SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU

Transkrypt

1 V 7291 V (pięć) V (5 öt a római számok rendszerében) V-1, V-2 (rakieta) (ném.) V-1, V-2 (wojsk) nagy hatótávolságú, irányítható rakétalövedéktípusok, amelyeket a második világháború vége felé a németek kezdtek alkalmazni V.21-V.34bis (rekomendacja CCITT (obecnie ITU-T)) V 21-V.34bis [ITU (CCITT) szabványok különböző sebességű modemes adatátvitelre ( bps).] V.42bis [to rekomendacja CCITT (obecnie ITU- T), która specyfikuje powszechnie obecnie używany adaptatywny standard kompresji danych stosowany w modemach wdzwanianych (połączenia dodzwaniane, ang. dial-up) w celu redukcji objętości przesyłanych danych i lepszego wykorzystania pasma telekomunikacyjnego, co jest zwykle "wąskim gardłem" tego typu połączeń. Standard V.42bis stosuje adaptatywny algorytm kompresji typu Lempel Ziv oparty na dynamicznym użyciu specjalnego wewnętrznego słownika i może także pracować w trybie "przeźroczystym", w którym transmitowane dane są nieskompresowane. Algorytm ten nosi nazwę "BTLZ" (British Telecom Lempel Ziv) i został stworzony przez Alana Clarka (który w tym czasie pracował w British Telecom, a potem w CTO należącym do Hayesa). Protokół ten także przenosi komendy modemowe.] - V.42bis Az ENSZ Nemzetközlési Távközlési Unió nevű irodájának (ITU) CCITT (Comité Consultatif International de Télégraphique et Téléphonique) szerve által definiált, a modemes kommunikációkra vonatkozó egyik nemzetközi szabvány. [V.42bis,V.42 Adatsűrítő illetve hibajavító módszer a modemes adatátvitelben. ] V.90. [Standard transmisji przez modemy analogowe z asymetrycznym przepływem danych: do 56 kb/s w kierunku do abonenta z telekomunikacyjnej sieci cyfrowej (sieci komputerowe, Internet, ISP) i do 33,6 kb/s w kierunku odwrotnym.] - V.90: a Nemzetközi Távközlési Unió (ITU) hivatalos 56k-s szabványa (a 33,6 k-s szabvány jele például V.34). [Már kaphatók a V.90-et is ismerõ modemek, és letölthetõk lesznek a flash memóriás, régebbi K56flex vagy x2 szabványú modemekhez a V.90-essé alakító szoftverfrissítések.] v.n. [vicario nomine] (lat.) vicario nomine; vikárius név va banque [va banque! fr., w kartach - o cały bank!, stawka o całą sumę (w grze hazardowej)] (fr.) va banque; kockázatos vállalkozás; (ká) az egész bank! a bank a tét! [va banque-r játszani: mindent egy lapra tenni fel, mindent megkockáztatni, hazardírozni] vacatio legis (łac. próżnowanie ustawy) [1. spoczywanie ustawy (czas między opublikowaniem a wejściem w życie); 2. termin prawniczy oznaczający okres między publikacją aktu prawnego a jego wejściem w życie. Celem vacationis legis jest umożliwienie wszystkim zainteresowanym zapoznania się z nowymi przepisami i przygotowanie do ewentualnych zmian, jakie mogą wynikać z ich obowiązywania.] (lat.) vacatio legis; [arról van szó, hogy a jogszabály már létrejött (és ha hibátlan is, akkor: érvényes), de még nem hatályos, hanem csak egy jövőbeli időponttól fogva lesz az. A két időpont közti időszakot nevezzük vacatio legis-nek [nyugvási idő, Legisvakanz]. A hatálybaléptetésnek a keletkezéshez képest későbbi időpontját általában a jogszabályra való felkészülési idő biztosítása indokolja. Az jogszabály keletkezése és a hatálybalépés közti ezen időtartamot nyugvási időnek nevezzük. Az ezen időszak alatt történő eseményekre tehát a jogszabály nem vonatkozik, de az alárendelt jogalkotó szerveknek már figyelembe kell venniük, hogy van egy ilyen érvényes de még nem hatályos jogszabály, azaz nem tehetnek olyat (így különösen nem alkothatnak olyan jogszabályt), ami annak későbbi végrehajtását akadályozná.] vademecum [wym. wademekum], wademekum [1. łac. vade mecum 'pójdź ze mną'; vadere 'iść; jechać'; książka-poradnik, przewodnik, informator w określonej dziedzinie; kompendium; 2. książka zawierająca podstawowe wiadomości z jakiejś dziedziny] (lat.) vademecum; jöjj velem, kövess engem; (zsebkönytípus neve) vagyis útikalauz, kis alakú zsebkönyv hasznos ismeretekkel, tanácsokkal vae victis! [łac., biada zwyciężonym! (por. Gloria victis). z Plauta (Pseudolus, 5, 2, 19); por. Liwiusz, 5, 48; tak wykrzyknąć miał (ok. 390 r. p.n.e.) Brennus, król Gallów, dorzucając swój miecz na szalę z odważnikami, gdy przy ważeniu złota (kontrybucji wojennej) Rzymianie uskarżali się na przewyższający umówioną wagę ciężar odważników]

2 7292 (lat.) vae victis!; jaj a legyőzötteknek! (azaz a győztes kénye-kedve szerint bánhat a legyőzöttekkel) vagina (wagina, pochwa) [łac. vagina 'pochwa (miecza); anat. pochwa'] (lat.) vagina; (orv.) hüvely (női nemiszerv) vagus [włóczący się; bezdomny] (lat.) vagus; kóbor, változó vale [łac. 'jw.' od valēre; bądź zdrów, bywaj zdrów, żegnaj!] (lat.) vale! Isten veled! Isten hozzád! Élj boldogul; Valete, isten veletek valete [bywajcie zdrowi!] (lat.) valete! Isten veletek! Isten hozzád! Valete! - Żegnaj! Żegnajcie! búcsúzz! búcsúzzatok!, Isten veletek! Isten hozzád! Value Added Reseller (VAR); sprzedawca wzbogacający {m.} [komp.] [zł.] [organizacja dodająca wartość do sprzedawanego systemu; przykładem może być firma kupująca sprzęt komputerowy i oprogramowanie od różnych dostawców i łącząca je w wyspecjalizowany system dla klienta końcowego, np. maszyny przeznaczone dla użytkowników CAD; synonim VAD (Value Added Dealer).] Value Added Reseller (VAR) (értékhozzáadó viszonteladó) vamberecka koronka [odobna do Belgijskiej koronki, tworzona przez nierówne tło i indywidualne motywy, któr są robione oddzielnie.] vamberki csipke [A csehországi Vamberkben készült, kézzel vert csipke (lásd: vert csipke, klöplicsipke) jellegzetessége, hogy egyenetlen alapját és egyedi motívumait külön-külön készítik el.] VAN (ang. Value Added Network) [sieć z ofertą usług dodatkowych, która nie jest ogólnie dostępna. Dostęp do niej mogą mieć np. pracownicy firmy lub płatni abonenci.] VAN, Value Added Network (értéknövelt hálózat, ill. emelt szintű hálózat) [olyan (általában üzleti alapokon működő) hálózattípus, amelyen a szokásos nyilvános hálózati szolgáltatásokon túl még más, egyedi szolgáltatásokat és információforrásokat is nyújtanak]; VANS Value-Added Network Services (értéknövelt hálózati szolgáltatás) van, wan [typ samochodu osobowego przeznaczonego do przewozu większej liczby osób; też: taki samochód] kisbusz Vanae voces populi non sunt audiendae (C ) [1. nie należy słuchać zwodniczych głosów ludu. Sędzia nie może kierować się głosem publiczności, podszeptami tłumu, sugestiami ogółu. 2. Nie należy dawać posłuchu czczym głosom ludu.] (lat.) Vanae voces populi non sunt audiendae A nép üres beszéde nem érdemel figyelmet. vanitas vanitatum, et omnia vanitas [łac., marność nad marnościami i wszystko marność, z Wulgaty (Eklezjasta, 1, 2)] (lat.) vanitatum vanitas; hiúságok hiúsága, minden hiúság; a földi életben minden mulandó és hiábavaló [Bibliai eredetű szállóige (Prédikátor könyve, 1,2), jelentése (Kölcseynél is): hiábavalóságok hiábavalósága] Vanity Fair [ang., Targowisko próżności; diabelskie targowisko z alegorycznej opowieści pisarza ang. Johna Bunyana ( ) Wędrówki pielgrzyma ( ); tytuł powieści satyrycznej (1847) Thackeraya] (ang.) vanity fair (hiúság vására); üres, felszínes csillogású, hiú pompa [A napóleoni háborúk korában játszódó film középpontjában a XIX. századi irodalom egyik legismertebb hősnője, Becky Sharp (Reese Witherspoon) áll. A gyönyörű, ám ugyanakkor önző és törtető Becky a vonzó lelkiismeretlenség mintaképe, akinek minden szava hazug s a társadalmi felemelkedésért bármit elkövet. William Makepeace Thackeray ( ) regényének ez már a sokadik megfilmesítése, ám Mira Nair (Esküvő monszun idején) és az illusztris szereplőgárda arra enged következtetni, hogy ez lesz az eddigi legnagyszabásúbb.] vaporetto [wł. vaporetto, vaporello, vaporino 'stateczek parowy, parostatek' od vapore 'para; opar' z łac. vapor 'jp.'; mały stateczek, dawn. parowy, dziś motorowy, zwł. tramwaj wodny weneckich lagun i Canal Grande] (ol) vaporetto; helyi közlekedést lebonyolító kisebb hajó (főleg Olaszországban) vaquero [wym. bake:ro] [hiszp. 'pastuch bydła, pasterz' od vaca 'krowa' z łac. vacca, pastuch bydła; cowboy (w płd.-zach. stanach USA i w Meksyku)] (sp.) vaquero; marhapásztor Dél-Amerikában, a cowboy megfelelője

3 7293 varia [1. n.łac. z łac. r.nij. l.mn. od varius 'pstry, nakrapiany; różny, rozmaity'; rzeczy różne, rozmaitości; 2. różności, rozmaitości, różne rzeczy] (lat.) varia; különfélék, vegyes dolgok variétés [wym. wariete] [fr. l.mn. od variété 'rozmaitość; odmienność; mieszanina (rodzajów, stylów)' z łac. varietas 'różnobarwność; rozmaitość; odmienność (poglądów)' od varius; teatr rozmaitości, rozrywkowy, o programie złożonym z piosenek, tańców, monologów, popisów akrobacji itp.] (lat.) varietas; (fr.) varieté; változatosság; tarka színpad; vegyes tánc-, artista-, énekszámokból és vidám jelenetekből összeállított műsort bemutató színház Varium et mutabile semper femina. [Kobieta zmienna jest.] Varium et mutabile semper femina. (A nő változó.) Vasculum [1. małe naczyńko zaopatrzone w przykrywkę, stojące obok tabernakulum, a służące do obmycia z partykuł rąk kapłana. 2. Metalowe lub szklane naczyńko z wodą, stojące zazwyczaj obok tabernakulum. Kapłan po skończonym komunikowaniu dokonuje tam tzw. ablucji palców; oczyszczenia ich z drobnych okruszków hostii św., które - jako złożone tylko z wody i mąki, rozpuszczają się w znajdującej się tam wodzie.] (lac.) vasculum, edényke; kis fedeles ostyatartó Vassula Rydén (ur. 18 stycznia 1942 w Egipcie) [grecka mistyczka, chrześcijańska autorka orędzi religijnych zatytułowanych Prawdziwe Życie w Bogu.] Vassula Rydén (Egyiptom, január 18.) [Vassula Rydén Egyiptomban született január 18-án görög ortodox családban. Ő írta le azokat az üzeneteket, amelyeket állítása szerint kapott Igaz Élet Istenben címmel. Jelenleg több, mint 107 jegyzetfüzet áll rendelkezésünkre 12 kötetben, amelyet önkéntesek fordítottak le 40 különböző nyelvre óta Vassulát több, mint 70 országba hívták meg beszédet tartani és 900- nál is több előadást tartott. Semmiféle személyes juttatást, díjat vagy honoráriumot nem kap fáradozásaiért.] Vassula Rydén Vatermörder [1. żartobliwa nazwa kołnierza popularnego w Europie od roku. Był to sztywny męski kołnierzyk, bardzo wysoki, obejmujący nakrochmalonymi narożami wygolony podbródek i policzki. Na kołnierzach tego typu noszono krawaty lub chusty batystowe czy fularowe mozolnie wiązane nawet kilka razy dziennie. 2. modne w pierwszej połowie XIX wieku wysokie i ostre kołnierzyki sięgające aż do policzków.] (ném.) Vatermörder; Fatermörder [1. Az álló, letört szárú magas gallér, a Vatermörder verzió a frakking esetén kötelező. Viselhetjük szmokinghoz is, de a szmokingnál elfogadottak a lazább megoldások is. 2. szárnyas gallér; a ném. vatermörder = apagyilkos szóból Merev állógallér, elöl a nyakkötő fölé magasló sarkokkal, amelyek az arc egy részét is elfedik (a lehajtott gallérral ellentétben, melynek csúcsai lefelé mutatnak!). Klasszikus formájában hátul alacsonyabb, mint elöl. A 19. század elejétől férfiingeken jelenik meg, először mégis a biedermeier idők férfidivatját jellemzi az 1840-es évekig. Az elnevezés onnan ered, hogy Franciaországban a 19. században a köznyelv parasite-nak, azaz kellemetlen nyaki élősködőnek nevezte ezt a gallértípust; ami később a franciában parricide-dá ( apagyilkos ) torzult.] Gemälde von 1825, Mann mit Vatermörder vates [łac., prorok, wieszcz, natchniony poeta] (lat.) vátesz; jós; (irod.) ihletett, a jövőt megsejtő költő VAX (Virtual Address extension) [to architektura procesorów Digitala a zarazem seria komputerów opartych o rzeczoną ISA. Ten 32-bitowy model programowy został wprowadzony aby zastąpić różne (wzajemnie niezgodne) architektury komputerów serii Programmed Data Processor (PDP). Głównymi cechami architektury VAXowej była obsługa wirtualnej pamięci implementowanej metodą stronicowania i tzw. ortogonalny zestaw instrukcji. VAX odbierany był

4 7294 jako kwintesencja CISC: posiadał bardzo dużą liczbę trybów adresowania i instrukcji maszynowych, włączając obsługę tak złożonych zagadnień jak dodawanie/usuwanie elementów kolejki.] VAE (Virtual Address Extension = virtuális címzéskiegészítés) VBScript (ang. Microsoft's Visual Basic Scripting Edition) [język skryptowy stworzony przez firmę Microsoft i stanowiący część rodziny języków Visual Basic. VBScript pierwotnie został zaprojektowany jako część technologii ASP (ang. Active Server Pages) w celu uniknięcia konieczności stosowania plików wsadowych MS-DOS w serwerach WWW wykorzystujących ASP. Później język ten został zaadaptowany do przeglądarki Internet Explorer, jako alternatywa i konkurencja dla opracowanego przez firmę Netscape języka JavaScript. Podobnie do JavaScript język VBScript przeznaczony jest do pisania skryptów wbudowanych w strony WWW i rozszerza możliwości klasycznych dokumentów HTML. Skrypty VBScript wykonywane są po stronie klienta, tzn. uruchamiane są na komputerze użytkownika przez przeglądarkę automatycznie po wczytaniu przez nią dokumentu HTML zawierającego kod skryptu.] (ang.) Visual Basic Scripting Edition [1. A Microsoft Visual Basic Scripting Edition (rövidítve: VBScript) a Windows operációs rendszer vezérlésének, illetve a weblapok kliens- és szerveroldali programozásának egyik nyelve. 2. A Micrsoft által kifejlesztett, Visual Basic nyelv szintaxisát alapul vévő szkriptnyelv. Használatához Internet Explorer szükséges.] VC Virtual Circuit (obwód wirtualny) (ang.) virtual circuit; virtuális áramkör VCC (Virtual Channel Connection) - (łączenie kanałów wirualnych) [To termin oznaczający rodzaj połączenia logicznego ustanawianego między klientem LEC i serwerem LES w sieciach ELAN ATM. Do kontroli połączeń ATM potrzebne są jednak oddzielne połączenia i plany użytkowników.] (kat.: informatyka) VCC (ang. Virtual Channel Connection); Virtuális csatorna kapcsolat (egy ATM-logikai kapcsolat) VCD, Virtual Communications Driver VCD, Virtual Communications Driver; virtuális kommunikációs illesztõprogram VCO (ang. Voltage Controlled Oscillator) [generator sygnału elektrycznego (fali), o częstotliwości regulowanej napięciem przyłożonym do jednego z elementów generatora, np. diody pojemnościowej] - (ang.) Voltage Controlled Oscillator (VCO); feszültség vezérelt oszcillátor [Ez gyakorlatilag a analóg szintézis magja. Itt keletkezik a hang, amit a többi modul módosít. A VCO szintén vezérelhető, pl. a vezérlőfeszültség fogja megmondani a kijövő jel frekvenciáját (vagyis hangmagasságát, azt a hangmagasságot, amit hallani fogunk)] VDSL (Very High Speed Digital Subscriber Line) lub VHDSL (ang. Very High Speed DSL) [1. technologia xdsl umożliwiająca szybką transmisję danych przez pojedynczą parę miedzianą. Maksymalna przepustowość jest osiągana na dystansie około 300 m i wynosi 26 Mb/s symetrycznie lub do 52Mb/s 12Mb/s niesymetrycznie. Standard VDSL wykorzystuje do 4 różnych pasm częstotliwości, dwa od klienta do operatora i dwa w przeciwnym kierunku. Standardową modulacją jest albo QAM (ang. Quadrature Amplitude Modulation)(od QAM 2 do QAM 256) oraz DMT (ang. discrete multi-tone modulation), które nie są kompatybilne. Nowy standard VDSL jest nazywany Very High Speed Digital Subscriber Line 2 (VDSL2). 2. Technologia cyfrowej linii telefonicznej, umożliwiająca realizację połączeń z przepływnością od 13 do 52 Mb/s.] VDSL (Very high bit-rate Digital Subscriber Line) (Nagy sávszélességű digitális előfizetői vonal) [a ma használatos ADSL technológiák egy továbbfejlesztett változata, segítségével csavart rézérpáron a korábbinál gyorsabb digitális adatátvitel érhető el. Az ITU-T G szabvány írja le.] VDSL2 (Very High Speed Digital Subscriber Line 2) [jest technologią umożliwiającą transmisję danych za pomocą pary przewodów miedzianych. VDSL2 jest najnowszym i najbardziej zaawansowanym standardem transmisji szerokopasmowej typu DSL. Stworzony został głównie z myślą o świadczeniu usługi Triple play (możliwość jednoczesnego korzystania z Internetu, telewizji wysokiej rozdzielczości i telefonu na jednej linii abonenckiej). VDSL2 umożliwia operatorom stopniowe i elastyczne udoskonalanie obecnej infrastruktury xdsl.] - VDSL2 (Very High Speed Digital Subscriber Line 2)

5 7295 vector graphics {rzecz.}; grafika wektorowa {f.} [komp.] [zł.] (ang.) vector graphics - vektorgrafika, vektorgrafikus kép [egyszerű grafikus ábrák hatékony kódolási eljárása; a "vektorgrafika" olyan digitális kép, mely sorozatos parancsok és számtani műveletek alapján készül (pl. 'kösd össze A és B pontokat', stb.); kisebb állományokat eredményez mint egy raszteres kép és veszteségmentesen alakítható; előállítani ezeket a ".cdr" kiterjesztéssel jelölt rajzokat pl. a CorelDraw vagy az Adobe illustrator grafikus programokkal lehet; vektorgrafikák átkódolása rasztergrafikákra lehetséges] Vector Markup Language (w skrócie VML) [język z rodziny XML służący do generowania grafiki wektorowej stworzony przez Microsoft. Został zgłoszony do W3C jako standard w 1998 przez takie firmy jak Microsoft, czy Macromedia. W tym samym czasie do W3C został zgłoszony przez Adobe i Sun także inny język generowania grafiki wektorowej z przeznaczeniem do wykorzystywania na stronach internetowych - PGML. W wyniku prac standaryzacyjnych W3C powstał format SVG. Jako twórca VMLa Microsoft wykorzystuje go do zapisywania grafiki przez większość aplikacji w pakiecie Microsoft Office od wersji Microsoft Office 2000 oraz wyświetlania grafiki w przeglądarce Internet Explorer od wersji 5.5. Projekt Google Maps wykorzystuje VML do wyświetlania mapek, gdy jest uruchamiany na przeglądarkach z rodziny Internet Explorer.] VML Vector Markup Language (vektoros jelölőnyelv) [HTML (angolul: HyperText Markup Language= hiperszöveges jelölőnyelv)] Veliné (tkanina reliefowa) [miękka, średnio lub bardzo ciężka wełniana lub bawełniana tkanina, a także dzianina, o miękkiej, runowej powierzchni wymuskanej za pomocą specjalnego wykończenia w celu nadania jej charakterystycznego reliefowego wyglądu. Nazwa pochodzi o słowa niemieckiego "Wellenflausch" (= falowany flausz).] Welliné [Közepes vagy nehéz, puha szövet, amelynek bolyhos felületét a ratinéhoz hasonlóan hullám alakúra alakítják ki, majd ezután rögzítik. Gyapjúból kabát, pamutból háziruha és pongyola anyagául szolgál. Az elnevezés a német "Wellenflausch" szóból ered, aminek megközelítő jelentése: hullámos szálbunda.] veloce ["welocze"] [lotnie, żywo, szybko] (zene) veloce; sebesen, élénken, gyorsan venditio (ob. Sprzedaż) (lat.) venditio; eladás (venditio temporalis - ideiglenes eladás) veni, vidi, vici [łac., przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem; wg Plutarcha (Żywot Juliusza Cezara); słowa Cezara w liście do przyjaciela w Rzymie, Amatiusza, na temat swego szybkiego zwycięstwa nad królem Pontu, Farnacesem, w bitwie pod Zelą (2 VIII 47 p.n.e.)] (lat.) veni, vidi, vici; jöttem, láttam, győztem (Julius Caesarnak tulajdonított mondás) venia (lat.) venia; bocsánat, engedély venia aetatis [łac. venia 'przywilej; łaska; zezwolenie'; aetas dpn. aetatis 'wiek' docēre; prawn. przywilej wieku; udzielenie małoletnieniu praw (i obciążenie odpowiedzialnością) osoby dorosłej, uznanie za pełnoletniego] (lat.) venia aetatis; korengedély venia docendi (a. venia legendi) [łac., prawo wykładania na wyższych uczelniach, przyznawane na podstawie habilitacji] - (lat.) venia docendi; egyetemeken a tanítási (felolvasási) engedély Venire contra factum proprium nemini licet (ad D pr.) [1. nikomu nie wolno przeczyć własnym uczynkom; 2. nie wolno występować przeciwko temu, co wynika z własnych czynów] (lat.) Venire contra factum proprium nemini licet; senki sem tagadhatja le saját tetteit. venter (łac. brzuch) (lat.) venter; has venter non habet aures [łac., brzuch nie ma uszu; słowami głodnego nie nakarmisz] a venter non habet aures; gyomornak nincs füle; éhezőt szavakkal nem lakatsz jól venula (zob. żyłka) kis véna (venula) - (kat.: anatomia) Venula mascularis inferior - żyłka dolna plami; - (biol.) Venula mascularis inferior Veratrum viride [Ciemiernik, roślina z rodziny Melanthaceae.] Észak-amerikai zászpa, (Veratrum viride Ait) verba docent, exempla trahunt [słowa uczą, przykłady pociągają] (lat.) verba docent; A szavak okítanak a példák vonzanak.

6 7296 verba et voces [łac., słowa i nazwy (i nic więcej)] verba et voces; szavak és nevek (és nincs több) verba legis [brzmienie ustawy] (lat.) verba legis; törvény szavai [verba legis v. mens legis a törvény szavai vagy betűi ] verba veritatis [łac., słowa prawdy (bez ogródek); [powiedziane w oczy]; por. weredyk] (lat.) verba veritatis; a jog szava; kertelés nélkül; (átv.) (weredyk) igazmondó, őszinte, egyenes ember verba volant, scripta manent [łac., słowa ulatują, pismo pozostaje] (lat.) verba volant, scripta manent; a szó elrepül, az írás megmarad (amiről írásos feljegyzés van, azt nem lehet letagadni) verbo, non re [łac., na pozór, nie w rzeczywistości] (lat.) verbo, non re; látszólag, látszatra, színleg verbum [łac. 'słowo; puste słowo; czasownik'] (lat.) verbum; (nyelvt.) szó, puszta szó; (czasownik) ige verbum nobile [1. słowo szlachcica; 2. (u Zygmunta Glogera) początek przysłowia staropolskiego: verbum nobile debet esse stabile, czyli, że słowo szlacheckie musi być dotrzymane. Tradycja mówi, że żaden szlachcic nigdy swego verbum nobile nie złamał, choćby mu szło o życie lub zbawienie duszy. Słynny czarnoksiężnik Twardowski, gdy go djabeł w karczmie Rzym zastąpił, a on zasłonił się przed jego władzą, wziąwszy dziecię niewinne na ręce, czart rzekł: A gdzie waszmości verbum nobile? Na taki wyrzut Twardowski złożył dziecię w kołyskę i dał się porwać czartu, który go wyniósł kominem w obłoki. W naszych czasach potęgę tego przysłowia przypomniał nam Stanisław Moniuszko piękną swoją operą p. n. Verbum nobile. K. Wł. W.] (lat.) verbum nobile (nemes ember szava) [Verbum nobile debet esse stabile: nemes ember szavának szentnek kell lennie] verbunk(os), verbung(os) [węg. z nm. Werbung 'werbunek'. XVIII-wieczny narodowy taniec żołnierzy węg. złożony z dwu części: powolnego lassú i szybkiej friss, utrzymany w takcie parzystym 2/4 a. 4/8; odmianą był XIX-wieczny palotás.] (ném.) verbunkos; (zene) toborzó [ném. Werbung] (magyar táncforma); (zene) ennek zenéje mint műfaj, a XVIII. sz. végén keletkezett körtánc verdugos [charakterystyczne dla hiszpańskiej mody kobiecej XV wieku sztywne spódnice z naszytymi na wierzch obręczami. Wprowadzone zostały w 1468 roku na dworze Kastylii w celu zakrycia deformacji figury kobiecej w czasie ciąży. Obręcze naszywano nawet na kosztownych aksamitnych tkaninach ze złotolitym tłem.] Verdugado [verdugada is; sp. verdugo = vessző, pálca ; fr. vertugalle = gall erény, vagy vertugadin = erkölcscsősz a sp. eredeti helytelen átvételeként; a régi magyar nyelvben verdigály, vagy fardagály. Abroncsszoknya, mely kezdetben a felsőruha külső vagy belső felére, később külön alsószoknyára volt rögzítve, karikára hajtott fűzfavesszőkből táján Spanyolországban alakult ki, a 16. század első felétől Franciaországban, majd Angliában is hordták. Kezdetben harang vagy kúp alakú volt, a széles körben elterjedt spanyol divat virágkorában (főként Spanyolországon kívül) pedig hordószerű. A 16. század második felétől az 1620-as évekig volt divatos, de a spanyol udvarban különösen széles, ovális formáját megőrizte Guarda infantes néven a 17. század végéig. A konzervatívabb európai udvarokban (Bécs, Anglia) egészen 1800 tájáig és azután is viselték.]; Vertugadin [Vesszőből font abroncsszoknya, mely a XVII. században volt divatos]; hufándli, szoknya alá derékra kötött tekercs Veritas, Iustitia (Prawda, Sprawiedliwość) [rzymskie uosobienie (personifikacja) prawdy] (lat.) veritas/iustitia; igazság, igazságosság Veronica [mechanizm wyszukiwawczy dla protokołu Gopher, opracowany w 1992 przez Stevena Fostera i Freda Barrie na uniwersytecie Nevada; Veronica jest stale aktualizowaną bazą nazw każdej pozycji na tysiącach serwerów Gopher. Nazwa Veronica jest oficjalnie akronimem od Very Easy Rodent-Oriented Net-wide Index to Computer Archives, de facto nawiązuje do mechanizmu wyszukiwawczego FTP o nazwie Archie - Veronica Lodge jest jednym z bohaterów Archie Comics.] Veronica (Very Easy Rodent-Oriented Netwide Index to Computerized Archives) [1. az

7 7297 Internet (fontosabb) gopher szervereinek menüpontjaiból készített adatbázis és keresőrendszer; néhány éve még több Veronica szerver is működött a világon, mára azonban a gopher visszaszorulása miatt jelentőségüket vesztették; 2. a világ Gopher szolgáltatásainak központi indexe, amelyben keresni is lehet, s a megtalált anyagok azután közvetlenül elérhetők a Gopherből] versus [przeciw] (lat.) versus; ellen vertugadin [1. noszona w połowy XVI wieku aż do początków wieku XVII usztywniona spódnica. Miała ona za zadanie utrzymywać pożądany kształt sukni. Szyta była ze sztywnego płótna lub grubego jedwabiu i usztywniona wszytymi pomiędzy dwie warstwy tkanin fiszbinowymi obręczami. 2. poprzedniczka krynoliny, szeroka od bioder w dół suknia kobieca, upięta na obręczach, modna od drugiej połowy XVI wieku do około 1620 roku.] Verdugado [verdugada is; sp. verdugo = vessző, pálca ; fr. vertugalle = gall erény, vagy vertugadin = erkölcscsősz a sp. eredeti helytelen átvételeként; a régi magyar nyelvben verdigály, vagy fardagály. Abroncsszoknya] 1592 Elizabeth "Ditchley Portrait" by Marcus Gheerraerts the Younger (National Portrait Gallery verso [n.łac. verso (folio) 'stronica odwracana'; odwrotna stronica karty (manuskryptu), którą czyta się po stronicy zwanej recto; stronica (w książce), oznaczana numerem parzystym; por. folio] (lat.) verso, verzó; hátlap vertex, vortex [wir; szczyt] (lat.) vertex; csúcs; a koponyatető legmagasabb pontja vertex (wierzchołek) (inf.) Vertex [3D megjelenítés legkisebb komponense, lehetnek pontok, szakaszok végpontjai, illetve poligonok csúcsai. A vertex struktúrák tartalmazzák az illető csúcspont térbeli koordinátáit, színét és egyéb adatait.] very high-level language {noun} (also: VHL); język bardzo wysokiego poziomu {m} [IT] [comp.] - VHILL Very High-Level Language (igen magas szintű nyelv) Very Large Array (VLA) [obserwatorium radioastronomiczne znajdujące się w Socorro, w stanie Nowy Meksyk w USA, w hrabstwie Socorro] VLA Very Large Array (nagyon nagy kiterjedésű tömb) very large scale integration {rzecz.} (też: VLSI); bardzo duży stopień scalenia {m.} [komp.] [zł.] VLSI (Very Large-Scale Integration = nagyon nagy fokú integráltság; nagy integráltságú áramkör, ill. nagyon nagyfoku integrálás) VESA (Video Electronics Standards Association) [konsorcjum dla standaryzacji grafiki komputerowej. Organizacja, której celem jest opracowywanie i ujednolicanie standardów dla grafiki komputerowej, założona przez producentów układów wyświetlających dla komputerów (kart graficznych, monitorów itp.).] - VESA (Video Electronics Standards Association) [1. szabványügyi szervet; 2. A CPU és a perifériák összekötésére szolgáló adatút (sín, busz) szabványa, bit/40-50 MHz, 132- > MB/s.] VESA DPMS (Video Electronics Standards Association Display Power Management Signaling Standard) VESA DPMS (Video Electronics Standards Association Display Power Management Signaling Standard) [Kommunikációs szabvány a monitor vezérlésére Windows operációs rendszer által.] VESA Local Bus, (ang. Video Electronics Standards Association Local Bus, VL Bus, VLB) [32-bitowa szyna danych opracowana przez VESA. System Local Bus pojawił się na rynku PC po raz pierwszy w połowie 1992 roku, kiedy konsorcjum VESA ustaliło standardową specyfikację tej magistrali, nazywaną VL Bus.] - VLB (VESA Local Bus) VESA helyi/lokál busz

8 7298 vespaio [uczesanie kobiece popularne we Włoszech w XV wieku. Był to okrągły kok umieszczany z tyłu głowy przypominający swym wyglądem gniazdo os (stąd nazwa). Układano wokół niego ozdoby z pereł i złota, a czasem przyczepiano również łańcuszek opadający na czoło. Można było wpleść również kawałek gazy, który zasłaniał uszy kobiety, albo kosmyk włosów specjalnie farbowanych na blond.] (ol. vespaio = darázsfészek) (daw) női frizura a XV. sz-ban Portret dziewczyny Piero del Pollaiolo (ur. 1443, zm w Rzymie), Museo Poldi Pezzoli, Mediolan. vestes auratae [dworskie ubiory wzorzyste, wielobarwne popularne w VI wieku n.e. Dotarły do starożytnego Rzymu z Persji za pośrednictwem greckim. Były to szaty naszywane złotymi blaszkami tłoczonymi w kształcie listków lub rozetek. Ozdobę tę stosowano zwykle ma męskich tunikach] (hist.) mintás udvari öltözet az ókori Rómában vestes coae [pierwsze znane w starożytnym Rzymie ubiory z jedwabiu. Były one bardzo lekkie, i przejrzyste. Barwiono je na różne odcienie purpury i używano do wyrobu tunik kobiecych. Wyrabiane były one według Pliniusza z oprzędów jedwabników asyryjskich a tkane i barwione na wyspie Kos.] első ismert ókori római selyemruha vestes griseae (ubrania wełniane) vestes griseae 'szürke ruha' (gyapjúruhák) [a latin kifejezés magyar megfelelőjéből, a szürke szóból ered. A természetes színében meghagyott gyapjúruhák a középkori köznépi öltözködés meghatározó darabjai voltak.] vestes hussaronicae [1. elementy odzieży należące do umundurowania lekkiej kawalerii husarów węgierskich; w XVI wiecznej Polsce nazywano tak ubiory wzorowane na kroju węgierskim używane za rządów Zygmunta Augusta. Należały do nich żupica, dołoman, delia i hazuka. 2. Rolka powstała na samym początku drugiego etapu rozwoju stroju narodowego, zakończonego ok r. Zwano go wówczas strojem husarskim (vestes hussaronicae) bądź hajduckim, albo po prostu strojem polskim (już pod koniec XVI w., w trakcie poselstwa Pawła Działyńskiego mówiono o nim strój ojczysty ). Z dumą prezentuje go na tytułowym fryzie m.in. rotmistrz kazimierzan wystrojony w żupan, delię, magierkę w piórami ewokującymi barwy heraldyczne miasta, z szablą i pałaszem u boku. Z potrzebą wojenną zgadzający się polski kostium narodowy miał świadczyć o zamożności; krój uwypuklał obfitość wzorzystych tkanin jedwabnych, futrzanych podbić, pasmanteryjnych obszyć i haftów. Prosty wykrój, a także znaczna długość i szerokość sukni otworzystych, konweniowały z ówczesnym pojmowaniem stroju przystojnego. Na wspomnianym zabytku ikonograficznym możemy porównać go z pokrewnymi systemami odzieżowymi Persji, Rosji, Mołdawii i Wołoszczyzny oraz Węgier.] huszár viselet; (később) lengyel viselet vestes hussaronicae

9 7299 Vestiaria c. coccinea (liwi) [ptak] Vestiaria coccinea Forst. (bíborpiros hímesmezű madár v. Skarlátgyapjasmadár vagy Jivi v. liwi) vestiarium (lat.) vestiarium; a római fürdő vetkőzője vestigia terrent [łac., odstraszają (mnie) ślady (innych), tj. poprzedników, którym się nie powiodło; z Horacego (Listy, 1, 1, 74); wg bajki Ezopa (nr 246), odpowiedź lisa (na pytanie chorego lwa, czemu się lis nie przybliża) na widok śladów prowadzących do jaskini lwa i braku śladów powrotnych] (lat.) vestigia terrent; a nyomok (melyek az általad megölt állatoktól származtak) elijesztenek engem [idézet Horatiusból (Epist., I. 1, 74), mely az oroszlán és róka aesopusi meséjére vonatkozik] Veszprém (Wesprem) (sł. Vesprím, niem. Weißbrunn) [miasto na Węgrzech, stolica komitatu Veszprém. Miasto przecięte jest przez strumień o nazwie Séd. Populacja miasta wynosi około 64 tysięcy ludzi.] Veszprém (németül Wesprim vagy Weißbrunn, latinul Vesprim, szlovákul Vesprím) [megyei jogú város a Dunántúlon, Veszprém megye székhelye. Egyetemi város] V.Fast (protokół podobny do V.34) V.Fast [Kváziszabvány bps sebességű modemes adatátvitelre] VFAT (ang. Virtual FAT) [rozszerzenie systemu plików FAT umożliwiające używanie długich nazw plików (do 255 znaków) oraz posiadajace lepszą wydajność. Niektóre programy nie obsługują tego rozszerzenia i wyświetlają nazwy katalogów lub plików wygenerowane w formacie 8.3 przez system (np. nazwę Moje dokumenty jako MOJEDO~1 lub nazwę Program Files jako PROGRA~1).] VFAT (ang. Virtual FAT) VGA (ang. Video Graphics Array) [jeden ze standardów kart graficznych IBM-PC ustanowiony w 1987 roku. Karty VGA były po raz pierwszy montowane w komputerach serii IBM PS/2. Karty VGA są zgodne z kartami EGA, a dokładniej funkcje VGA są nadzbiorem funkcji EGA. Niejako automatycznie karty VGA są zgodne z CGA i MDA.] VGA, Video Graphics Array (megjelenítési rendszer) [Grafikus kártya szabvány 320x200 vagy 640x480 pixel, illetve 256 vagy 16 szín a videó RAM méretétől függően.] VHDL (ang. Very High Speed Integrated Circuits Hardware Description Language ) [jest bardzo popularnym językiem opisu sprzętu używanym w komputerowym projektowaniu układów cyfrowych typu FPGA i ASIC.] VHDL (VHSIC (Very High Speed Integrated Circuits) Hardware Description Language) [1. egy az IEEE által elfogadott digitális áramkörök leírására szolgáló nyelv, amelyet digitális áramamkörök tervezéséhez használnak. 2. áramkörök leírására szolgáló szakterületspecifikus hardverleíró nyelv, és a Verilog áramkörleíró nyelv mellett igen nagy jelentőségre tett szert. Segítségével az ember CPLD és FPGA elnevezésű integrált áramkörök elemi makrocelláiból illetve kapuiból állít össze igen bonyolult működésű áramköröket. Azonban a félvezetőgyárak sem kapcsolási rajz alapján készítik a mai, igen bonyolult IC-ket, hanem szintén a fenti nyelveken írják le az áramkör működését, mivel a kapcsolási rajz bonyolult áramkörök esetén áttekinthetetlen méreteket ölt, és a funkciók sem ismerhetők fel első ránézésre.] VHS (ang. Video Home System, czasami błędnie rozwijany jako Vertical Helical Scan, co jest określeniem systemu zapisu) [w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych popularny standard zapisu i odtwarzania kaset wideo przeznaczony dla rynku konsumenckiego.] VHS (Video Home System) [ óta létező mozgóképfelvétel és -lejátszási technológiára vonatkozó szabvány, videokazettát kezelő készülékek számára. A japán JVC cég fejlesztése, ez a szabvány vált általánossá az otthoni felhasználók között az 1980-as évektől kezdve. A VHS kazetta ma már elavultnak számít, helyét fokozatosan átveszi a jobb minőségű, olcsóbban előállítható és strapabíróbb DVD lemez. 2. A ma legelterjedtebb otthoni videorendszer fél colos szalagokkal (1,27 cm).] A VHS egyéb változatai VHS-C (camcorderek számára kifejlesztett kisebb méretű kazetta) S-VHS (Super VHS), melyet 1987-ben vezettek be, nagyobb képfelbontású mint a sima VHS. S-VHS-C (a VHS-C super VHS változata) D-VHS (digitális) vi [to edytor modalny, popularny w systemach Unix. Jego autorem jest Bill Joy. Nazwa wzięła się od słowa visual.] vi [1. egy képernyőorientált szövegszerkesztő, melyet Bill Joy írt 1976-ban egy korai BSD kiadáshoz. Gyakorlatilag valamennyi Unixszerű operációs rendszerben megtalálható. A vi név az angol visual szó rövidítéséből származik, kiejtése ví-áj. A vi jelenlegi változatai többnyire szabad- és nyílt

10 7300 forráskódú szoftverek 2. egyszerű, de igen hatékony, karakteres szövegszerkesztő (editor); leginkább Unix rendszereken használják.] via (łac. droga) [przez (jakąś miejscowość; napis na przesyłkach pocztowych)] (lat.) via; út; postai és vasúti szakszó: út; útirányban; (vmilyen helységen, útvonalon) át, (vmilyen helységet, útvonalat) érintve via antiqua, via moderna [łac., dosł. 'droga starożytna, droga nowoczesna', nazwy powstałe ok r., oznaczające przeciwstawne kierunki w śrdw. sporze o uniwersalia, zob. nominalizm, realizm] - (lat.) via antiqua, via moderna; régi v. új út [Kölnben például 1425-ben a városi tanács azért szólítja fel a via antiqua elvetésére és a via moderna elfogadására az egyetemet, mert az előbbi tanításaitól legalábbis a tanács tagjai szerint egyenes út vezet a huszita eretnekséghez (amit egyébként az egyetemi magiszterek elutasító válaszukban határozottan tagadnak)] via crucis (a. dolorosa) [łac., droga krzyżowa] (lat.) via dolorosa; fájdalmas út; keresztút, Krisztus keresztútja; a kereszt útja, a gyötrelem útja via facti [łac., za pomocą czynów] (lat.) via facti; ténylegesen, tettlegesen; tett útján via media [łac., droga środkowa, nieskrajna, niekrańcowa] (lat.) via media; középút via naturali [łac., drogą przyrodzoną, naturalną] (lat.) via naturali; természetes úton via negationis [łac., (sposób określenia czegoś) przez negację] (lat.) via negationis; tagadás útja; az Istenről szóló kijelentések a véges tulajdonságok tagadásával állíthatóak: véges végtelen via trita [łac., droga utarta, pospolita] (lat.) via trita; kijárt úton vice versa [łac., na odwrót] (lat.) vice versa, viceversa; kölcsönösen; és viszont; és megfordítva; fordított módon Vicesgerent (Wicesgerent, Locum tenens seu Vices gerens noster) [urząd namiestnika królewskiego na Mazowszu, powstały w 1527 lub 1528.] (lat.) Vices gerens; (hist.) helyettes (kormányzóhelyettes) Vicesgerent mazowiecki [W roku 1526 Księstwo Mazowieckie zostało inkorporowane do Królestwa Polskiego. Urząd vicesgerenta zlikwidowano na sejmie koronacyjnym w Piotr Goryński z Wierzbna herbu Poraj (zm. 1542) vicesgerent, wojewoda mazowiecki w 1511, starosta ciechanowski.] (lat.) Vices gerens; (hist.) helyettes (mazóviai kormányzóhelyettes) Vichy (tkanina w kratkę o naprzemiennych kolorach) [wzór stosowany zwykle w bawełnianych tkaninach. Jest średniego rozmiaru w płóciennym lub skośnym splocie, i dwukolorowa (czarno-biała, niebiesko-biała, lub brązowo-biała). Często jest stosowana jako tło w technice drukowania wzoru na wzorze. Nazwa pochodzi od francuskiego miasta Vichy, znanego ze swojej produkcji tkanin bawełnianych na fartuchy i koszule, które zwykle są w kratkę.] Vichy [1. Tarkánszőtt sávoly- vagy vászonkötésű, kis-, közép- vagy nagykockás mintázatú pamutszövetek gyűjtőneve. Általában két színnel (fekete-fehér, kék-fehér, barna-fehér) készül. Van úgy, hogy színnyomással egészítik ki. A vászonkötésű vichy szövetből kötényeket, a sávolykötésűből háziruhákat készítenek. Elnevezését a franciaországi Vichy városról kapta, ahol először alkalmazták ilyen célra. 2. Vichy kocka: Kockaformájú, kétszínű káró. Egészen jellegzetes fehérben vörössel vagy kékkel, illetve pasztellesen fehérben rózsaszínnel vagy világoskékkel. Más elnevezése bauernkaro. 3. Vichy-káró: Kockaformájú, kétszínű káró. Jellegzetes fehérben pirossal vagy kékkel, vagy pasztellesen fehérben rózsaszínnel vagy világoskékkel. Másik elnevezése a bauernkáró/parasztkáró.] victima [ofiara (osoba)] (lat.) victima; (praw) áldozat vicus (wieś, osada) (lat.) vicus (köz); a középkorban a falu megnevezése; telep vide [zobacz] (lat.) vide; lásd! vide infra [patrz poniżej] (lat.-ang.) vide infra; lásd alább Videant consules, ne quid detrimenti res publica capiat [niechaj Konsulowie baczą, aby państwo nie poniosło jakiegoś uszczerbku] (lat.) Videant consules, ne quid detrimenti res publica capiat; Ügyeljenek a konzulok, nehogy valami kár érje az államot! vide supra [patrz wyżej] (lat.-ang.) vide supra; lásd fentebb Video8 [standard wideo określający format zapisu obrazu i dźwięku, wykorzystujący taśmę magnetyczną o szerokości 8 mm..] Video-8 [A VHS-videorendszer konkurense; kisebb kazetákkal és szalagokkal (8 mm) működik. A Video-8 különösen a Camcorder és a hordozható videorendszerek körében terjedt el, mivel a kazetták sokkal kézreállóbbak mint a VHS-rendszernél.]

