsiębiorstw, ale także interwencje, które, w różnych formach, łagodzą obciążenia które są zwykle uwzględnione w budżecie przedsiębiorstwa, i które zatem, nie będąc dotacjami w ścisłym tego słowa znaczeniu, mają ten sam charakter i ten sam skutek (zob. m.in. sprawa C-156/98 Niemcy przeciwko Komisji [2000] Zb.Orz. I-6857, ust. 25, oraz połączone sprawy C-328/99 i C-399/00 Włochy i SIM 2 Multimedia przeciwko Komisji [2003] ECR I-4035, ust. 35). 29. Dostarczanie towarów lub usług na zasadach preferencyjnych jest jedną z pośrednich korzyści, które mają ten sam skutek jak dotacje (zob. połączone sprawy 67/85, 68/85 i 70/85 Van der Kooy przeciwko Komisji [1988] Zb.Orz. 219, ust. 28 i 29; sprawa C-56/93 Belgia przeciwko Komisji [1996] Zb.Orz. I-723, ust. 10, oraz sprawa C-39/94 SFEI i inni [1996] Zb.Orz. I-3547, ust. 62). 30. Zważywszy, że w niniejszej sprawie, usługa polegająca na odbieraniu i utylizacji tusz zwierzęcych oraz odpadów z ubojni jest świadczona bezpłatnie, należy przekonać się, czy korzyść ta może zostać uznana za zwolnienie przedsiębiorstw z wydatku, który powinien zostać pokryty z ich budżetu. 31. W odniesieniu do tego stwierdzić należy, że koszt finansowy ponoszony na utylizację tusz zwierzęcych i odpadów z ubojni musi zostać uznany za nieodłączny koszt działalności gospodarczej rolników i ubojni. 32. Rezultatem działalności takich przedsiębiorstw są wyroby i odpady, które nie mogą zostać wykorzystane oraz, ponadto, są szkodliwe dla środowiska, i do podmiotów odpowiedzialnych za ich wytwarzanie należy ich utylizacja. 33. A zatem interwencja władz publicznych mająca na celu zwolnienie rolników i ubojni z tego ciężaru finansowego wydaje się być korzyścią ekonomiczną mogącą zakłócić konkurencję. 34. Co do argumentu rządu francuskiego, że przedmiotowy środek stanowi część polityki w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa, która jest nadrzędna wobec interesów jednostki, wystarczy zauważyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, w art. 92 ust. 1 Traktatu nie rozróżnia się między środkami interwencji państwa przez odwołanie się do ich przyczyn lub celów, ale definiuje się je w odniesieniu do ich skutków (sprawa C-241/94 Francja przeciwko Komisji [1996] Zb.Orz. I-4551, ust. 20, oraz sprawa C-382/99 Niderlandy przeciwko Komisji [2002] Zb.Orz. I-5163, ust. 61). 35. Po trzecie, art. 92 ust. 1 Traktatu wymaga jedynie ustalenia, czy, w ramach konkretnego systemu określonego ustawą, środek państwowy powoduje faworyzowanie niektórych przedsiębiorstw lub produkcję niektórych towarów w stosunku do 521

6 innych. Jeżeli tak, środek ten spełnia warunek selektywności, który definiuje pomoc państwa tak, jak jest ona określona w tym postanowieniu (sprawa C-143/99 Adria- -Wien Pipeline and Wietersdorfer & Peggauer Zementwerke [2001] Zb.Orz. I-8365, ust. 34, oraz sprawa C-409/00 Hiszpania przeciwko Komisji [2003] Zb.Orz. I-1487, ust. 47). 36. Zgodnie z art. 265 ust. I Kodeksu wiejskiego, publiczna usługa utylizacji tusz zwierzęcych jest przeznaczona dla właścicieli i posiadaczy tusz martwych zwierząt lub partii martwych zwierząt ważących ponad 40 kilogramów łącznie oraz dla ubojni. 37. W opinii rządu francuskiego, jest to środek ogólny ponieważ rolnicy i ubojnie nie są jedynymi, którzy korzystają z usług przedsiębiorstw utylizacji tusz zwierzęcych. Ich działalność mogłaby także obejmować odbieranie i utylizację tusz zwierząt domowych oraz tusz zwierząt dzikich w miejscach publicznych. 38. Jednakże, nawet jeżeli warunki, o których mowa mają także zastosowanie do właścicieli zwierząt domowych i niektórych przedsiębiorstw, takich jak ogrody zoologiczne jeżeli niektóre władze publiczne mogą niekiedy skorzystać z tego środka, faktem jest, że ustawa nr zasadniczo jest korzystna dla rolników i ubojni. 39. Fakt, że przedsiębiorstwa mogące mieć prawo do korzystania z tego środka należą do odmiennych sektorów działalności nie wystarcza, aby kwestionować jego selektywny charakter a zatem wykluczyć jego klasyfikację jako pomoc państwa (sprawa Hiszpania przeciwko Komisji, cytowana powyżej, ust. 48). 40. Wreszcie, aby dany środek zastosowany przez państwo został uznany za pomoc, musi on potencjalnie wpływać na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi. 41. W odniesieniu do tego, Trybunał uznał, że gdy pomoc udzielona przez państwo umacnia pozycję przedsiębiorstwa w stosunku do innych przedsiębiorstw konkurujących w wewnątrzwspólnotowej wymianie handlowej, te inne przedsiębiorstwa muszą zostać uznane za poddane oddziaływaniu tej pomocy (sprawa 730/79 Philip Morris przeciwko Komisji [1980] Zb.Orz. 2671, ust. 11, oraz sprawa C-310/99 Włochy przeciwko Komisji [2002] Zb.Orz. I-2289, ust. 84). 42. W niniejszej sprawie, fakt, że we Francji kosztów utylizacji tusz nie ponoszą ani rolnicy ani ubojnie, siłą rzeczy ma pozytywny wpływ na ceny mięsa, czyniąc ten produkt bardziej konkurencyjnym na rynkach Państw Członkowskich, w których koszty te są zwykle pokrywane z budżetów konkurujących podmiotów gospodarczych. 43. W związku z tym, jasne jest, że środek tego rodzaju stanowi o przewadze eksportu francuskiego i wpływa na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową. 44. Odpowiedź na skierowane pytanie musi zatem brzmieć, że art. 92 ust. 1 Traktatu należy interpretować jako oznaczający, iż system taki, jak ten, który jest przedmiotem postępowania głównego, który przewiduje bezpłatne odbieranie i utylizację tusz zwierzęcych i odpadów z ubojni, musi zostać zakwalifikowany jako pomoc państwa. Koszty 45. Koszty poniesione przez rządy francuski i Zjednoczonego Królestwa oraz przez Komisję, które przedłożyły Trybunałowi swoje uwagi, nie podlegają zwrotowi. Dla stron postępowania głównego niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem krajowym, zatem do tego sądu należy zasądzenie kosztów. 522

7 Sentencja Na tej podstawie, TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI (szósta izba), w odpowiedzi na pytanie skierowane do niego przez Cour administrative d appel de Lyon, na mocy wyroku z dnia 13 marca 2001 r., orzeka, co następuje: Art. 92 ust. 1 Traktatu WE (obecnie, po zmianach, art. 87 ust. 1 WE), należy interpretować jako oznaczający, iż system taki, jak ten, który jest przedmiotem postępowania głównego, przewidujący bezpłatne odbieranie i utylizację tusz zwierzęcych i odpadów z ubojni, musi zostać zakwalifikowany jako pomoc państwa. 523