11 7301 Video8 Video Compact Disc (VCD), Video-CD [to format zapisu cyfrowego strumienia audio-wideo na płycie kompaktowej. Format ten jest poprzednikiem DVD. Został stworzony w 1993 roku, dwa lata przed DVD] VCD = Video Compact Disc (filmlemez) [1. MPEG-1 formátumú filmet tartalmaz, amely lejátszható számítógépeken, asztali CD-I lejátszókon, valamint Video-CD berendezéseken. Közel azonos a minősége a VHS-sel és alkalmazható a sztereo hangformátum is. 2. A VCD 1.0 és 2.0 szabványok esetében egy sima, 1150 kbit/sos konstans bitrate-tel tömörített MPEG-1 fájl. A két támogatott TV szabvány a PAL és az NTSC szabvány. A PAL rendszer esetében 352*288 pixeles (képpont) a kép, az NTSC szabványú VCD-k képe 352*240 pixeles. A sztereó hangcsatorna tömörítése mindkét esetben 44,1 khz-es mintavételezési frekvenciával (hang CD) 224 kbit/s. A kép minősége körülbelül a VHS videomagnó minőségének felel meg, a hangja pedig a HIFI videó készülékekével egyezik. Az egy CD-re felvehető film hossza megegyezik a CD hosszával. Tehát 74 perces CD-re 74 perc fér rá. 3. Video és audió információ tárolására alkalmas kompaktlemez, 120 mm, 70 perc MPEG.] video communication (komunikacja wideo) (ang.) video communication - videokommunikáció [megfelelő eszközök és csatornák esetén az Internet két végpontja közöt ma élő audió/ videokapcsolat lehetséges: a telefonálók tehát élőben láthatják egymást; a gyakorlati a videokommunikációt ma azonban még a távközlési kapacitás, nemzetközi szabványok hiánya és a költségek hátráltatják; müszakilag azonban a digitalizált adatkezelés fenti feladatot elvben már megoldotta; egy japán cég már 1997-ben bemutatta első, mobil, video-telefonját, egyelőre egy saját szabványjavaslat szerint] VideoFlash VideoFlash - 'VideoFlash' (szószerint: video-villanás) [1. a WebTV rendszerekre kidolgozott, a realvideo-nál valamivel jobb képminőséget adó eljárás videoállományok tömörítésére és (nem valós idejű) lejátszására; 2. a WebTV fejlesztőcsapata által kidolgozott videotömörítési eljárás; az MPEG-1 tömörítésnél x hatékonyabb; célja: kisfilmek kódolása 'video kérésre' átvitelhez; WebTV- Networks által közvetített kisfilmeket az u.n. WebTV-Plus, TV-re helyezhető csatlakoztató dobozzal lehet kibontani és tárolni; a letöltési idő hagyományos módemekkel hosszadalmas (félperces film letöltése 56 kbps modemmel 5 perc!); a kódolás (akárcsak az MPEG) veszteséges, dekódolás után az eredeti képminőség csak megközelítőleg nyerhető vissza; összehasonlítva viszont a folyamatosan követhető RealVideo átvitel minőségével, annál sokkal jobb); az eljárás egyelőre kizárólag fenti hálózaton használatos és nem nyilvános szabvány mint pl. az MPEG.] Video for Windows [system przetwarzania wideo stworzony przez Microsoft] (ang.) Video for Windows (VfW) Vigadó, Pesti Vigado (sala koncertowa) [to jest nad Dunajem w Budapeszcie, na Węgrzech] Pesti Vigadó [Budapest belvárosának egyik épülete, komolyzenei intézmény és egyben kulturális- és szórakoztatóközpont] Aba-Novák Vilmos Szent László. A szegedi Hősök kapuja freskója. vigoroso (wym. wigorozo) = silnie, śmiało (ol.) vigoroso; erőteljesen, erélyesen, erőtől duzzadóan (zene) Vilmos Aba-Novák (ur. 15 marca 1894 w Budapeszcie, zm. 29 września 1941 w Budapeszcie) [węgierski malarz i grafik. W 1937 otrzymał nagrodę na Biennale w Wenecji. Malował obrazy i freski charakteryzujące się monumentalną kompozycją oraz agresywną kolorystyką.] Aba-Novák Vilmos (1912-ig Novák Vilmos) (Budapest, március 15. Budapest, szeptember 29.) [magyar

12 7302 festő, grafikus, a modern magyar festészet egyik legeredetibb és legvitatottabb tehetsége között a budapesti Képzőművészeti Főiskolán tanult, majd dolgozott a szolnoki művésztelepen és Nagybányán ig a Római Magyar Akadémia ösztöndíjasa, 1939-től a budapesti Képzőművészeti Főiskola tanára. Mint freskófestő, számos állami és egyházi megbízást teljesített (jászszentandrási római katolikus templom freskói, a szegedi Hősök kapuja, székesfehérvári Szent Istvánmauzóleum. )1937-ben elnyerte a párizsi Világkiállítás, 1940-ben a XXII. Velencei Biennále nagydíját. Késői temperafestményei virtuóz stílusa magába olvasztotta az expresszionizmus és az olasz novecento formanyelvének elemeit. Harsány színekkel festett, monumentális ihletettségű, dinamikus kompozíciók jellemzik; kedvelt témája volt a falusi vásár és a cirkusz világa. Bravúros technikával idézi fel karikaturisztikus elemeket sem nélkülözve az alföldi nép életét. Képeit a Magyar Nemzeti Galéria és más közgyűjtemények mellett számos magángyűjteményben őrzik.] Aba-Novák Vilmos Vim vi repellere cuique licet. [siłę wolno odeprzeć siłą] (lat.) Vim vi repellere cuique licet. Mindenkinek szabad erőt erővel visszaverni; Erőszakot, erőszakkal visszaverni szabad. Vim vi repellere licet (D ) [siłę wolno odeprzeć siłą. Zasada leżąca, u podstaw obrony koniecznej.] (lat.) Vim vi repellere licet; az erőszak visszaverhető erőszakkal; erőszakot erőszakkal visszaverni szabad [az erőszakkal szemben az erő a jog tulajdonságait ölti magára] vinum regum, rex vinorum [Najszlechetniejsze wino to Tokaj ( Vinum regum, rex vinorum czyli Wino królów, król win )] vinum regum, rex vinorum; a királyok bora, a borok királya, vagyis a tokaji borok viola [wł. viola 'jw.'; braccio 'ramię'; muz. altówka; dawny (XIV-XVII w.) wł. instrument smyczkowy w różnych odmianach i wielkościach] (ol.) viola; mélyhegedű viola da braccio [poprzedniczka altówki] (ol.) viola da braccio (karviola) [nem sokkal 1530 előtt jelent meg (ilyen alt, tenor és basszus hangszerek ábrázolását már egy 1535 / os festményen is láthatjuk), és nagyrészt megegyezik mai utódaival, a hegedű család tagjaival. A név a violette da braccio elnevezésből fakad, melynek megalkotója Lanfrenco. Manapság a hegeedűformájú, konstrukciójú hangszerek gyűjtőneve] viola di bordone [duża viola d'amore] (ol.) BARYTON /viola di bordone, viola bardone/ ez a XVII. század második felében keletkezett különleges hanghatású vonóspengetős hangszer a XIX. század elejéig élte fénykorát. Úgy keletkezett, hogy egy speciális építésű tenor-basszus viola da gamba 6-7 (vonóval megszólaltatható) húrjához még egy regiszter (8-20 vagy annál is több) fémhúrt társítottak. E húrok erős rezonálása adja a baryton egyedülálló hangzását. A húrok a bal hüvelykujjal a hangszer nyaka mögött meg is pengethetők. viola da gamba [poprzedniczka wiolonczeli (zwł. XVII w.)] (ol.) viola da gamba; gordonka nagyságú vonós hangszer; a mai gordonka őse [olaszul: térdhegedű) v. röviden gamba, esetleg viol (angolul) egy vonós hangszer, amely 6 egymástól kvartra hangolt (középen van egy tercre hangolt is) húrral rendelkezik, amely egyenesen a vihuelától és a rebektől származik, kb körül fejlődött ki, a reneszánsz-, ill. barokk zene egyik fő hangszere volt.] viola d'amore [tenorowa, mająca prócz 7 gł. strun jeszcze 7 współbrzmiących] (ol.) viola d'amore (olasz; szerelmi hegedű) egy vonós hangszer, a viol (gamba) család tagja, de erős hatások érték a viola da braccio családból is. viola pomposa [duża, pięciostrunna (skonstruowana przez J. S. Bacha) viola] (ol.) Viola pomposa [amely egy tenorfekvésű vonós hangszer feltalálója Johann Nikolaus Forkel ( ) Musikalischer Almanach für Deutschland auf das Jahr 1782 irománya szerint Johann Sebastian Bach. Szintén az előző forrás szerint a név is Bachtól ered.] viola da spalla [poprzedniczka wiolonczeli, noszona w procesjach na pasku przewieszonym przez ramię] (ol.) Viola da Spalla (vállviola) [egy nagyméretű brácsafajta a 18. századból, de nem

13 7303 tenorbrácsa, mert a hangolása vagy brácsahangolású, vagy csellóhangolású. Az utóbbi tipusra Leopord Mozart Versuh einer gründliches Violinschule alkotásában a megkülönböztethetőség kedvéért véglegesen bevezette a fagotthegedű elnevezést.] violatio [pogwałcenie, przekroczenie, naruszenie] (lat.) violatio; violáció, megsértés, áthágás, megszegés violatum [występek] (lat.) violatum; kihágás, vétség [pl. sepulchrum violatum: sírhely megrongálása] violentum stuprum [zgwałcenie kobiety] - stuprum violentum; erőszakos közösülés; nemi erőszak Violetta Violetta; a Wioletta névváltozata VIP (ang. A Very Important Person bardzo ważna osoba) [1. bardzo ważna i wpływowa osoba; 2. osoba o szczególnym statusie związanym z wykonywaną funkcją lub posiadanym majątkiem, przedmiotem] Very Important Person (rövidítve VIP) [a különleges elbánásban részesítendő vendég(ek)re utaló angol nyelvű kifejezés. A megkülönböztetett bánásmód már a vendég érkezésekor, fogadásakor elkezdődik és végigkíséri a tartózkodását. Szokásos fogadására a szobájába süteményes vagy gyümölcsös tálat, esetleg különleges italt bekészíteni, az intézmény vezetőjének jókívánságait tartalmazó névjeggyel együtt. Ezenkívül szokásos más kisebb, nagyobb értékű ajándék bekészítése is (például emlékpohár, képes album). VIP vendégnek minősülnek az állami protokoll-előírásokban meghatározott személyek, de más fontos megbízatású például egy vállalat számára jelentős személyek is, esetleg híres, foglalkozásuknál fogva ismert személyiségek (színészek, énekesek, tudósok). A VIP vendég kíséretében lévő, számára fontos más személyek elfoglaltságáról a VIP személy hivatalos teendőinek ideje alatt is gondoskodni kell.] virement [wym. wirmā] [ekon. przenoszenie kredytów budżetowych; zwiększenie wydatków budżetowych na jakiś cel kosztem uszczuplenia ich na inny cel; - fr. 'przeniesienie sumy z jednego rachunku na drugi; zużycie wolnych kredytów na inny cel; obracanie (się)' od virer 'obracać (się) przechodzić (w inny kolor, na inny] (fr.) virement; (ker.) hitelátruházás; a költségvetés egyik rovatára felvett (és ott rendszerint megtakarított) összegnek más rovaton való felhasználása; folyószámlaátutalás virgo (dziewica) (lat.) virgo; szűz virgo intacta [łac., dosł. 'nietknięta dziewica'; por. westalka z Katullusa (Carmina; 'Pieśni', 62, 45 i 56)] érintetlen szűz; Vesztaszűz viribus unitis [łac., wspólnymi siłami] (lat.) viribus unitis; egyesült erővel virilis [łac. 'męski; pojedynczy'] (lat.) virilis; férfias Virtual Library {rzecz.}; biblioteka wirtualna {f.} [komp.] [zł.] (ang.) virtual library [olyan elektronikus könyvtár, amelynél a hangsúly az elektronikus dokumentumok rendszerezésén és távoli (online) elérésén van, saját gyűjteménnyel és gyakran saját "fizikai hellyel" nem rendelkezik] virtual loadable module; moduł VLM (w środowisku Netware, moduł uruchomiony na stacji systemu DOS i umożliwiający komunikację z serwerem)] (ang.) Virtual Loadable Module = virtuális betölthető modul [Egy moduláris végrehajtható program, amely a DOS-os munkaállomásokon fut.] virtual machine {rzecz.}; maszyna wirtualna {f.} [komp.] [zł.] [ogólna nazwa środowiska uruchomieniowego programów] (ang.) VM Virtual Machine (virtuális gép) [egyes nagygépes operációs rendszerekben biztosított lehetőség a felhasználóknak, mellyel egyedi igényeik szerint definiált paraméterekkel, elkülönülve és mégis egyidejűleg használhatják a gép erőforrásait; általánosabb értelemben: egy konkrét számítógépes rendszerben szimulált másik, "látszólagos" számítógép (pl. a Java programok egy, különböző operációs rendszerekre megírt, ideális virtuális számítógépen futnak)] Virtual Machine/Conversational Monitor System VM/CMS VM/CMS (Virtual Machine) [leginkább nagy IBM gépeken működő, saját user account használatát

14 7304 biztosító, a felhasználóknak virtuális gépet biztosító operációs rendszer] virtual memory {rzecz.}; pamięć wirtualna {f.} [komp.] [zł.] (ang.) virtual memory - látszólagos, leképzett, 'virtuális' memória [tárkezelési eljárás, melynél a számítógép költséges és szűkös központi memóriáját kiterjesztik a lassúbb, de olcsóbb háttértárolóra] virtual path connection [trasa wirtualna (w sieci ATM, jest to klaster połączeń logicznych pomiędzy dwoma jednostkami)] VPC, Virtual Path Connection; Virtuális nyaláb kapcsolat virtual reality {rzecz.} (też: VR); rzeczywistość wirtualna {f.} [komp.] [zł.] (ang.) Virtual Reality (VR) - álvalóság, látszólagos, képzelt valóság, (a Web-en) [térhatású grafikai ábrázolás és párbeszédes (interaktív) barangolás a Világhálón; a kifejezés két értelemben használatos: van amikor igazi háromdimenziós ábrázolást értenek alatta, (pl. szimulátoroknál); ezeknek követése mindig is csak speciális szemüvegrendszerrel lehetséges; ezeknél a szemüveg két kijelzőjét két eltérő szögben felállított kamera információja táplálja; nem igazi 3-D, de térhatást keltenek ugyanzon tárgy többfelvételes képsorai, amikor is a térben barangol- hatunk és többszemszögből készített grafikák megjelenítését élvezhetjük egymás után, de nem egyszerre (pl. egy molekula ábrájának forgatása, vagy 'körülnézni' egy bizonyos helyzetből stb.); utóbbi természetesen nem igazi 3-D ábrázolás, mégis egy új lehetöséggel gazdagíthat egy Web-oldalt; a VR a Web-en csak lassan terjed: egyrészt mert az ilyen állományok elkészítése szakember munkáját igényli, másrészt, mert a terjedelmes képsorok miatt az állományok nagyok; VR megjelenítéséhez VRML-vieuwer dekoderprog- ram szükséges; ez újabb böngészőknek néha már szerves része; példák: a MEK könyvtárban] Virtual Terminal. Wirtualny Terminal [no najpopularniejsza metoda płatności MOTO.] Virtual tterminal Ez szükséges ahhoz, hogy a billentyűzetet és a monitort használhassuk egy konzolon, ami egy virtuális terminálon fut. [VT52, VT100, VT110, VT (Virtual Terminal) eredetileg a DEC gépekre kifejlesztett teljesképernyős terminál szabványok, melyek a billentyűkódok jelentését és a képernyő kezelését írják le; a legtöbb telnet és kommunikációs program (többé-kevésbé) képes az emulációjukra] MOTO / Virtual Terminal MOTO jest rodzajem płatności kartami kredytowymi; to skrót od Mail Order / Telephone Order. Często występuje w parze z innym CNP, który oznacza rodzaj transakcji bez konieczności fizycznej obecności karty (card-not-present). A zatem, jak sugeruje nazwa, płatności MOTO dokonuje się z wykorzystaniem e- maila, telefonu i/lub faxu. Potrzebne są przy tym jedynie informacje o danej karcie oraz (opcjonalnie) dane właściciela karty. Virtual Terminal Wirtualny Terminal no najpopularniejsza metoda płatności MOTO. Jedyne czego potrzeba, to urządzenie z przeglądarką internetową i dostęp do Internetu. Można zatem uzyskać dostęp do Wirtualnego Terminala niemal z każdego miejsca i o każdej porze. To między innymi te cechy sprawiają, że VT wyprzedza konkurencyjne metody MOTO (takie jak Dial/Touch Tone czy POS). virtus [siła; męskość; cnota] (lat.) virtus; erő, férfiasság; vitézség, erény, derekasság Virus Scan (w informatyce) (ang.) virus-scan vírusgát, vírusszűrő [számítógép vírusok terjedése (pl. levélmellékletként) javarészt kivédhető ú.n. vírusszűrő, vagy vírusgát programok telepítésével (de nem minden esetben!); az ilyen programokat rendszeresen frissíteni kell] vis [siła; przymus] (lat.) vis; erő, hatalom; Vis absoluta [przymus fizyczny (bezwzględny)] (lat.) vis absoluta; akaratot megtörő erőszak vis armata (siła zbrojna) (lat.) vis armata, fegyveres erő; vis attractiva [łac., siła przyciągająca; powab, urok] (lat.) vis attractiva, vonzóerő vis comica [łac., siła komiczna, talent budzenia wesołości, wywoływania śmiechu. - ( łędnie odczytane zamiast: virtus comica) z paru heksametrów Cezara o Terencjuszu; por. Swetoniusza Terencjusz, 5.] (lat.) vis comica, komikai erő vis compulsiva [przymus psychiczny (kompulsywny)] (lat.) vis compulsiva; akaratot hajlító erőszak; pszichikai kényszer vis legis [siła prawa] (lat.) vis legis, a törvény ereje; vis maior [łac., siła wyższa, której wystąpienia a. skutków nie można było przewidzieć, ani im zapobiec, która więc, w pewnych wypadkach, zwalnia od zobowiązań umowy (lat.) vis major, erőhatalom Vis maior, cui humana infirmitas resistere non potest (D ) [Siła wyższa, której

15 7305 ludzka słabość nie jest w stanie się oprzeć.] (lat.) Vis maior, cui humana infirmitas resistere non potest; vis maior azok a véletlenek, amelyek emberi erővel nem háríthatók el [Kár keletkezésekor megkülönböztethetők olyan események, amelyek emberi erővel el nem háríthatok (cui humana infirmitas resistere non potest). Azokat a véletleneket, amelyek emberi erővel nem háríthatók el, vis maiornak (vis maior, erőhatalom) nevezik. Ilyenek a villámcsapás, a földrengés, az árvizek, a vihar ereje, a háború, a forradalom, a kalóztámadás stb. Ezek az események abszolút jellegűek, az ilyen károkért nem felel senki, hisz nincs olyan ember, aki az effajta esemény ellen védekezni tudna. Ezért a vis maior okozta kár kívül esik a felelősség körén.] vis medicatrix naturae [łac., lecznicze działanie natury, samoleczenie się organizmu, powrót do zdrowia bez pomocy leków.] (lat.) vis medicatrix naturae; a természet gyógyító ereje vis probandi [siła dowodowa; moc udowadniająca, siła dowodu] (lat.) vis probandi, bizonyítási erő vis vitalis [łac., siła życiowa] (lat.) vis vitalis, életerő visagière [otwór na twarz w kapturach używanych w XIV wieku. Ze sztuki średniowiecznej wnioskować można iż używano wówczas dwóch rodzajów kapturów. Ten z visagière miał otwór zwężany, tak by okalał twarz i odpowiednio układał się na głowie, ten drugi zaś był szerszy i normalnie naciągany na głowę, zaś jego kołnierz opadał na ramiona.] arcnyílás a csuklyán vis-à-vis [wym. wizawi] [osoba znajdująca się lub mieszkająca naprzeciwko] (fr.) vis-à-vis; (ejtsd: vizaví) szemben, átellenben Vis consili expers mole ruit sua. Vis consili expers mole ruit sua. - A bölcsesség nélküli erő a saját súlyától dől össze. (Horatius) vis maior [łac., siła wyższa, której wystąpienia a. skutków nie można było przewidzieć, ani im zapobiec, która więc, w pewnych wypadkach, zwalnia od zobowiązań umowy] (lat.) vis maior (nagyobb erő); előre nem látott kényszerítő körülmény, elháríthatatlan akadály, amely meggátol valamely kötelezettség telkűjesítésében visitatio liminum; visitatio liminum Apostolorum [wizyta w Stolicy Apostolskiej Visitatio liminum, ad lumina.] visitatio liminum, ad limina (lat. küszöblátogatás ) [1. egyházjogi kifejezés, a megyéspüspökök rendszeres időközökben esedékes beszámolója a pápánál, ad limina látogatás. 2. a megyéspüspökök szabályos időközönként kötelező látogatása az apostolok küszöbénél, azaz Szt Péter és Pál sírjánál Rómában. Be kell számolniuk egyhm-jük állapotáról a p-nak és az illetékes sztszéki hiv-oknak.] Visual Basic [to język programowania wysokiego poziomu i narzędzie programowania firmy Microsoft. Składnia jest oparta na języku BASIC, ale unowocześniona. Zawiera kilkaset instrukcji, funkcji i słów kluczowych. Nie jest językiem w pełni obiektowym, gdyż nie udostępnia np. możliwości dziedziczenia, czy polimorfizmu. Wykorzystuje technologię ActiveX.] Visual Basic (VB) [a Microsoft cég által kifejlesztett programozási nyelv illetve fejlesztői környezet.] Visual Basic Script [ten jest jezykiem tworzenia skryptow dla przegladarek internetowych, opracowanym w firmie Microsoft, opartym na Visual Basicu. Obecnie tylko jedna przegladarka Microsoft Internet Explorer obsluguje VBScript. Skrypty jezyka umieszcza sie, podobnie jak JavaScript, w plikach HTML. Jezyk VBScript umozliwia dostep do obiektow OLE zwanych ActiveX, udostepnianych przez system na lokalnym serwerze przegladarki. Mozliwosc korzystania z obiektow ActiveX uniemozliwia kontrole bezpieczenstwa wykonywanych skryptow ze wzgledu na dowolnosc dzialania obiektow ActiveX.] Visual Basic Script [az MS Windows-hoz kifejlesztett Visual Basic nyelven alapuló parancsnyelv, melyet a Microsoft a JavaScript helyett ajánl Weboldalak "mozgalmasabbá" tételéhez] Visual Basic for Applications (VBA) [język programowania oparty na Visual Basicu (VB) zaimplementowany w aplikacjach pakietu Microsoft Office oraz kilku innych, jak na przykład AutoCAD i WordPerfect. Ta uproszczona wersja Visual Basica służy przede wszystkim do automatyzacji pracy z dokumentami, na

16 7306 przykład poprzez makropolecenia. Podstawową różnicą między VBA a VB jest to, że VBA nie pozwala na tworzenie samodzielnych skompilowanych aplikacji typu EXE. Kod programu napisanego w VBA zawsze zawarty jest w dokumencie utworzonym przy pomocy programu obsługującego VBA - na przykład w pliku *.DOC edytora MS Word lub pliku *.XLS arkusza MS Excel. Program taki wymaga zatem środowiska uruchomieniowego, którym jest zainstalowana na komputerze aplikacja obsługująca dany dokument. Wyjątkiem symulującym samodzielnie działające aplikacje są pliki utworzone w programie Microsoft Access, które - przy zakupie rozszerzenia Microsoft Office Developer lub innego, pozwalają na uruchamianie plików Accessa na dowolnej ilości komputerów w tzw. Microsoft Access Runtime, bez konieczności wyposażania każdego pojedynczego komputera w pełny pakiet Microsoft Office. Od wersji 2000 pakiet Microsoft Office został wyposażony w oddzielny Edytor Visual Basic, dobrze znany programistom Visual Basic 6.0, co znacznie ułatwia pracę z kodem. W wersji 2000 dodano także możliwość współpracy programu Microsoft Access z bazą danych Microsoft SQL Server w architekturze klient-serwer.] Visual Basic for Applications (VBA) [szerkesztőprogram; MS06-047: A Microsoft Visual Basic for Applications program biztonsági rése távolról végrehajtott kódfuttatást tehet lehetővé ; MS08-013: A Microsoft Office biztonsági rése távolról végrehajtott kódfuttatást tehet lehetővé] Visual Development Environment (nie jest przeznaczony dla systemów z rodziny Windows) (ang.) Visual Development Environment, VDE; Vizuális fejlesztő környezet vita [łac. 'życie'] (lat.) vita; élet; (nauk) életrajz vita activa [życie aktywne] vita activa; aktív v. tevékeny élet vita contemplativa [życie kontemplacyjne] (Życie w kontemplacji ) - vita contemplativa; elmélkedő életmód, a középkori szerzetesrendek életében fontos fogalom; a kontempláció a misztikus elmélyedés második fokozata vitae habilis [noworodek zdolny do życia] (lat.) vitae habilis; életképes újszülött vitam et sanguinem! [łac., życie i owies] (lat.) vitam et sanguinem!, életünket és vérünket!, a magyar rendek 1741-ben így ajánlották föl segítségüket Mária Teréziának a pozsonyi országgyűlésen. Vitam et sanguinem, sed avenam non (lat.) Vitam et sanguinem, sed avenam non; életet és vért, de zabot nem. Az 1741-iki pozsonyi országgyülésen egybegyült nemesség e szavakkal ajánlotta volna fel a védelmet Mária Teréziának. Ennek azonban nincsen semmi historiai nyoma vitam impendere vero [łac., życie poświęcić dla prawdy; z Juwenalisa (Satyry, 4, 91); dewiza J. J. Rousseau] (lat.) vitam impendere vero; az életet az igazságnak szentelni vitorium (wada) (lat.) vitorium; bűn, baj viva vox evangelii [żywy głos Ewangelii] (lat.) viva vox evangelii; az evangélium élő hangja, a hirdetett evangélium. vivace 1 [wym. wiwacze] [1. muz. żywo, z temperamentem; prędko, z ożywieniem; 2. z ożywieniem; określenie szybkiego tempa mniej szybkiego niż presto] (ol.) vivace; (zene) élénken, élénk ütemben adandó elő vivace 2 [wym. wiwacze] [muz. tytuł utworu utrzymanego w takim tempie] (ol.) vivace; (zene) élénken, élénk ütemben előadott mű címe vivacissimo ["wiwaczissimo"] [bardzo żywo] vivacissimo; nagyon élénken, nagyon gyorsan vivat! niech żyje! [łac. vivat 'jw.' od vivere 'żyć'; niech żyje!; por. wiwat] (lat.) vivát!; éljen! vivat sequens! [łac., niech żyje następny!] (lat.) vivat sequens! éljen a következő v. a további! vivat, crescat, floreat! [łac., niech żyje, wzrasta (i) kwitnie!] éljen, növekedjék és virágozzék! Viventis nulla hereditas [nie ma dziedziczenia po osobach żyjących; dziedziczyć można tylko po zmarłym. ] (lat.) Viventis nulla hereditas; nincs öröklés élő személy után, örökölni csak elhunyt személy után lehet, az öröklés legkorábban az örökhagyó halálával következik be. vivo ["wiwo"] [żywo; określenie wykonawcze oznaczające szybkie, żywe tempo; podobnie jak vivace, mniej szybkie niż presto] (ol.) vivo; élénken, gyorsan, fürgén vivo, vivace = żywo, szybko (ol.) vivo; élénken, gyorsan, fürgén; gyorsan (zene) VLIW (ang. Very Long Instruction Word) [nazwa architektury mikroprocesorów z bardzo długim słowem instrukcji] Very Long Instruction Word (Nagyon hosszú utasításszó) vagy VLIW [1. egy olyan processzor architektúrára utal, amely

17 7307 utasításszinten használja a párhuzamosítást. Egy olyan processzor, amely egymás után hajtja végre a feladatokat (nem a csővezetékszabály szerint), energiát pazarolva és lassan működve. 2. Igen nagy utasításhosszúságú processzor típus.] VLSI Very Large-Scale Integration [1. bardzo duży stopień scalenia; 2. scalenie bardzo dużego stopnia; 3. integracja bardzo dużej skali] VLSI, Very Large-Scale Integration; nagyon nagyfokú integrálás v-mail (Video-poczta") (ang.) v-mail (video e- mail) - video-posta (video elektronikus posta) [elektronikus levélhez csatolt videomelléklet a Philips cég ipari szabványjavaslata szerint; a személyi számítógépekhez árult tartozék egy kisméretű kamera-mikrofonegységből tömörítő szoftverből és kibontószoftverből áll; a kamerakombináció egyik kivitelben USB egy másikban a hagyományos párhuzamos csatolón keresztül illeszthető a PC-re; a speciális együttes audió-video kódolás a felvételt 1 MB-re tömöríti percenkint (v.ö. MPEG-1: 1,5 Mbps); a kibontóprogramot a címzett ugyanabban a levélben minden esetben megkapja, tehát nem kell azt külön beszerezni; ugyanakkor mindkét levelező program MIMEkompatibilitását feltételezik; az ezredfordulón féltucat audio-videó-kódolás vetélkedett egymással; ezek sorába illik fenti javaslat is; a csata kimenetelét befolyásolja majd az internethálózatok gyorsulásának (bps) üteme is] VMC (VESA Media Channel) VMC (VESA Media Channel) [Videóátvitelre tervezett illesztési szabvány és interfész 130 MB/s sebességgel. Buszszabványoktól független, megszakítást nem használ és valós idejű multimédia lehetőséget biztosít]. VMS (Virtual Machine System) [wielodostępny i wielozadaniowy system operacyjnych komputerów DEC VAX. VMS. Jest jednym z najbardziej zaawansowanych systemów operacyjnych, a część jego twórców pracuje obecnie w Microsoft nad Windows NT.] VMS (Virtual Machine System) [virtuális gép használatát biztosító operációs rendszer elsősorban a Digital Equipment VAX és MicroVAX gépein] VMS (ang. Virtual Memory System) [co można tłumaczyć jako "system z obsługą pamięci wirtualnej", to serwerowy system operacyjny opracowany przez firmę Digital (Digital Equipment Corporation) dla produkowanych przez siebie dużych komputerów z rodziny VAX oraz późniejszych z rodziny Alpha. Firma Digital w 1998 r. przejęta została przez Compaq, a w 2002 r. razem z Compaqiem przez koncern Hewlett-Packard.] - OpenVMS VMS, Virtual Memory System; Open Virtual Memory System, 1991-től OpenVMS [a Digital Equipment Corporation eredetileg VAX architektúrára írt operációs rendszere (a PDP architektúrán futó RSX utóda), mely nem hasonlít sem a UNIX-ra sem más rendszerekre az RSX-en kívül. Később portolták Alpha-ra is, és elérhető ma már Intel Itanium platformon is.] VNC (ang. Virtual Network Computing) [system przekazywania obrazu z wirtualnego, bądź fizycznego środowiska graficznego. Prosty pakiet serwer+klient jest dostępny dla najpopularniejszych systemów operacyjnych z trybem graficznym, jak: Linux, Windows, BSD, Mac OS, OS/2, Solaris, AmigaOS, SCO, Haiku i wiele innych. Klienty VNC są dostępne nawet dla urządzeń typu PDA i niektórych telefonów komórkowych. Jego wielką zaletą jest użycie licencji GPL, dzięki czemu VNC jest darmowe, bardzo rozwinięte i dostosowane do różnych potrzeb. Jego poważnym konkurentem staje się system NX, który działa z większą wydajnością. Domyślnie VNC korzysta z portów TCP , gdzie każdy z portów oznacza odrębną sesję (:0 do :6), lecz zarówno klient jak i serwer mogą zostać skonfigurowane do pracy na dowolnych innych portach.] - VNC (Virtual Network Computing) - 'VNC' (virtuális hálózati számítás) [az AT&T javaslata, mely lehetővé teszi egy böngészőablakban egy másik számítógép munkafelületének (desktop) bevetítését] vocalis [łac. 'głosowy'] (lat.) vovalis; (nyelvt.) magánhangzó; hangvocativus [łac., gram. wołacz] (lat.) vocativus; (nyelvt.) indogermán nyelvekben az ún. fölszólító eset; megszólító v.ötödik eset voce, voci (wym. wocze, woczi) = głos, głosy (ol.) voce, voci; hang, hangok vogue la galère [fr., odbijamy! podnieść żagle!; niech płynie galera; niech się dzieje, co chce; co ma być, to będzie; wszystko furda! - z Rabelais'go (ks. 1, r. 40): Vogue la galée!] (fr.) vogue la galère; Lesz, ahogy lesz!

18 7308 Voice Chat [usługa w sieci zbliżona do telefonu: użytkownicy rozmawiają wykorzystując sieć komputerową do przeniesienia próbkowanego głosu. Wymaga komputera z kartą dźwiękową oraz odpowiedniego oprogramowania.] hangkommunikáció v. hang alapú csevegés (Voice Chat) voice input - hang/beszédfelismerő számítógépbemenet [szóbeli parancsokat felismerő, mikrofonnal rendelkező számítógépbemenet; a beszédfelismerés évtizedek óta kutatás tárgya, de a feladat öszetettsége miatt jelentősebb elterjedése csak az ezredforduló után várható; a technológia azért is fontos, mert a mai felnőtt társadalom nem hajlandó megtanulni a számítógép kezelését, vagy nincs türelme hozzá; a felhasználói 'interfészt'-t tehát egyszerűsíteni kell; a beszédfelismerés ('vokális bemenet') azon alapszik, hogy az analóg emberi hangot digitalizálás után a gép összehasonítja az abban tárolt szó- illetve parancskészlettel; egy szó felismerése esetén kezdeményezi a parancs végrehajtását; műszakilag nagy szerepet játszik ebben a tárolt szókészlet nagysága és az elérhetőség sebessége; az eddigi alkalmazások (TV-vezérlés, stb.) még körülményesnek és megbízhatatlannak bizonyultak (mikrofon-használat, háttéri zörej, hasonló csengésű szavak, stb.); a beszédfelismerés fejlesztésében élen jár az IBM (erre alkalmas OS/2 operációs rendszerével) valamint a Philips (Automated Speech Recognizer (ASR)) javaslatával) utóbbi cég egy folyamatos beszédet felismerő programot is bemutatott már; A W3C konzorcium elött fekszik már a VoxML (Vox Markup Language = hang jelölő nyelv) szabványjavaslat mely szóbeli parancsokkal történő navigálást a Web-en hivatott elősegíteni; mivel azonban szaporodnak a javaslatok megalakult a VXML fórum a szabványjavaslatok harmonizálására] Voice Mail - poczta głosowa [Rodzaj poczty elektronicznej, w której część wiadomości stanowi nagrany dźwięk. Odbieranie i nadawanie poczty głosowej wymaga komputera z kartą dźwiękową oraz odpowiedniego oprogramowania.] voic hangposta (üzenetrögzítő) [népszerű, a telefonon hívó és a hívott hangját a telefonközpontban rögzítő rendszer; ellentétben a helyi telefonkészülékekbe építhető (mechanikus) beszédrögzítőkkel, melyek tetszés szerint, különköltségek nélkül többször is lehallgathatók, a mai hangposta lehallgatásakor telefonköltségek keletkeznek; előnye, hogy az üzenetek bármely telefonbekötésről lehallgathatók] voilà [oto] (fr.) voilà; íme, tessék, ez az voilà l'ennemi! [fr., oto wróg!; hasło radykałów w walce z klerykalizmem] (fr.) voilà l'ennemi!; íme v. tessék az ellenség! (a klerikalizmus elleni harcban) VoIP (ang. Voice over Internet Protocol) [1. technologia cyfrowa umożliwiająca przesyłanie dźwięków mowy za pomocą łączy internetowych lub dedykowanych sieci wykorzystujących protokół IP, popularnie nazywana "telefonią internetową". Dane przesyłane są przy użyciu protokołu IP, co pozwala wykluczyć niepotrzebne "połączenie ciągłe" i np. wymianę informacji gdy rozmówcy milczą. 2. Przekaz głosu w pakietach przez sieć z protokołem IP (telefonia internetowa).] VoIP Voice Over Internet Protocol v. Voice over IP, interneten keresztüli hang; IP-telefon - 'VoIP' hangátviteli protokoll (internetes hangtovábbitó protokoll, ill. hang az Internet protokollon keresztül); Hangátvitel az Interneten' protokoll [1. olyan eszköz, amely a hang továbbítását IP hálózaton keresztül biztosítja. Az IP alapú hangszolgáltatások összefoglaló neve VoIP (Voice over IP); 2. folyamatos, "élő" hang átvitelére alkalmas protokoll; egyik fontos alkalmazása az Interneten keresztül való telefonálás, melynek a hangminősége ugyan még gyenge, de lényegesen olcsóbb, mint a hagyományos távhívás; 3. Digitalizált hangtovábbítási rendszer, csomagkapcsolt internet protokoll segítségével. 4. Internet protokollok segítségével csomag- kapcsolt vonalakon is lehet digitalizált hangot továbbítani és párbeszédet folytatni; míg a hagyományos, kapcsolt vonalas (PSTN) telefonösszekötetésnél a vonal a kapcsolat teljes ideje alatt "foglalt", internet-telefon esetében a digitalizált hang diszkrét csomagokban, különböző utakon jut el egyik pontról a másikra; a megérkező hang rekonstruálást, folyamatosra alakítást igényel; erre a problémás feladatra, több eltérő megoldás van ma forgalomban, de hiányoznak még a nemzetközi szabványok]

19 7309 VoIP spam (Spam over IP) [ekwiwalent spamu w telefonii typu Voice over IP; niezamawiane wiadomości pozostawiane w głosowych skrzynkach pocztowych. Nie zanotowano jeszcze przykładów wykorzystania tej formy spamu, ale firma Qovia z Maryland zgłosiła już dwa wnioski patentowe na techniki udaremniania VoIP spam.] VoIP spam (Spam over IP) volens nolens; nolens volens [łac., chcąc nie chcąc] volens nolens; akarva, nem akarva volens nolens [chcąc nie chcąc] (lat.) volens, nolens (akarva, nem akarva) volenti non fit iniuria (ad D ) [łac., prawn. chcącemu nie dzieje się krzywda; wg prawnika rz. Domitiusa Ulpiana (ok ) Jeśli ktoś zgadza się na wyrządzenie mu szkody, nie może podnosić roszczeń z tego tytułu.] (lat.) volenti non fit iniuria; nem éri jogtalanság azt, aki maga is akarja, amit vele elkövetnek Volksdeutsch,Volksdeutsche [wym. folksdojcz] [folksdojcz, w okresie okupacji hitlerowskiej ( ) osoba wpisana na Volksliste, tj. na listę osób pochodzenia (naprawdę a. rzekomo) niemieckiego, mających znaczne przywileje (w porównaniu z ludnością polską)] (ném.) Volksdeutsch, volksbundiata; náci érzelmű magyarországi v. lengyelországi német, a Volksbund tagja volta [wł. 'zwrot, obrót; raz; wolta' od volgere 'kręcić, obracać (się)' z łac. volvere; muz. oznaczenie pierwszego (prima v.) a. drugiego (seconda v.) zakończenia w powtarzanych odcinkach utworu] (zmiana kierunku) fordulat, fordulás; (oddanie) visszaadás, térítés, visszatérítés; (w polityce, życiu) fordulat; (handl) forgalom; forgás; keringés, megfordulás, körforgás; fordulat, fejlődés, irány volume label {rzecz.}; etykieta woluminu {f.} [komp.] [zł.] (ang.) volume label; kötetcímke; VOL1 VOLume Label (mágnesszalag tekercset azonositó címke neve) volumen [1. wolumen; pojemność, objętość; 2. pismo, tom] (lat.) volumen; terjedelem, mennyiség; irat, kötet volumina legum [zbiory praw] (lat.) volumina legum; joggyűjtemény Volumina legum (łac. Volumina Legum. Leges, statua, constitutiones et privilegia Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae. Omniumque provinciarum annexarum, a commitiis visliciae anno 1347 celebratis usque ad ultima regni comitia - Prawa, konstytucye y przywileie Królestwa Polskiego, Wielkiego Xięstwa Litewskiego y wszystkich prowincyi należących na walnych seymiech koronnych od seymu wiślickiego roku pańskiego 1347 aż do ostatniego seymu) [1. Pod tym tytułem wydany został po raz pierwszy w wieku XVIII ogólny zbiór wszystkich praw polskich w ośmiu wielkich tomach. Pierwsze 6 tomów wyszły przy pomocy biskupa Józefa Załuskiego, założyciela sławnej bibljoteki, a staraniem Stanisława Konarskiego, znakomitego reformatora szkół w Polsce, wydrukowane w latach , u księży pijarów w Warszawie. Tom I-szy w języku łacińskim obejmuje Statut Wiślicki Kazimierza Wielkiego, oraz następnych królów prawodawcze dzieła do r Tom II-gi konstytucje czyli uchwały sejmowe od r do Tom III-ci od r do Tom IV-ty od r do r Tom V-ty od r do Tom VI-ty rozpoczyna się z r i zawiera w sobie uchwały sejmowe z czasu panowania Augusta II Sasa, dalej Pakta i przywileje księstwa Kurlandzkiego, oraz obowiązującą w województwach pomorskich Korrekturę Pruską. Za Augusta III nastąpił tylko jeden sejm, nazwany pacyfikacyjnym, w r. 1736, inne nie doszły, i na tym kończy się tom VI-ty. Pijarzy warszawscy wydali później w 1780 ostatnie dwa tomy, t. j. VII-my i VIII-my, które zawierają czynności sejmowe pod Konfederacją po śmierci Augusta III i pod panowaniem Stanisława Augusta do r Do pierwszych sześciu tomów ułożył pracowicie rejestr, zwany inwentarzem, czyli skorowidz, ks. Żeglicki, do dwuch zaś ostatnich księża: Ostrowski i Waga. Po r było jeszcze w Rzplitej 5 sejmów wiatach: 1782, 1784, 1786, czwarty czteroletni od 7 października 1788, który uchwalił w r konstytucję majową i grodzieński r. 1793, który obalił całą budowę sejmu wielkiego i drugiego rozbioru kraju był świadkiem. Uchwały tych 5-ciu sejmów są oddzielnie drukowane. W latach nastąpiło nowe wydanie Woluminów legum w Petersburgu nakładem i drukiem Jozafata Ohryzki, który zamierzał wydać jeszcze tom IX-ty i X-ty. Jakoż uskuteczniła potem wydanie tomu IX-go Akademja Umiej. w Krakowie. 2. pierwszy polski zbiór prawa stanowionego, zawierający zapis wszystkich przywilejów królewskich i konstytucji sejmowych od roku 1347 do 1793 (obrady sejmu grodzieńskiego). Dzieło to powstało z inicjatywy biskupa

20 7310 kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego. Rozpoczęli oni pracę nad chronologicznym i pełnym wydaniem polskich praw. Pierwszy tom wydano tuż przed sejmem w Warszawie 18 września Pierwsze sześć tomów, zawierających prawa uchwalone do 1736, opracował i wydał w latach pijar Stanisław Konarski. Tom VII i VIII wydali w 1782 pijarzy. Tom IX ukazał się w 1889 w Krakowie, nakładem Akademii Umiejętności. Umieszczono w nim konstytucje z lat 1782, 1784 i 1786 oraz cały dorobek Sejmu Czteroletniego Tom X wydano dopiero w 1952 w Poznaniu.Jozafat Ohryzko ( ) - prawnik, wydawca i działacz polityczny podjął się reedycji Volumina Legum pod koniec XIX wieku. 3. Volumina legum, wydawnictwo prawa polskiego obejmujące konstytucje (uchwały) sejmowe od XIV w. do końca istnienia I Rzeczypospolitej. Zebrania i opublikowania konstytucji sejmowych jako pierwszy podjął się ksiądz S. Konarski przy mecenacie rodziny Załuskich. W latach ukazało się 6 tomów (I-VI), zawierających ustawodawstwo do pijarzy wydali kolejne dwa tomy (VII i VIII) obejmujące lata do Tom IX, dotyczący okresu , opracowała i wydała Komisja Prawnicza AU. Tom X, zawierający konstytucje sejmu grodzieńskiego (1793), wydał J. Kaczmarczyk w Poznaniu w 1952.] (hist.) Volumina legum [az első és legjelentősebb lengyel törvény és alkotmánygyűjtemény ( ),, amelyben a királyválasztó szejmek során elfogadott törvények, az alkotmány módosításai és a király jogai és kötelességei szerepelnek] Vorbis [to stratny kodek dźwięku z rodziny Ogg. Bardzo często używany jest w połączeniu z kontenerem Ogg i nosi wtedy nazwę Ogg Vorbis, często błędnie zapisywaną tylko jako Ogg, czy nawet jako OGG. Ogg Vorbis potrafi obsłużyć do 255 kanałów i ponad 16-bitowy dźwięk w zakresie 6-48 khz. Specyfikacje tych formatów są własnością publiczną. Biblioteki rozprowadza się na prawach licencji z rodziny BSD, a narzędzia na zasadach GNU GPL. Rozszerzenie plików Ogg Vorbis to.ogg lub.oga.] I. Vorbis [egy szabad és nyílt hangtömörítési eljárás (kodek), amit a Xiph.org Alapítvány fejleszt. Általában az Ogg konténerrel használják, ezért gyakran nevezik nem teljesen pontosan Ogg Vorbisnak vagy még kevésbé pontosan Oggnak is. A Vorbis a Xiph.org többi projektjével együtt annak hatására jött létre, hogy az MP3 formátumhoz fűződő szabadalmi jogokat birtokló Fraunhofer Intézet 1998 szeptemberében bejelentette, hogy jogdíjat fog szedni az MP3 használatáért. A többi audioformátumhoz képest a Vorbis ifjú: a stabil v1.0-s verzió július 19-én jelent meg.]; II. Ogg Vorbis [Hanganyagok tömörítésére használt nyílt forráskódú eljárás, ingyenes formátum, MPEG-4 szabvánnyal megegyező minőségben. Kidolgozója Christopher Montgomery.] votum separatum [1. zdanie odrębne; 2. opinia inna niż głoszona przez większość, opinia nie mieszcząca się w proponowanych rozwiązaniach bądź zbiorach głosów. Oficjalnie wyrażona opinia członka gremium, odmienna od decyzji tego gremium. Przykładowo w Polsce zdanie odrębne może zgłosić sędzia lub ławnik, który w głosowaniu głosował inaczej niż większość lub nie zgadza się z treścią orzeczenia ustaloną poprzez tzw. większość sztuczną (dotyczy to wszystkich sądów jak i Trybunału Konstytucyjnego oraz Trybunału Stanu). Podobnie, instytucja votum separatum istnieje w szeregu sądów międzynarodowych, np. w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości czy Europejskim Trybunale Praw Człowieka. W taki sam sposób zdanie odrębne mogą też zgłaszać kontrolerzy NIK w sprawozdaniach pokontrolnych czy posłowie komisji śledczej zgłaszają zdania odrębne do ostatecznego raportu komisji.] (lat.) votum separatum; különvélemény vox [łac., dźwięk, głos] (lat.) vox; szó, szózat; hang vox acuta [łac., muz. organowa wysoki, ostry głos] (lat.) vox acuta; magas, éles hang vox angelica [łac., muz. organowa głos "anielski", o brzmieniu miękkim, delikatnym] (lat.) vox angelica; angyali hang, angyalhang; kellemes hang vox caelestis [łac., muz. organowa głos "niebiański"] vox caelestis v. vox coalestis (orgona); égi v. mennyei hang vox et praeterea nihil [łac., dźwięk (głos, słowa) i nic poza tym (często żart. a. sarkastycznie)] (lat.) vox et praeterea nihil vox humana [łac., muz. organowa głos "ludzki"] (lat.) vox humana (Voix humaine, Voce umana); emberi hang, vagyis a szó legnemesebb értelmében vett emberi megnyilatkozás

21 7311 vox media [łac., wyraz neutralny, pośredni między wyrazami o znaczeniach skrajnych, krańcowych] (lat.) vox media vox nihili [łac., wyraz (nazwa) znikąd, tj. zawdzięczający swe istnienie chochlikowi druk. a. przejęzyczeniu się] (lat.) vox nihili vox populi (vox Dei) [łac., głos ludu (to głos Boga); z Listu do Karola Wielkiego (r. 800) mnicha, teologa i filozofa anglos. Alkuina] vox populi vox Dei; a nép szava Isten szava vox virginea [łac., muz. organowa, głos "dziewiczy"] (lat.) vox virginea (szűzi hang) VoxML/VoiceXML [język Motoroli umożliwiający głosową interakcję z aplikacją] VoxML (Vox Markup Language) - 'VoxML' beszédértő programnyelv (hang jelölő nyelv) [1. a Weben való böngészést szóbeli parancsokkal lehetővé tevő, szabványosítás alatt levő nyelv; 2. Motorola, SAP és mások közös szabványja- vaslata a HTML-nyelvvel összeférő, beszéd- felismerő Webalkalmazásokra; kézenfekvő alkalmazás pl. böngészőknél: szóbeli parancsokkal barangolni a Világhálón; távollabbi cél: elbeszélt levelek lehetősége, mely a gépelt levelek helyére léphet...] VPN (ang. Virtual Private Network, Wirtualna Sieć Prywatna a. wirtualne sieci prywatne) - (wirtualne sieci prywatne) [1. tunel, przez który płynie ruch w ramach sieci prywatnej pomiędzy klientami końcowymi za pośrednictwem publicznej sieci (takiej jak Internet) w taki sposób, że węzły tej sieci są przezroczyste dla przesyłanych w ten sposób pakietów. Można opcjonalnie kompresować lub szyfrować przesyłane dane w celu zapewnienia lepszej jakości lub większego poziomu bezpieczeństwa. 2. Sieć dwukierunkowych kanałów do transmisji głosu lub danych. Działanie VPN polega na właściwym połączeniu metod kryptograficznych z odpowiednią konfiguracją mechanizmów sprzętowych. 3. Sieci VPN, które są przyłączone do sieci publicznej za pomocą tunelowania i/lub szyfrowania.] virtuális magánhálózat (Virtual Private Network, VPN) [1. egy számítógéphálózat fölött kiépített másik hálózat. Magán jellegét az adja, hogy a VPN-en keresztülmenő adatok nem láthatók az eredeti hálózaton, mivel titkosított adatcsomagokba vannak becsomagolva. A titkosítás általánosan használt szolgáltatása a VPN-nek, de titkostás nélkül is használható, a különböző adatfolyamok elkülönítésére, vagy a hálózat logikai felépítésének egyszerűsítésére. A VPN-t gyakran használják arra, hogy a munkatársak távolról hozzáférjenek a vállalatközpont hálózatához. Az Interneten keresztül biztonságos alagút építhető ki a távdolgozó számítógépe és a vállalat központjában működő VPN forgalomirányító között. A különböző VPN szolgáltatásokat gyakran beépítik routerekbe, de sok esetben szoftveresen valósítják meg. 2. VPN egy olyan IP alapú szolgáltatás, melynek igénybevételével egyetlen vállalati hálózatba köthető tetszőleges számú, egymástól tetszőleges távolságban lévő pont anélkül, hogy fizikai értelemben saját hálózatot kellene építeni.] VRML (ang. Virtual Reality Modelling Language, początkowo przed 1995 znany jako Virtual Reality Markup Language, w wolnym tłumaczeniu Język Modelowania Wirtualnej Rzeczywistości) [jest standardem formatu pliku opisującym grafikę trójwymiarową (3D), interaktywną grafikę wektorową, projektowaną głównie z myślą o stronach WWW. VRML został zastąpiony przez X3D] VRML, Virtual Reality Modeling Language; virtuális valóságot modellező nyelv [1. háromdimenziós számítógépes képek leírására szolgáló jelölő nyelv; a VRML-ben írt virtuális terek az Interneten keresztül (linkekkel) egymással összekapcsolhatók és VRML viewer programokkal bejárhatók; a VRML egyes tárgyak 3D képének megrajzolására is alkalmas, így tudományos és műszaki alkalmazásoknál is fontos; 2. Angol mozaikszó, a Virtual Reality Modelling Language (virtuális valóságot modellező nyelv) szavak kezdőbetűiből. A virtuális valóság nem más mint az Internet, de méginkább a World Wide Web hálózat által teremtett világ, amelyben szinte bármi lehetséges. Ennek a világban a leírására, a virtuális valóság objektumainak a megjelenítésére találták ki a VRML specifikációt. Hasonlít a honlapokat leíró HTML szerkezetéhez, azzal a különbséggel, hogy itt a böngészők a virtuális valóságot

22 7312 hozzák a felhasználó elé, míg a HTML esetében a különböző hipertext dokumentumok olvasásról van szó. A VRML révén lehetővé vált a különböző helyszínek - - múzeumok, tárlatok, soha nem látott városok, földrészek -- bejárása, meglátogatása a hálózaton keresztül -- mindezt virtuálisan, az otthoni karosszékből. A VRML szabványosítására és fejlesztésének koordinálására 1996 decemberében jött létre a VRML Consortium nevű szervezet, amelynek a W3 Consortium-on kívül számos cég is tagja. Az írás időpontjában december a VRML 2.0 specifikáció fejlesztése folyik. 3. Leírónyelv háromdimenziós környezet megjelenítésére. 4. Virtual Reality Markup Language; virtuális html oldalakat leíró nyelv; 5. a Világhálón használatos programozó nyelv, mely lehetővé teszi, hogy Web-oldalakon álvalóságot jelenítsünk meg és a térben kalandozhassunk; a nyelv a HTML nyelvhez hasonlóan szabványos címkék (tag-ok) használatán alapszik; az által, hogy az ábrázolt tárgyakat több szemszögből kell megjeleníteni, az ilyen állományok nagyok] VSAM (Virtual Storage Access Method) [to specjalny, dodatkowy system dostępu i przetwarzania zbiorów danych, zlokalizowanych na nośnikach o dostępie bezpośrednim, wprowadzonych w maszynach cyfrowych IBM/370 i następnych, wyposażonych w pamięć wirtualną w systemie operacyjnym OS.] VSAM Virtual Storage Access Method (virtuális tároló-hozzáférési eljárás) VSAT, Technologię VSAT (z ang. Very Small Aperture Terminal) [1. opracowano w latach 80. w Stanach Zjednoczonych. Najczęściej wykorzystuje standard DVB- RCS (Digital Video Broadcasting - Return Channel System), pozwalający łączyć przekaz sygnału telewizyjnego opartego na systemie DVB z transmisją danych w technologii VSAT. Standard DVB-RCS umożliwia nadawanie sygnału za pośrednictwem satelity wraz z cyfrowym sygnałem telewizyjnym przez jedną naziemną stację przekaźnikową nawet kilkuset tysiącom użytkowników. Dzięki temu koszty przekazu są mniejsze i bardziej ekonomiczne. 2. Bardzo mała końcówka aperturowa (system łączności satelitarnej).] VSAT (Very Small Aperture Terminal) [1. nagyon kis átmérőjű antennával működő terminál (kb. 0,5-3,5 m- ig). Antennával rendelkező űrtávközlési földi állomást jelent, mely könnyen, gyorsan telepíthető. 2. Műholdas távközlési szolgáltatás.] VT-100 (Video Terminal 100) [A monochrome display terminal introduced in 1978 by Digital Equipment for its PDP and VAX computers.] - VT-100 (Video-Terminal-100) - 'VT-100' emulációs program [szabvány végpont emulációs program] VTAM (Virtual Telecommunications Access Method); system VTAM [system opracowany przez IBM stosowany do sterowania komunikacją i przepływem danych w sieciach o architekturze SNA] VTAM (Virtual Telecommunications Access Method) [Virtuális terminálkezelő program.] VTP (ang. VLAN Trunking Protocol) [protokół komunikacyjny działający w warstwie drugiej. Służący do zarządzania wieloma sieciami wirtualnymi na jednym, wspólnym łączu fizycznym. Jest to własnościowy protokół firmy Cisco.] - VTP (ang. VLAN Trunking Protocol); VLAN trönkprotokoll [VTP használatakor trönkportjain minden kapcsoló hirdetményben teszi közzé felügyeleti tartományának nevét, konfigurációjának verziószámát, az általa ismert VLAN-ok adatait, illetve az egyes VLAN-okhoz rendelt paramétereket. A hirdetménykeretek küldése csoportcímzéssel történik, így minden szomszédos készülék megkapja az összes keretet, azonban a normál hídfolyamatok ezeket a kereteket nem továbbítják. Az azonos felügyeleti tartományba tartozó készülékek mindegyike tudomást szerez a küldő készüléken konfigurált új VLAN-okról. Az új VLAN-okat a felügyeleti tartományban elég egyetlen készüléken létrehozni, a tartomány további készülékei automatikusan értesülni fognak a változásokról.] vulgo [łac., pospolicie, zwykle, powszechnie (zwany)] (lat.) vulgó; közönségesen, közönséges; népiesen, köznyelven azaz, vagyis vulgus ['lud; pospólstwo'] (lat.) vulgus; nép, csőcselék, tömeg VxD, (ang.) Virtual Extended Driver VxD Virtual Extended Driver [Virtuális eszközvezérlő, amely a hardverműveletek közvetlen felügyelete érdekében az operációs rendszer magjához is hozzáférhet.] VXtreme [część Microsoft Web Theather i oprogramowania MS NetShow] - 'VXtreme' video kódolás [a folyamatosátó (streaming) technológián alapuló videoátviteli eljárás; hasonlóan a RealVideo eljáráshoz, VXtreme video megjelenítéséhez megfelelő bedolgozó-program szükséges; példák t.k. a CNN hírügynökség Weboldalain]

23 W 7313 w (kemény, zöngés másslahangzó és jele) w (wielki) nagy [Kazimierz W. = Kazimierz Wielki Nagy Kázmér] w = wielmożny, wielmożna (nagys.) nagyságos w. = wiek sz. = század w. = wielebny főt. főtisztelendő w = wiek sz. század (XVI. w. - a XVI. sz.) w = wiersz sor, vers w = wyżej f, fent, fentebb [pw. = patrz wyżej lásd fenn v. fentebb; jw. = jak wyżej mint fent; w.w. = wyżej wymieniony - fentemlített] W Ks. L. (WKL) = Wielkie Księstwo Litewskie Litán Nagyheregség W. K. M. =Wasza Królewska Mość felséged, királyi felséged; Fenséges Uram W. Pani (Wielmożna Pani) (dawno) nagyságos asszony W: Wat [jednostka mocy lub strumienia energii w układzie SI (jednostka pochodna układu SI), oznaczana W.] watt [(jele: W) a teljesítmény SI-ből származtatott mértékegysége] [James Watt (ur. 19 stycznia 1736 r. w Greenock, zm. 19 sierpnia 1819 r. w Heathfield) - brytyjski inżynier i wynalazca, konstruktor maszyny parowej; uważany za ojca rewolucji przemysłowej. James Watt (1736. január augusztus 19.) skót feltaláló és mérnök volt, aki a gőzgép fejlesztésével lényegesen hozzájárult az ipari forradalomhoz.] W mechanice: (1 W = 1J/1s = 1 kg m 2 s -3 ) Ponadto 1 wat to moc, jaka wydziela się w elemencie rezystywnym, jeśli przyłożona jest doń różnica potencjałów 1 V i przepływa prąd o natężeniu 1 A: 1 W = 1 V 1 A Nazwa wat pochodzi od nazwiska brytyjskiego inżyniera i wynalazcy Jamesa Watta. A watt az a teljesítmény, amelyet 1 J munka 1 s alatt létrehoz. 1 W = 1 newton méter per másodperc = 1 J/s = 1 J s -1 3 = 1 kg m 2 s w + (kogo/co) Ac.=T. (tárgyesettel) a) (térbelileg) (o kierunku) -ba, -be; b) (időbelileg) -kor, - on, -en, -ön; c) ban, -ben; d) -osban, -esben, -ösben; e) (milyen?, minő?) ra, -re; -os, -es, -ös; f) (a fenhatóság érzékeltetésére) -ra, -re; g) (a cselekvés céljának és eredményének érzékeltetésére) -vá, -vé; -ra, -re, w + (kim/czym) H. (helyhatározó esettel) a) (térbelileg) (o miejscu) -ban, -ben; b) (időbelileg) -ban, -ben; -on, -en, -ön; c) - ként; mint vmi; -ba, -be; d) (vminek az alakjában) -ban, -ben; e) között; következtében w 1815 roku 1815-ben w afekcie erős felindulásból w akademia diákszállón w aptece gyógyszertárban, patikában w banknotach euro euróban w banknotach polskich, czy dolarach amerykańskich lengyel vagy amerikai dollár címletekben w banknotach tysiącforintowych ezres címletekben w barze mlecznym tejbárban w barze mlecznym można dostyć dania bezmięsne a tejbárban hústalan ételeket lehet kapni w barze samoobsługowym lub w restauracji önkiszolgáló étteremben vagy vendéglőben w biały dzień fényes nappal w blasku stawy dicsőségének, hírnevének fényében w bok [w lewą albo w prawą stronę] oldalt; oldalra (bal v. jobb oldalba) w braku czegoś vmi hiányában w braku czegoś lepszego vmi jobb hiányában; jobb híján vminek w braku miejsca helyhiány miatt, heszűke miatt w broszurze fűzött; fűzve w bród [1. o sposobie przeprawiania się przez rzekę: pieszo, konno itp. przez wodę; 2. bardzo dużo, pod dostatkiem] bőven, bőségesen w Budapeszcie Budapesten w budowie épülőfélben w budzać litość w kim szánalmat kelteni vkiben w całego serca coś komuś życzyć tiszta szívből kíván vmit vkinek w całej okazałości teljes pompájában w całej pełni teljes egészében, teljesen w całej rozciągłości teljes terjedelmében w celem (w celu) e célból; ezért, azért w całości [obejmując wszystkie części czegoś] teljesen, egészen, teljes egészében w całym dziury szukać [mindenben bajt (lyukat) keresni] a kákán is csomót keresni w całym kraju országszerte w całym znaczeniu tego wyrazu v. słowa a szónak teljes v. valódi értelmében w całym życiu egész életében; világéletében w celu (czego) (vmi) céljából; (vmi) érdekében

24 7314 w celu zapewnienia sobie czego abból a célból, hogy biztosítson magának vmit w celem e célból; ezért, azért w cenę pokoju wliczone jest również śniadanie a szoba árában benne van az étterem is w centralnej części ołtarza znajduje się az oltár középső részében található w centrum handlowym bevásárlóközpontban w centrum Krakowa jest Wawel Krakkó belvárosában van a Wawel w charakterze kogoś vkinek a minőségében w chorobie betegség következtében w chwili czegoś vminek a pillanatában w chwili zamknięcia numeru lapzártakor w ciasnych ramach szűk keretek között w ciągu belül (idő) w ciągu (czego) (vmi) alatt; (vmi) folyamán; (vminek) az idején w ciągu dby huszonnégy órán belül w ciągu dwudziestu dni huszonegy nap alatt w ciągu godziny egy óra alatt w ciągu nocy az éj folyamán w ciągu roku egy év alatt, az év folyamán w ciągu rozmowy beszélgetés közben, a beszélgetés folyamán v. során w ciągu tygodnia egy hét alatt, a hét folyamán, egy héten belül; hétközben w cichości ducha życzył sobie tego lelke mélyén v. titokban kívánta ezt magának w ciemną noc sötét éjjel w ciemności sötétségben, sötétben w ciemności bysnęły ślepia wilka a sötétben világított a farkas szeme w cieniu chłodniej niż na słońcu az árnyékban hűvösebb van, mint a napon w co? mibe? w cukrze cukrozott, lecukrozott, cukorban (eltéve v. elkészítve) w cwał (cwał) vágta, vágtatás, galopp w czambuł [w całości, bez wyjątku] teljesen, egészen, teljes egészében, hiánytalanul; általában, kivétel nélkül w czambuł co potępić általában helyteleníteni; kivétel nélkül v. mindenestül visszautasítani v. elvetni w czas időben, jókor, legjobbkor, pontosan, kellő időben, korán, reggel, időre, amíg van rá idő w czasie idejében w czasie dograbek urządzili zabawę szénagyűjtés idején mulatságot rendeztek w czasie dyskusji a vita folyamán w czasie mojej niebytności távollétem ideje alatt, távollétemben w czasie obiadu ebéd idején, ebéd idő alatt w czasie odjazdu elinduláskor w czasie Wigilii karácsony estéjén w czasie wojny háború idején w czerwcu júniusban w czerwonawym odcieniu pirosas árnyalatban w czwórnasób [książkowo: czterokrotnie, poczwórnie (np. Krzywdę tę wynagrodził mi w czwórnasób.)] négyszeresen, négyszerte w czterech ścianach négy fal között w cztery oczy négyszemközt w czwartek csütörtökön w (czyim) interesie (vkinek) érdekében w czyjejś intencji vki szándékának megfelelően, vkinek a szándékához képest; vkinek az intenciója v. intenciói szerint w czym? miben? w czym mogę pomóc? miben segíthetek?, mivel szolgálhatok? w czym się pomyliłeś? miben tévedtél? w czymże miben is w czymże widzisz poprawę? miben is látod a javulást? w dal messzire, távolra, távolba w dali, w oddali [daleko] messze, távol, távolban, a messzeségben w dali błyszczały wody jeziora a távolban csillogott a tó vize w dalszym ciągu a továbbiakban, folytatásképpen, továbbá w danej chwili megfelelő v. adott pillanatban w danym przypadku, w danym wypadku (az) adott esetben; abban v. ebben az esetben w darze ajándékul w dawnych czasach hajdan, a régi időkben w dawnych majątkach było dużo służby folwarcznej a régi birtokon sok gazdasági cseléd volt w dechę [syn.: nieźle, klawo, przednio, fajnie, miło, interesująco, ciekawie, rewelacyjnie, doskonale, wyśmienicie, znakomicie, wybornie, świetnie, wspaniale, pierwszorzędnie, kapitalnie, cudownie, fenomenalnie, fantastycznie, perfekcyjnie, bezkonkurencyjnie, nadzwyczajnie] (arg.) belevaló; (hat.) tűrhetően; klasszul; remekül, kiválóan, kitűnően w deszcz esőben w dobie dzisiejszej a mai korban, a mi korunkban, jelenleg, manapság w dobie obecnej jelenleg, napjainkban w dobie Wojen Krzyżowych a keresztesháborúk korában w dobrą chwilę a. w dobrej chwilii jókor (jó időbe v. jó időben)

25 7315 w dobrą godzinę jókor, kapóra w dobrej wierze jóhiszeműen w dobrym humorze jókedvű; kedélyes w dobrym punkcie jó fekvésű w dobrym stanie jó karban, jó állapotban w dodatku [oprócz tego, poza tym] ráadásul, azonkívül, azonfelül, a tetejébe, a tetejében még ; a hegyibe még ; még hozzá w dole lent, alul w dolinie srebrzy się rosa a völgyben ezüstösen csillog a harmat w domu itthon, otthon, odahaza; a házban w domu ani odrobiny chleba nincs otthon egy falat kenyér sem w domu była cała tragedia otthon nagy tragédia volt w domu też jest dobrze otthon (itthon) is jó w domu towarowym skradziono mi torebkę az áruházban ellopták a táskámat w domu tym panuje ład i porządek ebben a házban rend és csín uralkodik w domysły się zapuszczać feltevésekbe, találgatásokba bocsátkozni w dopisku do listu dodał jeszcze parę uwag az utóiratban még tett néhány megjegyzést w dostatecznej mierze kellő mértékben w dowolnej chwili bármelyik pillanatban w dowód mojej wdzięczności hálám jeléül w dowód pamięci emlékül w dół le, lefelé, lent w dół rzeki a vízfolyás irányában, lefelé, völgymenetben w drodze úton, útban w drodze dekretu rendeleti úton, rendelet útján w drodze do domu hazajövet w drodze licytacji árverés útján w drodze łaski kegyelmi úton; kegyelem útján; kívételesen w drodze powrotnej visszajövet v. visszatérve w drodze zabrakło mu pieniędzy útközben elfogyott a pénze w drogerii illatszerboltban, drogériában w drugiej linii másod-, másodfokú w dubelt kétszerannyi, kétszeres, kettős, dupla w dużej dozie nagy adagban w dużej ilości wody sok vízben w dużym pokoju a nagyszobában w dużym stopniu nagy mértékben; súlyosan, halmozottan w dwóch trzecich kétharmad részben w dwóch wersjach két változatban w dwójnasób [podwójnie, dwa razy więcej] kétszeresen, kettőzötten, kétszer w dziale dzianiny a kötöttáru üzletben v. osztályon w dzieciństwie zbierał zapałem malowanki gyermekkorában szenvedélyesen gyűjtötte a színes képeket w dziesięcioleciu évtizedben w dziedzictwie örökségbe w dzień [przyimek; rzeczownik, (biernik)] nappal w dzień i w nocy éjjel és nappal; éjjel-nappal w dzień imienin urządziliśmy mu fetę névnapja alkalmából ünnepséghet rendeztünk neki w dzień powszedni hétköznap w dzień śpi, a w nocy pracuje nappal alszik, éjjel dolgozik w dzień świąteczny ünnepnap w dziewiętnastym stuleciu a tizenkettedik évszázadban w dwuszeregu zbiórka! kettős sorokba sorakozó! w epoce wojen krzyżowych a keresztesháborúk korában w Europie Európában w filiżance jest bulion a csészévben erőleves van w fioki przystroiła głowę kibodorította a haját, felcicomázta a fejét w foyer nie wolno palić az előcsarnokban nem szabad dohányozni w furii pociachał nożem obrazy dühében késsel összeszabdalta a képeket w gardle jest tylko zaflegmie a torokban csak elnyálkásodás észlelhető w gląb a mélybe w gląb lądu a szárazföld, kontinens belsejébe w głębi [na dalszym planie lub wewnątrz] belsőben, háttérben w głębi sceny a színpad hátterében w głębi kraju az ország belsejében w głębi serca (a) szíve mélyén w głębina ch morza a tenger mélységeiben w głębinie puszczy a vadon mélyén, a rengetegben w głowie mi się kotłuje fő a fejem w głowie mi się kręci, w głowie mi się kołuje szédülök; kóvályog a fejem w głowie mi się to nie mieści (átv.) ez nem fér a fejembe; nem megy a fejembe w głowie mu się to nie mieści ez nem fér a fejébe; meghaladja az értelmét; ez magas neki w głowie mu się zakręciło megszédült w głowie mu załupało fejgörcse van, hasogat a feje w głowie się pomieścić nie che nem fér a fejébe w głównej mierze legfőképpen

26 7316 w godzinach pourzędowych a hivatalos órákon kívül; a hivatalos idő után w godzinę egy óra alatt w gorącej wodzie kąpany [zob. popędliwy; porywczy] (átv.) forrófejű, hevesvérű, heveskedő, hűbelebalázs, türelmetlen, hirtelen haragú; hebehurgya w gorącym piekarniku magas hőfokon w gościnę jechać v. pójść vendégségbe menni w górę fel, fefelé w górę rzeki a vízfolyással szemben, felfelé, hegymenetben w górnym biegu Wysły a Visztula felső folyásánál w góry hegyekbe w grafice komputerowej számítógépes grafikában w grochy (babos), borsós, pöttyös w gronie rodzinnym, w gronie rodziny családi körben w groszki pettyes w grudniu decemberben w gruncie rzeczy alapjában (véve), lényegében w gruzie się rozpadać romba dőlni w hotelu nie ma wolnych miejsc a szállodában minden hely foglalt w ilu tomach zostały wydane wszystkie (wybrane) dzieła Mickiewicza? hány kötetben jelentek meg Mickiewicz összes (válogatott) művei? w imieniu nevében w imieniu prawa a törvény nevében w imieniu Prezydenta RP LK elnöke nevében w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej a Lengyel Köztársaság nevében w imię obyczajności az illendőség nevében w incognito rangrejtve w inną stronę másfelé, máshová w innym kierunku másfelé w innym wypadku máskülönben w Instytucie Polskich w Budapeszcie a budapesti Lengyel Intézetben w istocie [naprawdę, w rzeczywistości] lényegében, valóban, valójában, tulajdonképpen, a valóságban; érdemeiben w jakich godzinach jest czynne (otwarte muzeum? mikor van nyitva a múzeum? w jakie dni jest czynna biblioteka? milyen napokon van nyitva a könyvtár? w jaki sposób? hogyan?, miképpen?, mi v. milyen módon? w jakiej broni służy? milyen fegyvernemnél szolgál? w jakiej cenie jest ta piżama? milyen árban van ez a pizsama? w jakiej cenie są te kieliszki? milyen árban vannak ezek a talpas poharak? w jakiej cenie są te skarpetki? mennyibe kerül ez a zokni? w jakiej kwestii dotknąć (felületesen) érinteni egykérdést w jakiej odległość od Warszawy znajdujemy się obecnie? mennyire v. milyen messzire vagyunk most Varsótól? w jakiej sprawie? milyen ügyben?; mi járatban van? w jakiejś sprawie vmilyen ügyben, kérdésben w jakikolwiek sposób akárhogy w jakim celu? mi célból?, miért? w jakim celu pan przyjechał (pani przyjechała)? milyen céllal jött? w jakim języku? milyen nyelven? w jakim języku pan (pani) mówi? milyen nyelven beszél? w jakim kierunku trzeba iść? milyen irányban kell menni? w jakim kolorze? milyen színben? w jakim stopniu? milyen mértékben? mennyire? w jakim stylu? milyen stílusú? w jakim stylu jest zbudowany ten kościół? milyen stílusban épület ez a templom? w jakim stylu to zbudowano? milyen sítlusban épült? w jakim wagonie ma pan (pani) miejsce? melyik kocsiba szól a jegye?, melyik vagonban van az ön helye? w jarmie chodzić igában járni w jarzmo wprzęgać igába fogni w jarzmie iga alatt w jasyr wziąć serce rabul ejteni a szíveket w jasny dzień fényes nappal w jaśniejszym odcieniu egy árnyalattal világosabb w jeden pacierz egy miatyánknyi idő alatt w jednej chwili rögtön, egy perc alatt; szempillantás alatt w jednej koszuli egy szál ingben w jednym wieku egy korban w jego własnym interesie saját érdekében w jego kompetencjach leży hatáskörébe tartozik w jesieni ősszel, őszkor w języku węgierskim (rosyjskim, angielskim, niemickim) magyar (orosz, angol, német) nyelven w jodełkę; jodełka halszálkás w kamień się obraca kővé vált; megdermedt

27 7317 w karczmie nie masz pana a kocsmában mindenki úr w kawałkach darabos w każdej chwili minden percben, minden pillanatban w każdym przypadku mindenesetre w każdym razie mindenesetre w każdym (bądź) razie mindenesetre; minden esetben w kierunku (kogo/czego) (vmi) irányában, felé w kierunku do domu hazafelé w kilka dni potem néhány napra rá; néhány nappal azután w kilka pacierz röid idő alatt; egy-két miatyánknyira w kim? kiben? w kinie idzie dobry film; w kinie leci dobry film jó film megy a moziban w kiosku a trafikban (dohányboltban) w klasie powstał taki harmider, że nie słyszano dzwonka az osztályban olyan nagy zsivaj v. lárma tört ki, hogy nem lehetett hallani a csengetést w kogo? kibe? w kogo/co uderzyć csapni v. belecsapni, belevágni vkibe/vmibe w kolorze niebieskim kék színben w koło [1. dookoła swej osi; 2. po obwodzie koła; 3. na wszystkie strony; 4. ciągle, bez przerwy] körbe, körül, köröskörül, karikába; minden oldalon; folyton, megállás nélkül w komisji parlamentarnej było kilku narodowców i kilku dzikich az országgyűlési bizottságban volt néhány nemzeti párti és néhány pártonkívüli w konie! gyorsan hajt! w konsekwencji következésképpen, következményként w końcu [nareszcie, na zakończenie] (wreszcie) végre, elvégre; végén, végtére; végül, végezetül, befejezésül, legvégül, legutoljára; végülis w końcu, jak świat światem, nie ma winy bez kary végtére, ahogy világ világ, nincsen bűn ítélet nélkül w końcu się nauczył czytać végül is megtanult olvasni w końcu to ludzka sprawa végtére is ez emberi dolog w kopalni jest słaby dopływ powietrza a bányában gyenge a szellőzés w kółko folyton-folyvást, körbe-körbe w kratę, w kratkę kockás w kratkę kockás w kratki kockás w krąg körbe, körül, köröskörül w kratę, w kratkę kockás w kręgu przyjaciół baráti körben w kręgu rodzinnym családi körben w kropki (apró) pettyes, pöttyös w krótkich odstępach rövid megszakításokkal, rövid szakaszokban, hellyel-közzel w krótkich słowach néhány szóban, röviden w krótkim czasie rövidesen, hamarosan; rövid idő múlva; rövid idő alatt; rövid időn belül w krótkim czasię rövid időn belül, rövidesen w krótkości röviden w księgarni a könyvesboltban w którym hotelu mieszka delegacja węgierska? melyik szállodában lakik a magyar küldöttség? w którym hotelu zatrzymamy się? melyik szállodában fogunk lakni (megszállni)? w którym kierunku amerre w którym kierunku? milyen irányban?, merre? w którym kierunku jest północ (południe, wschód, zachód)? merre van észak (dél, kelet, nyugat)? w którym kinie grają filmy panoramiczne? melyik mozikban játszanak szélesvásznú filmeket? w którym wagonie ma Pan/Pani miejsce? melyik kocsiba szól a jegye? w kuchni mamy piec elektryczny (gazowy) a konyhában villanytűzhely (gáztűzhely) van w kuluarach parlamentu a partlament folyosóin w kupie [pot. w całości, razem, w jednym miejscu] együtt, összesen, egy rakáson w kurzą stopkę tyúkláb minta w kwiaciarni a virágüzletben w kwiaty virágos w kwiecie wieku élete virágában w kwietniu áprilisban w latach dwudziestych a huszas években w latach trzydziestych a harmincas években w lecie nyáron, a nyár folyamán w lesie az erdőben w lewo [w lewą stronę, po lewej stronie] balra w lewo zwrot! balra át! w lipcu júliusban w linię vonalas w linii bocznej oldalági w linii prostej egyenesági w listopadzie novemberben w liście z dn. 1 b. m. = w liście z dnia pierwszego bieżącego miesiąca folyó hó 1-i keletkezésű levélben

28 7318 w lot [natychmiast, szybko] röptében, egy perc alatt, rögtön, kapásból w lot coś chwytać röptében-, gyorsan felfogni; azonnal megérteni vmit w loży páholyban w lutym februárban w łazience mamy zimną i ciepłą wodę a fürdőszobában hideg-meleg víz van w łonie matki az anya méhében w łonie ziemi a föld méhében v. mélyében w łyżce wody kogo utopić vkit egy kanál vízben megfojtani w maju májusban w małej ilości wody kevés vízben w małej mierze kisfokú w marcu márciusban w medalione popękała a megrepedezett a zománc v. az az érmen w mętnej wodzie ryby łowić (átv.) a zavarosban halászni w mgnieniu oka egy szempillantás alatt w miarę mérték szerint w miarę możności, w miarę możliwości a lehetőség szerint, a lehetőségekhez képest; erejéhez mérten w miarę potrzeby a szükséghez mérten; a szükségnek megfelelően w miejsce (czego) (valami) fejében; (vmi) helyébe w miejscowościach poniżej mieszkańców tworzy się jeden okręg wyborczy, posłów wybiera się z listy kislistás (választási) rendszer w miejscu helyben w mieście a városban w mieście były jakieś zaburzenia a városban vmilyen zavargások voltak w międzyczasie eközben w mig [zob. migiem] egy pillanat alatt; rögtön, gyorsan w milczeniu csendben; hallgatva w młodości fiatalkorban w młodości była piękna fiatalkorában szép volt W miłości to nie jest nieszczęście raz wojna, raz pokój. A szerelemnek megvan az a baja, hogy benne harc és béke örökké változik. (Horatius) w mniejszym stopniu kevésbé w moim pokoju jest za gorąco (za zimno) a szobámban túl meleg (túl hideg) van w moim pokoju mam a szobámban van nekem w moim pokoju nie ma światła a szobámban nincs villany w moim pokoju są półki z książkami polskimi i angielskimi, jeden fotel, jedna mała półka i jedno biurko nagy és szép lakásom van a házak között: konyha, előszoba, nagyszoba, gyerekszoba, dolgozószoba, fürdőszoba és erkély w moim wieku velem egykorú, velem egyidős w mojej pamięci emlékezetemben w momencie konsekrowania (templom) felszenteléskor; a felszentelés pillanatában w momentach przedburzy a vihar előtti pillanatokban w mroku zarysowała się jakaś postać a félhomályban egy alak képe rajzolódott ki w musztardzie mustárban w muzeum múzeumban w myśl (czego) (vminek) megfelelően, (vminek) értelmében; vmi szerint w myśl prawa a törvény értelmében w myśl umowy a megállapodás értelmében, a szerződés értelmében w myśli gondolatban w nadmiernej ilości fölös számban w nadziei, że abban a reményben, hogy ; annak reményében, hogy w nagłym wypadku sürgős esetben, sürgősség esetén w nagrodę jutalmul w nagrodę brać co jutalmul kapni vmit w najgorszym razie legrosszabb esetben w najgorszym wypadku a legrosszabb esetben w najlepsze javában; a legjobban, kitűnően; nyugodtan, mintha mi sem történt volna; zavartalanul w najlepszym momencie a legjobbkor, a legjobb pillanatban w najlepszym znaczeniu tego wyrazu a kifejezés legteljesebb értelmében w najlepszym razie legjobb esetben w najmniejszym stopniu legkevésbé w najszerszym tego słowa znaczeniu a szó legteljesebb értelmében w najwyższym stopniu legnagyobb mértékben; legnagyobb fokú ; a legteljesebben w należytej formie kellő v. megfelelő formában w należyty sposób megfelelő v. kívánt módon; kellő alakban w Narodnym wystawiają Nieboską komedię Kraśinskiego, w Kameralnym Kordiana Słowackiego, w Powszechnym Wesele Wyspańskiego a Nemzetiben Kraśinski Istentelen színjátéka, a Kamaraszínházban Słowacki Kornian-ja, a Powszechny-ben pedig Wyspiański Mennyegzője megy

29 7319 w następstwie czego vminek következtében, következésképpen w następujący sposób következőképpen, következőleg w naszej obecności pana (panów) a főnök(ök) jelenlétében w naturze (lat.) in natura; természetben w nie uszkodzonym stanie sértetlen állapotban w niedalekiej przyszłości a közeljövőben w niedzielę vasárnap w niekorzystnej sytuacji hárányos helyzetben w nieładzie összevissza w nieokreślonym wieku kortalan w niewolę pobrać foglyul ejteni, rabságba hurcolni w nim benne w nocy [przyimek; rzeczownik, (miejscownik)] éjjel [elöljárószó + főnév (helyhatározó eset)] w nocy dostałem (dostałam) ataku serca éjjel szívrohamom volt w nocy skradziono mi samochód z ulicy az éjjel ellopták a kocsimat az utcáról w nocy śpię dobrze éjjel jól alszom w nocy wszystkie koty są bure v. szare - [éjjel minden macska sötétszürke] éjjel minden tehén fekete w nosie kręci csavarja az orrát w nowopowstałej dzielnicy az új v. újkeletű városrészben w nowym stylu újszerű; új stílusban w nóżki w galarecie csülök kocsonyában w obcej walucie idegen pénznemben v. valutában w obecnej chwili a jelen pillanatban, pillanatnyilag w obecności osób trzecich kívülállók jelenlétében w objęciach karjaiban w obliczu (kogo/czego) szemben, szemtől szembe vkivel/vmivel w obliczu nieprzyjaciela szemtől-szemben az ellenséggel w obliczu prawa a törvény színe előtt w obliczu śmierci a halál pillanatában; szemtőlszemben a halállal w opłakanym stanie siralmas állapotban w oponach jest mało powietrza kevés a levegő a kerékben w opowiadania wyolbrzymił swoje zasługi elbeszélésében felnagyította saját érdemeit w oprawie kötve (kve.) w oprawie kartonowej fűzve, fűzött w obrębie granic naszego państwa országunk határain belül w obrębie swej władzy a maga hatáskörében v. jogkörében w obrębie Warszawy Varsóban, Varsó területénbelül w obronie przeciw czemu védekezésül vmi ellen w occie ecetes, ecetben w oczach mi się miga; w oczach mi się migoczę káprázik a szemem w oczach mi poczerniało szemem előtt elsötétült a világ v. minden fekete lett w oczach się mieni káprázik a szeme w oddali widać młyn a távolban malom látszik w oddali zaciemniał las a távolban ott sötétedett az erdő w oddali zamajaczyła syłwetka a távolban egy ember halvány körvonala tűnt fel w oderwaniu od - vmiről elvonatkoztatva w odległości dwóch mil két mérföldnyi távolságban w odosobnieniu négy fal között; magányosan, elvonultan w odwet, w odwecie [mszcząc się] visszafizetésbe, visszafizetésben w odwrotnym stosunku ordított arányban w ogóle (ogólnie) általában, általánosságban, egyáltalán w ogóle nie egyáltalán nem w ogóle nie jadam potraw słonych i ostrych egyáltalán nem eszem sós és fűszeres ételeket w ogóle nie znam tego miasta (Warszawy, Krakowa, Łodzi, Wrocławia) egyáltalán nem ismerem ezt a várost (Varsót, Krakkót, Łódżot, Wrocławot) w ogólności általánosságban w ogólnych zarysach nagy vonalakban, általánoságban w określonym terminie meghatározott idő alatt w oleju olajban; (étel) olajos w odpowiedni sposób megfelelő módon w odpowiedniejszym czasie jobbkor; jobb időben w odpowiedzi feleletül, válaszul w odpowiedzi na list Pana (Pani) z dnia 2 czerwca - június 2-án kelt levelére válaszolva w odpowiedzi na Wasz list z dnia 5 bm. donoszę, że. válaszolva f. hó 5-i levelükre, közlöm, hogy... w odwet megtorlásul, megtorlásképpen, bosszúból w ogrodzie a kertben w ogrodzie narosło zielsko a kertet felverte, benőtte v. ellepte a dudva v. gaz v. gyom

30 7320 w okamgnieniu [w bardzo krótkim czasie, natychmiast] egy szempillantás alatt w okolicy tej przeważają gleby lessowe ezen a vidéken többnyire lösztalaj található w okresie godowym (na rykowisku, na tokach) nászidőszakban (üzekedéskor, dürgéskor) w określonej ilości meghatározott mennyiségben w oktawę a nyolcadik napon, nyolcadnapra w okularach szemüveges w oleju olajban; olajos w oliwie olajos w oparciu (o co) támaszkodva (vmire), (vmi) alapján w ostateczności végső esetben w opłakanym stanie siralmas állapotban w ostatnich czasach az utolsó időben w ostatniej chwili az utolsó pillanatban w ostatniej chwili dopadł do mety v. mety az utolsó pillanatban befutott a célba w ostatniej instancji végső fokon, a legfelső fokon v. fórumon w ostatniej sekundzie az utolsó pillanatban w ostatnim czasie często podróżuję az utóbbi időben gyakran utazom w ostatnim okresie swego życia élete legvégső szakaszában w otoczeniu czego vmitől övezve, vmivel körülvéve w owym czasie [wtedy, wówczas] akkoriban, annak idején w owych czasach azokban az időkben; akkoriban w pace (lat.) in pace; békében w pajęczynach pókhálós W. Pan, W. Pani, W. Państwo (wielmożny, wielmożna, wielmożni) nagyságos w pańskie ręce! egészségére! (ivásnál) w parę tygodni później néhány hét múlva, néhány héttel később w pasy, w paski csíkos w październiku októberben w pełni sił ereje teljében w pełnym ruchu teljes mozgásban w pełnym uzbrojeniu teljes fegyverzetben w pepitkę pepita w pewnej mierze bizonyos mértékben, bizonyos fokig; némileg, némiképp, vagy w pewnych okolicznościach zarażać bizonyos feltételek mellett fertőz w pewnych okolicznościach uaktywnić się bizonyos feltételek mellett aktivizálódik w piątek pénteken w piątkowy dzień pénteki napon, pénteken w piecu buzuije się a kályhában ropog a tűz w pieluchach pólyás korában, csecsemőkorában w pierwszej kolei először; elsősorban w pierwszej kolejności elsősorban w pierwszej linii elsőfokú w pierwszych rzędach az első sorokban v. sorban w pierwszym rzędzie az első sorban; elsősorban w pierwszym zapędzie gniewu első haragjában w pięciu wypadkach öt esetben w piętkę gonić ész nélkül szaladgálni w plynie folyadékban; folyékonyan, folyékony alakban, folyadék alakjában w pobliżu közel, a közelben, közelében; vminek a közelében v. szomszédságában w pochodzie brały udział wszystkie organizacje miejscowe a felvonulásban valemennyi helyi szervezet részt vett w pociągu vonaton w pociągu zginęły mi dokumenty i pieniądze a vonaton eltűntek az irataim és a pénzem w pocie czoła arca v. arcának verejtékével w poczekalni pełno interesantów a várószoba megtelt ügyfelekkel w podeszłym wieku előrehaladott korú; éltes, koros w podobny sposób hasonló módon, hasonlóan, hasonlóképpen w podrygach ugrándozva, szökelve w podskokach [bardzo szybko, błyskawicznie] ugrálva, szökellve w podziemiu a föld alatt; a föld gyomrában v. méhében w podzięce köszönetből, hálából w pogotowiu készenlétben w pojedynkę [bez udziału lub pomocy innych] egyedül, magányosan; mások segítsége nélkül w pokoju! nyugodjék békében! w pokoju jest dużo rzeczy (obraz i lapma) a szobában sok dolog van (kép és lámpa) w pokoju jest jasno a szobában világosság van w pokoju są studenci a szobában egyetemisták vannak w pokoju tym cztery kąty a piec piąty [ebben a szobában négy sarok van, az ötödik a kályha] (átv.) (közm.) csak a négy üres fal; üres a szoba; ("Cztery kąty i piec piąty") (gyermekjáték) w Polsce Lengyelországban w Polsce przy rozmowach telefonicznych na terenie kraju należy wykręcić 0, natomiast w przypadku rozmów zagranicznych 00 Lengyelországban a belföldi távhíváshoz 0-t, a külföldi távhíváshoz 00-t kell tárcsázni

31 7321 w polu zboża już dostawały a földeken már beérett a gabona w połowie félig, középen w połowie czego vminek a közepén v. közepében v. derekán w połowie drogi feleúton, félúton w połowie lutego február közepén w połowie maja május közepén v. felében w połowie zimy tél derekán, télvíz idején; a tél kellős közepén w połowie życia az élet útjának felén, élete derekán w południe [przyimek; rzeczownik, (biernik)] délben [elöljárószó + főnév (tárgyeset)]; délben (12:00); délidőben w południe był war nie do wytrzymania délben a hőség kibírhatatlan volt w południe jem obiad délben megeszem az abédet (megebédelek) w pomoc komu przybywać segítségére lenni vkinek w pomoc komu przychodzić segítségére jönni vkinek w poniedziałek hétfőn w poniedziałki muzea są nieczynne (zamknięte) hétfőn a múzeumok zárva vannak w poprzek széltében, keretsztben, haránt, haránt irányban; (czego) keresztül, keresztül-kasul (vmin) w poprzek czego v. do czego vminek az irányában w porę jókor, időben, kellő időben, idejében, pontosan, a legjobbkor w porę spostrzegi idejében vette észre w porównaniu (z kim/czym) összehasonlítva (vkivel/vmivel); (vkihez/vmihez) viszonyítva, (vkihez/vmihez) képest w porządeczku rendben van, rendicsek w porządku! rendben! rendben van! w posagu hozományba w postaci alakjában w postaci ciągu czego vminek folytatásában w poszczególnym wypadku különleges esetben w poszukiwaniu czego vminek a keresésében w pośladek fenékbe, popsiba w pośladku fenékben, popsiban w pośpiechu sietve, sebtében, sietségben w potrzebie poznasz przyjaciela (közm.) az igazi barátot a bajban lehet megismerni w pozycji leżącej fektében w pół drogi félúton w pół godziny to zrobię fél óra alatt megcsinálom (ezt) w pół śnie félálomban w pół śnie majaczyły mu się różne rzeczy félálmában különféle dolgok forogtak az eszében w półkole [zob. półkolem] félkörben w półokrąg [łukowato, półkoliście] félkörben w półśnie félálomban w pracy jest nieznużony a munkában fáradhatatlan w praktyce [w rzeczywistości] a gyakorlatban; gyakorlatilag w prawo jobbra w prawo zwrot! wojsk jobbra át! w prążki csíkos w proces zawikłać v. zaplatać kogo perbe keverni vkit w proch się rozsypać porrá válni w prostej linii egyenes vonalban w prostej linii od kogoś egyenes ágon vkitől w przeciągu belül (idő) w przeciągu czego vmi folyamán, alatt w przeciągu dwudziestu czterech godzin huszonnégy óra alatt v. órán belül w przecięciu átlagosan w przeciwieństwie (do kogo/czego) (vkivel/vmivel) ellentétben (szemben) w przeciwieństwie do tego ezzel ellentétben w przeciwnym razie ellenkező esetben w przeddzień, w przededniu [1. w dniu poprzedzającym coś; 2. w czasie poprzedzającym jakieś zdarzenie, jakiś fakt, jakąś chwilę itp.] előző nap, előző este, előest; (czego) (vmi) előestéjén, előző napon, előesten; az előtti napon w przeddzień wyjazdu az elutazás előtti napon w przededniu wielkich wydarzeń a nagy események előestéjén w przedpokoju leży wycieraczka a lábtörlő az előszobában fekszik v. van w przedziale były jeszcze dwa luźne miejsca a szakaszban volt még két üres v. szabad hely w przejeździe [przejeżdżając, na krótko] átutazóban, átkelőben, átvonulóban w przekonaniu abban a hitben w przekonaniu, że nie jest to kryzys: abban a hitben, hogy nem lesz krízis w przelocie [mimochodem, przy sposobności] futtában, röptében w przenośni [przenośnie, obrazowo] átvitt értelemben, képes értelemben; szemléltető módon, színesen, elevenen, képletesen w przenośnym znaczeniu (przen.) átvitt értelemben (átv., á.é.) w przeplatankę összekeverve, összezavarva, össze-vissza, keresztül-kasul w przeszłym roku tavaly

32 7322 w przeświadczeniu, że - abban a meggyőződésben, hogy w przód előre w przypadku (czego) (vmi) esetében w przybliżeniu [niezupełnie dokładnie, mniej więcej, około] hozzávetőlegesen, körülbelül; hozzávetőleg, megközelítőleg w przybliżeniu megközelítőség; megközelítőleg w przyszłości jövőre, a jövőben, ezentúl w przyszłości karany büntetett előéletű w przyszłości niekarany büntetlen előéletű w przystępie gniewu hirtelen haragjában w przyszłym miesiącu jövő hónapban w przyszłym roku jövő évben, jövőre w przyszłym roku zacznę pracować jövőre dolgozni kezdek w przyszłym tygodniu jövő héten w przyszłym tygodniu będę w Warszawie a jövő héten Varsóban leszek w przyszłym wieku a jövő században w przytomności czyjej vkinek a jelenlétében w ramach (czego) (vminek a) keretében, keretén belül w ramach konwencji a szerződés keretében w ramach zawartych umów a megkötött szerződések keretében v. keretein belül w randze majora őrnagyi rangban w razie czego vmi esetén; az esetben, hogy; netalántán; abban az esetben, ha vmi történik w razie konieczności szükség esetén w razie niebezpieczeństwa dla mieszkańców a lakosságot fenyegető veszély esetén w razie potrzeby szükség esetén w razie przeszkody nehézségek esetén, ha akadályok merülnek fel v. támadnának w razie śmierci halál esetén w recepcji recepción w rekordowym temple rekordidő alatt w restauracji étteremben w rewanżu viszonzásul, viszonzásként w rezultacie [w końcu, ostatecznie] végleg, véglegesen, (wreszcie) végül, végre; elvégre, utóvégre; végeredményben w rękawiczce kesztyűs w ręku kézben, kezében w rocznicę (czego) (vminek az) évfordulójára w rok później egy év múlva; egy évvel később w roku ban w roli głównej N. N. főszereplő: N. N. [Piotr Adamczyk zagra główną rolę w nowej wersji kultowej komedii] w rozumieniu politycznym politikai értelemben w różne strony minden irányban; mindnfelé w równej mierze egyenlő mértékben w różne kierunki sokfelé w różnych kolorach különböző színekben w rumel (átv.) egészen, teljesen, kivétel nélkül w rzeczywistości valóban, igazán, valósággal w szachownicę sakktáblaszerű v. sakktáblaszerűen történő elhelyezés w sali są kolorowe kwiaty i obrazy a szobában színes virágok és képek vannak w salonach sprzedaży telefonów komórkowych a mobil üzletekben w sam czas idejében; éppen idejében; a maga idejében, jókor, éppen jókor, épp a legjobbkor, (éppen) kellő időben; idejekorán w sam raz jókor, legjobbkor; (éppen) jókor; éppen akkor; (arg.) belevaló w sam raz pasuje do niego nagyon illik hozzá; éppen rászabták w samą porę időben, éppen jókor, legjobbkor w samej rzeczy valójában, voltaképpen, lényegében, a dolog lényegét illetően w samo południe éppen v. pontosan délben w samolocie repülőgépen w sąsiednin sklepi a szomszéd üzletben w sekrecie titokban, titkon, bizalmasan w sercu Warszawy Varsó szívében, Varsó központjában w sierpniu augusztusban w sile wieku ereje teljében; a legszebb férfikorban, élete teljében w skali jeden do dziesięciu tysięcy egy a tízezerhez méretarányban (M = 1:10 000) w sklepie boltban w sklepie Cepelii népművészeti boltban w sklepie muzycznym a hangszer- és zeneműboltban w sklepie obuwniczym i galanterii skórzanej a cipő- és bőrdíszműüzletben w sklepie sportowym a sportboltban w sklepie spożywczym élelmiszerboltban w sklepie tekstylnym méteráruüzletben, textilboltban w sklepie warzywno- owocowym a zöldségesnél

33 7323 w sklepie z artykułami gospodarstwa domowego vas- és edényboltban w sklepie z artykułami papierniczymi a papírés írószerboltban w sklepie z galanterią damską i męską divatüzletben w sklepie z konfekcją damską i męską a női és férfi konfekcióüzletben w sklepie z zabawkami a játékboltban w skok ugrással, ugrásokkal; abbana pillanatban, azonnal w skos [przecinając jakąś powierzchnię pod kątem ostrym] ferdén, görbén, keresztbe, átlósan w skróceniu rövidítve, kivonatosan, röviden, rövidítésben w skutek (czego) (vmi) következtében, (vmi) folytán w słońcu a napban w służbie szolgálatban w smak mu to poszło nem volt ínyére w sobotę szombaton w sobotę będzie u mnie rodzina i muszę być w domu szombaton nálam lesz a család, és otthon kell lennem w sosie (étel) szósszal, szószban w sosie pomidorowym paradicsomszószban w sosie własnym saját levében w sposób módon w sprawie ügyben w sprawie proszę zwrócić się do recepcji! a ügyében legyen szíves a recepcióhoz fordulni! w sprawie osobistej személyes ügyben w stadium tworzenia az alakulás szakaszában v. stádiumában; alakulás v. megalakulás közben w stanie képes (vmire) w stanie nienaruszonym épen w stanie nieprzytomnym magánkívül w stanie nietrzeźwym ittas állapotban w stanie nieuporządkowanym rendezetlenség w stanie niewykończonym félkész állapotban w stanie początkowym kezdeti stádiumban, eredeti állapotban w stanie półpłynnym félig folyékony állapotban w stanie spoczynku nyugalmi állapotban, nyugalomban; nyugalmazott w starym piecu diabeł pali [öreg kályhába ördög fűt] vén kecske is megnyalja a sót w sto fałd i zmaszczek wyrzeżbione czoło keresztül-kasul ráncos v. barázdás homlok w stosunku (do czego) (vmihez) viszonyítva, (vmire) vonatkozólag v. vonatkozóan; vmivel arányban, vmihez viszonyítva w stosunku do mnie irántam, velem szemben, hozzám, velem kapcsolatban w stosunku do siebie egymáshoz való viszonyban, maga iránt, önmagát illetően, ami őt illeti w streszczeniu sprzedstawiało się to tak: - röviden összefoglalva, körülbelül ez derült ki. w stronę felé, oldalra w stronę czego vminek az irányában, vmi felé w stronę do domu hazafelé w stu procentach száz százalékig w styczniu januárban w swoim czasie kellő időben, idején; a maga idejében, a kellő időben w swoim domu otthonában, saját lakásában w swoim ostatnim liście piszesz, że... legutóbbi leveledben írod, hogy. w swoim rodzaju a maga nemében w szczególności [szczególnie, zwłaszcza] különösen, különösképpen w szczęściu i nieszczęściu jóban-rosszban w szeregu zbiórka! (wojsk) sorakozz! w szkocką skótkockás w szkole iskolában w szkolnym wieku iskoláskorú w ścisłym gronie zártkörű w ścisłym tego słowa znaczeniu a szó szoros értelmében w ślad nyomán, nyomdokain, szerint w śmiech co obracać nevetségbe fullasztani vmit w średnim wieku középkorú w średnio nagrzanym piekarniku mérsékelt, egyenletes tűzön w środę szerdán w środku középen, benn, belül, odabenn; vminek a közepében, vmin belül w świątek i piątek mindig; minden áldott nap w świetle czego vminek fényében w święta ünnepekkor, az ünnepek idején v. alatt w tajemnicy titokban w taką piękną pogodę lubię spacerować ilyen szép időben szeretek sétálni w taką pogodę ebben az időben, ilyen időben w taki sposób ily v. oly módon, így v. úgy; ilyenformán, ilyen módon w takich okolicznościach ilyen körülmények között w takich a. podobnych wypadkach ilyen esetekben w takim razie ebben az esetben; eszerint, olyankor; így hát, tehát w takiż sposób ugyanazon v. ugyanilyen módon w takt melodii a zene ütemére

34 7324 w takt muzyki zene ütemére w tamtą stronę afelé w tamtym kierunku afelé w te pędy egyszerre, hirtelen, nekiiramodva w teatrze było przepełnienie a színházban telt ház volt; a színház tömve volt w teatrze były pustki a színház tátongott az ürességtől w tego, w ten abba w ten sposób így, ilyenképpen; ilyen módon; úgy w tej chwili ebben a pillanatban, jelenleg; azonnal, rögtön, tüstént, mindjárt w tej chwili nie ma most éppen nincs w tej książce jest mnóstwo odesłań ebben a könyvben rengeteg utalás van w tej materii ebben a tárgyban w tej restauracji bardzo dobrze gotują ebben a vendéglőben nagyon jól főznek w tej restauracji jest kiepska obsługa ebben a vendéglőben pocsék a kiszolgálás w tej sprawie jest jakieś niepowszednie diabelstwo ebben az ügyben v. dologban van vmi rendkívüli v. furcsa, érthetetlen w tej sprawie nie ustąpię ebből nem engedek w tej sprawie odesłał mnie do swojej matki ebben az ügyben az anyjához küldött v. utasított engem w ten deseń! így valahogy!, ebben a zsánerben! w ten sposób ily módon; így w teorii elméletben w terenie vidéken w terminach zgodnych z planem a tervnek megfelelő határidő alatt v. határidőn belül w tę sprawę musi wkroczyć prokurator ebbe az ügybe bele kell avatkozni az ügyésznek w tę stronę erre w tłoku zatratowano dziecko a tolongásban agyontaposták a gyermeket w tłumie dojrzął znajomego a tömegben megpillantotta ismerősét w tłumie zakotłowało się po raz kolejny a tömeg több sorban gomolygott w to ebbe w to mi graj! helyes!, úgy van!, ez már döfi v. beszéd! w toku (czego) (vminek) folyamán w toku rozmowy a beszélgetés folyamán; a beszélgetés során w trakcie (czego) (vmi) folyamán, (vmi) során w trakcie obiadu ebéd közben w trakcie prac a munkák során w trakcie rozmowy beszédközben, a beszéd során v. folyamán w trymiga, w try miga [wym. w trymiga] [pot. natychmiast, błyskawicznie] azonnal, rögtön, nyomban, tüstént; villámgyorsan w trzech słowach három szóban w trzeciej klasie tłoczno, pierwsza świeci pustkami a harmadik osztály zsúfolt, az első üres w trzecim roku życia hároméves korában w trzecim wieku przed naszą erą az időszámítás előtti 3. században w trzecim wieku przed naszą erą az időszámítás szerinti 3. században w tych okolicznościach ilyen körülmények között w tych rysunkach jest duże humoru ezekben a rajzokban sok humor van w tych zaciętych polemikach wyżywał się w pełni ezekben az elkeseredett vitákban egészen v. teljesen kiélte magát w tygodniu hétközben w tyle hátul w tył hátra, visszafelé, hátrafelé w tył zwrot hátratekintve w tył zwrot! hátra arc! w tył zwrot! (w seksie) hátra arc (szexhelyzet) [Ennél a póznál a nő háttal ül fekvő partnere ölébe. Előre nyújthatja a lábait, vagy a férfi mellé térdel, és a kedvese térdeibe kapaszkodva emelkedik és ül vissza. Ez a helyzet egészen különleges szögbe helyezi a péniszt, ami a nő számára különlegesen izgatóan hat.] w tym abban, ebben, ennyiben w tym biegu odstał od nich ebben a futamban messze lemaradt tőlünk w tym celu evégett; ebből a célból w tym czasie azalatt, ezalatt (idő); ekkor, ilyenkor, időközben w tym czasie proszę przejrzeć gazety nézze át addig az újságokat!; ezalatt nézzá át az újságokat! w tym domu straszy ebben a házban kísértet van v. jár w tym domu urodził się (żył, zmarł) jeden z wielkich pisarzy polskich ebben a házban született (él, halt meg) az egyik nagy lengyel író w tym domu wszystko jak w zegarku ebben a házban minden úgy jár, mint az óraszerkezet w tym dziele są braki ebben a műben hiányok vannak, ez a mű hiányos w tym explicite to też mieści się; w tym explicite to też jest zawarte ebben explicite az is benne van w tym jest sporo niedokładności sok hiba van ebben; ebben sok a a pontatlanság

35 7325 w tym kapeluszu jest mu/jej bardzo do trawzy jól áll az arcához ez a kalap w tym kierunku erre w tym kolorze jest mu/jej bardzo dobrze jól áll neki ez a szín w tym kolorze jest panu (pani) bardzo do twarzy ez a szín nagyon jól áll önnek w tym kolorze jest panu (pani) bardzo dobrze ez a szín nagyon jól áll önnek w tym leży przyczna ebben rejlik az oka vminek w tym małym pokoiku pracuję wieczorami ebben a kis szobában szoktam esténként dolgozni w tym miejscu zatonął niejeden człowiek ezen a helyen nem egy ember fulladt már a vízbe w tym miesiącu ebben a hónapban w tym momencie ekkor w tym musi coś być ebben lennie kell vminek w tym nie ustąpię ebből nem engedek w tym pensjonacie jest dobry stół ebben a penzióban jó az ellátás v. a konyha v. jól főznek w tym roku ebben az évben; idén, ez évben w tym roku planuję wyjazd do Europy Zachodniej az idén Nyugat-Európába készülök w tym samym czasie ugyanakkor, ugyanebben az időben w tym samym dziele idézett helyen (i. h.) w tym samym miejscu ugyanitt w tym sensie ebben az értelemben w tym sęk! itt van a kutya elásva!; itt a bökkenő v. bibi! w tym tkwi jakiś podstęp ebben van vmi csel v. ravaszság v. fortély w tym tygodniu ezen v. e a héten w tym tygodniu grają kilka dobrych sztuk, głównie klasyków ezen a héten játszanak néhány jó darabot, főleg klasszikusokat w tym tygodniu jestem w domu ezen a héten itthon vagyok w tym ubraniu jest mu/jej bardzo dobrze jól áll neki ez a ruha w tym utworze jest duża doza dowcipu ebban a műben jó adag szellemesség van w tym wieku już nie wypada ebben a korban már nem illik w tym względzie ebben az esetben w tym zakresie e téren w tym zwrot! hátra arc! w tysiącleciu évezredben w twardej oprawie keménykötésű (könyv) w ubiegłym miesiącu a múlt hónapban w ubiegłym roku múlt évben, tavaly w ubiegłym roku mieliśmy karnet tavaly bérletünk volt w ubiegłym roku byłem (byłam) na wczasach nad Balatonem tavaly a Balatonnál nyaraltam w ubiegłym tygodniu też nie pracowałem (pracowałam) a múlt héten sem dolgoztam w ubiegłym wieku a múlt században w ulewny deszcz zuhogó esőben w urządzeniu jej mieszkania jest wiele fantazji lakásának berendezésében sok az eredeti elgondolás w usta szájon w ustawowym terminie törvényes határidőn belül w Warszawie Varsóban w warszawskim Muzeum Narodowym ten dział jest bardzo bogaty a varsói Nemzeti Múzeumnak ez a része nagyon gazdag w wiadomej sprawie közismert v. ismeretes ügyben w widocznym miejscu jól látható helyen w wieku évszázadban w wieku szkolnym iskolás korú w wieku trzech lat hároméves korában w wielu miejscach sokfelé w większości wypadków az esetek többségében; jobbára w wigilię karácsonyeste, karácsony vigiliáján w wigilię wyjazdu az elutazás előestéjén w właściwym czasie megfelelő időben, jókor w wolnych chwilach szabad időben; szabad idejében, a szabad pillanatokban w wydaniu autora a szerző kiadásában w wydaniu broszurowym fűzve w wyniku (czego) (vmi) következtében, eredményeképpen w wyniku podziału księstwa a hercegség felosztása következtében w wypadku abban az esetben w wypadku, gdy abban az esetben, ha w wypadku obrony własnej z konieczności jogos önvédelem esetén w wykonaniu (vkinek az) előadásában w wysokim stopniu nagymértékben w zagłębieniu zebrała się woda a mélyedésben összegyűlt a víz w zakresie prawa a törvény v. jog alapján w załączeniu csatolva; mellékelten, csatoltan, mellékelve w zamian [dając lub otrzymując jakąś rzecz za inną] cserébe; (czego) vmi helyett,

36 7326 (valami) fejében; vmi helyébe v. helyében; ellenszolgáltatásképpen w zamian za vmi helyett, vmiért cserébe w zanardze co włożyć kebelébe tesz v. rejt vmit w zapale (czego) (vminek) a hevében: w zapieczętowanej kopercie lepecsételt borítékban w zaraniu hajnalban, virradatkor w zaraniu życia élete hajnalán w zarysie vázlatosan w zasadzie alapjában véve, lényegében, elvileg w zasadzie masz słusność elvilag valóban igazad van; elviekben igazad van w zasadzie zgadzam się na to elvileg v. elvben beleegyezem w zastępstwie (wz.) helyett (h.) w zastoju handlowym kereskedelmi pangás v. depresszió idején w zdrowym ciele zdrowy duch ép testben ép lélek w zdumienie kogo wyprawić csodálkozásba ejteni vkit w zgodzie z czymś vmivel egyetértésben; vminek megfelelő w złej chwili rosszkor w złę godzinę rosszkor w załączeniu posyłam mellékelten küldök... w zawieszaniu függőben w zawody (dawno) gyorsan, teljes erejéből, ügetve w zeszłą sobotę telefonowałem (telefonowałam) w sprawie pokoju a múlt szombaton telefonáltam a szoba miatt w zeszłym miesiącu múlt hónapban w zeszłym roku múlt évben, tavaly w zeszłym tygodniu múlt héten w zimie télen w złym usposobienie [bez humoru] kedélytelen w zmniejszeniu kicsinyített w znaczeniu przenośnym átvitt értelemben w znacznej mierze jelentős mértékben; jelentősen w znaku (czego) (vminek a) jegyében w zupełności teljes épségben w związku z czymś vmivel kapcsolatban; vminek a kapcsán w związku z tym ezzel kapcsolatban w związku z Twoją prośba... kéréseddel kapcsolatban... w zwolnionym tempie lassított ütemben w zwykły sposób szokásos módon w zysku nyereségként w żaden sposób sehogy, sehogyan; semmiképp, semmiképpen, semmi módon, semmi estre sem, semmi szín alatt, sehogyse w żadnym bądź razie semmi esetre sem w żadnym razie semmi esetre; semmi estre sem w żadnym kierunku semerre w żadnym wypadku semmi esetre sem, semmiképpen, semmi esetre w żadnym wypadku bym tego nie zrobił (zrobiła) ezt semmi esetre sem tenném! w żniwa aratáskor w- [1. przedrostek tworzący czasowniki pochodne, oznaczający wprowadzenie, włożenie, wniknięcie do wnętrza czegoś, np. wbić, wcisnąć, otoczenie, otulenie, czymś jakiegoś przedmiotu (zwykle: części ciała) tak, aby znalazł się on wewnątrz czegoś, np. włożyć (rękawiczki), wciągnąć (spodnie), ruch z dołu ku górze, np. wbiec (na piętro), wdrapać się (na drzewo), włączenie w całość, w zakres czegoś, np. wliczyć, wpisać, uintensywnienie jakiejś czynności (zwykle z zaimkiem się), np. wczytać się, wsłuchać się (w coś); 2. część składowa niektórych wyrazów złożonych o pisowni łącznej, np. wbrew, wówczas, wniebogłosy] (lat.) prefixum; (nyelvt.) (przedrostek) előtag, előrag; igekötő W3, WWW [skrót od: World Wide Web] W3, WWW World Wide Web (világméretű háló) W3 Consortium; World Wide Web Consortium, w skrócie W3C [to organizacja, która zajmuje się ustanawianiem standardów pisania i przesyłu stron WWW. Została założona 1 października 1994 roku przez Tima Berners-Lee, twórcę WWW oraz autora pierwszej przeglądarki internetowej i serwera WWW. W3C jest obecnie zrzeszeniem ponad 400 organizacji, firm, agencji rządowych i uczelni z całego świata. Publikowane przez W3C rekomendacje nie mają mocy prawnej, nakazującej ich użycie.] W3 Consortium, World Wide Web Consortium; W3C World Wide Web Consortium; (WWW- Consortium) - W3C szabványosító iroda [1. Olyan szervezet, amely a HTML szabványosítására és fejlesztésének koordinálására jött létre. A szervezetnek több cég is tagja, elnöke pedig Tim Berners-Lee, az az angol úriember, akinek a fejéből a CERN-nél (európai nukleáris kutatóintézet, Svájc) töltött évei alatt pattant ki a World Wide Web -- és annak az alapját képező dokumentum leíró nyelv, a HTML -- ötlete. Ha a szervezet tevékenységéről többet szeretne megtudni, akkor látogasson el a honlapjára. 2. a WWW-vel kapcsolatos fejlesztések koordinálását, az új protokollok

37 7327 és jelölő nyelvek (HTML, XML stb.) szabványosítását végző szervezet; 3. egy konzorcium, mely nyílt szoftver szabványokat ajánlásokat, ahogy ők hívják alkot a világhálóra (World Wide Web). A konzorciumot Tim Berners-Lee vezeti, az URL (Uniform Resource Locator, univerzális erőforrás azonosító), a HTTP (HyperText Transfer Protocol) és a HTML (HyperText Markup Language, hipertext leíró nyelv) eredeti megalkotója. Ezek a technológiák alkotják még ma is a Web alapjait. 4. világiroda a cégérdekektől független Web- szabványok (új protokollok, html-címkék, stb.) létrehozására; tagja az ISOC-nak; a rohamosan szaporodó, a W3Chonlapon tárgyalt javaslatok előrevetítik fejlődés lehetséges irányait] wab [wabienie zwierzyny łownej podczas polowania przez naśladowanie głosów zwierząt lub przez wystawienie żywego albo wypchanego ptaka] (vad) csalsíp wabacz układu przesuwania taśmy magnetofonowej szalagtovábbító egység WABI (Windows ABI Windows Application Binary Interface) [oprogramowanie firmy Sun Microsystems, które umożliwia emulację systemów Microsoft Windows; tłumaczy ono wywołania aplikacji Windows na wywołania X Window System.] WABI (Windows Application Binary Interface) [UNIX operációs rendszer alatt Windows alkalmazói programot futtató program (DOS és Windows nélkül).] wabiąco csábítóan, ingerlően wabiący, -a, -e [atrakcyjny, kuszący] (atrakcyjny) attraktív, látványos, vonzó, mutatós, érdekes; (kuszący) kísértő, csábító wabić [1. działać przyciągająco; 2. przynęcać zwierzęta; 3. o zwierzętach: przyzywać drugie zwierzę, wydając charakterystyczny głos lub wydzielając charakterystyczny zapach; 4. nazywać zwierzę nadanym mu imieniem; też: przywoływać zwierzę jego imieniem] csalogatni (állatot), hívogatni; kicsalni; (átv.) vonzani, csábítani, csalogatni; édesgetni wabić ptaki udając ich głos hangukat utánozva csalogatni a madarakat; a madarak hangját utánozva csalogatni őket wabić psa kawałkiem kiełbasy egy darab kolbásszal csalogatja a kutyát wabiła go zalotnym spojrzeniem csábos tekintettel csalogatta őt wabić się [1. o zwierzętach: przywoływać się wzajemnie; 2. o oswojonym zwierzęciu: nazywać się] csábíttatja v. tőrbe csalatja magát; nevezik, hívják wabiec uhu (csalimadár) wabienie csábítás, csalogatás, csáb, hitegetés wabik [1. przyrząd do wabienia zwierzyny; 2. to, co nadaje atrakcyjności seksualnej; 3. to, co wabi, budzi zainteresowanie] csalétek; (wdzięk) csáb, csábítás, csalétek, báj, bűbáj wacan (dawno) kend (megvetően v. vállveregetve) Wacek Wacław kics. wacek [w dawnej polszczyźnie woreczek kieszonkowy na pieniądze, skórzany lub płócienny, inaczej burska, kaletka. Wackarzem zwano rzemieślnika, który takowe wyrabiał.] (dawno) (torba) táska, oldalzsák, szeredás; pénztárca wachlarz [1. płaski, lekki przedmiot, rozkładany półkoliście w ręku, używany do chłodzenia się przez powodowanie ruchu powietrza; 2. o czymś rozchodzącym się promieniście z jednego miejsca lub ułożonym półkoliście; 3. rozpiętość, różnorodność; 4. plisowany pas materiału, wstawiany do spódnicy, rozszerzający się ku dołowi; 5. symbol władzy w formie pęku dużych piór osadzonych na długim trzonku; 6. ogon głuszca] legyező; (átv.) legyezőalakú tárgy; kör, tér, terület, skála, kiterjedés wachlarz asortymentu a választékok széles skálája wachlarz grecki [popularny ok. IV wieku p.n.e., wytwarzano go z liścia palmowego, albo malowanych deseczek, w użyciu były również wachlarze wyplatane z włókien papirusów. Miał kształt serca. Dla ochrony przed urokami nalepiano na wachlarze pawie pióra. W Grecji nazywany ripis bądź ripidion.] (gör.) ripidium; szív alakú görög legyező [1. ősi időtől fogva a művelt és a műveletlen népeknél egyaránt elterjedt eszköz, mely hűsítés vagy tűz élesztése céljából légramlatot idézünk elő, rovarokat, különösen legyeket kergetünk, végül a nap sugarai ellen védekezünk. Legkezdetlegesebb alakja a tollból, szőrből, vagy növényi rostokból, s e félékből összekötözött és nyélhez erősített pemet, mely bozontos állati farkhoz hasonlít. Egyiptomi és persa festményeken olyanok is fordulnak elő, melyek lekunkorodó végü egy szál hosszu tollból állanak és melyek csakis a rovarok elleni védekezésre szolgáltak. A középkorban flabellum v. ripidion nevezetü legyezővel űzték el a legyeket az Úr asztalán levő kenyérről és borról. További kezdetleges alak a levél, mely p. a pálmalevél össze nem hajtható lapjából és annak szárából áll. A levélnek lapját szalma,

38 7328 kelme, v. papir helyettesítheti. Az ókori népeknél, s egyiptomiaknál a lotosz leveléből, nemkülönben virágából és a pálma leveléből készített legyező általános volt. A görög és római nők részint ilyen, részint tollakból készült L.-t használtak. A khinaiak és a japániak régi időtől fogva festett papirból készítik levélalaku legyezőiket, a papirt gyakran bambusznádból való bordákra feszítik. A kerékalaku legyező körben kifeszített selyemből vagy pergamentből, vagy pedig sugarakként elrendezett tollakból, s eféléből való. Ilyen a görögkeleti egyházban a szeráf fejéből kinövő hat szárny (hexapterigenes). 2. középkorban flabellum vagy ripidion nevezetű legyezővel űzték el a legyeket az Úr asztalán levő kenyérről és borról. További kezdetleges alak a levél, mely pl. a pálmalevél össze nem hajtható lapjából és annak szárából áll. A levélnek lapját szalma, kelme, vagy papír helyettesítheti. Az ókori népeknél, s egyiptomiaknál a lotosz leveléből, nemkülönben virágából és a pálma leveléből készített legyező általános volt. A görög és római nők részint ilyen, részint tollakból készült legyezőt használtak.] używane były w XVI wiecznych Włoszech.] (lat.) fabellum; római legyező Fabellum wachlarze składane [znane w Europie od XVI wieku, miały formę półkolistą. Wytwarzano je z rożnych materiałów np. piór strusich (XVIII wiek), mogły być wykonane z perłowca zdobionego ażurem i złotem albo na stelażach z pokryciem papierowym lub skórkowym (z tzw. skórki łabędziej). Malowane, czasem przez popularnych w danym okresie mistrzów pędzla. Wachlarze wróciły do łask w XIX wieku, wtedy w ich papierowych pokryciach zastosowano litografię.] öccscsukható legyezők [Minthogy a kelmét, hogy kerek alakot öltsön, hajtékokba kellett szedni, a kerekalakuból keletkezett az összehajtható legyező Theodolinda longobard királynénak (Kr. u. VI. sz.) összehajtható legyezője volt. A középkorban leginkább tollakból készített, levélalaku, össze nem hajtható legyező dívott. Az összehajtható legyező Európában a XVI. sz.-ban kínai hatás alatt vált általánosabbá; keskeny és vékony küllőik elefántcsontból, teknősbékából, szaruból vagy fából van.] Ripidium wachlarz rzymski [noszący łacińską nazwę flabellum. Miał on kształt prostokątnej sztywnej chorągiewki osadzonej na rączce do trzymania, która była zarazem osią obrotu wachlarza. Stosowany w Rzymie w IV wieku. Bardzo podobne wachlarze wachlarz towarów importowanych a behozott árufajták választéka wachlarzowato legyezősen, legyező alakúan wachlarzowaty, -a, -e [przypominający kształtem wachlarz lub rozkładający się

39 7329 jak wachlarz]; wachlarzykowaty legyezős, legyező alakú wachlarzyk 1 legyezőcske, kicsi legyező wachlarzyk 2 [1. rodzaj kwiatostanu z grupy wierzchotek jednoramiennych. Ma kwiat na szczycie pędu; 2. bot. typ kwiatostanu wierzchotkowego; pędy kwiatowe boczne wyrastają w jednej płaszczyźnie, lecz na przemian; np. u kosaćca] legyező virágzat, legyező alakú virágzat Wachlarzyk, dwurzędka (Distichium capillaceum) [typ kwiatostanu wierzchotkowego, w którym odgałęzienia I, II i dalszych rzędów wyrastają w jednej płaszczyźnie, lecz układają się na przemian w dwie strony. Wachlarzyk charakterystyczny jest dla kosaćców (Iris).] (növ.) Distichium capillaceum Rend: Dicranales Család: Nemzetség: Faj: Ditrichaceae Distichium Distichium capillaceum Wachlarzyk wachlować [1. poruszać miarowo wachlarzem lub innym przedmiotem, wywołując ruch powietrza; 2. poruszać czymś] legyezni; (átv.) legyezni, lengetni, lebegtetni, mozgatni wachlować się [wachlować samego siebie] legyezi v. legyezgeti magát wachlować się chusteczka zsebkendővel legyezi magát wachmistrz [stopień podoficerski w kawalerii; też: podoficer mający ten stopień] strázsamester wachta [służba na statku pełniona w określonym czasie przez część załogi; też: część załogi, która pełni tę służbę] (haj.) őrség, őrszolgálat, ügyelet wachter [wächter; bakter] (ném.: wächter) bakter; vasúti pályaőr (dróżnik), váltóőr (dróżnik zwrotniczy); éjjeli őr (stróż nocny), csősz wachtyrz [stróż] [Teatr Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] őr waciak [pot. watowana kurtka robocza] vatelinnal bélelt munkásöltöny, pufajka wacik [kulisty kawałek waty] gyapot-, vatta dugasz, tampon waciki kosmetyczne vattapamacs Wacław [1. Słowiańskie imię Wacław najbardziej popularne jest w Czechach, gdyż nosili je pierwsi czescy królowie. Czysto polska odmiana tego imienia to "Więcesław"; 2. imię męskie pochodzenia słowiańskiego. Wacław jest osobą dużo myślącą. W jego przypadku, dużo nie znaczy skutecznie] Václáv (híresebb); Vencel [szláv német eredetű férfinév, jelentése: koszorú, dicsőség] Wacława Vacláva (híresebb) Wacek, Wacuś a Wacław beceneve waćpan [daw. waszmość pan] (dawno) kegyed, kegyelmed, ön, maga (férfire) waćpani [daw. waszmość pani] (dawno) kegyed, kegyelmed, ön, maga (nőre) waćpanna [daw. waszmość panna] (dawno) kegyed, kegyelmed, ön, maga (lányra) wada [1. ujemna cecha charakteru; 2. brak, uszkodzenie obniżające wartość jakiegoś przedmiotu, systemu; 3. niedorozwój lub nieprawidłowa budowa jakiegoś narządu żywego organizmu] baj, hiba, fogyatékosság, tökéletlenség, gyalóság, negatívum; hátrány; (orv.) hiba, vitium, baj wada dopuszczalna megengedett hiba wada jakościowa minőségi hiba wada konstrukcyjna konstrukciós hiba wada mowy beszédhiba wada organiczna szervi baj v. hiba wada produkcyjna gyártási hiba wada przyrodzona eredendő hiba wada serca szívbaj wada słuchu hallászavar wada ukryta rejtett hiba wada ustrojowa szervi fogyatékossá v. hiba wada w odlewie öntési hiba wada wymowy beszédhiba wada zasadnicza alapvető fogyatékosság v. hiba wadi [arab., suche łożyska rzek na pustyniach płd.-zach. Azji i płn. Afryki, wypełniające się wodą tylko w porze deszczowej] (arab) vádi; (földr.) sivatagi víznyelő; folyómeder, amelyben csak a nagy esőzések idején van víz wadialna kara [prawn. przepadek wadium] elveszett bánatpénz wadium [śrdw.łac. vadium 'zastaw'; 1. kwota składana do rąk osoby rozpisującej przetarg lub wpłacana do depozytu sądowego jako gwarancja, że oferent nie zmieni ani nie wycofa złożonej oferty; 2. kaucja, zastaw, suma składana jako

40 7330 zabezpieczenie dotrzymania warunków umowy, przetargu, licytacji itp. 3. (u Zygmunta Glogera) W prawach polskich vadium znaczyło karę umowną za niedopełnienie obowiązków umownych, oznaczało także zagrożenie karą za przekroczenie zakazu lub na wypadek uczynienia jakowego gwałtu w t. zw. przechwałkach i odpowiedziach. W procesie znaczyło sumę wziętą od strony dla zmuszenia jej uczynienia zadość wyrokowi sądowemu. W końcu znaczyło umowę losową, a wtedy bywały vadia duplicata, triplicata i t. p. W statucie Litewskim vadium nazywa się słusznie po polsku zaręka a niekiedy zakład. Pismo, przez które taka zaręka była założona, nazywało się listem zaręcznym. (Ob. w rozd. I art. 25 i 26, w roz. III art. 31 i w roz. IV art. 74).] (lat.) vadium; bánatpénz; óvadék, kezesség, zálog, kaució wadliwie hibásan, helytelenül wadliwie utworzony wyraz hibásan képzett kifejezés wadliwość hiányosság, hiba, tökéletlenség, baj wadliwy, -a, -e [mający wady, wykazujący braki] hibás, tökéletlen, fogyatékos; hátrányos wadliwa organizacja tökéletlen szervezet wadliwa wymowa hibás ejtés v. kiejtés v. beszéd wadliwa wymowa hibás kiejtés Wadowita [(u Zygmunta Glogera) Przysłowiu polskiemu: Dziękuję ci, aksamicie, kłaniają się Wadowicie dał początek Marcin Wadowita (ur r., zm r.), który acz z ludu pochodził, pracą i nauką dosięgnął wysokich godności, był także rektorem akademii krakowskiej. Marcin Wadowita, Wadovius, przydomek Campius (ur w Wadowicach, zm. 27 stycznia 1641) polski teolog, pisarz religijny, profesor, wicekanclerz i dziekan Wydziału Teologii Akademii Krakowskiej (Uniwersytetu Jagiellońskiego). On to, gdy po raz pierwszy wdział na siebie togę z aksamitem, a ci, co go pierwej lekceważyli z powodu nizkiego urodzenia, teraz pokłon oddać musieli, ująwszy w rękę koniec owej szaty dygnitarskiej, miał powiedzieć: Dziękuję ci, aksamicie..., co powtarzane z ust do ust, stało się przysłowiem.] Marcin Wadowita ( ) a krakkói egyetem rektora nevéből származó szólás (köszöntés) wady i zalety hibák és erények; előnyök és hátrányok wady konstrukcyjne szerkesztési v. szerkezeti hibák wady ludzkie emberi gyalóságok v. hibák wady stylu stílushibák wadzić (wadzę, wadzi) [1. daw. przeszkadzać, zawadzać; 2. daw. doprowadzać do kłótni] zavarni; (táj.) felbujtani, felizgatni; útban állni, ártani wadzić się [daw. kłócić się] veszekedni (veszekszik), marakodni, perlekedni, civakodni, feleselni, vitatkozni, ellenkezni; felizgatja magát wafel [1. ciasto w postaci cienkiego, łamliwego płata, rożka, rurki itp. służące jako foremka do lodów lub kremu; 2. ciastko zrobione z kilku warstw takiego ciasta przekładanego masą o różnych smakach], wafelek ostya, ostyaszelet, ostyalap; nápolyi waflowy, -a, -e ostya, nápolyi Wag (słow. Váh, węg. Vág, niem. Waag) [rzeka w zachodniej Słowacji, w dorzeczu Dunaju. Długość km, powierzchnia zlewni km², średni roczny przepływ u ujścia m³/s. Do dorzecza Wagu należy także polska część Orawy.] Vág (szlovákul Váh, németül Waag) [Szlovákia leghosszabb folyója (403 km, teljes hossza 460 km), a Duna baloldali mellékfolyója] Waga [jeden ze znaków zodiaku; też: osoba urodzona pod tym znakiem] (gwiazdozbiór) (csill.) Mérleg (zodiákus csillagkép) waga [1. przyrząd do pomiaru ciężaru ciał; też: ważenie takim przyrządem; 2. ciężar czegoś, mierzony takim przyrządem; 3. w boksie, zapasach itp.: ciężar ciała zawodnika kwalifikujący go do odpowiedniej kategorii; też: oparta na tej zasadzie kategoria zawodników; 4. ćwiczenie gimnastyczne polegające na przyjęciu pozycji statycznej z jedną ręką lub nogą opartymi o podłoże; 5. ważność, znaczenie czegoś; 6. stary Abraham odważył srebro Efronowi, gdy płacił za pieczarę, kupioną na grób dla Sary. W najdawniejszych czasach ostrzegano już przed oszukaństwem w odważaniu. Waga służy w Piśmie Świętym jako symbol osądzania człowieka. Jest symbolem niedostatku i głodu. W Apokalipsie czarny (wrony) koń (którym jest szatan, ten sam koń, który w wersecie ukazywał się jako biały, rydzy, koloru ognia) będzie miał wagę w ręce, co oznacza, że będzie morzył ludzkość głodem (będzie odważał żywność, której będzie za mało).] (ciężar) súly, (znaczenie) súly, fontosság, jelentőség, komolyság; (przyrząd) mérleg, súly (súlyméréshez); súlycsoport; (ciała) testsúly; (sp) mérlegállás, mérleg

41 7331 waga analityczna [bardzo dokładna waga używana w laboratoriach] analitikus mérleg waga aptekarska patikusmérleg, gyógyszerészmérleg waga brutto [waga towaru wraz z opakowaniem] bruttó súly waga celna vámsúly waga ciężka [kategoria zawodników o wadze ciała: w boksie od 81 do 91 kg, w zapasach od 90 do 100 kg, w dżudo powyżej 95 kg, w podnoszeniu ciężarów od 91 do 108 kg] (sp) nehézsúly waga dla niemowląt csecsemőmérleg waga do listów levélmérleg waga dopuszczalna megengedett súly waga dziesiętna, decymalna [waga dźwigniowa stosowana do wyznaczania dużych ciężarów za pomocą odważników dziesięciokrotnie lżejszych] tizedesmérleg waga fakturowa számla szerinti súly waga hydrostatyczna hidrosztatikai mérleg waga jeszcze nie zrównoważona még kim nem egyensúlyozott mérleg waga kogucia [kategoria zawodników o wadze ciała: w boksie od 51 do 54 kg, w zapasach od 52 do 57 kg, w podnoszeniu ciężarów od 54 do 59 kg, w dżudo do 60 kg] (sport) harmatsúly waga lazienkowa mérleg, fürdőszoba mérleg waga lekka [kategoria zawodników o wadze ciała: w boksie od 57 do 60 kg, w zapasach od 57 do 62 kg, w dżudo od 65 do 71 kg, w podnoszeniu ciężarów od 64 do 70 kg] - (sport) könnyűsúly waga lekkociężka [w podnoszeniu ciężarów kategoria zawodników o wadze ciała od 83 do 91 kg] félnehézsúly waga lekkopółśrednia [w boksie kategoria zawodników o wadze ciała od 60 do 63,5 kg] kisváltósúly (ökölvívásban) waga lekkośrednia [w boksie kategoria zawodników o wadze ciała od 67 do 71 kg] nagyváltósúly waga łączna összsúly waga łącznie z opakowaniem bruttó súly waga musza [kategoria zawodników o wadze ciała: w boksie od 48 do 51 kg, w zapasach od 48 do 52 kg, w podnoszeniu ciężarów do 54 kg] légsúly (ökölvívásban); lepkesúly (súlyemelésben) waga netto [waga towaru bez opakowania] tiszta v. nettó súly waga niedobra hamis mérleg v. mérés waga opakowania göngyölegsúly waga optyczna [waga handlowa, wykazująca ciężar towaru i sumę do zapłaty] optikai súly waga osobowa személymérleg waga papierowa [w boksie kategoria zawodników o wadze ciała do 48 kg] (sport) papírsúly waga piórkowa (sp) pehelysúly waga pocztowa postamérleg waga pomostowa hídmérleg Vasúti hídmérleg - Waga pomostowa typu DGW-B Fot. Schenck Process Waga pomostowa niskoprofilowana LPS waga półciężka (sp) félnehézsúly waga półśrednia (sp) váltósúly (ökölvívásban) waga rzeczywista tényleges súly waga rzymska (zob. bezmian) rugós kézi mérleg waga sprężynowa rugós mérleg waga szalkowa [waga będąca prostą dźwignią równoramienną, dwustronną o symetrycznej budowie] serpenyős mérleg waga średnia (sp) középsúly waga targowa vásári mérleg waga tary tárasúly waga towaru bez opakowania az áru tiszta v. netto súlya waga uchylna [waga dźwigniowa, w której towar, umieszczony na szalce połączonej z jednym ramieniem dźwigni, równoważony jest ciężarkiem osadzonym na stałe na drugim jej ramieniu] kofamérleg, kalmármérleg waga własna önsúly

42 7332 waga żywa élősúly wagabunda [1. łac. vagabundus 'włóczący się' i vagans dpn. vagantis (p.pr.) od vagari (vagare) 'wędrować; tułać się'; włóczęga, tramp, obieżyświat, powsinoga; 2. człowiek lubiący się włóczyć po świecie] (lat.) vagabundus; csavargó, tekergő, kóborló wagant [goliard, śrdw. pieśniarz wędrowny (zbiegły mnich a. student), niekiedy aktor w wesołych widowiskach teatr] (dawno) vágáns; középkorban a vándorló, csavargó diák, barát; (dawno) utazó, vándor, kóborló wagarować csavarogni, tekeregni, kóborolni, kerüli (pl. az iskolát); órát kerülni wagarowicz [uczeń chodzący na wagary], wagarowiczka csavargó, tekergő, iskolakerülő (diák v. diáklány) wagary [samowolne przebywanie ucznia poza szkołą i domem w godzinach zajęć szkolnych] csavargás; iskolakerülés wagi ciężkiej nehézsúlyú wagi i miary [(u Zygmunta Glogera) ob. Miary i wagi w dawnej Polsce (Enc. Star. III, str. 204). Prof. Brückner wylicza przyswojone przez język polski z niemieckiego nazwy miar i wag, np.: mila, cal, wiertel, łaszt, klofta, łatra, mędel, tachry, tuziny, drelinki, fodry i półfodry, fasy, musy, kuchy, łuty, firacyntle, fanczlibru, kloba, szalki, reza, grundwaga, blejczyk, sznurka, sztuka, szychta.] (daw) régi lengyel súlyok és mértékegységek wagina, vagina (wagina czyli kobieca pochwa) [końcowy odcinek żeńskich dróg rodnych] (lat.) vagina; hüvely waginalny, -a, -e [fizj. odnoszący się do pochwy, pochwowy (np. orgazm); por. klitoralny] (lat.) vaginális (pl. közösülés, orgazmus); (orv.) hüvelyi (női nemiszervi; pl. fertőzés, orgazmus) waginizm [Pochwica, zaburzenie seksualne u kobiet polegające na stałym lub okresowym mimowolnym skurczu mięśni pochwy utrudniającym lub uniemożliwiającym odbycie stosunku seksualnego. Przyczyną pochwicy mogą być różne czynniki: ignorancja, lęki, negatywna postawa wobec seksualności, męskie cechy psychiczne, stany zapalne, choroby miednicy. - Hasło opracowano na podstawie Słownika Encyklopedycznego Miłość i Seks Wydawnictwa Europa. Autor - Lew Starowicz. ISBN Rok wydania 1999.] (lat.) vaginizmus; a női hüvelynek fájdalmas érzékenysége, mellyel gyakran görcsös szűkülés is járhat; többnyire ideges tünet wagon [pojazd poruszający się po szynach; też: pojazd kolejki linowej] (ang. waggon) vagon, kocsi; vasúti kocsi; mértékegységben 100 métermázsa wagon bagażowy poggyászkocsi wagon bez miejscówek helyjegy nélküli kocsi wagon bezpośredni közvetlen kocsi wagon bydlęcy marhavagon wagon chłodnia (vasúti) hűtőkocsi wagon cysterna tartálykocsi wagon dla bydła marhavagon, állatszállító (vasúti) kocsi wagon dla niepalących nemdohányzók részére fenntartott kocsi ( nemdohányzó ) wagon dla palących dohányzók részére fenntartott kocsi ( dohányzó ) wadon dla trzady marhavagon wagon do przewozu drobnicy darabáru szállítására szolgáló vasúti kocsi wagon kolejowy vasúti kocsi wagon kryty fedett vagon wagon lodownia vasúti hűtőkocsi wagon osobowy vasúti személykocsi; személyszállító vagon wagon otwarty nyitott vagon wagon pocztowy mozgóposta, postakocsi wagon pulmanowski [kolejowy wagon pasażerski mający długi korytarz, z którego prowadzą wejścia do poszczególnych przedziałów] pullmann kocsi wagon restauracyjny (wars) (fr.) wagonrestaurant; étkezőkocsi wagon rzuca, rzucił a vagon ráz wagon salonowy szalonkocsi; társalgószerűen berendezett vasúti kocsi wagon samowyładowczy önürítős vasúti kocsi v. tehervagon wagon służbowy szolgálati kocsi wagon sypialny (fr.) wagon-lit; hálókocsi wagon towarowy (vasúti) teherkocsi; teherszállító vagon wagon tramwajowy villamoskocsi wagon tranzytowy átmenő kocsi v. vagon wagon węgla egy vagon szén wagon z miejscówkami helyjegyes kocsi wagon zarezerwowany fenntartott kocsi wagon zbiorowy gyűjtővagon wagonetka [mały wagon kolejki wąskotorowej, mający kształt otwartej skrzyni] (bány.) csille, bányacsille

43 7333 wagonik [zdrobnienie od: wagon] csille, kis vagon (normál- v. keskenynyomközű); villamoskocsi wagonik kolejki függővasút kabinja wagonowy, -a, -e vagonwagonowa sprzedaż węgla széneladás vagontételben wagowe [opłata za ważenie ładunku] mérési díj wagowy, -a, -e mérleg-; mérés-, mérési wagowy [pracownik obsługujący wagę]; wagowa mérő, mérlegelő, mérlegkezelő (ffi/nő); méréssel, mérlegeléssel foglalkozó személy wagusy [wycieczki samowolne uczniów w godzinach lekcyj szkolnych] Wagusy (tanulók önkényes kirándulásai az iskolai tanórák idején) wahabizm, wahhabizm [muzułmańska doktryna religijno-polityczna, głosząca powrót do pierwotnej czystości islamu] (vall.) vahabizmus; mohamedán vallási-politikai kinyilatkoztatás [megalapításával Al-Vahab vissza akarta állítani az iszlám eredeti tisztaságát; hívei szigorúan a Korán tanításai szerint élnek; szigorú vahabizmus hajlamos hangsúlyozni a dzsihád kötelességét] wahabicki, wahhabicki, -a, -e (vall.) vahabita-; fanatikus muzulmán szektával kapcsolatos wahabita, wahhabita (vall.) vahabita; a vahhabita szekta tagja [vahhabiták: a XVIII. sz.-ban keletkezett reformizáló jellegű puritán, fanatikus mohamedán szekta Arábiában] wahać się [zob. wahnąć się] ing, himbálódzik; (átv.) ingadozni, tétovázni, habozni wahać się (między czymś) habozni wahadełko [1. zdr. od wahadło w zn. 1.; 2. przyrząd w postaci ciężarka zawieszonego na nici, używany m.in. w radiestezji do wykrywania źródeł naturalnego promieniowania] kis inga, ingácska wahadło [1. część urządzenia służącego np. do pomiaru czasu lub ważenia, wykonująca ruch wahadłowy; 2. ćwiczenie gimnastyczne polegające na wykonywaniu ciałem ruchów wahadłowych] inga wahadło cykloidalne [wahadło matematyczne, w którym punkt materialny, poruszając się, zakreśla cykloidę] cikloidális inga (az inga egy Ciklois-görbe vonalát követi) wahadło fizyczne [ciało zawieszone na osi poruszającej się ruchem cyklicznym wokół położenia równowagi pod wpływem siły ciężkości] fizikai inga [Ha egy merev testet egy tömegközéppontján kívül húzódó vízszintes tengelyre felfüggesztjük, az így létrejött mechanikai rendszer a fizikai inga.] wahadło kompensacyjne kiegyenlítő v. kompenzációs inga wahadło matematyczne [1. punkt materialny, zawieszony na nieważkiej i nierozciągliwej nici, wykonujący cykliczne wahania wokół położenia równowagi, przy czym czas wykonania jednego pełnego cyklu nie zależy od wielkości wychylenia, ale od długości nici] matematikai inga [Az inga egy tömegközéppontján kívüli pontban felfüggesztett test, mely a gravitáció hatására a függőleges síkban lengéseket végez. A matematikai inga olyan idealizált inga, mely súlytalan fonálból és rá erősített tömegpontból áll. A valóságos (fizikai) ingákat a matematikai inga csak jó közelítéssel modellezi.] wahadło sekundowe másodpercinga wahadłowiec [1. pojazd kursujący tam i z powrotem po tej samej trasie; 2. statek kosmiczny, zdolny do wielokrotnego startu z Ziemi na orbitę okołoziemską oraz do powrotu na Ziemię] (űrh.) űrkomp, űrreplőgép wahadłowo ingaszerűen, nem állandóan wahadłowy, -a, -e [1. dotyczący wahadła, zwłaszcza: zaopatrzony w wahadło; 2. kursujący tam i z powrotem po jakiejś krótkiej trasie] ingaszerű, nem állandó wahający się tétova, vonakodó, ingadozó, habozó, megingó, tétovázó; (árak) hullámzó wahanie, wahania [1. niepewność, wątpliwości, brak zdecydowania; 2. zmienność zjawisk zamykająca się w określonych granicach] ingás, rezgés, lengés, változás; (átv.) ingadozás, habozás, tétovázás; hullámzás

44 7334 wahania napięcia feszültségingadozás wahania cenowe árhullámzás wahania cykliczne ciklusos ingadozás wahania koniunkturalne konjunkturális ingadozás wahania kursów árfolyamhullámzás wahania napięcia feszültségingadozás wahania periodyczne periodikus hullámzás wahania popytu kereslethullámzás wahania rynkowe piacingadozás wahanie bizonytalanság; ingadozás; ingás wahanie cen árhullámzás; áringadozás wahanie (pulsacja) szumu fiz. zavaringadozás wahanie kursu árfolyamingadozás wahanie prędkości przesuwu taśmy nyávogás [Flutter] [lemezjátszók vagy magnók egyenfutásának ingadozása. Megkülönböztetnek rövididejű ("flutter") és hosszabb időtartamú ("wow") ingadozást. A magyar szóhasználatban a kettőt együtt minősítik nyávogásnak. A lemezjátszókét szögsebesség-ingadozásnak is nevezik.] wahanie statu zapasów (magazynowych) raktárkészlet ingadozása wahanie się lengés, rezgés, inogás, hullámzás, ringatózás; tétovázás, habozás; határozatlanság wahliwie drzwi lengőajtó wahliwy, -a, -e [1. wykonujący ruchy wahadłowe; 2. mający właściwości odchylania się od właściwego położenia; 3. taki, którego łatwo wytrącić z równowagi, mający zmienne nastroje] ingó wahnąć wahać [poruszyć czymś, wprawiając w ruch wahadłowy] ide-oda mozgatni wahnąć się wahać się [1. poruszyć się ruchem charakterystycznym dla wahadła; 2. wahać się: nie móc się zdecydować, rozważać różne możliwości; 3. o jakichś wielkościach, ocenach, wymiarach: zmienić się w określonych granicach] inogni, himbálózni, (átv.) ingadozni, tétovázni, vívódni, vonakodni, habozni wachnięcie lengés WAIS, Wide Area Information System (System Informacji Rozległej) WAIS Wide Area Information System (System Informacji Rozległej) Wais v. WAIS Wide Area Information System (hálózati információs rendszer dokumentum-adatbázisos kutatásokra) [1. A gopherhez hasonló információ kereső rendszer, azzal a különbséggel, hogy főleg grafikus felületen dolgozhatunk vele, és hogy a keresett információ helye nem kötött. Például egy megadott szó alapján egy listát kapunk minden olyan előfordulási helyről, ahol szerepel az adott szó, függetlenül attól, hogy az egy ftp-vel elérhető file neve, vagy egy gopher menüpontja, stb. 2. a Z39.50 adatbázis-lekérdező szabvány első népszerű megvalósítása és kibővítése az Interneten; a kliens/szerver elven működő rendszer különböző típusú, elsősorban bibliográfiai és teljes szövegű adatbázisokban való egységes és egyidejű keresést tesz lehetővé, a találatok relevancia szerint rendeztethetők vele, és a legjobbak segítségével a keresés tovább finomítható; több internetes keresőrendszer (search engine) tartalmaz WAIS elemeket] WAIS (zob. Wide Area Information Server) - WAIS (Wide Area Information Servers) - 'WAIS'-rendszer (nagy hatótávú információs szerver - széles kiterjedésű információs szerverek) [Internet-adatbázisok adatbázisa (több mint 400), amely a Telnet-rendszeren keresztül érhető el; nagymennyiségű információ hathatós felkutatására alkalmas] wajdelota [w czasach przedchrześcijańskich na Litwie: wieszczek, śpiewak pełniący funkcję kapłana niższego rzędu] pogány litván pap; litván énekes, dalnok, bárd wajgelia [1. zob. krzewuszka; 2. roślina z rodziny przewiertniowatych; krzewuszka; zakrzewnia]; wajgela rózsalonc [A rózsalonc a nevét Christian Ehrenfried von Weigel német botanikusról kapta. Botanikai besorolását tekintve a rózsalonc a loncfélék családjába (Caprifoliaceae) tartozik. Hazája távolkelet: Japán, Kína, Korea] waka [syn. szarogłaz] (ang.) Greywacke v. Graywacke (én. grauwacke; agyagos homokkő wakacje [1. okres wolny od zajęć szkolnych; 2. okres wolny od pracy i obowiązków; 3. (u Zygmunta Glogera) Wakacje, czyli czas letniego wypoczynku, trwały zwykle po dawnych szkołach jezuickich od dnia Św. Ignacego do św. Idziego czyli od ostatniego lipca przez sierpień do d. I-go września. Po akademjach były w tym czasie także wakacje.] (lat.) vakáció; szünidő, iskolai szünidő, nyári szünet; téli szünidő; szünet, pihenés, szabadságidő wakacje podatkowe [okres, w którym firma jest zwolniona od płacenia podatków] adószünet wakacje szkolne iskolai szünidő wakacyjny, -a, -e vakációs, szünidei, szabadidei wakan, wakanda, wakon, wakonda [jęz. Sioux, w wierzeniach Indian amer., zwł. Siuksów, nadnaturalna potęga, podobna do many wyspiarzy polinezyjskich, objawiająca się

45 7335 w zwierzętach i przedmiotach, niekiedy udzielająca im niezwykłych właściwości, a uważana na ogół za źródło nadzwyczajnych wydarzeń] (indián) wakan, wakanda, wakon, wakonda [Nagy Szellem, kiemelkedő hatalom; az indiánok nem meghatározott alakban képzelik el, azt mondják, hogy sose látták a wakandát; ezért nem is állítják, hogy személy lenne] wakancja, wakowanie [1. puste miejsce w węźle sieci krystalicznej; 2. (u Zygmunta Glogera) otworzenie się jakiego miejsca, zwłaszcza urzędu ziemskiego. W r postanowiono, iż wakancje ma król rozdawać nobilibus indigenis bene meritis, possessionatis (Vol. leg. I, f. 57 oraz f. 90 i f. 248). W r postanowiono prawo o rozdawaniu kaduków. Przed sejmem walnym koronnym immediate przypadłe, na początku tegoż sejmu rozdawane być mają. A gdzieby wątpliwość o prawie królewskim była, ma być o tym na tymże sejmie koduicja. Wyjąwszy miejskie kaduki, które do szafunku wolnego królewskiego należą. Wakancjami w ziemiach Pruskich według przywileju incorporationis i kaucyi od Królów danej, Król ma dysponować (Vol. leg. IV, f. 132). O wakancjach w w-dztwie Smoleńskiem vide sub. lit. Województwa: Smoleńskie. Wakancje Ministeriorum belli, aby sejmów nie trudniły, abhinc ad jus Majestaticum należeć mają.] puszta helyek; valamilyen hely megnyitása wakans, wakat [łac. vacans p.pr. od vacare zob. vacat; druk. wakat, nie zadrukowana stronica w książce] (lat. ném.) (lat.) vacans, betöltetlen állás; (ném.) vakant, vákát; betöltetlen, üres; (nyomd.) üres oldal wakans [1. daw.; zob. wakat w zn. 1.; 2. nieobsadzona pozycja węzłowa w sieci przestrzennej kryształu atomowego lub jonowego] (lat.) vakáns; üresedés; üresedésben lévő, betöltetlen (állás, hivatal) wakans na stanowisku profesora megüresedett v. betöltetlen egyetemi tanári állás wakcyna [łac. vaccinus 'krowi' od vacca 'krowa'; krowia ospa, med. szczepionka; krowianka; element oprogramowania zwalczający wirusy komputerowe] (lat.) vakcina; (orv.) élő v. gyengített kórokozókat tartalmazó oltóanyag védőoltásokhoz; himlő elleni oltóanyag wakcynacja [1. med. szczepienie przeciwzakaźne; 2. uodpornienie przeciwko ospie za pomocą żywego wirusa ospy krowiej (krowianka)] (lat.) vakcináció; (orv.) védőoltás; himlő elleni oltás, himlőoltás wakcynować (orv.) vakcinálni; védőoltást végezni Wake on LAN, (WoL) [metoda włączania komputerów poprzez sieć lokalną (LAN)] Wake on LAN, (WoL); hálózati bekapcsolás wakeboarding [sport wodny, polegający na płynięciu na powierzchni wody za pomocą specjalnej deski wakeboardingowej trzymając się liny zaczepionej do łodzi lub na wyciągu. Wakeboarding powstał z połączenia nart wodnych, snowboardingu i surfingu.] wakeboard [egy a szörfözés ihlette, extrém sport.a wakeboardnak két fajtája van a kötélpályás és a motorcsónakos. Történelmi szempontból különböző időpontokhoz köthető a két fajta kialakulása.] wakować [łac. vacans p.pr. od vacare, zob. vacat; 1. o stanowisku, etacie lub beneficjum kościelnym: być wolnym, nieobsadzonym; 2. być nie obsadzonym, wolnym (o posadzie, stanowisku, miejscu pracy)] üresedésben van, nincs betöltve (állás) wakuje posada üresedésben van az v. egy állás wakujący, -a, -e üresedő, hiányos, betöltetlen wakująca posada üresedésben levő v. betöltetlen állás wakuum, vacuum [wym. wakuum] [łac. 'jw.' z r.nij. od vacuus 'próżny; bezludny; bez zajęcia'; próżnia] (lat.) vákuum; űr, légüres tér; (műsz.) légritkított tér, a légköri nyomásnál kisebb nyomás (gyakran összetételek előtagjaként) wal [1. nazwa niektórych gatunków wielorybów; 2. ssak morski, potocznie nazywany wielorybem] (néhány tengeri halfaj neve) walać [brudzić, plamić] bemocskolni, bemázolni, bekenni, foltot ejteni vmin; (festék) fogni walać coś összekoszolni, összepiszkolni vmit walać się [1. być rzuconym byle gdzie; 2. brudzić siebie lub swoje ubranie; 3. być brudzonym, stawać się brudnym] bemocskolja magát; hemperegni, hánykódni, kallódni, fetrengeni; hányódni walący się roskatag walc [1. taniec towarzyski w takcie 3/4, w tempie umiarkowanie szybkim; też: muzyka do tego tańca lub utwór muzyczny oparty na jego rytmie] (ném.) valcer; (ol) valse; keringő walc angielski [odmiana walca o powolniejszym tempie] angol keringő walc wiedeński bécsi keringő

46 7336 walcować 1 [1. ugniatać coś walcem; 2. poddawać metale i ich stopy obróbce plastycznej] (techn.) hengerelni, mángorolni, laposítani walcować drogę utat hengerelni walcować stal acélt hengerelni walcować 2 [pot. tańczyć walca] (ném) keringőzni, valcert táncolni walcują po całym pokoju végigkeringőznek a szobán walcowałem zapomiętale önfeledten keringőztem walcowanie 1 [rodzaj obróbki plastycznej metali wykonywany na walcarkach] hengerlés, hengerelés, mángorlás; döngölés walcowanie metali fémhengerlés walcowanie na ciepło, walcowanie na gorąco meleghengerlés walcowanie na zimno hengerlés, hideghengerlés walcowanie 2 keringőzés walcowany, -a, -e [otrzymany w wyniku walcowania] hengerelt, mángorolt, laposított walcowaty, -a, -e [pot. podobny z kształtu do walca] henger alakú, hengerszerű, hengeres, hengerded walcownia [dział huty wyposażony w urządzenia do walcowania metali] henger, nyújtó (eszköz); hengermű, nyújtűmű; hengerde walcownia metali fémhenger, fémhengermű walcownia kształtowników idomacélok v. szelvények hengerdéje walcownik [pracownik huty zajmujący się walcowaniem metali] hengerész; hengerműben dolgozó ffi; hengerdei v. hengerező munkás (jestem walcownikiem) walcowy 1, -a, -e valcer-; keringőwalcowy 2, -a, -e hengeres walcówka [metalowy pręt lub kształtownik służący do wyrobu drutów, śrub, nitów itp.] henger, úthenger, mángorló; hengerelt áru v. acél walczący, -a, -e harcoló, küzdő walczące strony harcoló felek walczący naskoczyli na siebie a küzdők egymásnak ugrottak walczyć [1. brać udział w walce; 2. starać się kogoś pokonać w rywalizacji lub sporze; 3. brać udział w zawodach sportowych; 4. przeciwdziałać czemuś; 5. opierać się swoim potrzebom; 6. dążyć do osiągnięcia lub zachowania czegoś; 7. robić wszystko, aby pozyskać czyjeś względy lub zatrzymać kogoś przy sobie; 8. występować w obronie kogoś lub czegoś] (z kim/czym) harcolni, küzdeni (vki/vmi ellen), csatázni, viaskodni; (o co) harcolni, küzdeni (vmiért); (átv.) veszekedni, vitázni, vitatkozni walczyć despereracko kétségbeesetten küzdeni walczyć do upadłego a végsőkig harcolni walczyć na kilku frontach több fronton harcolni (átv. értelemben is) walczyć na pióra vitatkozni, vitázni, tollharcot vívni walczyć o co harcolni vmiért walczyć o byt a létért, életért harcolni v. küzdeni walczyć o lepsze jutro a jobb jövőért harcolni walczyć o niepodległość függetlenségért harcolni walczyć o palmę pierwszeństwa küzdeni v. harcolni az elsőség pálmájáért walczyć o pokój harcolni a békéért walczyć o prawdę harcolni az igazságért walczyć o wolność harcolni a szabadságért walczyć pod kim vki vezetése alatt harcolni walczyć przeciw komuś harcolni vki ellen walczyć u czyjego boku vki oldalán harcolni walczyć w półfinale a középdöntőben küzdeni walczyć z kimś harcolni, mérkőzni vkivel walczyć z nieprzyjacielem harcol az ellenség ellen walczyć z przeszkodami harcol az akadályok ellen, küzd a nehézségekkel walczyć z samym sobą küzd, harcol magával walczyć z wiatrakami (átv.) szélmalomharcot folytat walczyć za ideę harcol az eszméért walczyć ze śmiercią a halállal vívódik; haldokolni walczyć ze złem harcol a rossz ellen walczyk keringő, rövid valcer; keringőcske walczył jak lew úgy harcolt, mint egy oroszlán walczył pod sztandarem Kościuszki Kosciuszkó zászlaja alatt harcolt Waldek, Walduś a Valdemár beceneve Waldemar [Imię Waldemar jest germańskiego pochodzenia; znaczyło "sławny władzą".] Valdemár [germán eredetű; jelentése: uralom + hírnév]

47 7337 Waldensi [ugrupowanie chrześcijańskie, zawiązane w południowej Francji ok r. jako tzw. "ubodzy z Lyonu".] valdensek; olasz előreformátorok, Wald Péter követői walec [1. bryła geometryczna powstała przez obrót prostokąta dokoła jednego z jego boków; 2. maszyna z ciężkimi wałami służąca do ubijania i wyrównywania gruntu; 3. element maszyn roboczych ugniatający coś; 4. jest bryłą geometryczną ograniczoną powierzchnią walcową i dwiema płaszczyznami nierównoległymi do jej tworzącej. Jeżeli płaszczyzny są prostopadłe do tworzącej, wówczas jest to walec prosty.] henger [hengerek térbeli testek. A henger alapját egy görbe, a vezérgörbe adja. Többnyire olyan hengerről van szó, aminek alapját ellipszis, speciális esetben kör alkotja. Legtöbbször ezt nevezik hengernek.] walec drogowy úthenger, úthengerlő (gép) walec fonograficzny beszélőgép hangere walec hiperboliczny hiperbolikus henger walec kafarowy cölöpverő henger walec kołowy prosty [jest bryłą geometryczną powstałą w wyniku obrotu prostokąta wokół jednego z jego boków. Podstawą walca oraz jego górną częścią jest koło, a jego szerokość jest w każdym miejscu taka sama.] egyenes köralapú henger walecznie bátran, vitézül, hősiesen, derekasan, jól waleczność bátorság, vitézség, hősiesség waleczny, -a, -e [odznaczający się męstwem, dzielny w boju; też: świadczący o takich cechach] bátor, vitéz, hősies, hős, katonai waleczny [ten, kto odznacza się męstwem, odwagą w walce] bátor, vitéz, hősies ffi Walek, Waluś Bálintka walencja (gram) valencia walenrodyzm, wallenrodyzm [1. postępowanie polegające na pozornym współdziałaniu z wrogiem ojczyzny; 2. dywersja, wcielenie sie w szeregi wroga w celu zniszczenia go od wewnątrz] (barátsággal álcázott bosszú, Mickiewicz Konrad Wallenrod-ja után) Wallenrodyzm jest postawą, której nazwa wywodzi się od nazwiska tytułowego bohatera powieści poetyckiej Adama Mickiewicza Konrada Wallenroda. Bohater ten poświęca całe swoje życie i honor walce z wrogiem ojczyzny. Ukazuje w swoich działaniach moralnie naganne metody postępowania, gdyż dopuszcza się zdrady. Miał on jednak świadomość, że nie ma innej metody, którą można by pokonać wroga. Powoduje to konflikt wewnętrzny bohatera i jego klęskę. Zasadność i dopuszczalność takiego postępowania była często przedmiotem dyskusji. Trzeba walczyć dwojako: trzeba być lisem i lwem... dobra walka nie opiera się tylko na sile, mocy, trzeba być na tyle sprytnym, żeby móc swojego przeciwnika przechytrzyć. Pogląd ten stanowi motto Konrada Wallenroda. Pochodzi ono z dzieła szesnastowiecznego pisarza Niccolò Machiavellego, Książę. Trzeba jednak pamiętać, że Konrad tak naprawdę nie reprezentuje makiawelizmu: "dwulicowego" działania nie traktuje jako moralnie neutralnego, wręcz przeciwnie: przeżywa dramat, że zmuszony jest podeptać rycerskie wartości, poświęca się dla ojczyzny i cierpi z powodu takiej konieczności. Gdyby tylko mógł, wybrałby inną drogę. walenrodyczny, wallenrodyczny, -a, -e wallenrod-i Walenie (Cetacea) [rząd ssaków (w kladystyce to klad w obrębie parzystokopytnych). Występują one głównie w oceanach. Wyjątkiem są delfiny słodkowodne, zamieszkujące rzeki oraz nieliczne gatunki żyjące na styku tych dwóch środowisk (estuaria). Rząd waleni skupia około 80 gatunków dużych zwierząt, takich jak delfin, morświn, kaszalot, płetwal błękitny. Ich podobieństwo do ryb ma charakter konwergencji.] cetek (Cetacea) [az emlősök osztályának egyik rendjét alkotják. A legújabb genetikai alapú rendszertan a ceteket a párosujjú patásokkal együtt a Cetartiodactyla nevű új rendbe sorolja. Ez azonban még nem terjedt el eléggé, ezért a ceteket továbbra is külön rendként tárgyaljuk. A cetek rendjébe tartoznak a bálnák és a delfinek, valamint a kihalt Archaeoceti ( őscetek ).] A cetek legkorszerűbb rendszertani osztályozása a következő: Archaeoceti alrend Autoceta csoport: Sziláscetek (Mysticeti) alrendjébe az alábbi családok tartoznak: o simabálnafélék (Balaenidae) o szürkebálnafélék (Eschrichtiidae) o barázdásbálna-félék (Balaenopteridae)

48 7338 o törpesimabálna-félék (Neobalaenidae) Fogascetek (Odontoceti) alrendjébe az alábbi családok tartoznak: o ámbráscetfélék (Physeteridae) o törpeámbráscet-félék (Kogiidae) törpe ámbráscet (Kogia breviceps) kis ámbráscet (Kogia simus) o csőröscetfélék (Ziphidae) o delfinfélék (Delphinidae) o disznódelfin-félék (Phocoenidae) o Folyamidelfinek (Platanistoidea) öregcsaládjába az alábbi családok tartoznak: Platanistidae gangeszi folyamidelfin (Platanista gangetica) indusi folyamidelfin (Platanista minor) Iniidae amazonaszi folyamidelfin (Inia geoffrensis) bolíviai folyamidelfin (Inia boliviensis) Lipotidae család kínai folyamidelfin (Lipotes vexillifer) Pontoporiidae család sósvízi folyamidelfin vagy La Plata-i delfin (Pontoporia blainvillei) o Squalodontoidea öregcsalád - kihalt Squalodontidae család 1:Grönlandi bálna 2:Kardszárnyú delfin 3:Simabálna 4:Ámbráscet 5:Narvál 6:Kékbálna 7:Barázdásbálna 8:Beluga 1. Wieloryb grenlandzki 2. Orka 3. Wieloryb biskajski 4. Kaszalot 5. Narwal 6. Płetwal błękitny 7. Sejwal 8. Białucha. (Wszystkie walenie zostały przedstawione proporcjonalnie do swojej wielkości.) walenie się omlás Walenty, Walentyn [imię męskie pochodzenia łacińskiego, które wywodzi się od przydomka Valentinus, utworzonego z kolei od łac. valens - "mocny, silny, zdrowy". Imię to było notowane w Polsce od XIII w. w formie Valentinus, natomiast w formie Walenty i Walentyn - od XV w. (zapis formy Walentyn jest o niemal 30 lat późniejszy, niż formy Walenty). Imię to było popularne zwłaszcza w XVI w.] Bálint [a latin Valentinus családnévből származó férfinév. A Valentinus alapszava, a valens jelentése erős, egészséges.]; Valentin [férfinév a Bálint név németes alakjából ered. Női párja: Valentina.] Święty Walenty (zm. ok. 269) [biskup, męczennik, święty Kościoła katolickiego. Święty Walenty jest patronem Limanowej] Szent Bálint (Valentin, vagy Valentinus) [egy vagy több keresztény mártír volt az ókori Rómában. A szerelmesek, a lelkibetegek és az epilepsziától szenvedők védőszentje. A római katolikus naptár szerint 1969-ig ünnepét február 14-én tartották, amikor kivették a külön napon ünnepelt szentek sorából. Ez a nap azonban ma is Bálint, illetve Valentin névnapja. (Lásd még: Bálint-nap)] Walentyna Valentina Walentynka Valika Walentynianie [zob. Zwolennicy Walentyna] valentiniánusok [A gnosztikus tanokat hirdető Valentinus követői, akik szinkretista befolyás alatt mesterüknél távolabb álltak a keresztyénségtől.] waleń [zob. wieloryb] (áll.) cetfélék, (közb.) bálnák Walerek a Valér beceneve Waleria [żeński odpowiednik imienia Walery] Valéria [latin eredetű név, a Valerius férfinév (magyarul Valér) női párja. Jelentése: erős, egészséges.] Waleria z Mediolanu [męczennica chrześcijańska, święta Kościoła katolickiego, według tradycji żona Witalisa z Mediolanu oraz matka męczenników Gerwazego i Protazego. Poniosła śmierć z rąk pogan, w okolicach lub samym Mediolanie, w czasach Nerona lub Marka Aureliusza, po tym, jak jej męża pogrzebano żywcem za odmowę wyrzeczenia się Jezusa Chrystusa. Niewykluczona jest również śmierć małżonków w III wieku w czasach Dioklecjana.] Valéria (keresztény vértanú) [Mediolanum (Milánó)] Walerian [Walerian, oznaczające "należąca do Waleriusza, pochodząca od Waleriusza] Valér [latin eredetű férfinév, a Valerius nemzetségnévből. Jelentése: erős, egészséges. Női párja: Valéria.]; (lat.) Valerián

49 7339 Święty Walerian, łac. Valerianus (ur. II wiek, zm. ok. 230) [męczennik chrześcijański, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego.] - Szent Valerián vértanú, 229 waleriana [śrdw.łac. valeriana 'jw.'; bot. kozłek, zwł. lekarski; dawny lek uspokajający z kozłka lekarskiego] (lat.) valeriána; (növ.) macskagyökér v. Baldrian [(Valeriana) a macskagyökérfélék (Valerianaceae) családjába tartozó növénynemzetség, melynek világszerte mintegy 250, Európában 20, Magyarországon 4 faja él.]; (orv.) a belőle kivont nyugtató, idegcsillapító szer Waleriana [imię żeńskie pochodzenia łacińskiego, żeński odpowiednik imienia Walerian, oznaczające "należąca do Waleriusza, pochodząca od Waleriusza"] (a Walerian női változata) walerianowy, -a, -e valérián- Walery [imię męskie pochodzenia łacińskiego. Powstało ono z przydomka Valerius, który pochodzi z nazwy rodu Waleriuszów i oznaczał pierwotnie "człowieka z rodu Waleriuszów".] Valér [latin eredetű férfinév, a Valerius nemzetségnévből. Jelentése: erős, egészséges. Női párja: Valéria.] walet [1. najniższa figura w kartach do gry; 2. pot. osoba mieszkająca bez meldunku u kogoś w domu akademickim] (karty) jung; alsó, bubi, filkó walet kier kőrbubi waleta [w literaturze staropolskiej: utwór elegijny] (dawno) elégikus alkotás v. mű Walhalla [nm. Walhall(a) 'jw.' ze st.skand. Valhöll dosł. 'pałac poległych'; valr 'poległy'; höl 'hala; pałac'. mit. płn. miejsce, gdzie bóg Odyn przyjmował dusze poległych w walce bohaterów; panteon] (óskandináv) Valhalla; Walhalla; Odinnak (Wotannak), a germán mitológia főistenének palotája, ahol a harcban elesett hősök szellemei lakoznak wali [tur. 'zarządca' z arab. wāli dosł. 'dobroczyńca, opiekun; jw.'; zarządca wilajetu, jednostki adm.-terytorialnej w Turcji (por. sandżak); arab. zarządca prowincji; 1. zarządca wilajetu; 2. w islamie: święty muzułm.] (arab, tör.) váli; a vilajet élén álló kormányzó; muzulmán szent Walia (wal. Cymru, ang. Wales) [jedna z czterech części składowych w Wielkiej Brytanii, celtycka kraina historyczna, część składowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.] Wales (walesiül: Cymru; kiejtése kb."kamrí") [nyugat-európai ország, egyike az Egyesült Királyságot alkotó négy tagországnak. Területileg a Brit-sziget délnyugati részén helyezkedik el, keletről Anglia Cheshire, Shropshire, Herefordshire és Gloucestershire megyéi, délről a Bristolicsatorna, délnyugatról a Szent Györgycsatorna, nyugatról és északról az Ír-tenger határolja.] walić (walę, wali) [zob. walnąć] (uderzać) ütni, megütni, csapni, rácsapni, megcsapni, vágni, megvágni; verni, verdesni, döngetni, dörömbölni; (obalać) ledönteni, rombolni, lerombolni; (sunąć hurmem) özönleni, tódulni; (átv.) áthárítani, ráfogni; ledönteni, feldúlni, szétverni, döngetni; dobni, vetni, hajítani; (átv.) ráfogni, ráhárítani walić kijem bottal verni v. püfölni walić kogo kijem vkit megbotozni walić kogo na ziemię földhöz vágni (vkit) walić młotem kalapáccsal ütni; veri a kalapáccsal, kalapálni walić mury falakat dönteni v. lerombolni walić na ziemię földhöz vágni walić w coś młotem kalapáccsal ráütni vmire walić w drzwi döngetni az ajtót walić z armat ágyúval lőni, ágyúzni walili na nich z murów kamienie a falakról köveket dobtak rájuk wał po doktora! rohanj az orvosért! wał prawdę! beszélj! ki vele! wał to na podłogę dobd a padlóra walić się [zob. walnąć się] düledezni, összedőlni, omladozni, bomladozni, összeomlani, leomlani, összeesni; (padać) leesni, ledőlni, zuhanni; özönleni, tódulni; verekedni walić się z nóg leesik a lábáról (kimerülésében), az orrára esik walidacja (validation) [Proces potwierdzania, że określone, poddanie ocenie osiągnięcia w uczeniu się, uzyskane przez uczącego się, odpowiadają efektom wymaganym dla uzyskania danej kwalifikacji. Źródło: Od Europejskich do Krajowych Ram Kwalifikacji, Warszawa 2009] validáció [egy strukturált folyamat, amely az egyén előzetesen megszerzett tudásának és képességienek felmérésére, értékelésére, dokumentációjára és elismertetésére irányul, tekintet nélkül arra, hogyan, milyen keretek között szerezte ismereteit az egyén.]

50 7340 walidacja [1. termin wprowadzony do psychologii przez Ericha Fromma oznaczający sprawdzanie zgodności naszych własnych spostrzeżeń ze spostrzeżeniami innych ludzi dotyczących tego samego zjawiska. Erich Fromm uważał, że ludzie dzięki walidacji odczuwają, że rzeczywiście istnieją i bez niej to odczucie nie mogłoby istnieć. 2. w psychometrii jest to oszacowanie trafności testu. Jest procesem zbierania i oceniania danych świadczących o trafności określonej interpretacji wyników testu. Procedura walidacji, nie kończy się na podaniu jednego współczynnika trafności, a polega na prowadzeniu ciągłych badań i gromadzeniu informacji. 3. w naukach technicznych i informatyce działanie mające na celu potwierdzenie w sposób udokumentowany i zgodny z założeniami, że procedury, procesy, urządzenia, materiały, czynności i systemy rzeczywiście prowadzą do zaplanowanych wyników.] validáció [egy strukturált folyamat, amely az egyén előzetesen megszerzett tudásának és képességienek felmérésére, értékelésére, dokumentációjára és elismertetésére irányul, tekintet nélkül arra, hogyan, milyen keretek között szerezte ismereteit az egyén. Így nem kizárólag formális keretek között, iskolai rendszerben megszerzett tudásról van szó, hanem akár a munkavégzés során, sőt a szabadidőben megszerzett ismeretek és készségek, azaz az informális és nemformális tanulás eredményeinek elismertetéséről is. A validáció megkönnyítheti a foglalkoztatást, illetve az oktatási-képzési folyamatok során a tananyagnak a tanuló valós szintjéhez való hozzáigazítását.] Walijczyk [mieszkaniec Walii], Walijka walesi (ffi/nő) walijski, -a, -ie [związany z Walią] walesi waliza, walizka (fr. valise z wł. valigia) [1. rodzaj płaskiego podróżnego kufra ze skóry, dermy itp.; 2. sztywna torba podróżna w kształcie prostopadłościennego pudła z uchwytem] bőrönd, táska, utazótáska walizeczka kis bőrönd; bőröndöcske, kis utazótáska walizka [przenośne opakowanie na bagaż, używane najczęściej w trakcie podróży. W kształcie zbliżona jest do płaskiego prostopadłościanu z zaokrąglonymi krawędziami. Składa się z dwóch ruchomych względem siebie części, połączonych zawiasami. Walizki wykonywane są z różnych materiałów: tkaniny, tworzywa sztucznego, skóry. Zwykle poszczególne boki są dodatkowo usztywnione wewnętrznymi wkładkami, aby zapobiec deformacji kształtu. Na jednym z boków znajduje się uchwyt służący do przenoszenia. Często dodatkowo walizka jest wyposażona w kółka oraz wysuwany uchwyt, które umożliwiają przemieszczanie walizki bezpośrednio po podłodze, bez podnoszenia. Niektóre walizki posiadają zamki, chroniące ich zawartość.] utazótáska, diplomatatáska, kis bőrönd walizka podróżna utazóbőrönd walizka weekondowa kisbőrönd, egyszemélyes bőrönd walizka z fibry vulkánfiber bőrönd walizkowy, -a, -e táskawalizkowa maszyna do pisania táskaírógép walizkowa maszyna do szycia táskavarrógép walka [1. starcie uzbrojonych grup, oddziałów, zorganizowane działanie sił zbrojnych w celu pokonania przeciwnika; 2. zmaganie się pojedynczych przeciwników lub zespołów w sporcie; też: konkretna rozgrywka, mecz; 3. działanie mające na celu usunięcie czegoś; 4. zmaganie się ze stanem swojego ciała, ducha lub umysłu; 5. działanie mające na celu zdobycie, odzyskanie kogoś lub czegoś; 6. ścieranie się sprzecznych interesów, poglądów; 7. * bój] harc, viadal, küzdelem, csata, viaskodás; (sport) mérkőzés, tusa walka artylerii tüzérségi harc walka byków bikaviadal walka duchowa lelki harc, lelki küzdelem walka duchowa Jezusa Jézus lelki harca walka dobra ze złem zob. walka duchowa lelki harc, lelki küzdelem; a jó viadala a rosszal walka o podwyżkę płac bérharc walka o zbawienie dusz zob. walka duchowa lelki harc, lelki küzdelem; megváltás walka ekonomiczna gazdasági harc walka ideologiczna ideológiai harc

51 7341 walka klas, walka klasowa [walka pomiędzy klasami społ.; u franc. historyków okresu Restauracji (A. Thierry) była to gł. walka trzeciego stanu (mieszczaństwa) przeciw szlachcie, której kulminacją stała się rewolucja 1789, tłumaczyli oni pochodzenie klas uprzywilejowanych podbojem, a w.k. traktowali jako bunt klas uciskanych (ludu) przeciwko ciemiężcom; koncepcje w.k. przejął i zmodyfikował Marks, widząc w niej walkę o zmianę stosunków produkcji i własności, której kres miał nastąpić wraz ze zwycięstwem proletariatu, uspołecznieniem stosunków produkcji i nadejściem społeczeństwa bezklasowego] osztályharc walka kogutów kakasviadal walka konkurencyjna konkurrencia, konkurrenciaharc; verseny, versenyküzdelem walka kulturowa (niem. kulkurkampf) [ograniczenie wpływów kościoła katolickiego w państwie] kulturharc [Viszály az egyház és az állam vagy egyes felekezetek között. Történetileg először a porosz állam és egyház között kjiütött viszályt ( ) nevezték így.] walka na bagnety szuronyroham, szuronyharc; kézitusa, közelharc walka na pięści ökölharc, ökölviadal walka na szable kardvívás walka na szpady párbajtőr, párbajtőrvívás walka na śmierć i życie élet-halálharc walka na zabój élet-halál harc walka o byt [w Darwinowskiej teorii ewolucji: współzawodnictwo o warunki bytowe między osobnikami danej populacji lub między populacjami różnych gatunków] harc az létért; létküzdelem, a létért való küzdelem; a létért folyó küzdelem walka o klienta harc a vevőért walka o pokój (pol.) harc a békkért; békeharc walka o przetrwanie küzdelem a túlélésért walka o rynek harc a piacért walka o tron trónviszály walka o władzę harc a hatalomért; hatalmi harc walka o wolność szabadságharc walka o życie agónia, haláltusa, halálküzdelem walka obronna védelmi harc walka ogniem tűzharc walka oporu ellenállási harc walka partyzancka partizánharc walka podziemna földalatti harc walka podziemna w czasie II wojny światowej földalatti harc a II. világháború idején walka poglądów vélemények harca walka powietrzna légiharc walka pracy z kapitałem a tőke és a munka harca walka strajkujących sztrájkharc walka szamanów táltosviaskodás; sámánok harca (győztese lesz a sámánkirály) walka trwa a harc v. küzdelem tovább tart v. folyik walka uliczna utcai harc walka wewnątrzpartyjna belső pártharc, párton belüli harc walka wre tombol v. dúl a harc walka wręcz kézitusa, közelharc walka wyzwoleńcza fölszabadító harc walka z analfabetyzmem harc az írástudatlanság ellen walka z bliska közelharc walka z brakoróbstwem selejt elleni harc walka z reakcją harc a reakció ellen walka zaostrza się harc kiélesedik walka ze spekulacją harc az üzérkedés v. a spekuláció ellen walka ze śmiercią agónia, haláltusa, halálküzdelem walki byków [widowisko, w którym matador i toreadorzy walczą z bykami na arenie] bikaviadal walki heroicznę hősies küzdelem walki wolnościowe szabadságharc walki z hajdamaczyzną harc a hajdamákok ellen walkman [wym. okmen] [przenośny, kieszonkowy magnetofon kasetowy ze słuchawkami (zastrzeżony znak towarowy)] walkman, sétálómagnó walkower [1. przyznanie zwycięstwa zawodnikowi lub drużynie bez walki z powodu niestawienia się przeciwnika albo niedopełnienia przez niego warunków regulaminu; 2. przyznanie zwycięstwa drużynie lub zawodnikowi z powodu niestawienia się przeciwnika (bądź drużyny przeciwnej); 3. w sporcie to przyznanie zwycięstwa jednej z rywalizujących stron z powodu braku przeciwnika, jego wycofania się z zawodów lub dyskwalifikacji (np. za występ w drużynie nieuprawnionego zawodnika, stosowanie dopingu lub inne naruszenia regulaminu zawodów.) Słowo "walkower" pochodzi od angielskiego "walk-over" (dosłownie: przejść nad kimś). Stosowanym w Polsce skrótem oznaczającym walkower jest "wo."] (sp.) walkover (verseny, amelyben csak egy ló futvagy egy versenyző vesz részt); (átv.) könnyű győzelem

52 7342 walkonienie henyélés, lustálkodás Wall Street [wym. uo:l stri:t] [ang. 'ulica na dolnym Manhattanie (Nowy Jork), w pobliżu (i na) której mieszczą się największe banki i giełda (akcyjna), jw.'; wall 'mur' z łac. vallum 'szaniec; palisada; mur' od vallus 'pal; palisada; jp.'; street 'ulica' od późn.łac. strata 'droga brukowana' z łac. r.ż. od stratus; oligarchia finansowa USA; wpływ kapitału finansowego w gospodarce USA; por. city] (ang.) Wall Street; New York-i utca, ahol a tőzsde és a legnagyobb bankok vannak; (átv.) az Amerikai Egyesült Államok uralkodó pénzügyi körei walmowy, -a, -e konty-, kontyos walnąć walić [1. pot. mocno uderzyć; 2. pot. grając na jakimś instrumencie, mocno uderzyć np. w struny; 3. pot. strzelić z dział, karabinów itp.; 4. pot. o piorunach: spaść, trafiając w jakieś miejsce; 5. walić: pot. wydobywać się skądś w dużych ilościach, gwałtownie; 6. walić: pot. iść, jechać, zwłaszcza tłumnie, gromadnie szybko i zdecydowanie; 7. pot. przewrócić coś; 8. pot. zrzucić coś gwałtownie, byle jak; 9. pot. powiedzieć coś wprost; 10. pot. zrobić coś zdecydowanie, niedelikatnie] csapni, megcsapni, lecsapni, megütni, ráütni, odavágni, lesújtani walnąć/uderzyć/kopnąć w kalendarz (szó szerint: rávág/ráüt a naptárra, belerúg a naptárba) meghalt walnął go w twarz pofon ütütte walnął młotem w kowadło a kalapáccsal az üllőre csapott, ütött walnął pięścią w stół, żeby się uciszyli öklével az asztalra csapott, hogy elhallgassanak walnąć się walić się [1. pot. uderzyć samego siebie; 2. pot. zadać sobie wzajemnie ciosy; 3. pot. spaść bezwładnie, często niszcząc się lub wywołując zniszczenie; 4. pot. o człowieku: paść bezwładnie, rzucając się na ziemię, na łóżko itp.; 5. walić się: pot. zamieniać się w ruinę; 6. walić się: pot. popadać w dezorganizację; 7. walić się: pot. o jakichś sprawach, kłopotach, pracach: stawać się czyimś udziałem w męczącym nadmiarze] roskadozni, zuhanni; megcsapja, megüti, odavágja magát walnica gerenda, keresztgerenda, mestergerenda; nyersöntvény walnie sokat, döntően, nagyon walnie przyczynił się do zwycięstwa nagy mértékben hozzájárult a győzelemhez walnięcie ütés, csapás, verés walnięty, -a, -e [pot. niezrównoważony psychicznie] (átv.) pszichikailag kiegyensúlyozatlan, lelki egyensúlyát vesztett walny, -a, -e [1. ogólny, powszechny; 2. mający decydujące znaczenie] általános, köz-; fő, fontos; kiváló, remek walna bitwa a nagy csata, nagy ütközet, döntő ütközet walne zebranie; walne zgromadzenie közgyűlés walne zgromadzenie członków spółdzielni szövetkezeti tagok közgyűlése walne zwycięstwo nagy győzelem walne żyto remek rozs walny chłop remek fickó walny koń pompás ló walny zjazd, walne zebranie, zgromadzenie [zjazd wszystkich członków jakiejś organizacji, jakiegoś stowarzyszenia itp., na którym podejmowane są najważniejsze decyzje] közgyűlés, naggyűlés Walon, Walonka vallon (ffi/nő) walon [wojłokowy but z cholewką; walonek, filcówka] magasszárú nemez cipő v. csizma walonka, walonek; walonki [1. ciepły wojłokowy but z cholewką; 2. wojłokowy but z cholewką; walonek, filcówka; 3. ciepłe, nieprzemakalne buty do kolan zrobione z filcu i ze skóry, pochodzenia tureckiego. Popularne i masowo produkowane w Rosji podczas II Wojny Światowej, choć znane dużo wcześniej, ponoć noszone już przez carycę Katarzynę II. Dzisiejsze walonki występują we wszystkich kolorach, ozdabiane aplikacjami, koronkami i koralikami robią furorę nie tylko wśród młodzieży rosyjskiej, ale w całej Europie.] (közb.) nemezcsizma, hallnacsizma waloński, -a, -ie [przymiotnik od: Walonia] vallon walor [1. wartość, znaczenie; ekon. papier wartościowy; plast. natężenie tonu barwy, stopniowanie światła i cienia; (l.mn.) zalety, cnoty; 2. dodatnia cecha; 3. papier

53 7343 wartościowy; 4. w malarstwie, grafice, fotografii: różny stopień natężenia barwy i cienia] (fr.) valőr; érvény, érték, minőség; jelentőség, jó oldala vminek; (műv.) színérték (festményen); érdem walor jakiego zdarzenia vmilyen esemény jó oldala walory intelektualne szellemi képességek walory [pieniądze, dewizy, kosztowności itp.] értékpapír; pénz, deviza stb. walory dłudoterminowe hosszúlejáratú értékpapír walory krótkoterminowe rövidlejáratú értékpapír walory dłudoterminowe hosszúlejáratú értékpapír walory państwowe állami értékpapír walory skarbowe kincstári értékpapír waloryzacja [1. ustalenie wysokości istniejących świadczeń pieniężnych, np. emerytur, rent lub płac, w związku ze zmianą systemu pieniężnego lub jednostki monetarnej; 2. przywrócenie czemuś, np. środowisku, wartości lub naturalnych walorów; 3. przerachowanie zobowiązań pieniężnych na skutek zmienionej wartości pieniądza] (lat.) valorizáció; (közg.) értékjavítás, átértékelés, felértékelés; valorizálás, új érték megállapítása a régi érték meghatározott százalékában a pénz értékcsökkenése okozta veszteség kiegyenlítésére waloryzacyjny, -a, -e valorizációs; értékjavítási, felértékelési waloryzować valorizálni; értéket javítani, felértékelni, átértékelni, valóságos értékre emelni Walpurgi noc [nm. Walpurgisnacht 'jw.'; Nacht 'noc'; por. Goethego Faust, część I. - z 30 IV na 1 V (na św. Walpurgę), kiedy, wg legend śrdw., odbywały się sabaty czarownic na górze Brocken (granitowy szczyt, najwyższy w górach Harcu, 1142 m)] Walpurgis-éj; a Szent Walpurgis ünnepét megelőző éjszaka, amikor a középkori hit szerint a németországi Brocken hegyen varázslók és boszorkányok vad tivornyát csapnak Walter Valter waltornia [1. instrument znany jest również pod nazwą waltornia; zaliczany do grupy dętych blaszanych; 2. instrument dęty blaszany w kształcie długiej, wąskiej rury zwiniętej w trzy kręgi, silnie rozszerzającej się na końcu] vadászkürt waltornista, waltornistka vadászkürtös (ffi/nő) waltorniowy, -a, -e vadászkürtwaluacja értékelés, értékmegállapítás waluacja dyskretna diszkrét értékelés Waluacja dyskretna to funkcja: gdzie A - pierścień przemienny. waluciarz [osoba zajmująca się nielegalnym handlem obcymi walutami] valutaüzér, valutázó, valutacsempész; síber, csempész waluta [1. jednostka pieniężna będąca podstawą systemu pieniężnego w danym kraju; typ systemu pieniężnego (w. złota, srebrna, papierowa); banknoty, monety zagraniczne; 2. jednostka monetarna będąca podstawą systemu pieniężnego w danym kraju; 3. typ systemu pieniężnego zależny od tego, jakie środki pieniężne są w obiegu; 4. banknoty i monety zagraniczne; 5. pot. pieniądze, gotówka] (ol) valuta; (közg.) külföldi pénzérték, folyóérték, pénzrendszer; vmely ország pénzrendszere; idegen állam fizetőeszköze; (handl) érvényesség waluta clearingowa klíring-valuta waluta kontraktu szerződéses valuta waluta krajowa hazai valuta waluta miejscowa helyi valuta waluta mocna keményvaluta waluta narodowa nemzeti valuta waluta niewymienialna nem beváltható valuta waluta obca idegen valuta waluta valuta waluta papierowa papírvaluta waluta pełnowartościowa teljesértékű valuta waluta płatności fizetési valuta waluta podwójna kettős valuta waluta rezerwowa tartalékvaluta waluta rozrachunkowa elszámolási valuta waluta światowa világvaluta waluta transakcji tranzakciós valuta waluta wolna szabadvaluta waluta wymielnialna konvertibilis valuta waluta zagraniczna külföldi valuta waluta złota aranyvaluta walutarny, -a, -e (ol-lat.) valutáris; valutával kapcsolatos walutować (ol) valutázni; külföldi pénzekkel üzérkedni walutowy, -a, -e valuta- [rynek walutowy: valutapiac; kalkulator walutowy: valutakalkulátor, valuta kalkulátor] wał [1. podłużne usypisko z ziemi, kamieni itp., powstałe naturalnie lub wzniesione sztucznie; 2. narzędzie w kształcie grubego walca osadzonego w ramie na osi, służące do ugniatania i wyrównywania gruntu, nawierzchni dróg itp.; 3. element

54 7344 maszyny obracający się w łożyskach, mający kształt długiego walca z osadzonymi na nim innymi elementami; 4. posp. o kimś głupim lub naiwnym sánc, töltés; gát, földgát; henger, tengely; hullámfal wał przeciwpowodziowy [sztuczne usypisko w kształcie pryzmy o trapezowym przekroju poprzecznym. Wznoszone wzdłuż rzeki w pewnym oddaleniu od jej koryta, które otaczając tereny zalewowe wzdłuż rzeki (międzywale) tworzy większe koryto (a w praktyce czasami także pewien rezerwuar) dla przewidywanych wód powodziowych, przeciwdziałając jednocześnie rozlaniu się tych wód na chronione w ten sposób tereny sąsiednie (zobacz: polder). Zazwyczaj ma znaczną długość, odpowiednio do ukształtowania doliny i chronionych przed zalaniem terenów zagospodarowanych.] árvízvédelmi töltés wał wysokiego ciśnienia [obszar wysokiego ciśnienia rozdzielający dwa niże] nagynyomású területeket elválasztó gát v. tengely wał kalandrowy kalanderhenger wał kardanowy kardántengely wał kolankowy forgattyú v. könyöktengely wał korbowy [element maszyn, wał z wygięciami, które wraz z drągami tłokowymi umożliwiają zamianę ruchu tłoków na ruch obrotowy] forgattyús tengely, hajtó tengely wał nadoczodołowy [silne zgrubienie kostne nad oczodołami, występujące u niektórych naczelnych i u kopalnych przodków człowieka] szemüreg-feletti csontdudor wał napędowy [mechanizm służący do przenoszenia ruchu obrotowego ze skrzyni biegów do poszczególnych mechanizmów napędowych] hajtótengely, meghajtótengely v. meghajtó tengely wał obronny védősánc wał obrotowy forgótengely wał ochronny sánc, védősánc, védsánc; védőgát wał oczodołowy homlokrekesz, csontos szemöldökív wał rozrządu, rozrządczy [część mechanizmu rozrządczego w postaci wału z krzywkami] vezérlőtengely wał śrubowy csavartengely wał transmisyjny közlőműhenger wałach [1. wykastrowany samiec konia; 2. wykastrowany koń lub inny przedstawiciel koniowatych (np. muł lub osioł), który w ten sposób przestaje być ogierem. Etymologia terminu wywodzi się od etnonimu Wołoch, i wynika stąd, że prawdopodobnie Wołosi wprowadzili do Polski wałaszenie ogierów] kiherélt csődör, herélt (ló v. szamár); Cieszynkörnyéki hegyilakó, juhász wałaszyć [kastrować samca konia] herélni, kasztrálni wałeczek kis henger; (orv.) rudacska wałeczek łożyska [element toczny łożyska tocznego] (ang.) bearing roller; csapágygörgő wałeczkowaty, -a, -e (kis) tengelyhez hasonló, tengelyszerű wałek [1. przedmiot walcowatego kształtu, służący m.in. do nawijania lub rozpłaszczania czegoś; 2. walcowaty element różnych maszyn, urządzeń, obracający się dokoła swej osi; 3. coś zwiniętego w rulon lub tworzącego długi, obły kształt; 4. pot. podłużne zgrubienie] (techn.) (kis) henger, görgő; orsó, tengely; rúd; (do ciasta) sodrófa, nyújtódeszka; (sport) nyújtó; (np. tapczanu) fejrész wałek do ciasta nyújtófa, sodrófa wałek do maglowania mángorló (rúd) wałek do trwałej ondulacji dauercsavaró wałek do włosów hajcsavaró wałek malarski festőhenger wałek przewodni vezetőgörgő v. henger wałek tapczanu, kanapy [rodzaj walcowatej poduszki tapicerskiej na tapczanie lub kanapie] (rúd alakú) dívány- v. fejpárna, fejrész wałek w kanapie (rúd alakú) dívány- v. fejpárna, fejrész Wałęsa, Wałęska (nazwisko) Wałęsa, Wałęska (lengyel vezetéknevek) Wałęsa, Lech (ur. 29 września 1943 w Popowie) [polski działacz związkowy i polityk, z zawodu elektryk. Lider Solidarności i Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach Człowiek roku 1981 według magazynu Time oraz laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1983).] Lech Wałęsa (Popowo, Lengyelország, szeptember 29. ) [lengyel politikus, a Szolidaritás (lengyelül Solidarność) szakszervezeti mozgalom egyik alapítója, Nobel-békedíjas, volt lengyel államfő] wałęsać się [pot. chodzić bez celu z miejsca na miejsce] tekeregni, ténferegni, csavarogni, kószálni, kóborolni, kódorogni, csatangolni wałęsanie się csavargás, kóborlás, csatangolás, tekergés wałki hajcsavarók

55 7345 wałkonić się [pot. próżnować] henyélni, lustálkodni, tétlenkedni, lopni a napot wałkonienie się henyélés, lustálkodás wałkoń [pot. próżniak] dologtalan, henyélő, himpellér, lógós, naplopó, ingyenélő wałkować [1. rozpłaszczać za pomocą wałka; 2. formować z czegoś miękkiego wałek; 3. pot. mówić ciągle o czymś, aż do znudzenia] (techn.) hengerelni; (ciasto) nyújtani, kinyújtani (tésztát); teregetni, mángorolni; (átv.) unalmasan, aprólékosan megtárgyalni [nyújtani, mint a rétestésztát] wałkować a. wałkowywać ciasto kinyújtani a tésztát wałkować ciasto na kluski tésztát gyúrni galuskának wałkować się [1. zwijać się w wałki; 2. pot. być ciągle omawianym] hengerlődni; kinyújtózkodni wałkowanie nyújtás, hengerlés, (átv.) aprólékos megbeszélés wałować [ugniatać glebę wałem m.in. w celu rozkruszenia brył i umożliwienia lepszego wnikania wody; też: ugniatać i wyrównywać wałem nawierzchnię drogi, boiska itp.] hengerelni, lehengerelni; simítani, lesimítani wałowanie hengerlés, lehengerlés, simítás, lesimítás wałowy, -a, -e sánc-, töltés-, gát-; hengerwałówa [potocznie: prowiant na drogę] (lat ném) proviant; élelem, élelmiszer, élelmiszerkészlet; eleség; útravaló (étel) wałówka [pot. jedzenie zabierane w podróż, na wycieczkę itp.] (közb.) úticsomag, útiélelem, hideg élelem wały [pot. lanie, cięgi] (lanie, cięgi) verés, elverés, csapás wambesch wambesch [charakterystyczny dla okresu średniowiecza (szczególnie XIV i XV wieku) element odzieży męskiej przeznaczonej do noszenia pod zbroją. Był to rodzaj bluzy z rękawami, składała się ona z kilku warstw mocnego płótna, pakuł konopnych i wełny albo bawełny przeszywanych razem. Często noszony jako jedyna ochrona, szczególnie w przypadku pachołków i łuczników.] (daw) férfi kabát, amit a páncél alatt viseltek wamp [ang. vamp 'wamp'; kobieta uwodzicielska i demoniczna; typ kobiety (pierw. w filmach amer.) niebezpiecznej dla mężczyzn, opętującej ich swą demoniczną urodą, aby ich doprowadzić do ruiny a. do zguby] (ang.) vamp; démon; erotikus megjelenésével a szenvedélyeket felkorbácsoló, de józan, hidegen számító nőtípus WAMP (Windows Apache MySQL PHP) [pakiet wolnego oprogramowania do obsługi witryn internetowych w środowisku MS Windows, zawierający programy open source: serwer Apache, język skryptowy PHP, bazę danych MySQL i oprogramowanie uzupełniające.] WAMP [négy szoftver nevéből alkotott mozaikszó. A négy szoftver együttes használata esetén használatos. A WAMP egy Windowson futtatható alkalmazáskiszolgáló programcsomag] wampir [vampire 'wamp(ir) z nm. Vampir 'upiór; wampir' pochodzenia słowiań. Według słowiańskich wierzeń, wampir (zwany także wąpierz, upiór, upir, martwiec, wiesczy, wupi) 1. według dawnych wierzeń ludowych: trup wstający z grobu i wysysający krew z ludzi; 2. ktoś, kto zyskuje siłę, energię, bogactwo itp. kosztem innych ludzi; 3. seryjny morderca napadający zwłaszcza na kobiety i zabijający je w okrutny sposób; 4. nietoperz o ostrych zębach, żywiący się wyłącznie krwią ssaków i ptaków, żyjący w Ameryce Południowej i Środkowej; 5. legendarna istota, najczęściej żywiąca się ludzką krwią, prawie nieśmiertelna, o ludzkiej postaci i charakterystycznych wydłużonych kłach] (szerbhorvát) vámpír; mesebeli éjjeli kisértet, amely a sírokból jön elő és az emberek vérét szívja; (átv.) várszopó, vérszívó; (áll.) vámpír [Egy Dél-Amerikában élő denevérfaj (Vampirus spectrum). E jelentésváltozat használata igen ritkán fordul a beszélt és írott nyelvben, tekintve, hogy hozzáteszik; vámpír-denevér.] Wampir zwyczajny (Desmodus rotundus) [najbardziej rozpowszechniony nietoperz z podrodziny wampirowatych, liczącej tylko 3 gatunki, jedyny żyjący współcześnie przedstawiciel rodzaju Desmodus Wied-Neuwied, Jest to

56 7346 nieduże zwierzę: rozpiętość skrzydeł do 40 cm, masa ciała ok. 30g. Jak wszystkie nietoperze potrafi latać, ale w odróżnieniu od innych nietoperzy potrafi też biegać i skakać. Występuje wyłącznie w Ameryce Południowej i Środkowej.] rőt vérszopó denevér [A rőt vérszopó denevér (Desmodus rotundus) az emlősök (Mammalia) osztályának a denevérek (Chiroptera) rendjéhez, ezen belül a kis denevérek (Microchiroptera) alrendjéhez és a hártyásorrú denevérek (Phyllostomidae) családjához tartozó faj. A rőt vérszopó denevér Közép- és Dél-Amerikában, trópusi és szubtrópusi vidékeken Mexikótól Észak- Chiléig és Észak-Argentínáig honos. A denevér hossza 8 centiméter, szárnyfesztávolsága 20 centiméter és testtömege 30 gramm. Bundája barna.] połowy XVI do XVII wieku, głównie w Hiszpanii i Niemczech. Wams był usztywniony i podwatowany, zdobiony nacinaniem, haftem lub pasmanterią. Był obcisły, na przodzie wydłużony w szpic, z krótką baskiną.] (ném.) Wams; (daw) ujjas, zeke wampiryczny, -a, -e vámpírwampirzyca (wamp) [1. kobieta wampir; 2. kobieta o ekscentrycznym wyglądzie, uwodząca mężczyzn i doprowadzająca ich do zguby] (ang.) vamp; démon; erotikus megjelenésével a szenvedélyeket felkorbácsoló, de józan, hidegen számító nőtípus; női vámpír wampowaty, -a, -e (ang.) vamp-; vampszerű (nő) wams [1. element stroju męskiego, szyty z sukna, atłasu lub aksamitu, często rzezany lub też ozdabiany haftem albo pasmanterią. Usztywniony przez podwatowanie, charakterystyczny dla wieku XVI i początków wieku XVII. Znany praktycznie w całej Europie, tyle że pod różnymi nazwami. 2. rodzaj kaftana noszonego przez mężczyzn od połowy XVI do XVII wieku; 2. rodzaj kaftana, na ogół atłasowego noszonego przez mężczyzn od Portrait of Don Gabriel de la Cueva The Duke of Albuquerque WAN (Wide Area Network), WAN-sieć rozległa (z ang. Wide Area Network, rozległa sieć komputerowa) - sieć rozległa [1. sieć komputerowa znajdująca się na obszarze wykraczającym poza jedno miasto (bądź kompleks miejski); 2. Rozległy system komunikacyjny, łączący odległe miejskie sieci komputerowe. Łączność między tymi ośrodkami jest realizowana za pomocą publicznej sieci telekomunikacyjnej, publicznej sieci pakietowej lub wydzielonych sieci pakietowych. W połączeniach rozległych stosowane są łącza kablowe, światłowodowe, mikrofalowe i satelitarne. 3. Sieć obejmująca swoim zasięgiem np. systemy w różnych miastach lub nawet krajach. Określenie to obejmuje nie tylko wielkość obszaru, na którym rozmieszczone są stacje, ale również rodzaj podstawowych usług udostępnianych w sieci.] WAN, Wide Area Network - nagytávolságú (területi, országos vagy világméretű) hálózat - 'WAN' hálózat (széles kiterjedésű hálózat) [1. Magyarul nagy kiterjedésű, vagy távolsági hálózatként ismert.]; nagytávolságú számítógép-hálózatok; 2. legalább egy régióra vagy országra kiterjedő, de gyakran világméretű számítógépes hálózat (pl. az Internet); 3. Magyarul nagy kiterjedésű, vagy távolsági hálózatként ismert. 4. Széles területre kiterjedő hálózat. Általában egy vagy több országot, országrészt lefedő

57 7347 számítógép hálózat. 5. széles kiterjedésű kommunikációs hálózat, amely egy épületnél, telephelynél, vagy iskolánál nagyobb területet fed le; (ellentétben egy helyi jellegű (LAN) hálózattal); WANhálózatok fizikai ismertető jelei települések esetében magas épületekre, azon kívül pedig főleg főutak mentén e célra felállított fémoszlopokra szerelt rövidhullámú adóantennák] wan (zob. van; typ samochodu przeznaczony do przewozu większej liczby pasażerów) kisbusz wanad [st.skand. Vanadis 'Freja, bogini skand.' chem. pierwiastek, Tabl. 1, metal trudno topliwy, b. twardy] vanádium; (vegyt.) igen kemény, rideg fémes elem; acélok keményítésére használják (vegyjele: V) [egy germán istennő, Vanadis nevéről] wanadowce [grupa (rodzina) pierwiastków chem. ciężkich, trudno topliwych metali: wanad, niob, tantal] vanádiumcsoport; a periódusos rendszer Vb oszlopának fémei (vanádium, nióbium, tantál, protaktínium) Wanda [1. imię pochodzenia germańskosłowiańskiego, a może nawet celtyckiego. Chyba, że - przedindoeuropejskiego. No, bo na pewno nie semickiego. 2. imię żeńskie wymyślone najprawdopodobniej przez Wincentego Kadłubka, wcześniej nieznane.; 3. (u zygmunta Glogera) Wanda, starożytne niewieście imię polskie. Prawie u wszystkich narodów imiona pierwotne dla ludzi brano z nazwań różnych przedmiotów, zwierząt, kwiatów wyróżniających się pewnymi przymiotami. Z imion niewieścich polskich dochowały się: Wanda i Rzepka. Pierwsze oznacza narzędzie do łowienia ryb przynęconych, a więc symbol pociągania i przynęty, drugie jest nazwą warzywa, będącego symbolem jędrności ciała. O Wandzie, córce Krakusa, pisze Kromer, powtarzając słowo w słowo Długosza: Była Wanda urody nadobnej, tak, że słusznie ją Wendą, jakoby wędką nazwano, bo uroda jej przypatrujących się ku sobie pociągała. W języku rosyjskim dotąd ванда zowie się pewien przyrząd rybacki, a вандовщикъ rybak łowiący takowym. W dźwiękach nosowych ludu mazurskiego węda rybacka także bliższą jest brzmienia wandy. Ł. Górnicki za czasów Zygmunta Augusta daje przestrogę dworzaninowi, aby tak przyjaźnią nie ułowił, jako pokarmem ryba na wędzie.] Vanda (horgászó) [német/lengyel származású női név. Jelentése: biztonság, rejtettség, védelem, illetve vend nyelven nő.] Obraz Piotrowskiego Śmierć Wandy. Ilustracja z książki Dzieje Polski z 1909 roku zatytułowana: Wanda, córka Krakusa, rzuca się w nurty Wisły. wandal [1. łac. Vandalus, l.mn. Vandali(i) 'Wandale; staroż. lud germ., który najechał Galię, Hiszpanię i Afrykę Płn. w IV i V w., a w 455 r. wkroczył do Italii, złupił Rzym i zniszczył wiele dzieł sztuki i lit.'; 2. człowiek umyślnie niszczący czyjąś lub wspólną własność, zwłaszcza dobra kulturalne; 3. człowiek rozmyślnie niszczący dobra, wartości kulturalne, monumenty, dzieła sztuki itd.; barbarzyńca, dewastator, niszczyciel] vandál; (hist.) kegyetlenségéről és pusztításairól hírhedtté vált népvándorlás korabeli germán törzs tagja; (átv.) kíméletlenül, oktalanul romboló ember wandalizm [rozmyślne niszczenie, dewastacja, uszkadzanie dóbr kulturalnych] (lat.) vandalizmus; oktalan, kíméletlen pusztítási düh; barbarizmus, a kultúra értékeinek ilyen pusztítása (a vandálok római rombolásából ered) wandalski, -a, -ie vandál; vad-, barbár-; romboló Wandeczka, Wandzia Wandácska wanienka [1. mała wanna do kąpieli; 2. płytkie naczynie laboratoryjne lub kuchenne] kiskád; (dla dzieci) gyermekkád, kádacska; egyfülű dézsa wanilia [1. pnącze nadrzewne o jajowatych liściach, żółtozielonych kwiatach i długich, cienkich owocach, rosnące w Ameryce Południowej i Środkowej; też: owoc tej rośliny; 2. aromatyczna przyprawa z odpowiednio spreparowanych i wysuszonych owoców tej rośliny, używana do ciast, lodów, likierów itp.] vanília (fűszernövény, melynek latin neve: Vanilla planifolia)

58 7348 Wanilia płaskolistna (Vanilla planifolia Andrews) [gatunek pnącza z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje w stanie dzikim w Ameryce Południowej i Ameryce Środkowej.] vanília [a kosborfélék (Orchidaceae) családjába tartozó Vanilla nemzetségnek, illetve a nemzetségbe tartozó néhány faj fűszerként felhasználható termésének elnevezése. Erre a célra elsősorban a Vanilla planifolia fajt termesztik, de felhasználható a Vanilla pompona and Vanilla tahitiensis is.] wanilijka [heliotrop] - (növ.) kunkor (Heliotropium) wanilina [biała, aromatyczna substancja krystaliczna występująca w owocach wanilii, otrzymywana też syntetycznie] (vegyt.) vanilin (3-metoxi-4-oxibenzaldehid). CH3O(HO)C6H3CHO [Az aromás aldehidek közé tartozó vegyület. A vaniliának (Vanilla aromatica) zamatos, értékes része. Régente a vanilia hüvelyes gyümölcséből éterrel való kioldás és kristályosítás útján állították elő; manapság már csakis mesterségesen készítik, még pedig a tűlevelü tobozos fák kambiumának levéből kiválasztott koniferin oxidálása révén.] waniliowy, -a, -e vaníliás, vaníliawanna [1. duże, głębokie naczynie do kąpieli; 2. piec hutniczy, w którym ogrzewane przedmioty pobierają ciepło od gorącej cieczy; 3. duże naczynie używane w różnych gałęziach przemysłu, np. do moczenia, płukania, barwienia] kád, fürdőkád wanna, kadź [w Drugiej Księdze Mojżeszowej większe naczynie miedziane, w którym kapłani obmywali ręce i nogi przed rozpoczęciem zajęć w namiocie zgromadzenia.] vörösréz mosdótál, kád [Az oltár közelében vörösréz mosdótál is volt, itt mostak kezet a papok.] wanna do kąpania fürdőkád wanna elektrolityczna [urządzenie do przeprowadzania elektrolizy] (műsz.) elektrolitos kád wanna galwanizerska, galwaniczna [wanna elektrolityczna używana w galwanotechnice] (műsz.) galvánkád, galvanizáló kád wanna narożnikowa sarokkád wanna siedząca ülőkád wańczos [1. drewno obrobione z 3 stron, a z czwartej pokryte korą 2. deska na klepkę, zwłaszcza do naczyń bednarskich] háromélű fa wańtuch [daw. grube płótno konopne używane na worki i opakowania; też: worek z takiego płótna] durvaszálú kendervászon WAP (Wirleless Application Protocol) [zbiór otwartych, międzynarodowych standardów definiujących protokół aplikacji bezprzewodowych.] - WAP (Wirleless Application Protocol) - 'WAP' protokoll (drótnélküli alkalmazás protokollja) [a WAP rendszer minimálisra (kis szövegekre) egyszerűsített, speciális web-oldalak vezetéknélküli átvitelét teszi lehetővé; feladata hordozható készülékek (telefon, PDA, stb.) kis sávszélességű rendszeréből és kis felbontású kijelzőiből adódó megkötések adaptálása; korszerűbb és jobban alkalmazkodik a hálózatok és alkalmazások mai követelményeihez mint az eredeti HTTP Web-protokollok, de csak szövegszerű adatok kezelésére képes; kilencszer nagyobb szövegállományokat tud kezelni mint az SMS, köztük URL címláncokat is, de képeket és más nemszövegszerű állományokat nem; a vezeték nélküli készülékek és az Internet hálózat közötti kommunikáció WAP szabványát a WAP fórum készíti elő; kezdeményezői Nokia, Ericson, Motorola, Unwired Planet mobilgyártó cégek; Microsoft később csatlakozott, de ugyanakkor az angol STNC cég felvásátlásával annak Hitchhiker programját is biztosította magának, mely ugyanezt a célt szolgálja, kevesebb beavatkozással az Internet szabványokba; a WAP a "WML" (Wireless Markup Language) jelölőnyelvet használja a "HTML" jelölőnyelv helyett, de az átfejtés könnyen lehetséges; a legtöbb európai mobil szolgáltató fenntart ma már a Világhálón WAP-kompatibilis oldalakat is; a WAP jövője bizonytalan, mert a fejlődés nem áll meg csak szőveg-továbbátásra képes rendszereknél, hanem -hordozható eszközökön is- a Web teljes tartalmának és bemutatását veszi célba; azonkívül komolytalan javaslat telefon-billentyü- zettel bővebb szövegek szerkeszthetőségét feltételezni]

59 7349 wapiennik [1. zakład przemysłowy produkujący wapno; 2. piec do prażenia wapienia; 3. osoba obsługująca taki piec; 4. odkrywkowa kopalnia wapienia] mészégetőkemence, mészégető üzem, mészégető munkás wapienny, -a, -e mész-; meszes, mésztartalmú wapienna gleba meszes talaj wapień [1. miękka skała osadowa pochodzenia organicznego, o białej, żółtawej lub szarej barwie; 2. skała osadowa (chemogeniczna lub organogeniczna) zbudowana głównie z węglanu wapnia, przede wszystkim w postaci kalcytu.] (ásv.) kalcit [Borátok, karbonátok, nitrátok ásványosztályban az önálló kalcitcsoport ásványegyüttesébe tartozó ásvány. Elnevezésének szinonimája: mészpát]; mészkő [jellemzően monomineralikus (egyásványos) üledékes kőzet, aminek legalább 90%-a kalciumkarbonát (CaCO 3 ), azaz kalcit vagy aragonit. A fennmaradó rész főleg más karbonátásvány, kvarc vagy kova, agyag és szerves anyag.], mészpát; vegy kalcium wapień hipurytowy [wapień powstały ze skorup hipurytów] Hippurites kagylók és változataik héját, törmelékét tartalmazó mészkő [a mélyülő tengerben először mészkő vált ki, amely magába foglalta a vastaghéjú Hippurites kagylók és változataik héját, törmelékét] wapień kryptogeniczny kriptogén (titkos eredetű) mészkő wapień muszlowy [zob. muszlowiec; nieformalna jednostka stratygraficzna triasu wydzielona na terenie Polski poza karpackiej, Niemiec (poza Alpami) i Beneluxu] (triász-kori) kagylós mészkő wapień numulitowy [wapień powstały ze skorupek numulitów] Nummulites (nummulinás mészkő) wapień oolityczny oolitikus mész wapień ziarnisty szemcsés mész wapień zbity krzemienisty kovasavas tömött mészkő wapniak 1 [1. zmielony wapień używany jako nawóz sztuczny; 2. zob. jajo wapnowane] meszes tojás; (ásv.) mészpát, kalcit, mészkő wapniak 2 [lekcew. w języku młodzieżowym: o człowieku dorosłym], wapniaczka megcsontosodott (ffi/nő) wapniaki [lekcew. w języku młodzieżowym: o rodzicach] begyepesedett, megcsontosodott (szülők) wapniarka meszesgödör; mészbánya; mésszállító kocsi Wapniarka albo Bielica [wzniesienie 532 m n.p.m. w południowo-zachodniej Polsce w Sudetach Wschodnich, w Masywie Śnieżnika] Wapniarka v. Bielica (hegymagaslat) wapniarz mészégető ffi wapnić meszelni; elmeszesíteni; mésszel deríteni; mészben áztatni, meszezni wapnieć [1. o tkance kostnej: nasycać się solami wapnia w procesie formowania się kości lub gojenia złamań; 2. o żyłach, tętnicach, mięśniach i tkankach innych niż kostna: nasycać się odkładającymi się patologicznie solami wapnia] meszesedni, elmeszesedni, meszessé válni wapnienie kalcifikáció, meszesedés wapniowy, -a, -e meszes wapnisty, -a, -e [zawierający duże ilości związków wapnia] meszes, mész-; mésszerű wapno [1. tlenek wapnia, biały proszek otrzymywany w wyniku prażenia wapieni; 2. pot. lekarstwo, którego głównym składnikiem jest przyswajalny związek wapnia] mész (CaCO 3 ) [oltott mész lassan felveszi a levegőből a szén-dioxidot és újra kalcit keletkezik (Ca(OH) 2 + CO 2 => CaCO3 +H 2 O)] wapno bielące, chlorowane [zob. chlorek w zn. 4.] klórmész; fehérítésre és fertőtlenítésre használt, fehér színű klórszagú por wapno budowlane épületmész, építkezéshez használt mész wapno chlorowane, wapno chlorowe klórmész wapno gaszone [wodorotlenek wapnia, biała, krystaliczna substancja otrzymywana w wyniku działania wody na wapno palone] oltott mész [Ca(OH) 2 ] wapno hydrauliczne hidraulikus mész, cement wapno nawozowe [różnorodne związki wapnia stosowane w rolnictwie do wapnowania gleb] (földekre) kihordott v. kiszállított mész wapno niegaszone oltatlan mész wapno palone [tlenek wapnia, biały proszek otrzymywany przez prażenie wapienia] égetett mész (vagy E529) [CaCO 3 + hő => CaO + CO 2, mely reakció terméke az égetett mész: kalcium-oxid (CaO)] wapno tężeje a mész duzzad wapnować, wapniować [nawozić gleby kwaśne dużymi dawkami nawozów wapniowych w celu odkwaszenia tych gleb] meszelni, meszezni; porcsávázni wapnować pszenicę gabonát porcsávázni

60 7350 wapnować rolę, łąki mésszel trágyázni v. meszezni földet, mezőt [erősen elsavanyodó nyírségi talajok meszezése] wapnowanie meszelés, meszezés wapnowanie gleby talajmeszezés wapń (Ca, łac. calcium) [1. nazwa ta pochodzi od łacińskiego rzeczownika calx - wapno, co oznacza więc "metal z wapna", pierwiastek chemiczny z grupy metali ziem alkalicznych w układzie okresowym. 2. pierwiastek chemiczny, miękki, srebrzystobiały metal] kalcium (latinul calcium) [kémiai elem az elemek periódusos rendszerében. Vegyjele Ca] wapory 1 [daw. wyziewy, opary] (dawno) kigőzölgések, szelek wapory 2 [daw. atak histerii] (dawno) rángógörcs, hisztéria; hisztérikus roham waporyzator (lat.) vaporizátor; (vegyt.) elpárologtató készülék waporyzować (lat.) vaporizálni; párologtatni, elgőzölögtetni [Jak waporyzować zioło przez żarówke?: Hogyan párologtassunk elektromos izzókkal?] war [1. daw. wrzący płyn; 2. daw. wielkie gorąco; 3. daw. wrażenie gorąca odczuwane w jakiejś części ciała z powodu wstydu, lęku, podniecenia itp.; 4. daw. gwałtowność, wielkie nasilenie czegoś; 5. ilość produktu otrzymana jednorazowo w wyniku gotowania surowców lub półproduktów; 6. wrzątek; ukrop] forró víz, forrásban lévő víz; (átv.) zűrzavar, összevisszaság; (átv.) forróság, hőség, kánikula War chalking (dosł. wojenne znakowanie) [identyfikowanie miejsc zawierających niezabezpieczone, aktywne sieci bezprzewodowe, albo za pomocą fizycznego znakowania budynku czy chodnika za pomocą kredy, albo też przez umieszczanie fozycznego adresu na stronie internetowej zawierającej bazę hotspotów.] War-chalking [nem más, mint a war-driving módszerrel megtalált vezeték nélküli hálózatok megjelölese.] War driving (dosł. wojenna jazda) [jeżdżenie po danym obszarze z laptopem i adapterem sieci bezprzewodowej w celu wykrycia niezabezpieczonych sieci bezprzwodowych. Gdy adapter (NIC) jest w odpowiedni trybie, odbiera dowolne pakiety w swoim zasięgu. Celem jest znalezienie miejsc wrażliwych na atak, w których można uzyskać nielegalny dostęp do firmowych danych.] War driving [Egy új kifejezés, amely a drótnélküli hálózati védetlensége miatt jött létre. Olyan tevékenységet jelent, amikor a hacker a kocsijából keres laptopját használva olyan drótnélküli hálózatokat, amik nincsenek megfelelően védve. Így hozzáférhet céges adatokhoz, a céges intranet hálózathoz, vagy csak egyszerűen a szomszéd levelezéséhez.] Warchalking [to oznaczanie miejsc, w których dostępne są sieci bezprzewodowe] Warchalking [nem más, mint a war-driving módszerrel megtalált vezeték nélküli háalózatok megjelölese.] war myśli a gondolatok zűrzavara war, var [1. jednostka mocy elektrycznej biernej równa jednemu watowi 2. jednostka mocy elektrycznej biernej (1 war = 1 wat), legalna, nienależąca do układu SI; var] var [Csak elektromos meddő teljesítmény meghatározására használható teljesítménymértékegység a var; jele: var. 1 var = 1 W.] wara! [pot. wykrzyknik wyrażający kategoryczny zakaz dostępu do osoby, rzeczy lub sprawy, o której jest mowa] menj! ne érj hozzá! távozz! wara ci od tego! ne merj hozzányúlni! waraji [1. rodzaj tradycyjnego japońskiego obuwia; sandały wyplatane ze słomy, wiązane. Linki przeznaczone do wiązania waraji wychodzą z ich przedniej części i przeprowadzane są przez pętelki ze słomy w innej części buta. Sposób w jaki przewiązywało się linki był zależny od wykonywanego zawodu, np. chłop wiązał waraji inaczej niż żołnierz. 2. sandały wyrabiane ze słomianych sznurów, w przeszłości stanowiące standardowe obuwie zwykłych ludzi w Japonii. Obecnie noszone głównie przez trzymających się tradycji mnichów buddyjskich. Wedle tradycji, waraji były ofiarowywane w świątyniach wraz z prośbą o bezpieczną podróż lub o zdrowie dolnej części ciała. Największe waraji na świecie można zobaczyć podczas Festiwalu Waraji w Fukushima (jap. Fukushima Waraji Matsuri), który odbywa się corocznie w pierwszy piątek i sobotę sierpnia.] (jap) Waraji (fonott szandál); japán szandál (szalmából készítették); folyamatos gyékényfonatból készült fűzős, könnyű szandál, amiket buddhista papok viselnek

61 7351 waran [duża, drapieżna jaszczurka o bocznie spłaszczonym ogonie, żyjąca w Azji, Afryce i Australii] varánusz Waranowate, warany (Varanidae) [rodzina jaszczurek. Obejmuje 1 współczesny rodzaj, do którego zaliczanych jest blisko 70 gatunków wśród nich największe ze współcześnie żyjących jaszczurek: waran z Komodo, waran papuaski, waran paskowany i waran wielki oraz kilka rodzajów wymarłych.] varánuszfélék (Varanidae) [a gyíkok rendjébe tartozó varánuszalakúak (Varanoidea) vagy (Platynota) egyes, új rendszertanokban (Autarchoglossa) alrendág egyik családja, mintegy harminc fajjal] A családba tartozó egyetlen nem a varánusz (Varanus). Ide az alábbi alnemek és fajok tartoznak. Empagusia alnem o bengáli varánusz (Varanus bengalensis) o Dumeril-varánusz (Varanus dumerilii) o sárga varánusz (Varanus flavescens) o érdes varánusz (Varanus rudicollis) Euprepriosaurus alnem o türkizvaránusz (Varanus caerulivirens) o Varanus cerambonensis o kékfarkú varánusz (Varanus doreanus) o Fincsh-varánusz (Varanus finschi) o Indiai varánusz (Varanus indicus) o sepik varánusz (Varanus jobiensis) o rennell-szigeti varánusz (Varanus juxtindicus) o ausztrál barna varánusz (Varanus keithorni) o biak szigeti varánusz (Varanus kordensis) o kék varánusz (Varanus macraei) o Varanus melinus o smaragdvaránusz (Varanus prasinus) o Varanus spinulosus o Varanus telenesetes o Varanus yuwonoi Odatria alnem o Varanus auffenbergi o fekete varánusz (Varanus beccarii) o Varanus bogerti o Varanus flavirufus o Varanus storri o Varanus teriae o tüskésfarkú varánusz (Varanus acanthurus) o Varanus baritji o rövidfarkú varánusz (Varanus brevicauda) o Varanus caudolineatus o Varanus eremius o Gillen-varánusz (Varanus gilleni) o Glauert-varánusz (Varanus glauerti) o Varanus glebopalma o King-varánusz (Varanus kingorum) o Mitchell-varánusz (Varanus mitchelli) o pilbara varánusz (Varanus pilbarensis) o Törpevaránusz (Varanus primordius) o Varanus scalaris o Varanus semiremex o timori varánusz (Varanus timorensis) o Varanus tristis Papusaurus alnem o pápuavaránusz (Varanus salvadorii) Philippinosaurus alnem o Panay-varánusz (Varanus mabitang) o olajzöld varánusz (Varanus olivaceus) Polydaedalus alnem o nílusi varánusz (Varanus niloticus) o Varanus ornatus o fehértorkú varánusz (Varanus albigularis) o sztyeppi varánusz (Varanus exanthematicus) más néven pápaszemes varánusz (Varanus ocellatus) Heyden 1830 o jemeni varánusz (Varanus yemenensis) Psammosaurus alnem o pusztai varánusz vagy szürke varánusz (Varanus griseus) Soterosaurus alnem o szalagos varánusz vagy vízi varánusz (Varanus salvator) Varanus alnem

62 7352 o óriás varánusz (Varanus giganteus) o homoki varánusz vagy Gouldvaránusz (Varanus gouldii) o komodói sárkány vagy komodói varánusz (Varanus komodoensis) o Mertens-varánusz (Varanus mertensi) o Varanus panoptes o Rosenberg-varánusz (Varanus rosenbergi) o Spencer-varánusz (Varanus spenceri) o tarka varánusz (Varanus varius) warcabista dámajátékos warcabowy, -a, -e halma-, dámajátékwarcaby [1. dwuosobowa gra prowadzona na szachownicy 12 pionkami białymi i 12 czarnymi; też: przybory do tej gry; 2. (u Zygmunta Glogera) Warcaby lub arcaby. Gra znana powszechnie i oddawna. Warcab, pionek czyli bierka do grania na warcabnicy, t. j. desce z wymalowaną na niej szachownicą.] halma [A játékosok abban versenyeznek, ki telepíti át kevesebb lépésből a saját kezdőállását a tábla átellenes oldalára. Felváltva lépnek egy-egy saját bábujukkal: vagy a szomszédos üres mezőre, vagy átugorhatják a szomszédos mezőn álló bármely bábut, ha az mögöt üres mező van. Ugrássorozat, (azaz egy lépésben több ilyen ugrás), nemcsak megegedett, de kell is a győzelemhez...], dáma, dámajáték (dámajátékban úgy lehet ütni, hogy átugorjuk az ellenfél figuráját. A klasszikus dámajáték szabályai szerint az ütés kötelező); ostábla warchlak [1. prosię świni domowej; 2. dzik w pierwszym roku życia] süldő, a növendéksertés néhány hónapos (2-4 hónapos) korában; (dzik) vadmalac, a vaddisznó malaca warcholić egyenetlenséget szítani, viszályt előidézni v. szítani v. kelteni warcholski, -a, -ie veszekedő, összeférhetetlen, izgága warcholstwo lázítás, bujtogatás, izgatás warchoł [osoba wywołująca kłótnie i zamęt swoją samowolą] bujtogató, lázító, izgató, veszekedő, összeférhetetlen, izgága ember; falurossza warczeć (warczę, warczy) [zob. warknąć] morogni, dörmögni, (motor) berregni, zúgni, búgni warczenie [odgłos podobny do dźwięku wrr, wydawany zwykle przez psa] morgás, mormogás, dörmögés, vicsorgatás (fog); (műsz.) berregés, zúgás, dübörgés Wardęga (Wadąg) [rzeka (struga) w Polsce, dopływ Łyny. Wardęga bierze swój początek w jeziorze Serwant, a kończy w Tumańskim.] (földr.) Wardęga (lengyel folyó) warehouse {rzecz.} (też: magazine, storeroom, storehouse); magazyn {m.}; duży sklep {m.}, dom towarowy {m.} (ang.) warehouse (raktár, nagy bolt, áruház); (inf.) Warehouse (adattárház) warez site [Statystyki, opis i inne dane strony] warez site - 'warez' (webhely) illegálisan másolt programok lelőhelye [1. Nem (teljesen) legális vagy nem publikus dolgok gyűjtőhelye az Interneten; jellemzően feltört szoftverek, titkos jelszavak és sorozatszámok, játékleírások, hacker és cracker tanácsok és trükkök találhatók ezeken a helyeken; 2. a szoftverkalózok világából származó kifejezés, mely alatt szerzői joggal védett, illegálisan feltört, de a Webről letölthető programokat értik; warezwebhelyek legtöbbször játékprogramokat tartalmaznak, de néha freeware vagy shareware programokat is közvetítenek; az illegális warez szoftver annyiban különbözik a szintén illegális 'Napster' (P2P) gyakorlattól, hogy utóbbi nem szervergépekről (web-helyekről) hanem internetezők privát gépeinek merevlemezéről tölthetők le] warga (wargi) [1. każdy z dwóch fałdów skórnych ograniczający od przodu otwór ustny wielu kręgowców; 2. każda z dwóch części korony niektórych kwiatów; 3. część gębowych narządów owadów] ajak, száj; (bonc, növ.) labium warga dolna (łac. labium inferius) alsó ajak warga górna (łac. labium superius) felső ajak warga (piszczałka organowa) ajak, ajaksíp (orgona) warga piszczałki (organy) ajak, sípnyílás (orgona) wargi maciczne szeméremajkak wargi opierzchły felrepedezett v. székifújta ajak wargi sromowe [(łac. labia pudendi) to parzyste fałdy skórne otaczające szparę sromową (wargi sromowe większe) oraz przedsionek pochwy (wargi sromowe mniejsze).] szeméremajkak wargi sromowe mniejsze (anatomia) kisajkak

63 7353 wargi sromowe większe (łac. labia pudendi majora) [1. to dwa duże parzyste fałdy skóry owłosionej, zawierające dodatkowo dużą ilość tkanki tłuszowej. U góry łączą się tworząc tzw. spoidło warg przednie (łac.commisura labiorum anterior), poniżej której leży łechtaczka. Od tyłu łączą się w miejscu zwanym spoidłem tylnym (łac. commisura labiorum posterior). Rozwojowo odpowiadają mosznie u mężczyzn.] nagyajkak; Labia Majora: (nagyajkak) [1. A nagyajkak a szeméremtest külső ajkai, melyeket zsírszövet bélel, és a gát fölött található. Rendszerint fanszőrzet borítja és belső felszíne fokozatosan nyálkahártya jellegűvé válik, sok faggyúmiriggyel, melyeknek az illata szexuálisan izgató lehet. 2. A szeméremdombtól lefelé tartó, a szeméremtesti hasadékot szűkítően közrefogó két hosszanti bőrredő hátul a gátban egyesül, ahol találkoznak a végbélnyílás előtt. Ezek a nagyajkak (labidum május) védik a szeméremtest belső részeit. A nagyajkak külső felszíne fanszőrzettel fedett. A belső felszínen ez hiányzik, viszont verejték- és faggyúmirigyek bőven találhatók. A nagyajkak bőre alatt laza kötőszövetbe ágyazottan zsírpárnák találhatók. Ez a zsírszövet - a csípőtájék és az emlők zsírszövetéhez hasonlóan - igen érzékeny ösztrogénhatásra. Ezért vastagszik meg (hipertrofizál) a nagyajkak és a vulva többi része a pubertás után, és sorvad (atrofizál) a menopauza - klimax - során. A bőr alatti zsírszövet alatt, mélyen a nagyajkak szöveti állományában nagy vénás (visszeres) hálózatot tartalmazó, ezáltal duzzadó szövet található, mely szexuális izgalom hatására vérrel telik meg. E szövetféleség alkotja az úgynevezett bulbus vestibuli vagtnae-t, mely körülveszi a hüvely-bemenetet, és a férfi hímvessző szivacsos testének (corpora spongiosa) felel meg. A nagyajkak bőre alatt simaizomrostok futnak, melyek a herezacskó izomzatához hasonlóak. Ez a bőr alatti izomzat hőmérsékletérzékeny, és hideg hatására az ajkak ráncolódását, meleg időben megnagyobbodását és felpuhulását eredményezi.] Wargi sromowe mniejsze (łac. labia pudendi minora) [są utworzone z cienkiej nieowłosionej skóry o zwiększonej ilości melany, pozbawione natomiast są gruczołów potowych. Rozwojowo odpowiadają skórze prącia u mężczyzn.] - Labia Minora (kisajkak) [Labia Minora (kisajkak) A szeméremtest belső ajkai a kisajkak, mely a nagyajkaktól beljebb található, rugalmas vékony bőrkettőzetből állnak. Feladata a csikló, a húgycső és a hüvely védelme. Megjelenési formája igen változatos, lehet nagyon kicsi méretű, a nagyajkak között elrejtve, de lehet előrenyúló nagy méretű is. A legelterjedtebb metafora formáját tekintve a virág alakja. Mind a kisajkak, mind a nagyajkak érintésre, nyomásra meglehetősen érzékenyek és néhány nő esetében igen rugalmasak. A kisajkak hasonlóak a férfi herezacskóhoz és az érzékenységük is ugyanolyan mértékű.] Budowa warg sromowych: 1 napletek łechtaczki, 2 łechtaczka, 3 wargi sromowe mniejsze, 4 wejście do pochwy, 5 wargi sromowe większe Wargi ust (łac. labia oris) [struktury okalające szparę ust u zwierząt. Wargi mają znaczenie przy spożywaniu pokarmów oraz artykulacji głosek] ajak, száj wargowa zgłoska ajakhang wargowy, -a, -e ajak-; ajakszerű, ajakalakú; (gram) ajak-, labiális wariacja [1. utwór literacki, film, obraz itp., nawiązujący do jakiegoś popularnego tematu, motywu lub innego utworu i przetwarzający go twórczo; też: przedmiot nawiązujący do innego lub będący jego odmianą; 2. utwór muzyczny, w którym występują zmiany tematu, melodii, harmonii itp.; 3. popisowy taniec solowy w balecie klasycznym; 4. w kombinatoryce: dowolny ciąg utworzony z elementów danego zbioru; 5. nieregularność ruchu Księżyca, wywołana perturbacyjnym działaniem Słońca; 6. pot. obłęd, szaleństwo] (lat.) variáció; változás, változatosság, varians, változat; (él) változat; bizonyos eltérés az

64 7354 alapvető típusból; (zene) valamely (különösen zenei) téma megismétlése különféle változatokban; változat; (menny.) adott számú elemből adott számú elem kiválasztása meghatározott sorrendben; (szał) őrültség, téboly, esztelenség, bolondság wariacją bez powtórzeń [k-wyrazową zbioru n- elementowego A (1 k n) nazywa się każdy k-wyrazowy ciąg k różnych elementów tego zbioru (kolejność tych elementów ma znaczenie). Gdy k=n, wariację bez powtórzeń nazywa się permutacją.] (mt) ismétlés nélküli variáció wariacja funkcjonału (różniczka w sensie Frécheta) [podstawowe pojęcie rachunku wariacyjnego] funkcionális variáció wariacją z powtórzeniami [k-wyrazową zbioru n-elementowego A nazywa się każdy k- wyrazowy ciąg elementów tego zbioru (dowolny element może wystąpić wielokrotnie w ciągu).] (mt) ismétléses variáció wariacje [1. zmiany tematu, melodii, harmonii, rytmu itp. w przebiegu utworu muzycznego; 2. duża różnorodność czegoś] variációk wariacje [a w zasadzie temat z wariacjami, to samodzielna forma muzyczna lub część większego utworu instrumentalnego: sonaty, symfonii, koncertu o dość swobodnej budowie. Istotą wariacji jest przetworzenie tematu lub jego motywów. Ilość przetworzeń zależy od inwencji kompozytora, waha się od kilku do kilkunastu. Temat może być własny, zaczerpnięty z dzieła innego kompozytora lub oparty na motywach z muzyki ludowej.] (muz) variációk [Variációnak nevezzük a barokk zenében azt a formát, amelyben a zeneszerző egy adott - általában ismert, népszerűbb - dallamot különféle változatokban, ötletességét és fantáziáját bemutatva dolgoz fel.] wariacki, -a, -ie esztelen, őrült, bolond, tébolyult wariacki pomysł bolond ötlet wariacko bolondul wariactwo [1. pot. coś sprzecznego ze zdrowym rozsądkiem; 2. daw. choroba umysłowa] bolondság, őrültség, téboly, esztelenség, hülyeség, eszelősség wariacyjność változatosság wariacyjny, -a, -e változatos wariant [inne opracowanie tego samego tekstu lub inne rozwiązanie jakiegoś problemu] (lat.) variáns; változat; (irod.) szövegváltozat; (él) válfaj, változat wariant fonemu (alofon) fonémavariáns (allofón) wariant inwestycyjny beruházási változat wariant morfemu morfémavariáns wariant optymalny optimális változat wariant rdzenia (gram) tőváltozat wariant rozwiązania megoldási változat wariantować (lat.) variálni; váltogatni, cserélgetni, más-más formában ismételni wariantować rozwiązanie a megoldást variálni warianty do wyboru választható elemek warianty tekstowe szövegvariációk wariat [1. pot. osoba chora psychicznie; 2. pot. osoba postępująca nieobliczalnie lub bezsensownie], wariatka bolond, őrült, tébolyodott (ffi/nő); (átv.) bolond, különc, ostoba wariat z mokrą głową forrófejű, nagyon merész, vakmerő; hóbortos, agyalágyult; hűbelebalázs wariograf [urządzenie rejestrujące nieświadome reakcje osoby przesłuchiwanej na zadawane pytania, pozwalające wnioskować o jej prawdomówności] variográf wariografia (badania wariograficzne) variográfia wariograficzny, -a, -e variográfiai wariometr [1. przyrząd służący do zmiany indukcyjności obwodu elektrycznego; 2. przyrząd wskazujący prędkość wznoszenia się lub opadania samolotu] (lat.+gör.) variométer; (távk.) az önindukció folyamatos változását ellenőrző műszer; (fiz.) valamely érték megváltozását (pl. mágnesesség, gravitáció, légnyomás stb.) mérő műszer; (rep) magasságmérő; a repülőgépekben használt (legtöbbször szelencés kivitelű) műszer, ami a jármű függőleges sebességét méri wariometryczny, -a, -e magasságmérőwariować [1. pot. zapadać na chorobę umysłową; 2. pot. zachowywać się nieobliczalnie; 3. pot. przejawiać jakieś uczucia w sposób nieopanowany; 4. pot. zachowywać się lub bawić się bardzo swobodnie i hałaśliwie] megbolondulni, megőrülni; őrjöngeni, tombolni, elmegy az esze; variálni, váltogatni, cserélgetni wariować za kim bolondulni vki után warkliwy, -a, -e [1. opryskliwy, burkliwy; 2. o dźwięku: przypominający warczenie; 3. o zwierzęciu: często warczący] dörmögő, dongó, morgó, vakkantó warknąć warczeć [1. o psach: wydać wibrujący, gardłowy dźwięk, wyrażający złość lub strach; 2. warczeć: wydawać

65 7355 furkoczące, terkotliwe dźwięki; 3. pot. powiedzieć coś burkliwie, opryskliwie, ze złością] morogni, vakkantani, megmordulni, felmordulni; felhördülni; (motor) berregni, felzúgni, dübörögni warknięcie vakkantás warkocz [1. splot z trzech pasm długich włosów; 2. coś, co przypomina taki splot; 3. o czymś długim, wiszącym lub ciągnącym się za czymś; 4. (u Zygmunta Glogera) Warkocz, inaczej kosa, włosy splecione u dziewic, są najcelniejszą ozdobą ich głowy i symbolem ich dziewictwa, z wplecioną w koniec warkocza czerwoną wstążką. Dziewice polskie splatały zawsze włosy w jeden lub dwa warkocze, które bądź spływają na plecy, bądź okrążają dokoła głowę. Pannie młodej przy oczepinach ucinano warkocz, zostawiając tylko kędry, bo mężatkom nie godziło się nosić i trefić warkoczy, ale dozgonnie zawijać rąbkiem. Obcinano i pannom, gdy utraciły wieniec. Stąd do ślubu rozplatają im warkocz, żeby świat widział, że nie mają włosów obciętych. (Ob. Posag, Enc. Star. t. IV, str. 102).] (włosy) varkocs, hajfonat, copf; fonott haj; csóva warkocz komety [zob. ogon komety] az üstökös farka v. csóvája warkocz upięty hajkoszorú warkocze upięte na uszach csigafrizura warkoczyk copfocska, kis varkocs warkot [dźwięk przypominający warczenie, wydawany przez silniki lub inne urządzenia] kattogás, kattanás, csattogás, búgás, zúgás, zakatolás, berregés, motorzúgás warkot motoru motorberregés, motorzúgás, motorbúgás warkotać (warkoczę v. warkocę, warkocze v. warkoce) [o maszynach, silnikach itp.: wydawać warkot] kattogni, búgni, zakatolni Warna (bułg. Варна) [1. miasto w Bułgarii, port nad Morzem Czarnym. Ma 312 tys. mieszkańców (2006). Jest trzecim pod względem liczby ludności miastem Bułgarii (po Sofii i Płowdiwie). Polska posiada tam konsulat generalny. Stolica obwodu Warna. 2. Warna. Pod Warną poginęli nasi marno. Takie powstało przysłowie po klęsce poniesionej przez Polaków w bitwie z Turkami za Dunajem d. 20 listopada 1444 r., gdzie poległ i 20- letni król Władysław Jagiellończyk.] Várna [Bulgária harmadik legnagyobb városa. A Fekete-tenger partján fekszik, a hasonló nevű megye székhelye, fontos turisztikai célpont, kereskedelmi és kulturális központ. A magyarok számára Hunyadi János vesztes csatája révén ismeretes hely.] Warmia lub Warmija (pruskie Wormjan czerwona ziemia, warm. Warńija, mazur. Warmzia, łac. Varmia, Warmia, niem. Ermland lub Ermeland) [kraina historyczna w obecnym województwie warmińsko-mazurskim. Nazwę wzięła od pruskiego plemienia Warmów. Barwy historycznej Warmii to czerwień i biel. Powierzchnia Warmii 4249 km².] (földr.) Warmia (földrajzi terület Észak- Lengyelországban. A terület 1945-től tartozik Lengyelországhoz.) Warmiacy [grupa etniczna - mieszkańcy Warmii] Warmia lakói, warmiaiak [A warmiaiak ugyan lengyelül beszéltek, de vallási, kulturális, civilizációs szempontból a németekkel éreztek közösséget.] Warmiak Warmia lakója warmijski, -a, -ie [rzadko: warmiński (przymiotnik od: Warmia)] warmiai warnia (bány) védőfülke; gőzfürdő warnik [1. zob. bojler; 2. ogrzewany parą lub wodą kocioł do odparowywania roztworów, głównie w celu wydzielenia z nich kryształów; 3. ogrzewany zbiornik chłodziarki absorpcyjnej służący do odparowywania czynnika chłodniczego z jego stężonego roztworu] boiler, bojler (boyler), vízmelegítő és víztároló készülék; katlan warować [1. o psie: przywierać brzuchem do ziemi, w pozycji oczekującej; 2. pot. o ludziach: nie ruszać się z miejsca, zwykle pilnując czegoś lub czekając na coś] (pies) elnyúlni (pihenő kutya); (dawno) védelemre felszerelni, fortifikálni, erődíteni; biztosítani, garantálni; őrséget állni, vigyázni, óvni warować miasto, obóz várost, tábort megerősíteni

66 7356 warować sobie dożywocie életfogytig tartó haszonélvezetet biztosít magának warować wolność religii, wyznania vallásszabadságot biztosítani warowali do rana reggelig őrséget álltak warownia [dawna budowla lub gród o charakterze obronnym] erőd, erődítmény, erősség; vár; fellegvár, citadella; (hist.) végvár warownia pograniczna végvár warowność vminek várszerű, erődszerű, megerősített, fortifikált volta v. jellege warowny, -a, -e [zabezpieczony przed wrogiem murami, fosą itp.] várszerű, erődszerű, megerősített, fortifikált warowny gród vár, megerősített kastély warrant [1. rodzaj papieru wartościowego, wystawionego na przyszłe emisje akcji, obligacji itp.; 2. dokument wydawany przez przedsiębiorstwo składowe, na podstawie którego towar składowany można dać pod zastaw] (ang.) warrant; közraktári árujegy warstewka rétegecske warstwa [1. pewna ilość czegoś tworząca jednolitą płaszczyznę na powierzchni lub między czymś a czymś; 2. składniki jakiejś rzeczy lub jakiegoś zjawiska, stanowiące pewną całość; 3. grupa społeczna jednolita pod jakimś względem; 4. nagromadzenie osadu i skał osadowych w kształcie płaskiej płyty] (geol.) réteg, lerakódás; (w drzewie) évgyűrű; réteg; (informatika) réteg [A mai modern számítógép-hálózatok tervezését struktúrális módszerrel végzik, azaz a hálózat egyes részeit réteg-ekbe (layer) vagy más néven szint-ekbe (level) szervezik, amelyik mindegyike az előzőre épül.] Warstwa abstrakcji sprzętowej (ang. hardware abstraction layer) [sterownik urządzenia dla płyty głównej. Stanowi ogniwo pośredniczące między sprzętem a jądrem systemu operacyjnego. Odseparowuje konkretną architekturę systemu komputerowego od oprogramowania użytkowego. Dla programisty jest sposobem komunikacji ze sprzętem przez udostępniane funkcje biblioteczne i sterowniki. Systemami, które korzystają z HAL-a są: AmigaOS4, rodzina systemów BSD, Linux, Mac OS X, Solaris, Windows NT (od wersji 5.0/2000).] HAL Hardware Abstraction Layer (hardver absztrakciós réteg) warstwa fluorescencyjna [patrz fluorescencyjna warstwa] fluoreszkáló réteg v. bevonat warstwa granicza tłumiąca drgania viszkózus akusztikai határréteg warstwa inwersyjna inverz réteg warstwa izotermiczna [warstwa atmosfery ziemskiej, w której temperatura powietrza nie zmienia się wraz ze zmianą wysokości] izotermikus réteg warstwa kamieni spłyciła rzekę a kőréteg elsekélyesítette a folyót warstwa kulturowa [warstwa ziemi zawierająca ślady działalności ludzkiej, pozostałości dawnych kultur] kultúrréteg warstwa łącza [1. druga warstwa w modelu OSI/ISO i w modelu TCP/IP (=modelu DoD). Protokoły tej warstwy służą do przemieszczania datagramu pojedynczym łączem. Protokół warstwy łącza danych definiuje format pakietów wymienianych między węzłami znajdującymi się na końcach łączy, a także działania podejmowane przez te węzły w momencie wysyłania i odbierania pakietów. Jednostki danych przesyłane przez protokół warstwy łącza danych są nazywane ramkami, każda taka ramka zwykle kapsułkuje jeden datagram warstwy sieci. Operacje wykonywane przez protokół warstwy łącza danych w chwili wysyłania i odbierania ramek uwzględniają detekcję błędów, retransmisje, kontrolę przepływu i losowy dostęp. Przykładami protokołów warstwy łącza danych są takie protokoły jak Ethernet (stosowany w bezprzewodowych sieciach lokalnych; określany również terminem WiFi), token ring i PPP. W wielu sytuacjach ATM też może być uważany za protokół warstwy łącza danych. 2. Druga warstwa modelu referencyjnego OSI nazywana jest warstwą łącza danych. Jak wszystkie pozostałe warstwy, również ona pełni dwie główne funkcje: nadawania i odbierania. W ramach nadawania, warstwa łącza danych jest odpowiedzialna za opakowywanie rozkazów, danych, itp. W ramki. Ramka jest strukturą właściwą warstwie łącza danych zawierającą ilości informacji wystarczającą do pomyślnego przesłania danych przez sieć LAN do miejsca ich przeznaczenia. Warstwa łącza danych jest odpowiedzialna za wykrywanie i korygowanie wszelkich błędów, jak również za ponowne zbieranie danych otrzymanych z warstwy fizycznej z powrotem w ramki. Biorąc pod uwagę, że przesyłane są zarówno zawartość jak i struktura ramek, to nie można powiedzieć, że są one odtwarzane, lecz

67 7357 raczej, że dane otrzymane z warstwy fizycznej są buforowane do uzyskania całej ramki.] adatkapcsolati réteg (data link layer) [Feladata adatok megbízható továbbítása az adó és fogadó között. Ez általában úgy történik, hogy az átviendő adatokat (amelyek általában bitcsoportba kódolt formában pl. byte-okban jelennek meg) adatkeretekké (data frame) tördeli, ellátja kiegészítő cím, egyéb és ellenőrző információval, ezeket sorrendhelyesen továbbítja, majd a vevő által visszaküldött nyugtakereteket (acknowledgement frame) véve ezeket feldolgozza..] warstwa ozonowa rozrzedza się az ózonréteg elvékonyodik warstwa podskórna [ta jest położona pod skórą właściwą i odgrywa w życiu zwierzęcia dość ważną rolę, łącząc skórę z ciałem zwierzęcia.] bőralja [bőrünk legalsó, szintén laza rostos kötőszövetből álló része. A rostok közötti hézagokban zsírszövet található, mely energiaraktárként tárolja a szervezetbe fölöslegesen bejutott tápanyagokat. A mechanikai védelem funkcióját párnázó anyagként biztosítja. A bőralja rögzíti a bőrt az alatta levő izomhoz vagy csonthoz. A bőralja vastagságával és formájával jelentősen meghatározza az arc és a test esztétikai körvonalát (zsírpárnák). A bőraljában találhatók a szőrtüszők és az idegvégződések is.] warstwa pracująca dolgozó réteg warstwa rozpraszająca głębinowa (hydroakustyka) E-réteg (ionoszféra) warstwa społeczna társadalmi réteg warstwa sesji (ang. session layer) [piąta warstwa standardu protokołów ISO OSI odpowiadająca za implementację sesji, czyli protokołów komunikacyjnych między procesami, określających zasady rejestrowania zdalnego w komputerach, przesyłania plików i poczty.] együttműködési réteg (session layer) [1. A viszonylati réteg vagy viszonyréteg (angolul: Session Layer) az OSI hivatkozási modell ötödik rétege. A csatorna adategységei a SPDU rövidítéssel jelölt Session Procotol Data Unitok. A réteg lehetővé teszi, hogy két számítógép felhasználói kapcsolatot létesítsenek egymással. A viszonyréteg segítségével egy felhasználó állományokat mozgathat számítógépek között. Jellegzetes feladata a logikai kapcsolat felépítése és bontása, párbeszéd szervezése. Szinkronizációs feladatokat is ellát, ellenőrzési pontok beépítésével. Gyakran az együttműködési réteg elnevezéssel is illetik. 2. Más néven: viszony réteg. A különböző gépek felhasználói viszonyt létesítenek egymással, például bejelentkezés egy távoli operációs rendszerbe, állománytovábbítás két gép között. Átvitt adatfolyamokba szinkronizációs ellenőrzési pontok beiktatása. Ez azt biztosítja, hogy hosszú átvitt adatfolyam átvitele alatt bekövetkező hiba esetén elegendő az utolsó ellenőrzési ponttól ismételni az elvesztett adatokat] warstwa średnia [zob. klasa średnia] közép réteg, középosztály warstwa średniaków középparasztréteg warstwa transparantna (CD) transzparens réteg [A CD hátoldalán található, kb. 1,2 mm vastag réteg. Kialakítása olyan, hogy törésmutatója egyenletesen 1,55.] warstwa wodonośna [warstwa skalna, w której woda może się zatrzymać, a potem się wydostać] sziklaréteg; vízhordozó réteg warstwować rétegezni, rétegenként rakni warstwowanie [określone ułożenie drobnych warstewek w obrębie warstwy skalnej] rétegződés warstwowo rétegesen warstwowy, -a, -e réteges, rétegződött warstwowy materiał [Materiał z podbiciem utworzony przez połączenie dwóch lub więcej płaskich materiałów włókienniczych lub niewłókienniczych.] rétegezett kelme [Két vagy több különböző kelme vagy nem textíliából készült síklapú anyag (pl. fólia) egyesítéséből álló képződmény.] warstwy geologiczne ziemi földtani rétegek Warszawa (W-wa) [1. Warszawa (pełna nazwa formalna: miasto stołeczne Warszawa) stolica i największe miasto Polski, położone w środkowo-wschodniej części kraju, na Mazowszu nad rzeką Wisłą. 2. (u Zygmunta Glogera) O Warszawie były różne przysłowia polskie, np.: 1) Będziesz ty z Litwy albo Kijowa, gdy masz co w mieszku, Warszawa schowa. 2) Choć Warszawa ciasna, ale jasna. 3) Do Warszawy po buty, do Krakowa po żonę. 4) Kto nie umie kraść i oszukiwać, nie ma się po co w Warszawie znajdywać. 5) Lepiej w nocy na wsi, niż w dzień w Warszawie. 6) Poszła bieda do Warszawy, i tam nie ma wielkiej sławy. 7) Warszawa nie Podlasie, kupiłem ja, kup i wasze. 8) Wszystkiego w Warszawie dostanie, tylko ojca i matki nie dostanie. 9) Warszawa matka, Kraków ojciec. 10) Warszawy nie zadziwisz. 11) W Warszawie taki zwyczaj: kiedy nie masz, nie pożyczaj. 12) W Warszawie, w Krakowie i we Lwowie, kto bez grosza, głodu się dowie. 13)

68 7358 Warszawski trzewik, toruński piernik, wódka gdańska i panna krakowska, najlepsze są w Polsce. 14) Wyszczekana, jak przekupka warszawska. (O nazwie ob. Enc. St. t. II, s. 268).] Varsó [(lengyelül Warszawa) lengyel főváros a Visztula partján; érsekség, egyetem, főiskolák, múzeumok, ipari és közlekedési központ;1550 óta Lengyelország fővárosa, porosz, orosz, a lengyel köztársaság fővárosa szeptemberében Lengyelország nagyobb részével együtt német kézre került, 1945-ben szabadult fel.] Warszawa, lotnisko Okęcie [Port Lotniczy im. Fryderyka Chopina] dawn Varsó, Okęcie repülőtér Warszawa serce Polski Varsó Lengyelország szíve warszawiak, warszawianin [potocznie o mieszkańcu Warszawy]; warszawianka varsói lakos, varsói (ffi/nő) Warszawiak [mieszkaniec Warszawy] varsói lakos warszawianka (Cosmos bipinnatus Cav.) [1. kosmos podwójnie pierzasty, onętka, kosmea; 2. zob. onętek: roślina o wysokiej łodydze, pierzastych liściach i białych, różowych lub czerwonych koszyczkach kwiatowych; gatunek uprawiany; kosmos siarkowy] pillangóvirág (Cosmos bipinnatus Cav.) Warszawianka [1. Warszawianka 1831 roku - napisana przez Casimira Delavigne na cześć polskiego powstania, czyli polskiej rewolucji narodowej. "Powstań Polsko, skrusz kajdany, Dziś twój tryumf albo zgon!". 2. Warszawianka 1905 roku - Nie znam tej pieśni, ale brzmi groźnie: "Ha! Zemsta straszna dzisiejszym katom, co wysysają życie z milionów! Ha!".] Warszawianka v. Varsavjanka (varsói dal); Varsó-induló [lengyel kommunista mozgalmi dal, amelyet más népek forradalmi dalaival együtt (a német Geyer Flórián dala, az olasz Avanti Popolo stb.) az 1950-es években magyarítottak és népszerűsítettek, a Rákosi Mátyás vezette kommunista időszak

69 7359 alatt. Az eredeti lengyel változat szövegének szerzője Wacław Święcicki, a dallam szerzője Karol Krupiński ( ). A 19. század végén keletkezett lengyel dal Oroszországban az 1905-ös és 1917-es forradalmak alatt terjedt el, magyar átvétele szovjet mintára történt és a proletár internacionalizmust volt hivatva példázni, illetve propagálni. Magyarországhoz hasonlóan valószínűleg elterjedt a kommunista blokk többi országában is, sőt nyugati országok kommunista mozgalmaiban is. Elhangzott többek között Jancsó Miklós 1970-ben bemutatott A pacifista (La pacifista) című filmjében és ezután Nanni Balestrini szövegével a Vörös Brigádok indulója lett.] Warszawianka 1831 roku (fr. La Varsovienne) polska pieśń hymniczna, patriotyczna, zaczynająca się od słów Il est levé voici le jour sanglant... Oto dziś dzień krwi i chwały, Oby dniem wskrzeszenia był! W tęczę Franków Orzeł Biały Patrząc, lot swój w niebo wzbił. Słońcem lipca podniecany Woła do nas z górnych stron: "Powstań, Polsko, skrusz kajdany, Dzis twój tryumf albo zgon!" Hej, kto Polak, na bagnety! Żyj, swobodo, Polsko, żyj! Takim hasłem cnej podniety Trąbo nasza wrogom grzmij! Trąbo nasza wrogom grzmij! Na koń, woła Kozak mściwy, Karać bunty polskich rot, Bez Bałkanów są ich niwy, Wszystko jeden zgniecie lot. Stój! Za Bałkan pierś ta stanie, Car wasz marzy płonny łup, Z wrogów naszych nie zostanie, Na tej ziemi, chyba trup. Hej, kto Polak, na bagnety! Droga Polska, dzieci Twoje, Dziś szczęśliwszych doszły chwil, Od tych sławnych, gdy ich boje, Wieńczył Kremlin, Tybr i Nil. Lat dwadzieścia nasze męże, Los po obcych ziemiach siał, Dziś, o Matko, kto polęże, Na Twem łonie będzie spał. Hej, kto Polak, na bagnety! Wstań Kościuszko! Ugodź serca, Co z litością mamić śmią, Znałże litość ów morderca, Który Pragę zalał krwią? Niechaj krew tę krwią dziś spłaci, Niech nią zrosi grunt, zły gość, Laur męczeński naszej braci Bujniej będzie po niej rość. Tocz Polaku bój zacięty, Ulec musi dumny car, Pokaż jemu pierścień święty, Nieulękłych Polek dar, Niech to godło ślubów drogich, Wrogom naszym wróży grób, Niech krwią zlane w bojach srogich, Nasz z wolnością świadczy ślub. Hej, kto Polak, na bagnety! O Francuzi! Czyż bez ceny Rany nasze dla was są? Spod Marengo, Wagram, Jeny, Drezna, Lipska, Waterloo Świat was zdradzał, my dotrwali, Śmierć czy tryumf, my gdzie wy! Bracia, my wam krew dawali. Dziś wy dla nas nic prócz łzy. Hej, kto Polak, na bagnety! Wy przynajmniej coście legli, W obcych krajach za kraj swój, Bracia nasi z grobów zbiegli, Błogosławcie bratni bój. Lub zwyciężym lub gotowi, Z trupów naszych tamę wznieść, By krok spóźnić olbrzymowi, Co chce światu pęta nieść. Hej, kto Polak, na bagnety! Grzmijcie bębny, ryczcie działa, Dalej! dzieci w gęsty szyk, Wiedzie hufce wolność, chwała, Tryumf błyska w ostrzu pik. Leć nasz orle, w górnym pędzie, Sławie, Polsce, światu służ! Kto przeżyje wolnym będzie, Kto umiera, wolny już! Hej, kto Polak, na bagnety! Żyj, swobodo, Polsko, żyj! Takim hasłem cnej podniety Trąbo nasza wrogom grzmij! WARSZAWIANKA 1905 Śmiało podnieśmy sztandar nasz w górę, Choć burza wrogich żywiołów wyje, Choć nas dziś gnębią siły ponure, Chociaż niepewne jutro niczyje... O, Bo to sztandar całej ludzkości, To hasło święte, pieśń zmartwychwstania, To tryumf pracy, sprawiedliwości, To zorza wszystkich ludów zbratania! Naprzód, Warszawo, na walkę krwawą, Świętą a prawą, marsz, marsz, Warszawo! Dziś, gdy roboczy lud ginie z głodu, Zbrodnią w rozkoszy tonąć jak w błocie, I hańba temu, kto z nas za młodu Lęka się stanąć choć na szafocie! O, nie bez śladu każdy z tych skona, Co życie sprawie oddaje w darze, Bo nasz zwycięski marsz ich imiona Milionom ludzi ku czci przekaże! Naprzód, Warszawo... Hura! Zerwijmy z carów korony, Gdy ludy dotąd chodź w cierniowej, I w krwi zatopmy nadgniłe trony,

70 Spurpurowiałe we krwi ludowej! Ha! Zemsta straszna dzisiejszym katom, Co wysysają życie z milionów! Ha! Zemsta carom i plutokratom, A przyjdzie żniwo przyszłości plonów! Naprzód, Warszawo... HEJ CHŁOPCY, BAGNET NA BROŃ warszawski, -a, -ie [dotyczący Warszawy lub Warszawskiego (region)] varsói Warszawska Syrenka [symbol Warszawy, a także element jej herbu] Varsói sellő Hej chłopcy, bagnet na broń! Długa droga, daleka przed nami Mocne serca, a w ręku karabin Granaty w dłoniach i bagnet na broń! 7360 Ciemna noc się nad nami Roziskrzyła gwiazdami Białe wstęgi dróg w pyle, długie noce i dni, Nowa Polska zwycięska jest w nas i przed nami W równym rytmie marsza - raz, dwa, trzy! Hej chłopcy, bagnet na broń! Długa droga daleka, przed nami trud i znój, Po zwycięstwo my młodzi idziemy na bój, Granaty w dłoniach i bagnet na broń! Jasny świt się roztoczy, Wiatr owieje nam oczy I odetchnąć da płucom i rozgorzeć da krwi. I piosenkę, jak tęczę, nad nami roztoczy W równym rytmie marsza - raz, dwa, trzy! Hej chłopcy, bagnet na broń! Bo kto wie, czy to jutro, pojutrze czy dziś, Przyjdzie rozkaz, że już, że już trzeba nam iść! Granaty w dłoniach i bagnet na broń! Piosenka została napisana w styczniu 1943 roku. Jej autorką była Krystyna Krahelska, zmarła 2 sierpnia 1944 roku na skutek ran odniesionych w godzinie "W". 1. Rontása tört ránk a dúló viharnak, Ordas had áradata kelt ellenünk. Vesztünkre esküdtek ádáz hatalmak, S tudtuk egy életen át kell küzdenünk. Refrén: Álltunk a vészben, álltunk merészen, Lelkünkben tűzpirosan izzott a cél. Munkások, álljunk a nagy harcra készen, Melyből az emberi nem új napja kél. 2. Kínzó igában legörnyedt a hátunk, Mégis reméltük ama nagy diadalt, Szenvedve távol jövendőbe láttunk, S harsogva zengtük a szent csatadalt. (Refr.) 3. Vérünk nem omlott a harcban hiába, Mártírjainknak neve nagy lett s dicső. Emlékük az fonja legszebb dalába, Melyért elestek: a boldog jövő. (Refr.) Warszawski Układ (Układ Warszawski) [oficjalna nazwa: Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej] Varsói Szerződés (VSz) Warszawskie Zakłady Gastronomiczne (WZG) (hist.) Varsói Vendéglátóipari Vállalat warsztat [1. stół z narzędziami lub urządzeniami do wykonywania określonej pracy, zwykle rzemieślniczej; 2. pomieszczenie wyposażone w urządzenia i narzędzia do wykonywania określonych prac, najczęściej rzemieślniczych; też: zakład wykonujący takie prace; 3. ogół metod i środków stosowanych przez kogoś w pracy artystycznej, naukowej itp.] műhely, dolgozóhely, műterem warsztat bednarski bognárműhely warsztat jubilerski ékszerészműhely warsztat kilimjiarski kilimszövő műhely warsztat kołodziejski kerékgyártóműhely warsztat koronkarski csipkeverő műhely v. üzem warsztat kotlarski üstkészítő műhely, kazángyártó üzem warsztat kowalski kovácsműhely warsztat mechaniczny gépműhely warsztat naprawczy, warsztat naprawy javítóműhely Warsztat Naprawczy Maszyn i Urządzeń Hydraulicznych Hiadraulikus Gépek és Berendezések Javító Műhelye warsztat nożowniczy késműves műhely warsztat okrętowy hajójavítóműhely warsztat podręczny munkapad warsztat pracy munkahely, műhely warsztat remontowy javítóműhely warsztat reparacyjny; warsztat reperacyjny javítóműhely warsztat samochodowy autószervíz, autójavító műhely

71 7361 warsztat siodlarski nyergesüzem, nyergesműhely warsztat stolarski asztalosműhely; gyalupad warsztat szewski cipészműhely warsztat szkolny tanműhely warsztat ślusarski lakatosműhely warsztat tkacki [proste urządzenie do wytwarzania tkanin nazywane również krosnem ręcznym.] takácsműhely, szövűműhely; szövőszék warsztat tokarski esztergaműhely warsztat trykociarski kötőszövő üzem v. műhely warsztat zabawkarski játékkészítő műhely, játéküzem warsztat złotniczy ötvösműhely warsztatowy, -a, -e műhelyi, műhelywarsztaty [zajęcia praktyczne doskonalące jakąś umiejętność] műhely warsztaty kolejowe vasúti javítóműhely v. javítóműhelyek; vasúti műhelytelep, járműjavító műhely warsztaty kolejowe przy Dworcu Głównym we Wrocławiu kocsijavító műhely a főpályaudvarnál Wrocławban warsztaty okrętowe hajógyár warsztaty okrętowe w Gdyni Gdynia-i hajógyár warsztaty Wiedeńskie [Wspólnota artystów i artystów rzemieślników ( ) z prężną sekcją projektowania tekstyliów i mody. Cel: kreowanie ubiorów naj wyższej jakości, z najlepszych tkanin, pięknych wzorniczo, precyzyjnie wykonanych. Nie przetrwała kryzysu, ale ma ogromne zasługi w promowaniu ubioru zreformowanego, czyli estetyki prostoty.] (műv, divat) bécsi műhely ( ) wart 1 [1. mający określoną cenę; 2. mający jakąś wartość; 3. zasługujący na coś, na kogoś] érdemes, méltó, megéri az árát, ér vmennyit; (czego) érdemes (vmire), megér (vmit) wart fatygi megéri a fáradtságot wart Pac pałaca, a pałac Paca [anonimowe powiedzenie o pałacach jakie w Dowspudzie na Suwalszczyźnie i w Warszawie przy ulicy Miodowej w latach dwudziestych XIX wieku wybudował hrabia Ludwik Pac herbu Gozdawa, ostatni pan na Dowspudzie, świetny gospodarz i administrator, generał, bohater powstań narodowych. Po raz pierwszy powiedzenie zostało przytoczone przez Adama Mickiewicza w Panu Tadeuszu w księdze XI, wiersz 516.] (közm.) (Pac annyit ér mint a palota és a palota anmnyit ér mint a Pac) egyik tizenkilenc, másik egy híján húsz; egy húron pendülnek wart pochwały dícséretet érdemel wart 2 (nurt) folyókanyar, a folyó főiránya, hajóút Warta [trzecia pod względem długości rzeka w Polsce; główny, prawy dopływ Odry.] (földr.) Warta (németül Warthe) [folyó Lengyelországban az Odera mellékfolyója.hossza 808 km, ebből kb. 400 km hajózható. Vízgyűjtő területe km².] warta [1. grupa zwykle uzbrojonych ludzi pilnujących kogoś lub czegoś albo pełniąca straż honorową; 2. pełnienie takiej służby] (wojsk) őrség, őrjárat, őrhely, őrszolgálat; műszak warta grzechu (közb.) bűnre csábító, vonzó, szép nő warta dwuzmianowa kétváltásos őrség warta honorowa díszőrség warta pokoju (dawno) békeműszak wartki, -a, -ie [1. szybko płynący; 2. szybko się toczący] gyors, fürge, szapora, pergő, forgó, mozgékony wartka mowa gyors, szapora beszéd wartka rzeka sebes sodrású folyó wartki potok fürge folyású patak wartko gyorsan, szaporán, fürgén wartkość gyorsaság, szaporaság warto [jest sens, korzyść w czymś, w zrobieniu czegoś] érdemes, megéri, jó, kell, illik, kijár warto by érdemes, megéri hogy warto by to kupić érdemes volna ezt megvenni warto go zobaczyć érdemes megnézni warto o tym pomyśleć érdemes ezen elgondolkodni warto odwiedzić érdemes meglátogatni warto wiedzieć érdemes tudni warto zaznaczyć érdemes megjegyezni warto zobaczyć Carmen w operze érdemes megnézni a Carment az operában warto zobaczyć wystawę malarstwa, zbiory sztuki nowoczesnej, kolekcję bursztynów, muzeum plakatu érdemes megnézni a festészeti kiállítást, a modern képzőművészeti gyűjteményt, a borostyángyűjteményt, a plakátmúzeumot wartogłów [daw. osoba lekkomyślna, niezrównoważona] kótyagos fejű, bolond wartołka, warchołka [ob. Cyga (Enc. Star. t. I, str. 254)] (daw) búgócsiga wartości autoteliczne [wartości stanowiące cel sam w sobie] autotelikus érték

72 7362 wartości autoteliczne [wartości stanowiące cel sam w sobie] autotelikus értékek wartości efektywne tényleges érték wartości graniczne határérték wartości instrumentalne [wartości służące realizacji innych wartości i celów] (lat.) instrumentális érték wartościować [poddawać coś ocenie] értékelni, árat megállapítani wartościowanie értékelés, értékmegállapítás wartościowo értékesen, drágán, becsesen wartościowość [liczba wiązań chemicznych, jakie może utworzyć atom danego pierwiastka z innymi atomami] értékesség; (chem) vegyérték [Vegyértéknek nevezzük azt a számot, amely megmutaja, hogy valamely elem hány atom hidrogént, vagy hidrogénnel egyenértékű atomot képes lekötni. A vegyérték mindig egész szám és a különböző elemeknél 1 és 8 között változik. Másképpen úgy is megfogalmazható, hogy: A vegyérték az a szám, amely megadja, hogy az atom hány elektronnal vett részt a közös kötés kialakításában. ] wartościowy, -a, -e [1. mający dużą wartość materialną; 2. mający dobrą jakość, wysoki poziom; 3. mający wiele zalet] értékes, drága, becses wartościowy człowiek értékes ember wartość [1. to, ile coś jest warte pod względem materialnym; 2. cecha tego, co jest dobre pod jakimś względem; 3. posiadanie zalet; 4. zasady i przekonania będące podstawą przyjętych w danej społeczności norm etycznych; 5. liczba określająca, ile jednostek zawiera dana wielkość fizyczna lub wielkość mogąca zastąpić wyrażenie algebraiczne, jego zmienne] érték, ár, becs wartość akuteczna ciśnienia akustycznego effektív hangnyomás wartość aproksymatywna közelítőérték wartość bankowa bankérték wartość bezwzględna (z) abszolútérték wartość bieżąca folyóár, folyóérték wartość bilansowa mérlegérték wartość bojowa harcérték wartość dewizowa devizaérték wartość do oclenia elvámolási érték wartość dodana [przyrost wartości towaru powstający w wyniku jego przetworzenia w toku produkcji w danym przedsiębiorstwie, wyrażający się różnicą między utargiem całkowitym przedsiębiorstwa a kosztem poniesionym na wytworzenie tego towaru] hozzáadott érték; értéktöbblet wartość dodatkowa [w ujęciu marksistowskim: część wartości towarów wytworzonych przez robotników najemnych, przywłaszczana przez kapitalistów] értéktöbblet; kiegészítő, pótló v. többlet érték wartość empiryczna empírikus v. tapasztalati érték wartość fakturowa számlaérték wartość funkcji függvényérték wartość giełdowa tőzsdeérték wartość globalna teljes érték wartość graniczna [oznacza wartość L den lub L night i, tam gdzie właściwe, L day i L evening, ustaloną przez Państwo Członkowskie, po której przekroczeniu właściwe władze są obowiązane rozważyć lub wprowadzić środki łagodzące; dopuszcza się różnicowanie wartości granicznych według różnych rodzajów hałasu (z ruchu kołowego, szynowego, lotniczego, z działalności przemysłowej itd.), różnego otoczenia i różnej wrażliwości mieszkańców na hałas; dopuszcza się także ich różnicowanie w zależności od istniejącej sytuacji i dla nowych sytuacji (w przypadku gdy nastąpiła zmiana sytuacji w zakresie źródła hałasu lub korzystania z otoczenia)] határérték [1. A matematika területén a határérték (limesz) fogalmát használják egy függvény tulajdonságának a leírására, ahogy az argumentuma egyre közelebb kerül valamilyen véges értékhez vagy végtelenhez; vagy egy sorozat viselkedésének leírására, ahogy az indexe végtelenhez tart. A határérték fogalmát felhasználja a matematikai analízis a differenciálhányados és a folytonosság definíciójához. A latin limes szóból lim-ként rövidítik. 2. Környezetvédelem: környezetvédelmi határérték, zajhatárérték, területi határérték stb.] wartość handlowa kereskedelmi érték wartość imienna névérték wartość inwentarzowa leltárérték wartość inwestycji beruházási érték wartość kaloryczna kalóriaérték wartość kapitałowa tőkeérték wartość komercyjna kereskedelmi érték wartość komulacyjna halmozott érték wartość konsumpcyjna használati v. fogyasztási érték wartość kosztorysowa költségvetési érték wartość książkowa könyvérték wartość kursowa árfolyamérték wartość liczbowa számérték wartość likwidacyjna felszámolási érték

73 7363 wartość limitowana limitérték, határérték wartość materialna anyagérték wartość międzyszczytowa csúcstól-csúcsig érték wartość minimalna legalacsonyabb érték wartość modalna modális számok, felharmónikus rendszámok wartość modalna [zob. dominanta w zn. 2.] domináns; modális érték wartość nabywcza vásárlóérték wartość nominalna [wartość emisyjna banknotów, papierów wartościowych, znaczków pocztowych itp. uwidoczniona na nich] nominálérték; névérték, névleges érték, használati érték wartość nowowytworzona új érték wartość oczekiwana (wartość średnia, przeciętna, dawniej nadzieja matematyczna) [w rachunku prawdopodobieństwa wartość określająca spodziewany wynik doświadczenia losowego. Wartość oczekiwana to inaczej pierwszy moment zwykły. Estymatorem wartości oczekiwanej rozkładu cechy w populacji jest średnia arytmetyczna.] várható érték wartość odniesienia alapfrekvencia, alapértékfrekvencia wartość odżywcza tápérték wartość opałowa [liczba kalorii uzyskiwanych przy spaleniu 1 kilograma materiału opałowego] fűtőérték; tüzelő v. fűtő érték (kcal/kg) wartość parytetowa paritásos érték wartość pełna teljes érték wartość pieniądza pénzérték wartość podatkowa adóérték wartość pozycji (dziesiątka, setka, tysiąc) helyiérték (tízes, százas, ezres) wartość prawdziwości valódi érték wartość progowa küszöbérték wartość realna reálérték; valódi v. reális érték wartość rynkowa piaci érték wartość rzeczywista valódi érték wartość siły roboczej munkaerő értéke wartość skuteczna effektív érték (True RMS); hangnyomás (effektív érték, r.m.s. érték) p eff, Pa [a hangnyomás (effektív) értéke (röviden: hangnyomás) adott pont hangnyomáspillanatérték meghatározott intervallumra számított négyzetgyöke] wartość społeczna társadalmi érték wartość sprzedażna eladási érték wartość szacunkowa becsült érték wartość szczytowa csúcsérték [valamely változó mennyiség (pl. feszültség, áram stb.) legnagyobb pillanatnyi értéke, amplitúdónak is nevezik] wartość szczytowa (drgań) rezgésmaximum, rezgéscsúcs, rezgésamplitúdó wartość szkody kárérték wartość średnia átlagérték wartość środkowa (zob. mediana w zn. 2.) középérték; medián wartość tej książki 1000 złotych a könyv értéke meghaladja az 1000 złotyt wartość towaru áruérték wartość ubezpieczenia biztosítási érték wartość użytkowa használati érték wartość wymienna csereérték wartość wytworzona előállított érték wartość względna relatív érték wartość zespolona egyesített érték wartość zużycia értékcsökkenés wartować őrt állni, őrizni wartownia [pomieszczenie dla wartowników] őrbódé, (pokój) őrszoba wartownicy luzowali się co godzinę az őrök óránként váltották egymást wartowniczka női őrszem wartowniczy, -a, -e őr-, őrtálló wartownik [osoba pilnująca obiektów cywilnych lub wojskowych] őr, őrszem, díszőrség, éjjeli őr warty [(u Zygmunta Glogera) Warty po miastach i fortecach urządzone były dla Ks. Warszawskiego podług wzoru francuskiego. W tym celu wydrukowana została (r w m. Rawiczu u J. C. S. Ludwika) książeczka o 31 stronicach, obejmująca złożoną ze 100 paragrafów Instrukcję dla wart w mieście i dla wart w fortecach z regulaminu francuskiego wytłómaczoną. (Ob. Odwach, Enc. Star. t. III, str. 279).] (daw, wojsk) őrhelyek wartwica (poziomica) (földr.) rétegvonal; (ép) kőműves vízmérték waruga [(żeglarstwo) warta pełniona przez marynarzy na statku] hajóőr, őrtállás waruga (Scopus umbretta) [(zoologia) 1. ptak z rzędu pełnopłetwych. Jedyny przedstawiciel rodziny warug. 2. duży ptak afrykański o brązowym upierzeniu i wydatnym czubie z tyłu głowy; 3. ptak o kasztanowym ubarwieniu, jedyny gatunek ptaka z rodziny warug] gogó v. kalapácsfejű madár (Scopus umbretta) [a madarak osztályba és a gólyaalakúak (Ciconiiformes) rendbe tartozik. A gogófélék (Scopidae) családjának és a Scopus nemnek az egyetlen képviselője.]

74 7364 waruga (Scopus umbretta) waruneczek kisebb feltétel warunek [1. czynnik, od którego uzależnione jest istnienie lub zajście czegoś; 2. zastrzeżenie w umowie, od którego spełnienia zależy zrealizowanie czegoś; 3. we wnioskowaniu implikacyjnym: stan rzeczy, który musi zajść, aby mógł zaistnieć inny stan rzeczy] feltétel, erőfeltétel, kikötés, kivétel; körülmény, viszony; alap, alapfeltétel, kritérium warunek dostateczny [warunek, którego spełnienie gwarantuje zajście drugiego zdarzenia] elegendő v. elégséges feltétel warunek kodycylowy pótvégrendeleti feltételek warunek konieczny, warunek sine qua non [wym. s-ine kwa non] [1. warunek, który musi być spełniony, aby mogło zajść jakieś zdarzenie; 2. wniosek wypływający z danego faktu. Jeżeli fakt ma zaistnieć, to zaistnieć (koniecznie) musi również fakt będący wnioskiem.] (lat.) Conditio sine qua non; elengedhetetlen v. szükséges feltétel, kötelező feltétel warunek nie do spełnienia kielégíthetetlen feltétel warunek podstawowy alapvető feltétel warunek umowy szerződési feltétel warunek wystarczający a. dostateczny [każdy warunek, z którego dany fakt wynika] elégséges feltétel warunki [1. okoliczności, w których ktoś żyje, działa, przebywa, w których coś się dzieje, zachodzi; 2. zespół cech predestynujących kogoś do czegoś] feltételek warunki atmosferyczne légköri viszonyok warunki bytu; warunki bytowe; warunki bytowania életkörülmények, létfeltételek, életfeltételek warunki cen árkikötések warunki dostawy, ogólne általános szállítási feltételek warunki działania működési feltételek warunki eksploatacyjne üzemeltetési feltételek warunki klimatyczne éghajlati viszonyok warunki kontraktu szerződési feltételek warunki licytacyjne árlejtési v. árverési feltételek warunki materialne anyagi körülmények v. feltételek warunki mieszkaniowe lakásviszonyok, lakáskörülmények warunki nie do przyjęcia elfogadhatatlan feltételek warunki optymalne optimális feltételek warunki płatności a. warunki płacy fizetési feltételek warunki pola swobodnego szabadhangtéri körülmények warunki pracy munkaviszonyok, munkakörülmények warunki pracy szkodliwe dla zdrowia egészségre ártalmas munkaviszonyok warunki produkcji termelési viszonyok warunki propagacji terjedési viszonyok warunki sluchania w pomieszczeniu mieszkalnym meghallgatási körülmények lakószobákban; lakószobai meghallgatási körülmények warunki słyszenia lehallgatási (meghallgatási) viszonyok warunki społeczne társadalmi viszonyok warunki społeczno-gospodarcze társadalmigazdasági viszonyok warunki sprzedaży értékesítési v. eladási feltételek warunki tak się ułożyły, że... a körülmények úgy alakultak v. úgy adódtak, hogy... warunki techniczne műszaki feltételek warunki ubezpieczenia biztosítási feltételek warunki umowne szerződési feltételek warunki zapłaty fizetési feltételek warunki zdrowotne egészségügyi körülmények v. állapotok v. helyzet warunki życia életkörülmények warunkować [1. być warunkiem czegoś, wpływać decydująco na przebieg jakiegoś procesu, zajście jakiegoś wydarzenia; 2. stawiać coś jako warunek; 3. modyfikować zachowanie się organizmów żywych przez wytwarzanie nowych połączeń bodźca i reakcji] feltételekhez kötni, kikötni, megszabni, feltételt szabni; függővé tenni warunkowo feltételesen warunkowy, -a, -e [zależny od pewnych warunków] feltételes warunkowe odroczenie kary a büntetés feltételes felfüggesztése

75 7365 warunkowe zwolnienie feltételes szabadlábra bocsátás warza főznivaló warząchew [dawna, duża, drewniana łyżka kuchenna] nagy fakanál; főzőkanál warzelnia [zakład przemysłowy lub jego dział, w którym odbywa się warzenie jakiegoś surowca spożywczego] főzde, főzőüzem, gyár; főzőház warzelnictwo [gałąź przemysłu zajmująca się warzeniem soli] sófőző ipar warzelniczy, warzelny, -a, -e sófőzőwarzelnik sófőző munkás warzenie főzés, főzés útján való gyártás warzonka [najlepszy gatunek soli kuchennej»] (vízből kifőzött) só, konyhasó warzony, -a, -e főzött; forralt Warzucha lekarska (Cochlearia officinalis) [roślina z rodziny kapustowatych, występująca na wybrzeżach morskich i solniskach śródlądowych północnej półkuli] Kanáltorma (Cochlearia officinalis L.) - Brassicaceae. [fűszer és ízesítő, önállóan is kitűnő zöldségnövény] warzyć [1. utrzymywać coś w stanie wrzenia na pewnym etapie procesu technologicznego; 2. o mrozie lub upale: powodować więdnięcie roślin; 3. daw. gotować potrawy] főzni; (dawno, táj) forralni, megfőzni warzyć kaszę kását főzni warzyć piwo [produkować piwo] sert v. sört főzni warzyć sól [odparowywać solankę w celu otrzymania soli jadalnej] sót készíteni, sót párolni warzyć się [1. o mleku, śmietance: psuć się przy podgrzaniu, wydzielając drobne cząsteczki ściętego białka; 2. daw. być gotowanym] forrni, erjedni; összefutni, összemenni (tej) warzywa zöldség warzywa gruntowe [warzywa uprawiane na grządkach, a nie w szklarni lub inspekcie] szabadföldi zöldség warzywa i owoce zöldség-gyümölcs warzywa inspektowe melegágyi zöldségféle warzywa liściaste levélzöldségek warzywa liściowe leveles zöldségek warzywa strączkowe hüvelyesek warzywnictwo [uprawa roślin warzywnych] zöldségkertészet, konyhakertészet; zöldségtermesztés warzywniczy, -a, -e veteményes, konyhakerti warzywnik 1 [ogród lub część ogrodu, gdzie uprawia się warzywa] zöldségeskert, konyhakert, veteményeskert warzywnik 2 [ogrodnik zajmujący się uprawą warzyw] konyhakertész warzywny, -a, -e veteményes, konyhakerti, zöldséges warzywo, warzywa [1. roślina zielna, której korzenie, liście, kwiatostany lub owoce używane są jako pożywienie; 2. jadalna roślina zielna] zöldség, zöldségféle; vetemény; főzelékféle, főzelék was titeket wasal [1. w średniowieczu: ktoś, kto złożył przysięgę wierności feudałowi i zobowiązał się do służby wojskowej u niego w zamian za ziemię i opiekę; 2. państwo, organizacja itp. podporządkowane silniejszemu państwu, organizacji; 3. w średniowieczu - człowiek, który za otrzymaną ziemię (lenno) lub pieniądze zobowiązany był do świadczenia usług dającemu to lenno; lennik] vazallus, hűbéres wasalny, -a, -e hűbéres-, hűbéri wasalstwo hűbériség wasan (dawno) maga, kend wasąg [dawny pojazd konny z nadwoziem drabinkowym lub w kształcie wiklinowego kosza; też: takie nadwozie] kocsiderék, kas wasągowy, -a, -e kasszerű Waskulum a. Wasculum (od łac. vasculum - dosł. 'małe naczynko') [metalowe lub szklane naczyńko z wodą, stojące zazwyczaj obok tabernakulum. Kapłan po skończonym komunikowaniu dokonuje tam tzw. ablucji palców; oczyszczenia ich z drobnych okruszków hostii św., które - jako złożone tylko z wody i mąki, rozpuszczają się w znajdującej się tam wodzie.] (lac.) vasculum, edényke; kis fedeles ostyatartó Wassersuppe [nm., waserzupka [wym....r-z...], nm. Wasser 'woda'; Suppe 'zupa'; wodzianka, wodnista zupa; przen. o wodnistych, rozwlekłych przemówieniach, tekstach lit., polit. itd.] híg leves, kenyérleves, üres leves wasz, wasza, wasze; wasi [1. zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do grupy, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący; 2. zaimek dotyczący osób lub przedmiotów, które ta grupa osób wybiera z pewnego zbioru, uznając je za najlepsze pod jakimś względem, np. Chodźmy do tej waszej

76 7366 kawiarenki.]; wasi [osoby, z którymi nasi rozmówcy czują więź opartą na przynależności do tej samej grupy] tiétek, a ti -tok, -tek, -tök; Öné, Önöké; az Ön v. Önök -a; a maga v. az ön v. önök -ja, -je, -a, -e; a tiétek wasi wygrali a tieitek győztek wasz kraj a ti országotok, az Ön/Önök országa Wasza Cesarska Mość [zwrot grzecznościowy, tytularny, używany w stosunku do cesarza] császári fensége Wasza Dostojność [forma zwracania się do osób zajmujących wysokie stanowiska, godności] Ő főméltóság; Ő excellenciája; (egyház) Ő eminenciája (dostojeństwo) Wasza Ekscelencja [zwrot grzecznościowy, tytularny używany w stosunku do dostojników państwowych i kościelnych] excellenciád; Ő excellenciája Wasza Eminencja [zwrot grzecznościowy, tytularny, używany w stosunku do wysokich rangą dostojników kościelnych] eminenciád; Ő eminenciája Wasza Królewska Mość [zwrot grzecznościowy, tytularny, używany w stosunku do króla] Ő királyi fensége; királyi fenséged Wasza Książęca Mość [zwrot grzecznościowy, tytularny, używany w stosunku do księcia] hercegséged; Ő hercegi fensége wasza kuchnia bardzo mi smakowała nagyon ízlett a konyhájuk (konyhátok) Wasza Magnificencja [zwrot grzecznościowy używany w stosunku do rektora wyższej uczelni] Nagyságod Wasza Miłość [zwrot grzecznościowy, tytularny, używany dawniej w stosunku do osób zajmujących wysoką pozycję społeczną] (dawno) kegyelmed, kegyed, méltóságod wasza mość kegyelmed, kegyességed Wasza Przewielebność, Wasza Wielebność [formy zwracania się do wyższych duchownych] főtisztelendőséged Wasza Świątobliwość [zwrot grzecznościowy, tytularny, używany w stosunku do przywódców religijnych] Eminenciád Wasza Wielebność tisztelendőséged, főtisztelendőséged, tisztelendő v. főtisztelendő úr Wasza Wielmożność (dawno) nagyságod, méltóságod Wasza Wysokość [forma zwracania się do osób z rodziny królewskiej lub książęcej] Fenséged; (király, herceg, fejedelem) ő magassága waszeć [1. daw. tytuł używany między szlachtą; wasza miłość; waszmość; 2. (u Zygmunta Glogra) Waszeć, waść, wać, wasze, waszmość. Są to wszystko skrócenia z wyrazów wasza miłość; waćpan jest skróceniem z waszmość-pan; asińdziej jest skróceniem z waszmość-dobrodziej. Przed upowszechnieniem się pan dobrodziej, mówiono zwykle wasza miłość.] (dawno) kegyelmed, kegyed, méltóságod waszmość [daw. zwrot grzecznościowy używany między szlachtą, zwykle w wyrażeniach: waszmość pan, waszmość pani, waszmość panna] (dawno) kegyelmed, kegyed (nőre), kend waszmość pan kegyelmed, kend, kelmed (férfire) waszmość pani kegyed (nőre) waszmość panna kegyed (fiatalasszonyra) waszkorb [kosz na pranie] [Teatr Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] mosókosár Waszyngton, Dystrykt Kolumbii (ang. Washington D.C., District of Columbia) stolica Stanów Zjednoczonych. Położony jest pomiędzy stanami Maryland i Wirginia, na lewym brzegu rzeki Potomak, przy ujściu rzeki Anacostia, z którą uchodzą wspólnie do zatoki Chesapeake. W 2000 liczył 572 tys. mieszkańców. Jest częścią obszaru metropolitalnego Waszyngton-Baltimore, który ma 7,6 mln mieszkańców (2000). Washington, D.C. [az Amerikai Egyesült Államok fővárosa, önálló szövetségi kerület. Nevét az ország első elnökéről, George Washingtonról kapta.] Waszyngton (ang. Washington State) [stan w północno-zachodniej części USA na granicy z Kanadą] Washington [állam az USA északnyugati sarkában helyezkedik el. Délen Oregonnal, keleten Idahóval, északon Kanadával (Brit Kolumbia), nyugat felől pedig a Csendes-óceánnal határos. Fővárosa Olympia, legnagyobb városa Seattle.] Waszyngton; Jerzy Waszyngton (ang. George Washington), (ur. 22 lutego 1732, zm. 14 grudnia 1799) [amerykański generał i polityk, wódz naczelny Armii Kontynentalnej ( ), deputowany do Kongresu Kontynentalnego, pierwszy Prezydent Stanów Zjednoczonych ( ), był wolnomularzem. Uważany za ojca narodu amerykańskiego.] George Washington (1732. február december 14.) [az Amerikai Egyesült Államok első elnöke ( ), a függetlenségi háború ( ) főparancsnoka és győztes hadvezére. Elnöki tevékenysége előtt szerepet játszott az Egyesült Államok alkotmányának megírásában (1787), majd később az elsők között írta alá a dokumentumot.]

77 7367 waść [poufały tytuł używany między szlachtą (skrócone: wasza miłość)] kegyed, maga, kend waśnić (waśnę, waśni) [doprowadzać do kłótni lub nieporozumień] viszályt v. veszekedést kelteni, összeveszni waśnić kogo z kim öszekülönböztetni vkit vkivel; veszekedést kelteni (vkik között) waśnić się [kłócić się] torzsalkodni, viszálykodni, összeveszni waśń [kłótnia, spór] torzsalkodás, viszály, vivakodás, veszekedés, cívódás, viszálykodás, gyűlölködés waśnie narodowe nemzeti gyűlölködés wat [1. jednostka mocy: moc, przy której praca jednego dżula jest wykonana w czasie jednej sekundy; 2. jednostka mocy lub strumienia energii w układzie SI (jednostka pochodna układu SI), oznaczana W] watt (jele: W); (vill.) a villamos teljesítmény mértékegysége: 1 volt feszültségű 1 amper erősségű áram munkája; a teljesítmény SI-ből származtatott mértékegysége; a watt az a teljesítmény, amelyet 1 J munka 1 s alatt létrehoz (J. Watt angol mérnök nevéből) wata [1. luźna masa cienkich włókien bawełnianych, używana do celów technicznych, krawieckich i jako materiał opatrunkowy; 2. wypowiedź pozbawiona istotnej treści] vatta, fagyapot wata celulozowa (lignina) papírvatta; fagyapot wata cukrowa [przysmak w postaci puszystego pasma włókien wytwarzanych z cukru i nawijanych na patyk] vattacukor wata drzewna, celulozowa (zob. lignina w zn. 1.) lignin; fagyapot wata higroskopijna [wata opatrunkowa] higroszkópos vatta wata karbolizowana karbol-vatta; karbolos vatta wata opatrunkowa kötszergyapot, kötöző vatta wata szklana [materiał termoizolacyjny składający się z krótkich, luźnych włókien otrzymywanych przez rozdmuchiwanie stopionego szkła] üveggyapot wata żelazna [wata nasycona roztworem chlorku żelazowego, używana do tamowania krwotoków] vasgyapot wataha [1. duża grupa ludzi, zwykle niebezpieczna lub uciążliwa dla otoczenia; 2. łow. stado wilków lub dzików; 3. daw. uzbrojona gromada rabusiów; 3. (u Zygmunta Glogera) Wataha, watacha czereda, banda, drużyna, towarzystwo, hufiec, oddział, archandrja.] (hist.) felfegyverzett banda; rabló tatár horda; (átv.) rablóbanda wataman, ataman, watman [(u Zygmunta Glogera) zwierzchnik, dozorca. W Vol. leg. (II, f. 1330) znajdujemy: Burmistrze, wójty, watamany, mają mieć pieczą na to, żeby od nich nie chodził nikt na Niż. Wójtowie, watamani albo tywonowie przysięgać będą na sprawiedliwe oddanie poboru z domów i pługów (III, f. 51).] (tör.) atamán; a kozákok választott kapitánya (hetman); felettes, előljáró, főnök, vezető watażka [1. przywódca bandy rozbójniczej; przywódca rozbójników, watahy; 2. w dawnej Polsce: dowódca Kozaków ukraińskich] régi ukrán, kozák katonai osztag vezetője; nagy bandavezér waterklozet [daw. ubikacja] W. C., vízöblítéses árnyékszék waterlinia [linia, do której statek zanurza się w wodzie; linia wodna, wodnica] vízvonal waterpolista vízilabdázó, vízipólózó waterpolistka női vízilabdázó waterpolo [wym. waterpolo, [ oterpoloא (zob. piłka wodna) vízilabda, vízipóló waterpolowy, -a, -e vízilabdawatolina [1. gruba, puszysta dzianina wszywana pod podszewkę zimowych i jesiennych okryć; 2. wyrób włókienniczy w postaci dzianiny z puszystych przędz obustronnie drapanych albo włókniny igłowanej. Używa się jej do ocieplania odzieży zimowej, np. kurtek i płaszczy, a także jako izolację dźwiękochłonną w elektroakustyce.] vatelin [1. Igen ritka pamut típusú szövet, pamut és gyapjú vetülékkel, mindkét oldalán bolyhozva Raschel-gépen (lásd: raschel-kelme) készült puha, laza szerkezetű kötött kelme, aminek pamutból készült alapszerkezetébe láncirányban vastag, laza sodratú gyapjúvagy vigonyfonalakat fektetnek be. Mindkét oldalát felbolyhozzák. - Mind a szövött, mind a kötött változatot meleg kabátbélés készítésére használták. Ma már ritkán fordul elő, helyette sokkal olcsóbban gyártható nemszőtt kelméket alkalmaznak ilyen célra. Elnevezése a német "Watte" szóból ered, aminek jelentése: vatta.]; szintetikus vatta

78 7368 watolina, podkład [miękki, elastyczny, puszysty dziany lub tkany lekki materiał, który jest wytwarzany jako materiał do napawania; może również służyć do celów izolacyjnych lub jako modelujący wkład.] vatelin watolinowy, -a, -e vatelinwatować [1. podszywać coś watą lub watoliną albo wypychać coś watą; 2. wypełniać luki w czymś, np. w repertuarze teatru, w wypowiedzi, bezwartościowymi elementami; 3. wypychać watą] vattázni, vattával bélelni watować pałto kabátot vattával bélelni v. vatelinozni watowanie [1. ocieplenie odzieży przez wszycie warstwy watoliny wełnianej lub bawełnianej; 2. ocieplenie odzieży poprzez wszycie warstwy watoliny wełnianej albo bawełnianej. 3. dawniej, wyścielenie watą fragmentów ubioru co nadawało mu formę niezależną od budowy ciała ludzkiego. Stosowane w kostiumach o sztywnej sztucznej sylwetce. Watowany był na przykład kostium hiszpański z drugiej połowy XVI wieku albo choboty spodnie, których wywatowana nogawka otrzymywała kształt niemal kulisty. 4. nadanie ubiorowi samodzielnej formy przez wyłożenie watą jego fragmentów i uniezależnienie go od budowy i gestu ciała. Stosowane jest w każdym kostiumie o sztucznej, sztywnej sylwetce, deformującej człowieka i zmieniającej jego kształty. W średniowieczu podwyższano rękawy kaftana, co było jednym ze sposobów wyostrzenia sylwetki gotyckiej. Rycerze podczas turniejów rycerskich okładali się różnymi podpinkami, aby wyglądać okazalej i groźniej i zmniejszyć siłę natarcia. Wywatowany był również teatralny, manierystyczny kostium hiszpański drugiej połowy XVI wieku, który musiał być sztywny bez fałdu.] bélelés watowany, -a, -e vattázott, vattával bélelt watowana kołdra (vattázott) paplan watówka [1. pot. watowana kurtka; 2. środ. wkładka z waty wstawiana do szytego ubioru; też: watowana część garderoby aktora stosowana dla nadania ubraniu lub figurze pożądanego kształtu] vattaruha, vattakabát, pufajka watra [reg. Ognisko; w gwarze góralskiej ognisko] hamu, tábortűz Watykan [to siedziba najwyższych władz Kościoła rzymskokatolickiego, gdzie rezyduje papież] Vatikán (másként Vatikánváros v. Szentszék); a pápa palotája Rómában (Vaticanus); 1. pápai állam, Szentszék; mai formájában 1928 óta létezik; eredetileg már a 7. sz.-tól Péter örökségeként emlegették; 2. a rk. világegyház igazgatási és szervezeti központja [a katolikus egyház központi kormányzata, egyben teokratikus miniállam; egyházi állam; a pápa világi fennhatósága alatt álló kis terület Rómában, a katolikus egyház vallási, igazgatási és szervezeti központja] watykański, -a, -ie vatikáni WAV (ang. wave form audio format) [format plików dźwiękowych stworzony przez Microsoft oraz IBM. WAVE bazuje na formacie RIFF, poszerzając go o informacje o strumieniu audio, takie jak użyty kodek, częstotliwość próbkowania czy ilość kanałów. WAV podobnie jak RIFF został przewidziany dla komputerów IBM PC, toteż wszystkie zmienne zapisywane są w formacie little endian. Odpowiednikiem WAV dla komputerów Macintosh jest AIFF.] (Waveform Audio) - 'WAV' hangformátum, WAV-formátum [1. digitális audióállományok egyik adatformátuma. Szemben az MP3 és más adatformátumokkal, a WAV formátum általában nem tömöríti az audioadatokat. Lehetséges viszont tömörített adatok tárolása WAV formátumban. A WAV formátumot (pontos neve: RIFF WAVE) a Microsoft definiálta a Windows operációs rendszer számára "Resource Interchange Format" (RIFF) néven. 2. szabványos, 8/16 bit mélységű hang/zene kódolási eljárás; a formátum ismertető jele a.wav kiterjesztés; lejátszásához megfelelő dekóderprogram szükséges; valós idejű hangközvetítésre alkalmatlan; a WAV hangállományt először teljes egészében tárolni kell és csak azután lejátszható] Wavelenght - (długość fali) [Używana do mierzenia intensywności energii elektromagnetycznej. Jest ona odległością między wartością maksymalną

79 7369 (wierzchołkiem) fali i jej wartością minimalną (dołem). Za pomocą długości fali określane są zjawiska o wysokich częstotliwościach fali takie jak światło, promieniowanie X oraz promieniowanie gamma.] (ang.) Wavelenght [ez határozza meg egy hullámperiódus hosszát] Wavetable [synteza tablicowa, alternatywny w stosunku do syntezy FM sposób generowania dźwięków. Krótkie próbki (ang. sample) danego instrumentu muzycznego są przetwarzane na dźwięk o odpowiedniej wysokości i czasie trwania. Technika ta opracowana została pod koniec lat 70. przez Wolfganga Palma.] - wavetable (hullámtábla) [A hullámtábla tulajdonképpen egy memória, amely a hangkártyákon található a célból, hogy a megszólaltatandó hangok digitális mintáit tárolja. Élethűbb, mint az FM szintézis, mert itt nem matematikailag számolja ki a kártya a hangot, hanem a hullámtáblában tárolt eredeti digitális hangjelet játssza le.] Wawel [1. wzgórze w Krakowie; 2. nazwa stara góry zamkowej krakowskiej.] Wawel (magaslat Krakkóban, melyen a régi királyi palota és a székesegyház épült.) wawrzyn, Wawrzyn szlachetny (laur) (Laurus nobilis L.) [1. gatunek krzewu należący do rodziny wawrzynowatych; 2. drzewko o wiecznie zielonych, aromatycznych liściach używanych jako przyprawa kuchenna, rosnące w strefie śródziemnomorskiej; też: liście, gałązki tej rośliny; 3. wieniec z liści, gałązek tej rośliny, będący od czasów starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu symbolem zwycięstwa i chwały; 4. nagroda przyznawana za wybitne osiągnięcia w jakiejś dziedzinie] babér, babérlevél, babérkoszorú; (díj) babérkoszorú [a legrégebben ismert és igen elterjedt fűszernövények közé tartozik. A Kis- Ázsiában, a Földközi-tenger vidékén és az Atlanti-óceán mediterrán éghajlatú szigetein vadon is, de főleg kultúrákban növő örökzöld cserje v. fa egészben használt levele (Lauri folium) értékes karakterű fűszer. Magyar népies nevei: albertlevél, szagos levél, illatfa, bürbérfa.]; (átv.) babér; (przyprawa) babérlevél Wawel przeddziejowy történelem előtti Wawel wawelski, -a, -ie [przymiotnik od: Wawel] waweli Wawrzyn (Laurus L.) [nazywany także laurem, drzewem laurowym rodzaj drzew i krzewów z rodziny wawrzynowatych (Lauraceae). Występuje głównie w basenie Morza Śródziemnego, na Maderze, Azorach i Wyspach Kanaryjskich.] babér (Laurus) [1. a babérfélék (Lauraceae) család névadó nemzetsége három-négy cserje termetű, vagy kis fává növő fajjal.

80 7370 Ezek közül a babér fűszert szolgáltató nemes babér (Laurus nobilis) fajt magyarul többnyire ugyancsak közönségesen babérnak nevezzük, úgyhogy az alábbiakban ennek a fajnak a leírása is olvasható. 2. Babérfa (Laurus nobilis) A babérkoszorú a költők, atléták győzelmi jelvénye volt. A babér a Földközi-tenger térségének egyik tipikus örökzöld növénye. Valahányszor szóba kerülnek az észak-izraeli Karmelhegység szépségei, mindenki megemlíti a babérfákat. Levelei illatozó éteres olajban gazdagok, és fűszerként használatosak. Az olajat gyógyászati célokra is használják. Olaja serkentően hat az álmodásra, és szárnyakat ad a fantáziánknak. Jóslásnál is ezt alkalmazták. A babér a jövendőmondás növénye. Élesíti az elmét és az érzékelést. Keverékeit a delphoi jósdában is használták füstölésre. Pythia látnoknő babér segítségével esett transzállapotba, és úgy jósolt. Bogyói az olajbogyóhoz hasonlatosak. Pestis ellen is hatásos növény volt.] Gatunki Laurus azorica (Seub.) Franco wawrzyn azorski Laurus nobilis L. wawrzyn szlachetny Laurus porrecta Roxb. Több faj is a fás növénytársulások egy-egy csoportjának karakterfajai közé tartozik: a nemes babér a keménylombú erdők, a kanári babér és az azori babér a makaronéziai babérlombú erdők jellemző fája. Wawrzyn szlachetny, laur (Laurus nobilis L.) [gatunek krzewu należący do rodziny wawrzynowatych (Lauraceae). Występuje w stanie dzikim na obszarze śródziemnomorskim aż do południowych Alp, jednak jest uprawiany także w krajach południowej Europy, Afryce i obu Amerykach.] nemes babér (Laurus nobilis) [1. a babérfélék (Lauraceae) családban a névadó babér nemzetség legismertebb, fajjal. Magyarul többnyire közönségesen babérnak nevezzük. A babér a legrégebben ismert és igen elterjedt fűszernövények közé tartozik. A Kis- Ázsiában, a Földközi-tenger vidékén és az Atlanti-óceán mediterrán éghajlatú szigetein vadon is, de főleg kultúrákban növő örökzöld cserje vagy fa egészben használt levele (Lauri folium) értékes karakterű fűszer. Olasz-, Francia- és Spanyolországból jut a magyar kereskedelembe, nálunk üvegházban, vagy az ország enyhébb klímájú vidékein szabadföldben tartható (ld. pl.: Corvinus Egyetem, Villányi úti arborétum). A világ minden, mediterrán éghajlatú részén ültetik. A Törökországban és Kaliforniában termett levelek a legkeresettebbek. Magyar népies nevei: albertlevél, szagos levél, illatfa, bürbérfa. 2. Babér (Laurus nobilis, ezrâch, vadfa). Hitelesen csak egy helyen szerepel (Zsolt 37,35 36). Levele megszárítva ételízesítésre alkalmas, nem növeszt nagy fát. Virága kicsi, jelentéktelen. Átvitt értelemben egyébként utal rá Mózes III. könyve: semmi munkát ne végezzetek, se a bennszülött, se a közöttetek tartózkodó jövevény. (3 Móz 16,29 és 18,26) (7).] Zsolt. 37,35-36: Láttam elhatalmasodni a gonoszt és szétterjeszkedett az, mint egy gazdag lombozatú vadfa; Mégis elmúlt és ímé nincsen! Kerestem, de nem található. Biblia Warszawska: Widziałem okrutnego bezbożnika, Rozpierającego się jak cedr Libanu. Ale przeminął i nie ma go, Szukałem go, ale nie można było go znaleźć. Biblia Tysiąclecia: Widziałem, jak występny się pysznił i rozpierał się jak cedr zielony. Przeszedłem obok, a już go nie było; szukałem go, lecz nie można było go znaleźć. Biblia Gdańska: Widziałem niezbożnika nader wyniosłego, a rozłożonego jako drzewo zielone samorosłe. Ale przeminął, a oto go nie było; szukałem go, alem go znaleść nie mógł. wawrzyn poetycki költői babér Wawrzyniec [imię pochodzenia słowiańskiego. Wywodzi się od słowa wawrzyn ("laur, wieniec") i jest polskim odpowiednikiem łacińskiego imienia Laurenty oraz Laurencjusz (laurus).] (Vávzsinec), (Laurencjusz) Lőrinc [latin eredetű férfinév. Jelentései: Laurentum vidékéről származó férfi; babérkoszorúval díszített. A Lőrinc férfinév női párja a Laura.] [Święty Wawrzyniec, diakon i męczennik chrześcijański z III w (zm. 10 sierpnia 258): Szent Lőrinc] Święty Wawrzyniec (zm. 10 sierpnia 258 w Rzymie) [diakon i męczennik chrześcijański z III wieku. Święty ten wymieniany jest w Modlitwie Eucharystycznej Kanonu rzymskiego.] Szent Lőrinc (? Róma, 258. augusztus 19.?) [a katolikus egyház leginkább tisztelt szentjeinek egyike, annak ellenére, hogy életéről, haláláról és tetteiről vajmi keveset tudunk bizonyosan. A szentmise római kánonjában is helyet kapott, vértanúságának napja a régi római naptárban kiemelt ünnep volt.]

81 7371 Wawrzynek, Wawrzek, Wawrzyk, Wawek, Wawo [Zdrobnienia] Lőrincke Wawrzynek główkowy, wawrzynek główkowaty (Daphne cneorum L.) [gatunek krzewu należący do rodziny wawrzynkowatych. Występuje dziko w południowej i środkowej Europie. W Polsce (gdzie osiąga północno-zachodnią granicę zasięgu) znaleźć go można na Wyżynie Lubelskiej, Wyżynie Sandomierskiej i w Kotlinie Sandomierskiej.] henye boroszlán (Daphne cneorum) [a boroszlánfélék (Thymelaeaceae) családjában a boroszlán (Daphne) nemzetségbe tartozó, Magyarországon is őshonos és védett növényfaj] wawrzynek wilcze łyko, wilcze łyko [krzew o różowych, wonnych kwiatach i czerwonych, trujących owocach] boroszlán [wawrzynek wilcze łyko wawrzynek główkowy: Henye boroszlán; Murányi boroszlán (Daphne arbuscula)] Wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum L.) [gatunek krzewu należący do rodziny wawrzynkowatych. Występuje w całej Europie, w zachodniej Syberii, na Ałtaju i Kaukazie, także w Azji Mniejszej. W Polsce na całym terytorium, ale jest rośliną rzadką.] farkasboroszlán (Daphne mezereum) [a boroszlánfélék családjába tartozó, lombhullató, felálló szárú kis cserje] wawrzynowy, -a, -e babérwawrzyny poetyckie költői babérok waza [1. ozdobne naczynie ceramiczne, kamienne lub metalowe, często kształtem zbliżone do dzbana; 2. duże naczynie ceramiczne, zwykle z pokrywką i dwoma uchwytami, służące do podawania zupy] edény, váza, padlóváza; tál, levesestál waza do zupy; waza na zupę levesestál waza grecka görög váza Waza Vasa Wazowie (szw. Vasaätten) [dynastia szwedzka panująca w Królestwie Szwecji w latach , w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach oraz na Śląsku w Księstwie Opolsko-Raciborskim w latach i w Księstwie Nysko- Otmuchowskim w latach ] Vasa-dinasztia [1521 és 1654 között Svédországban és 1587 és 1668 között Lengyelországban uralkodó királyi ház volt. A család szimbóluma egy búzakalász (svédül: vasa), innen ered a család neve.] wazektomia (łac. vasotomia) [zabieg urologiczny polegający na przecięciu nasieniowodu lub nasieniowodów. Odmianą tego zabiegu jest podwiązanie nasieniowodu (łac. vasoligatura).] vasectomia; az ondóvezeték egy szakaszának műtéti kimetszése wazelina [1. tłusta, mazista substancja używana m.in. w farmacji i kosmetyce do produkcji maści i kremów; 2. pogard. przesadne pochlebianie i usługiwanie komuś; 3. zob. wazeliniarz] (ném.) vazelin; (vegyt.) az ásványolaj v. nyersolaj desztillációjának maradéka, a finomításánál nyert fehéres színű kenőcs (a gyógyászatban, kozmetikában és technikai célokra mint kenőanyagot használják) wazelina borna bórvazelin wazeliniara [kobieta przesadnie komuś nadskakująca, przypochlebiająca się w celu osiągnięcia własnych korzyści] hízelgő, talpnyaló nő wazeliniarski, -a, -e hízelgő, talpnyaló wazeliniarstwo (közb.) hízelgés, talpnyalás wazeliniarz [pogard. osoba, która dla korzyści przesadnie komuś pochlebia i usługuje] hízelgő, talpnyaló ember wazelinowy, -a, -e vazelin-; vazelines wazka edényke, vázácska; tálacska wazodilatacja a. wazodylatacja [1. rozszerzenie się światła naczyń krwionośnych wskutek rozkurczu ich mięśni gładkich; 2. medyczny termin określający rozkurcz mięśni gładkich w ścianie naczyń krwionośnych. Skutkiem tego procesu jest poszerzenie światła naczyń i spadek ciśnienia krwi, ponieważ rośnie ogólna

82 7372 objętość układu krwionośnego przy stałej objętości krwi. Procesem przeciwnym do wazodilatacji jest wazokonstrykcja. Substancje powodujące wazodilatację wykorzystywane są często jako leki w leczeniu nadciśnienia.] vazodilatáció (vasodilatatio) [értágítás] wazodilatator, wazodylatator vazodilatátor (vasodilatator); az ér űrterét tágító (szer, eszköz) wazomotor vazomotor (vasomotor); érmozgató (ideg) wazomotoryczny, -a, -e érmozgató (vasomotorikus) wazon [1. ozdobne naczynie na cięte kwiaty; 2. reg. naczynie, w którym hoduje się kwiaty] váza, virágváza wazon do kwiatów virágváza wazon stojący na stole asztalon álló váza wazon upadł i zostały po nim skorupy a váza leesett és cserép maradt belőle wazonik váza, kis váza, vázácska wazonkowiec (doniczkowiec) [skąposzczet żyjący w wilgotnym podłożu] nedves aljzaton élő gyűrűsféreg wazonkowiec biały (Enchytraeus albidus) közönséges televényféreg (Enchytraeus albidus) wazy etruskie etruszk vázák ważenie értékelés, súlyozás, mérlegelés, mérés ważenie na ryzyko kockázatvállalás; habozás, ingadozás ważenie się méretkezés; mérlegelés, az, hogy rászánja magát vmire ważka 1 [owad o wielkich oczach i dwóch parach błoniastych, przezroczystych skrzydeł, zwykle jaskrawo ubarwiony, żyjący nad wodami] (zool) szitakötő [A szitakötők (Odonata) lárva korukban édesvízben fejlődő, ragadozó rovarok.] o Szablak krwisty: Közönséges szitakötő (Sympetrum vulgatum) o świtezianka dziewica Wazka: A kisasszony-szitakötő (Calopteryx virgo) a kis szitakötők (Zygoptera) színes szárnyú szitakötők (Calopterygidae) családjába tartozó, ragadozó rovar. ważka 2 (waga) kis mérleg ważka do listów levélmérleg ważki, -a, -ie; ważcy [mający duże znaczenie] súlyos, nehéz; (ważny) jelentős, fontos, nyomós Ważki różnoskrzydłe (Anisoptera) [podrząd owadów z rzędu ważek. Przednia para skrzydeł różni się od tylnej kształtem i rozmiarem. Tylne skrzydła są szerokie przed nasadą. Ważki różnoskrzydłe poruszają dwiema parami skrzydeł niezależnie od siebie, a kiedy odpoczywają nie składają skrzydeł jak to robią ważki równoskrzydłe (Zygoptera). Skrzydła pozostają rozpostarte na boki, czasem nieco opuszczone w dół i do przodu. Duże oczy Anisoptera mogą przylegać do siebie. Larwy mają skrzelotchawki rektalne w jelicie tylnym. Ważki różnoskrzydłe polują tylko w locie na owady latające. Ich odwłok jest krótszy niż u ważek równoskrzydłych.] egyenlőtlen szárnyú szitakötők v. nagy szitakötők (Anisoptera) [az egyik legősibb rovarrend, a szitakötők (Odonata) három alrendjének egyike. Mint nevük is mutatja, megkülönböztető jellegzetességük, hogy és hátulsó szárnypárjuk hosszabb és szélesebb is az elülsőnél. Széles toruk, mellkasuk miatt szárnyukat pihenő helyzetben sem képesek teljesen összecsukni; azt többnyire oldalt széttárva helyezik el.] Az alrendet három öregcsaládra tagolják, összesen 10 családdal. Rendszerezésük a Kárpát-medencei fajaikkal (a Magyarországon védett fajok természetvédelmi értékével): Aeshnoidea öregcsalád o Petaluridae család o Karcsú acsák családja (Aeshnidae) - Żagnicowate Aeshnini nemzetség Anactini nemzetség óriás szitakötő (Anax imperator) tavi szitakötő (Anax parthenope) nyerges acsa (Hemianax ephippiger) Brachytroninae alcsalád Brachytronini nemzetség szőrös szitakötő (Brachytron pratense) o folyami szitakötők vagy csermelyszitakötők (Gomphidae) családja Gadziogłówkowate Gomphinae alcsalád sárga szitakötő vagy sárgalábú szitakötő (Gomphus flavipes, Stylurus flavipes) Értéke: Ft. feketelábú szitakötő (Gomphus vulgatissimus) Értéke: 2000 Ft. csermelyszitakötő(onychogomphu s forcipatus) Értéke: Ft. erdei szitakötő (Ophiogomphus cecilia) Értéke: 2000 Ft. Cordulegastroidea öregcsalád o hegyi szitakötők (Cordulegastridae) családja Szklarnikowate sárgasávos hegyi szitakötő (sárgafoltos hegyi szitakötő, Cordulegaster boltonii) Értéke: Ft.

83 7373 kétcsíkos hegyi szitakötő (Cordulegaster heros) Értéke: Ft. hegyi szitakötő (Cordulegaster bidentata, Cordulegaster bidentatus) Értéke: Ft. o Austropetaliidae család o Neopetaliidae család Libelluloidea öregcsalád o Chlorogomphidae család o Corduliidae család Corduliinae alcsalád érces szitakötő (Cordulia aenea) fémzöld szitakötő (Somatochlora metallica) sárgafoltos szitakötő (Somathochlora flavomaculata, Somathochlora aenea) kétfoltú szitakötő (Epitheca bimaculata). Értéke: 2000 Ft. sárgafoltos szitakötő (Somatochlora flavomaculata). Értéke: 2000 Ft. o Laposhasú acsák családja (Libellulidae) - Ważkowate Libellulinae alcsalád négyfoltos acsa (Libellula quadrimaculata) mocsári szitakötő (Libellula fulva) Értéke: 2000 Ft. laposhasú acsa (Libellula depressa) vízipásztor (Orthetrum cancellatum) fehér pásztor (Orthetrum albistylum) pataki szitakötő (Orthetrum brunneum) Értéke: 2000 Ft. kék pásztor (Orthetrum coerulescens) Sympetrinae alcsalád déli szitakötő (Crocothemis erythrea) közönséges szitakötő (Sympetrum vulgatum) gyakori szitakötő (Sympetrum striolatum) sárgatorú szitakötő vagy csíkos katona-szitakötő, sárgás szitakötő (Sympetrum meridionale) atkás szitakötő (Sympetrum fonscolombei) útszéli szitakötő vagy sárgaszárnyú szitakötő (Sympetrum flaveolum) alföldi szitakötő vagy vörös katona-szitakötő (Sympetrum sanguineum) lassú szitakötő (Sympetrum depressiusculum) Értéke: 2000 Ft. fekete szitakötő (Sympetrum danae) szalagos szitakötő vagy barnacsíkos szitakötő, barnafoltos szitakötő (Sympetrum pedemontanum) Leucorrhiniinae alcsalád tócsaszitakötő (Leucorrhinia caudalis) Értéke: Ft. piros szitakötő (Leucorrhinia pectoralis) Értéke: Ft. Leucorrhinia albifrons o Synthemistidae család ważkość psofometryczna zajértékelés ważkość psofometryczna (przy danej częstotliwości) pszofometrikus súlyozó (tényező) Ważkowate (Libellulidae) [rodzina owadów z rzędu ważek należąca do podrzędu ważek różnoskrzydłych. Jest najliczniejszą w gatunki rodziną ważek obejmuje około 1000 współcześnie żyjących gatunków występujących niemal na całym świecie. Są to duże ważki występujące nad zbiornikami wody stojącej, a także na terenach zalesionych. Przedstawicieli tej rodziny charakteryzuje niemal kwadratowy w przekroju odwłok, tylny brzeg oka bez wycięcia, prosty. Ciało nie ma metalicznej barwy, z wyjątkiem tułowia Leucorrhinia spp., który delikatnie pobłyskuje metalicznym fioletem. Larwy są krępe i stosunkowo krótkie. Rodzajem typowym rodziny jest Libellula.] laposhasú acsafélék (Libellulidae) [a rovarok (Insecta) osztályába, ezen belül a szitakötők (Odonata) rendjébe tartozó család] W odonatofaunie Polski stwierdzono występowanie następujących gatunków: lecicha białoznaczna (Orthetrum albistylum) - Fehér pásztor (Orthetrum albistylum) lecicha mała (Orthetrum coerulescens) - Kék pásztor (Orthetrum coerulescens) lecicha południowa (Orthetrum brunneum) - pataki szitakötő (Orthetrum brunneum) lecicha pospolita (Orthetrum cancellatum) - vízipásztor (Orthetrum cancellatum) [a rovarok (Insecta) osztályába a szitakötők (Odonata) rendjébe, a Libellulidae családba tartozó faj] szablak przepasany (górski) (Sympetrum pedemontanum) - barnacsíkos szitakötő, barnafoltos szitakötő (Sympetrum pedemontanum) szablak krwisty (Sympetrum sanguineum) - alföldi szitakötő (Sympetrum sanguineum) szablak podobny (późny) (Sympetrum striolatum) - Gyakori szitakötő (Sympetrum striolatum) szablak południowy (Sympetrum meridionale) - Sárgatorú szitakötő vagy csíkos katonaszitakötő, sárgás szitakötő (Sympetrum meridionale)

84 7374 szablak przypłaszczony (Sympetrum depressiusculum) - Lassú szitakötő (Sympetrum depressiusculum) szablak szkocki (czarny) (Sympetrum danae) - Fekete szitakötő (Sympetrum danae) szablak wędrowny (wiosenny) (Sympetrum fonscolombei) - Atkás szitakötő (Sympetrum fonscolombei) szablak zwyczajny (Sympetrum vulgatum) - Közönséges szitakötő (Sympetrum vulgatum) szablak żółty (Sympetrum flaveolum) - útszéli szitakötő (Sympetrum flaveolum) [a rovarok (Insecta) osztályába a szitakötők (Odonata) rendjébe és a Libellulidae családjába tartozó faj] szafranka czerwona (Crocothemis eryhtraea) - déli szitakötőnek (Crocothemis erythraea) ważka czteroplama (Libellula quadrimaculata) - Négyfoltos acsa (Libellula quadrimaculata) ważka płaskobrzucha (Libellula depressa) - laposhasú acsa vagy közönséges acsa (Libellula depressa) ważka żółta (ruda) (Libellula fulva) - mocsári szitakötő (Libellula fulva) [a rovarok (Insecta) osztályába a szitakötők (Odonata) rendjébe és a Libellulidae családjába tartozó faj] zalotka białoczelna (Leucorrhinia albifrons) - Fehérképű szitakötő (Leucorrhinia albifrons) zalotka czerwonawa (Leucorrhinia rubicunda) - Leucorrhinia rubicunda zalotka spłaszczona (Leucorrhinia caudalis) - Tócsaszitakötő (Leucorrhinia caudalis) zalotka torfowcowa (wątpliwa) (Leucorrhinia dubia) - Leucorrhinia dubia zalotka większa (Leucorrhinia pectoralis) - Piros szitakötő (Leucorrhinia pectoralis) ważniactwo fontoskodás, elbizakodottság, nagyképűség, nagyzolás, rátartiság ważniak, ważniaczka [1. pot. ten, kto podkreśla ważność swojej osoby; 2. pogard. o kimś mającym władzę] fontoskodó, nagyképű, elbizakodott, nagyzoló, rátarti (ffi/nő) ważnica (budynek wagi miejskiej) [1. Ważnica mieściła się w osobnym budynku; 2. (u Zygmunta Glogera) po miastach i w rynkach budynek, w którym ważnik miejski sprawdza wszystko na miarę i wagę przez wojewodę lub podwojewodziego sprawdzoną. Pamiętamy jeszcze ważnicę na rynku tykocińskim w postaci kwadratowego daszku na 4-ch słupach.] (daw) városi mérlegház ważnie súlyosan, jelentősen, fontosan ważniejsze dzieła főbb művei (f. m.) ważniejsze role főbb szerepei (f. sz.) ważniejsze zagadnienia a főbb kérdések ważność [cecha tego, co ważne, mające moc prawną, mające duże znaczenie] fontosság, jelentőség; (dokumentu) érvény, érvényesség, érvényességi idő, szerződés hatálya, hatály; (med.) érvényesség [validity] [Egy teszt szándékolt céljára vonatkozó előre jelző ereje. Az érvényesség a tesztpontszámok és a bejóslandó adatok (kritérium) közötti korrelációs együtthatóval jellemezhető.] ważność paszportu útlevél érvényessége ważny, -a, -e [1. mający duże znaczenie; 2. mający odpowiedzialne stanowisko, duże wpływy; 3. wyrażający czyjeś przekonanie o swoim znaczeniu; 4. iron. okazujący swoją wyższość; 5. mający moc prawną; 6. o jakimś produkcie: nadający się do użytku] (mający duże znaczenie) fontos, jelentős, jelentékeny, súlyos; érdemleges; (o dokumentach) érvényes, hatályos ważna osoba fontos személyiség; (biz.) nagykutya ważna praca fontos munka ważna wiza érvényes vízum ważne aż do odwołania visszavonásig érvényes ważne na czas ograniczony korlátolt ideig érvényes ważne telefony fontos telefonszámok ważne, że dzieci czują się dobrze i że się kochają! fontos, hogy a gyerekek jól érezzék megukat, és hogy szeretik egymást! ważny czynnik fontos tényező ważny interes fontos ügy ważny na wszystkie kraje świata a világ minden országára érvényes ważny paszport érvényes útlevél ważony poziom ciśnienia dźwięku súlyozott hangnyomásszint waży, jak w aptece patikusmérlegen mérni; dekára v. grammra kimérni (mindent) ważyć [1. określać ciężar czegoś za pomocą wagi; 2. mieć pewien ciężar; 3. oceniać przybliżony ciężar czegoś, trzymając to w ręku; 4. zastanawiać się nad czymś; 5. mieć znaczenie lub mieć wpływ na coś lub na kogoś; 6. daw. poważać] értékelni, súlyozni; (stwierdzać ciężar) mérni, megmérni, lemérni; lemázsálni; (átv.) megfontolni, fontolgatni, mérlegelni (ítélni); (ryzykować) kockáztatni, veszélyeztetni; (mieć pewną wagę) nyomni, súlya van ważę sześćdziesiąt pięć kilogramów hatvanöt kiló vagyok ważyć coś mérni vmit (súlyt) ważyć jabłka, mąke almát, lisztet mérni ważyć każde słowo (átv.) mérlegelni minden szót; minden szót megfontolni

85 7375 ważyć nowe plany mérlegelni az új terveket ważyć paczkę csomagot megmérni ważyć swoje życie életét teszi kockára ważyć towar megmérni v. lemérni az árut ważyć się [1. określać swój ciężar za pomocą wagi; 2. być w stadium ustalania (się); 3. mieć odwagę uczynić coś] nyomni; (być ważonym) megméri magát, méredzkedni, méretkezni; (śmieć) merni, merészelni, merészkedni, elszánja magát; libegni, lebegni; eldőlni; habozni, ingadozni, ide-oda hajlani ważyć się co tydzień hetenként méretkezik v. megméri a súlyát ważą się czyjeś losy vkinek a sorsa eldől ważą się losy sorsok dőlnek el wąchać [1. wciągać nosem zapach czegoś; 2. pot. dowiadywać się o coś ukradkiem; 3. pot. narkotyzować się, wdychając odurzające opary z podgrzewanego kleju, rozpuszczalnika itp.] szagolni, megszagolni; (átv.) szimatolni, megszimatolni, vizslatni wąchać kwiat virágot szagolni wąchać kwiatki od spodu (szó szerint: alulról szagolja a virágokat) fűbe harap; alulról szagolja az ibolyát wąchać się [1. wąchać samego siebie; 2. wąchać jeden drugiego; 3. pot. wchodzić w potajemne układy z kimś] megszagolja magát; szaglász (szaglász v. egymást); összejátszik, érti, értik, megértik egymást wądół [1. wąska, głęboka dolina o podmokłym dnie; 2. dół, zwłaszcza na drodze; 3. zagłębienie w nawierzchni drogi; wybój; wykrot] mélyút, szakadék, hasadék, szurdok, szűk árok, mélyedés wągier, wągr [1. zatykająca por w skórze ciemna grudka utworzona z wydzieliny gruczołów łojowych i obumarłych komórek naskórka; zaskórnik; 2. larwa niektórych gatunków tasiemca bytująca w pęcherzyku wypełnionym płynem; 3. drugie stadium larwalne tasiemca. Powstaje z onkosfery. Rozwija się w mięśniach żywiciela.; 4. postać larwalna tasiemców zaliczanych do rzędu Cyclophyllidea, przekształcająca się w ciele żywiciela ostatecznego w osobnika dojrzałego. Wągier powstaje z onkosfery w organizmie żywiciela pośredniego.] pattanás, pörsenés; bőratka; mitesszer; borsóka (Cysticercus) v. hólyagfark, hólyagféreg [a galandférgek ivartalan lárvája; legismeretesebb a sertések husában élő köles v. lencse nagyságu, amely a husevő állatok, valamint az ember gyomrába kerülve galandféreggé fejlődik.] wąglik [ostra bakteryjna choroba zakaźna, zwłaszcza bydła, owiec i koni] (orv., áll.) lépfene (más néven anthrax) [akut, néhány formájában magas halálozási aránnyal járó fertőző megbetegedés, melyet a Bacillus anthracis nevű baktérium okoz.] wągrowacieć bőratkát kapni wągrowaty, -a, -e pattanásos, pörsenéses; borsókás wągrzyca [choroba pasożytnicza zwierząt i ludzi wywołana obecnością wągrów w różnych narządach] (áll.) sertésborsóka-kór Wąkrota zwyczajna (Hydrocotyle vulgaris L.) [gatunek rośliny wieloletniej z rodziny araliowatych (Araliaceae) (w systemach XX-wiecznych zwykle w selerowatych Apiaceae).] vízi gázló (Hydrocotyle vulgaris) wąs, wąsy [1. zarost nad górną wargą mężczyzny; też: jedno z dwu pasm włosów składających się na ten zarost; 2. jeden z długich, sztywnych włosów czuciowych lub wydłużonych wyrostków skórnych po obu stronach pyska zwierzęcia; 3. długi, giętki wyrostek, zwłaszcza u pnączy, którym roślina przyczepia się do podpory; 4. wąski, długi przedmiot, służący np. do przytrzymywania lub przyczepiania czegoś] bajusz (ma wąsy, wąsaty: bajuszos); (növ.) selymes bibeszál, kukoricahaj, bajusz, inda, (szőlő) kacs wąs angielski angolbajusz wąs czepny kapaszkodó kacs wąs mu się sypie pelyhedzik az álla Wąs Polaka [skalnica rozłogowa] Indás kőtörőfű (Saxifraga stolonifera) wąs zawiesisty busa, függő, lelógó bajusz, harcsabajusz

86 wąsacz, wąsal [pot. mężczyzna o dużych, długich wąsach] nagybajuszú ember Wąsal senegalski (Lybius dubius) szakállas bajszika (Lybius dubius) wąski umysł nehéz felfogás, korlátoltság wąskie gardło szűk keresztmetszet (torok); (átv.) szűk, keskeny átjáró, torkolat wąskie spodnie [modne, damskie trzy-czwartej długości spodnie z rozporkiem] - Caprinadrág [Divatos, háromnegyedes hosszúságú, nyári női nadrág, oldalt felhasítva.] 7376 wąsatka [pszenica z kłosami o długich ościach] (növ.) tátogatók; szakállas búza Wąsatka (Panurus biarmicus) [1. niewielki ptak osiadły lub koczujący z rodziny Panuridae, zaliczany wcześniej do ogoniatek (Paradoxornithidae), pokrzewek (Sylviidae) lub tymaliowatych (Timaliidae). Zamieszkuje Europę na wschód od Polski na północy i Ukrainy na południu, Azję Środkową, Chiny i Azję Mniejszą. W Polsce nieliczny ptak lęgowy niżu, częstszy na zachodzie kraju. 2. ptak podobny do wróbla, z trójkątnymi plamami po bokach dzioba wyglądającymi jak wąsy] barkóscinege (Panurus biarmicus) [a madarak (Aves) osztálya verébalakúak (Passeriformes) rendjén belül a Panuridae család és a Panurus nem egyetlen faja. A legutóbbi időkig a papagájcsőrűcinege-félék (Paradoxornithidae) családjába sorolták.] wąsaty, -a, -e [1. o człowieku, zwierzęciu: mający duże wąsy; 2. o twarzy: taka, na której są wąsy; 3. o niektórych zbożach, trawach itp.: mający plewki opatrzone ościami] bajuszos wąsik bajuszka, kis bajusz wąsiki spanyolbajusz wąsina rendetlen, torzonborz bajusz wąsisko mérges, szúrós v. lógó bajusz wąsisko solidne szolid bajusz wąski, -a, -ie [1. mający mały wymiar poprzeczny; 2. ograniczający się do niewielkiego zakresu] keskeny, szűk; (átv.) korlátolt wąska droga keskeny út wąska spódnica szűk szoknya wąska ulica keskeny utca wąski pasek wyściółki ragasztós szalag [Keskeny szalag, amelynek hőre lágyuló műanyag bevonata hő és nyomás hatására ragasztóként működik, így ez a szalag közbélésként rétegek összeragasztására használható.] wąskie spodnie wąsko (közb.) szűken, soványan wąskolisty, -a, -e keskeny levelű wąskość keskeny v. szűk volta vminek; keskenység wąskotorowy, -a, -e [1. mający wąskie tory; 2. posuwający się po wąskich torach] keskeny vágányú wąskotorówka [pot. kolejka wąskotorowa] keskenyvágányú vasút; kisvasút wąsowica bajusz-spicc v. díszítés wąsy (elementy szabli) markolattüske wąsy jęczmienia az árpa bajusza wąsy rośliny növ inda wąsy u kotu, lwa, suma macska, oroszlán, harcsa bajusza wąsy w stylu kolonialnym kefebajusz wątek [1. rozwijający się w czasie logiczny ciąg myśli, słów lub wydarzeń; 2. każdy z rozwijanych przez autora i tworzących pewną całość tematów utworu fabularnego; 3. układ nitek biegnących w poprzek tkaniny; 4. przędza przeznaczona na te nitki] (tekstyl) szál, keresztszál, fonal; (átv.) fonal, folyamat; (ir.) a cselekmény fonala wątek [układ odwracalnych nici w tkaninach; bardziej prujący się niż nić osnowowa] vetülékfonal-rendszer [A szövetben keresztirányban (szélesség irányban) húzódó, ún. vetülékfonalak összessége.] wątek akcji cselekményszál wątek miłosny w Panu Tadeuszu a Pan Tadeusz szerelmi cselekménye wątek myśli a gondolat fonala wątek opowiadania az elbeszélés fonala wątek rozmowy a beszélgetés fonala wątkowy, -a, -e (tekstyl) szál-, keresztszál-, fonal-

87 7377 wątleć [1. stawać się wątłym; 2. tracić na sile lub intensywności] kevesbbedni, csökkenni, fogyni; gyöngülni, meggyöngülni, elsatnyulni, legyengülni; ájuldozni wątlenie fogyás, gyöngülés, ájulás wątlić (wątlę, wątli) fogyasztani, gyöngíteni wątło, wątle satnyán, véznán wątłość satnyaság, véznaság, erőtlenség, gyengeség wątłusz [zob. dorsz] tőkehal wątłuszowy, -a, -e tőkehalwątły, -a, -e [1. odznaczający się słabą budową ciała, słabym zdrowiem; 2. o budowie ciała: szczupły, mizerny; 3. mający słabą konstrukcję, chwiejny, wiotki; 4. słabo postrzegalny; 5. pozbawiony podstaw, zagrożony unicestwieniem] satnya, vézna, gyenge, csenevész, erőtlen, kimerült wątlutki, -a, -ie satnyácska, véznácska wątpiąco kétkedve, kételkedően, kételkedve wątpiący, -a, -e [będący wyrazem czyichś wątpliwości] kétkedő, szkeptikus; kételkedő wątpić [nie być pewnym, czy coś się stanie lub czy jest prawdą] kétkedni; (w co, o czym) kételkedni (vmiben); kétségbe vonni (vmit), tamáskodni wątpić o czym, wątpić w co, wątpić w coś kételkedni vmiben wątpienie kétkedés, kételkedés wątpienie (grec. diakrino - różnić się; także distazo - być niepewnym, stać na rozdrożu) [wyrazu tego w Starym Testamencie nie ma. Wątpienie jest silnym narzędziem w rękach szatana, który, ponieważ nie może odebrać nam zbawienia, próbuje nam zakłócić pewność zbawienia, radość zbawienia, spokój wewnętrzny. Chrześcijanin musi temu przeciwdziałać przez częste czytanie Pisma Świętego, specjalne modlitwy, społeczność z głęboko wierzącymi, a szatan musi zostać pokonanym.] (gör. διακρίνω diakrinō = különbözni, eltérni); (διστάζω distazō = kétkedni, kételkedni) kétkedés, kételkedés wątpię czy kétlem wątpienie kétség, kétkedés wątpliwie kétes, kétséges, nem biztos, nem valószínű; kérdésesen, kétesen, kétségesen wątpliwość [1. niepewność co do prawdziwości jakichś słów, słuszności rozstrzygnięć, postępowania itp.; 2. cecha tego, co jest wątpliwe] kétség, kétkedés, kételkedés, kétely; bizonytalanság wątpliwy, -a, -e [1. o faktach, twierdzeniach lub ocenach: budzący podejrzenia co do prawdziwości lub słuszności; 2. pozbawiony wartości, którą powinien mieć] kérdéses, kétes, kétséges, bizonytalan wątroba (grec. ήπαρ hepar, łac. iecur) [1. wielofunkcyjny gruczoł, część układu pokarmowego położony wewnątrzotrzewnowo; 2. wielofunkcyjny gruczoł, część układu pokarmowego położony wewnątrzotrzewnowo. Jej masa u dorosłego mężczyzny wynosi ok g, a u kobiety g. Masa przyżyciowa jest o g wyższa, ze względu na zawartą w niej krew.] máj (gör. hepar) [a gerincesek egyik szerve. Az ember legnagyobb mirigye, tömege felnőttben 1,2 1,5 kg. Fontos szerepet játszik az anyagcsere-folyamatokban, méregtelenítésben, bizonyos vegyületek termelésében. Ezeken kívül epét is termel, melynek az emésztésben van szerepe. A májjal kapcsolatos orvosi kifejezések gyakran hepato- vagy hepatikus kifejezéseket tartalmaznak (ezek a görög hepar szóból származnak). Jellegzetes vörösesbarna színű, ami gazdag vérellátása és természetes okkerbarna színe miatt van. Jellemző rá, hogy kettős vérellátása van (vena portae és arteria hepatica által). A vena portae-n keresztül kapja a belekből felszívott tápanyagokat tartalmazó vért, magyarul kapuérnek nevezik, mert a májba érve újra hajszálerekre bomlik. A máj lebenyes szerkezetű, ezeket a lebenyeket kötőszövet választja el egymástól.] wątrobianka [pot. kiszka wątrobiana] májas hurka, kenőmájas wątrobianka wiejska falusi kenőmájas wątrobianka wędzona füstölt májas hurka wątrobiany, -a, -e [1. związany z chorobą wątroby; 2. o potrawie, wędlinie: zrobiony z wątroby zwierzęcej] máj-, májas wątrobiarz [potocznie: człowiek chory na wątrobę; wątrobowiec] májbeteg ember wątrobnica [w XVI w. w gwarze złodziejskiej, woreczek na pieniadze, sakiewka] (daw) pénzeszacskó; bugyelláris Wątrobowce (Marchantiophyta syn. Hepaticophyta) [gromada roślin, dawniej sytuowana jako klasa w gromadzie mszaków. Należą tu drobne rośliny, u których pokoleniem dominującym jest gametofit posiadający pojedynczy (haploidalny) zestaw chromosomów. Do gromady tej zalicza się ok. 8 tysięcy gatunków.] májmohák (Marchantiophyta, Hepaticophyta vagy gyakran, tévesen Hepatophyta) [nem szövetes szárazföldi növények, a növények országának egyik törzse]

88 7378 wątrobowiec 1 [potocznie: człowiek chory na wątrobę; wątrobiarz] májbeteg ember wątrobowiec 2 [przedstawiciel klasy mszaków, rozmnażających się wegetatywnie lub przez zarodniki i występujących zazwyczaj w miejscach wilgotnych, zacienionych] májmoha wątrobowy, -a, -e máj-, májas wątróbka [1. wątroba zwierzęcia, zwłaszcza małego; 2. pot. wątroba człowieka; 3. potrawa z wątroby zwierzęcej] máj; (átv.) ember mája; (potrawa) máj (étel) [A disznó egyik legfontosabb, legmarkánsabb ízű, legértékesebb része a máj.] wątróbka cielęca borjúmáj wątróbka gęsia libamáj wątróbka pieczona pirított borjúmáj wątróbka smażona pirított máj wąwóz [1. głęboka, sucha dolina o wąskim dnie i stromych zboczach; 2. o ciasnej przestrzeni zamkniętej z dwu stron ścianami] hegyszoros; szoros, szurdok, horhó, mélyút wąwóz górski hegyszoros wąziuchny, -a, -e; wąziutki, wąziuteńki, -a, -ie szűk, szűköcske, nagyon keskeny, keskeny wąziutko, wąziuteńko keskenyen, szűken; szűköcskén wąż [1. drapieżny gad o silnie wydłużonym, beznogim ciele pokrytym łuskami; 2. długi szereg ludzi lub pojazdów stojących lub poruszających się jeden za drugim; 3. o czymś migającym, poruszającym się zygzakiem; 4. o człowieku chytrym, podstępnym; 5. długa, giętka rura doprowadzająca ciecz lub gaz] kígyó; hosszú sor; (átv.) tömlő, locsolócső, öntözőcső, slag Wąż (hebr. nachasz) [wąż jest symbolem giętkości ruchów, wymigliwości, krętactwa, chytrości i dźwigania trucizny. Szatan został nazwany wężem, bo posiada wszystkie te cechy. On odwrócił człowieka od Boga. Zwany także smokiem. Pan kazał uczniom Swoim być roztropnymi i mądrymi jako węże, ale bez fałszu jak gołębice.] kígyó; suttogó/varázsló; Szátán v. Diabolosz [A kígyó héberül náchás, ami suttogót jelent, de ebből eredően varázslót, igézőt, jövendőmondót is, rövid magánhangzókkal ejtve (nachas) pedig jelentése: varázslás, jövendölés, igézés.] "És parancsola az Úr Isten az embernek, mondván: A kert minden fájáról bátran egyél. De a jó és gonosz tudásának fájáról, arról ne egyél; mert amely napon ejéndel arról, bizony meghalsz. A kígyó pedig ravaszabb vala minden mezei vadnál, melyet az Úr Isten teremtett vala, és monda az asszonynak: Csakugyan azt mondta az Isten, hogy a kertnek egy fájáról se egyetek? És monda az asszony a kígyónak: A kert fáinak gyümölcséből ehetünk; de annak a fának a gyümölcséből, mely a kertnek közepette van, azt mondá az Isten: abból ne egyetek, azt meg se illessétek, hogy meg ne haljatok. És monda a kígyó az asszonynak: Bizony nem haltok meg; hanem tudja az Isten, hogy amely napon ejéndetek abból, megnyilatkoznak a ti szemeitek, és olyanok lesztek, mint az Isten: jónak és gonosznak tudói. És látá az asszony, és evék, és ada vele levő férjének is, és az is evék. És megnyilatkozának mindkettőjüknek szemei" (Mózes 1. könyve 2,16 17; 3,1 7) A kígyó héberül náchás, ami suttogót jelent, de ebből eredően varázslót, igézőt, jövendőmondót is, rövid magánhangzókkal ejtve (nachas) pedig jelentése: varázslás, jövendölés, igézés. A kígyó rendkívül hipnábilis (hipnotizálható és hipnotizálni képes) volta nemcsak Walt Disney Maugli-filmjének Ká figurájáról közismert, hanem etológiai (állat-viselkedéstani) tény. A Biblia első könyvének kígyóját régi zsidó hagyományt követve a Biblia utolsó könyve azonosítja a Sátánnal: "És vetteték a nagy sárkány (a görög drakón szó tengeri kígyót jelent), ama régi (ősi) kígyó, aki neveztetik ördögnek (görögül: diabolosz) és a Sátánnak, ki mind az egész föld kerekségét elhiteti, vetteték a földre, és az ő angyalai is ővele levettetének a mi atyánkfiainak vádolója levettetett, ki vádolja vala őket éjjel és nappal a mi Istenünk előtt." (Jelenések könyve 12,9) Eszerint a kígyó nemcsak "suttogó/varázsló", hanem Szátán és Diabolosz is. A bukott angyalok fejedelmének e két Szentírásbeli neve előbbi héber, utóbbi görög szó pontosan ugyanazt jelenti. gy_bizalom wąż co rok lenieje a kígyó évenkint vedlik wąż gumowy (gumowy) gumicső, gumitömlő wąż jadowity mérgeskígyó wąż metalowy acélkígyó, fém cső v. csővezeték Wąż Miedziany (hebr. nehusztan - kawałek miedzi) [został zrobiony przez Mojżesza na puszczy podczas plagi węży (około roku 1450 przed Chrystusem). Były to węże ogniste, rozpuszczone przez Pana za nieposłuszeństwo Izraelitów (już po śmierci Aarona). Węża miedzianego Mojżesz umieścił na palu, a każdy ukąszony, który spojrzał na niego, pozostawał przy życiu. Wąż ten zabrany został do ziemi Kanaan: Izraelici mieli go za czasów Jozuego, Sędziów, Dawida, Salomona i w czasach późniejszych królów. Zrobiono z niego później fetysza. Zniszczył go potem bogobojny i rozumny król judzki Ezechiasz, by spoganizowani Żydzi nie szukali mu ofiar. Ani Mojżesz, ani sam Bóg nie kazali się do tego węża modlić, bo wąż ten miał tylko Żydom

89 7379 przypominać, że ratunek jest w Bogu. Wąż ten jest typem osądzonego grzechu. Pan nasz stał się grzechem, chociaż w nim nie było grzechu; wziął nasze grzechy na Siebie i oddał się sądowi. Ponieważ był grzechem, Bóg musiał Go opuścić, gdy był na krzyżu, bo Bóg nie może patrzeć na grzech.] rézkígyó (héb. nehustan) [a Szám 21,4-9 alapján a bűnből való gyógyulás jelképe, a kereszt előképe. Mózes egy kígyó képmását póznára erősítette; ha a kígyómart ember fölnézett a ~ra, életben maradt. A póznára erősített kígyó arra a régi sumér kígyóbotra emlékeztet, melyre 2 kígyó tekeredik, valamint Aszklépiosz kígyóbotjára a róm. korból.] wąż morski [1. wąż o jaskrawym ubarwieniu, żyjący w morzach tropikalnych; to rzekomo istniejące zwierzę morskie przypominające lądowego węża, jeden z głównych obiektów zainteresowania kryptozoologii] tengeri kígyó (méregfogú siklók második alcsaládja) [A legmérgesebb kígyók a tengerben élő csúszómászók. Ők kisebb változatosságot mutatnak, hiszen táplálékuk nagyon hasonló: a hekk! Vagy valami más halacska. Így nem volt szükségük arra, hogy méregpalettájukon megjelenjenek extrás változatok is. A vízben élő kígyók alkata is teljesen különbözik szárazföldi rokonaikétól. Egy irányban kissé lapított testük a gyors és pontos lábtempóhoz - izé: úszótechnikához - idomult. Nincs kopoltyújuk, vagyis rendszeresen fel kell jönniük a felszínre levegőért. A kettősszínű tengeri kígyó (Pelamis platurus) például az egyik legmérgesebb kígyóféle, akivel nem érdemes szembetalálkozni a vízben. Ugyanis amellett, hogy egy csepp mérgével 2-3 embert is kinyírhat, még igen agresszív is. De a kígyószakik azt mondják, nem kell félni: csak akkor támad, amikor éhes. És amikor rossz hangulatban van. Viszont akkor gyorsan és biztosan, egyetlen méregkomponenssel mindent visz.] wąż niejadowity nem mérges kígyó wąż odkurzacza szívócső, gégecső wąż opełzł hamien i ukazał się z drugiej strony a kígyó körülkúszta a követ és a másik oldalon bújt elő wąż syknął a kígyó sziszegett wąż wije się a kígyó tekereg wąż wypełznął zza kamienia a kígyó kicsúszott v. kimászott a kő mögül wąż zielony półprzeżroczysty félig átlátszó zöld gumitömlő wąż zwinął się w dzwona a kígyó korong alakúra összecsavarodott wąż zza ołtarza wypełznął a kígyó az oltár mögül mászott ki wbicie, wbijanie beverés; ráütés, ráhúzás; (orv.) beékelődés, engomphosis, gomphosis wbić wbijać [1. spowodować zagłębienie się w czymś lub w coś uderzanego, naciskanego przedmiotu; 2. nasunąć coś na coś, pokonując opór; 3. w grach w piłkę, w hokeju itp.: zdobyć punkt przez wrzucenie piłki lub krążka do bramki lub do kosza przeciwnika] beütni, beverni, begyömöszölni; ráhúzni, ráütni wbić (co) sobie w głowę fejébe ver (vmit) wbić co w co belevésni vmibe vmit wbić a. wbijać gwóźdź szöget beverni wbić a. wbijać gwóźdź w coś szöget beverni vmibe wbić gwóźdź w ścianę szöget verni a falba wbić a. wbijać jajka do czegoś beleütni a tojást vmibe wbić a. wbijać młotem v. młotkiem kalapácsolni wbić klin (między co) éket verni (vmi közé), ékelni wbić klin pomiędzy przyjaciół (átv.) éket verni a barátok közé wbić kogo na pal (hist) karóba húzni vkit wbić kogo w ambicję vkinek az önérzetére tapintani wbić kogo w dumę büszkévé tenni vkit wbić kołek w ścianę csapot v. tiplit verni a falba wbić komu ćieka w głowę gondolkodóba ejteni vkit; szöget ütni vkinek a fejébe wbić komu nóż w plecy hátbatámadni vkit wbić na pal (hist) karóba húzni wbić pal w ziemię karót ver a földbe wbić sobie drzazgę w nogę szárkát szúr a lábába wbić w pamięć emlékezetébe vés wbij to sobie w głowę barátkozz meg azzal a gondolattal; ezt jól vésd a fejedbe wbijać słupki karókat verni be wbić się wbijać się [wskutek uderzenia lub nacisku zagłębić się w coś] furakodni; belenyomulni, beleszorulni, belemenni; (átv.) elárasztja, eltölti vmi wbić się w dumę, w pychę büszkélkedni, felveti a büszkeség wbiec (wbiegnie), wbiegnąć wbiegać [1. biegnąc, dostać się dokądś; 2. biegnąc, dostać się na wyżej położone miejsce] befutni, beszaladni; (na górę) felszaladni wbiec do pokoju beszaladni a szobába wbiec na górę felszaladni, hegyre v. dombra futni wbiec po schodach felszalad a lépcsőn wbieg futás, szaladás; kiút, rés, nyílás

90 7380 wbieganie, wbiegnięcie befutás, beszaladás, berohanás wbrew [przyimek komunikujący, że coś stało się w sposób niezgodny z tym, o czym jest mowa, np. Postąpił wbrew przyjętym konwencjom., lub komunikujący, że dana osoba nie chciała, by się zdarzyło to, o czym jest mowa, np. Wbrew ojcu poszła do klasztoru.] ellenkezőleg, dacára, annak ellenére; (komu/czemu) vki/vmi ellenére wbrew mojej woli akaratom ellenére wbrew oczekiwaniom várakozás ellenére wbrew przepisowi (az) előírás ellenére, szabályellenesen wbrew przyjętym zwyczajom a szokás ellenére v. dacára wbrew temu, coś mówił ellentétben azzal, amit mondtál wbrew wszełkiemu oczekiwaniu minden várakozás ellenére wbudować wbudowywać 1. umocować coś na stałe wewnątrz jakiejś budowli, konstrukcji lub wewnątrz jakiegoś urządzenia; 2. uczynić coś stałym elementem większej struktury] beleépíteni, beépíteni wbudować się wbudowywać się [stać się częścią jakiejś większej struktury w procesie biologicznym, chemicznym itp.] beleépülni, beépülni wbudowanie beépítés, berendezés wbudowany PostScript (polecenia języka PostScript umieszczone wewnątrz grafiki) (kat.: informatyka) EPS; Encapsulated PostScript (állományformátum vektoros és raszteres képeknek) W.C. (toaleta) (ang.) W.C. (water closet); vízöblítéses illemhely; mosdó, illemhely wcale 1 [1. partykuła podkreślająca, że wyrażony w zdaniu sąd zaprzeczony mówiący uważa za prawdziwy, wbrew przypuszczeniom, że mogłoby być inaczej, np. Nie twierdzę wcale, że on coś takiego powiedział.; 2. pot. partykuła, wraz ze słowem nie, zaprzeczająca temu, co ktoś powiedział, np. Te spodnie są za szerokie. Wcale nie, teraz się takie nosi.] (partykuła) egyáltalán, éppen, éppenséggel wcale 2 [1. przysłówek komunikujący, że dany stan rzeczy nie przysługuje obiektowi w najmniejszym stopniu, np. Wcale się nie opaliłaś.; 2. pot. przysłówek komunikujący, że dana cecha przysługuje obiektowi w stopniu wystarczającym, np. Mają wcale niezłe mieszkanie.] (przysłówek) egészben, egészében, érintetlenül, teljesen; eléggé wcale dobrze się obyje bez niego egészen jól megvan nélküle wcale dobrze to zrobił ezt egészen jól csinálta wcale go nie kocham, odwrotnie nienawidzę nem szeretem őt, ellenkezőleg gyűlölöm wcale mi się nie podoba egyáltalán nem tetszik wcale nie egyáltalán nem wcale nie mogę zrozumieć egyáltalán nem tudom megérteni wcale nie widać egyáltalán nem látni v. nem hallható wcale nie wygrał, lecz przegrał egyáltalán nem nyert, sőt (ellenkezőleg), vesztett wcale nie-pochlebny epitet nem éppen hízelgő jelző wcale pięknie maluje egész szépen fest wcale wysoko mierzy elég magas mértékkel mér wcale wcale 1 [pot. taki, który w zupełności odpowiada mówiącemu] wcale wcale 2 [pot. w sposób w zupełności odpowiadający mówiącemu] WCDMA (Wideband Code Division Multiple Access) [technologia związana z dostępem do sieci radiowej stosowana w sieciach komórkowych budowanych w standardzie UMTS. Jej specyfikacja opublikowana w 1999 roku stała się podstawą do budowy wielu sieci, które umożliwiały osiągniecie przepływności danych na poziomie 384 kbit/s (uwzględniona w tej specyfikacji opcja 2 Mb/s nigdy nie została zaimplementowana). Obecnie w wielu sieciach UMTS, na bazie interfejsu WCDMA wprowadza się technologię High Speed Packet Access (HSPA), która oferuje użytkownikom transfer danych z maksymalną teoretyczną przepływnością 21.6 Mb/s w stronę terminala i 5.6Mb/s w stronę stacji bazowej (obecnie, tylko niektóre sieci oferują taki transfer).] WCDMA Wideband Code Division Multiple Access (3. Generációs szélessávú kódosztásos többszörös hozzáférés) wchłaniać wiedzę magába szívja a tudást wchłanianie [zob. resorpcja] reszorpció; elnyelés, felszívódás wchłonąć wchłaniać [1. wessać lub wciągnąć coś w siebie; 2. uczynić coś lub kogoś częścią większej całości lub grupy; 3. przyswoić sobie jakąś wiedzę szybko i gruntownie; 4. odebrać jakieś bodźce bardzo intensywnie] felszívni, elnyelni; magába szív, elnyelni; magába foglalni; megemészteni wchłaniać ciepło hőt felvenni wchłonąć w co beszív vmibe

91 7381 wchłonąć w sobie beszív magába vmit; magába foglal, felölelni wchłonąć wiedzę issza a tudományt wchłonął całą wiedzę matematyczną magába szívta az egész matematikai tudományt wchłonąć się wchłaniać się [zostać wchłoniętym, wessanym] elnyelődni wchłonięcie elnyelés, felszívódás wchłonięty, -a, -e [syn: pochłonięty, przyłączony, przyswojony, strawiony, wciągnięty, wessany, włączony, wyssany, zaabsorbowany, zassany, zasymilowany] - elnyelt, felszívódott; mellékelt; csatolt; odakapcsolt, hozzákapcsolt; fölszívott, beszívott, abszorbeált; asszimilált wchłonka (bonc) labirintusfolyadék wchodzenie belépés, bejárás wchodzić (wchodzę, wchodzisz, wchodzi) do + B. [zob. wejść] bemenni, bejönni, belépni; (égitest) kel wchodzić (na górę) feljárni wchodzić a. wejść w reakcję z czymś reakcióba lépni vmivel wchodzi w jego kompetencje vkinek a hatáskörébe tartozni wchodzi w rachubę számbajönni, számottevő wchodzić komu w drogę vkinek az útját keresztezni, útjában állni v. lenni vkinek; akadályozni vkit wchodzić na górę hegyre mászni, felmászni a hegyre wchodzić pod górę felfelé menni wchodzić w czyje położenie beleéli magát vkinek a helyzetébe; vkinek a helyébe képzeli magát; vkinek a helyére állni; vkinek a (vmilyen) helyzetébe kerülni wchodzić w grę közrejátszani; beállni a játékba; szerepet játszani wchodzić w modę divatba jönni wchodzić w rachubę számításba jönni wchodzić w reakcje chemiczne vegyi reakcióba lépni wchodzić w skład czego vminek a tagjai sorába lépni; vminek a kebelébe tartozni wchodzić w szczegóły részletekbe bocsátkozni wchodzić w świat világot látni; megfordul a világban wchodzić w układy tárgyalásokat kezdeni; tárgyalásokba bocsátkozni wchodzić w życie életbe lépni wchodzić z kim konszachty titkos üzelmeket folytatni vkivel wchodzić z kim w pertraktacje tárgyalésokba bocsátkozni vkivel wchodzić z kim w szranki versenyre kelni v. versenyezni vkivel wchodzić wzwyczaj szokássá válni wchodzili po dwóch kettesével léptek be wchód [dawniej: wchodzenie, wstępowanie; wejście, dostęp] (dawno) bejárat, belépés, bejárás, bemenet wciąć (wetnę, wetnie; wciał, wcieli; wetnij) wcinać [1. wgłębić coś w powierzchnię czegoś, przecinając ją; 2. wcinać: pot. jeść łapczywie, z apetytem] bevágni, bemetszeni, vágással bemélyíteni v. elcsorbítani vmit; (közb.) bevágni, bekapni, befalni; habzsolni, falatozni wciąć wiersz [odsunąć wiersz od lewego marginesu] sort bevágni v. elhúzni (a baloldali margótól) wciąć się wcinać się [1. wcisnąć się w powierzchnię czegoś, przecinając ją; 2. sięgnąć klinem do jakiegoś miejsca; 3. pot. wtrącić się do czyjejś rozmowy, przeszkodzić komuś w czymś] bevágódni, bemetsződni wciągać buty felhúzza a cipőjét wciągać do nosa tabakę tubákolni, tubákot felszippantani wciągać spodnie felhúzza a nadrágot wciągać zaległości behajtani a kinnlevőségeket wciągarka [urządzenie do podnoszenia, opuszczania lub przesuwania ładunków zawieszonych na linie, łańcuchu itp.] horgonycsiga, vasmacska csigája; emelőszerkezet (járművekhez) wciągnąć wciągać [1. ciągnąc, wprowadzić kogoś, coś w jakieś miejsce, zwykle do środka czegoś; 2. ciągnąc, podnieść kogoś, coś w górę i umieścić wyżej; 3. wraz z wdechem wchłonąć coś do płuc; 4. namówić kogoś do udziału w czymś; 5. wplątać kogoś w kłopotliwą lub trudną sytuację; 6. zainteresować kogoś w wysokim stopniu; 7. włożyć na siebie lub na kogoś jakieś ubranie albo buty; 8. umieścić kogoś, coś w jakimś spisie] behúzni, bevonszolni; (powietrze) behúzni, beengedni, beszippantani, beszívni; (átv.) bevonni, belerántani, rábeszélni; (na siebie) felhúzni, felvinni; áthúzni, felvonni; beírni, elkönyvelni; (átv.) rábeszélni, belerángatni, behúzni a csőbe ; (átv.) hozzászoktatni wciągnąć brzuch behúzza a hasát wciągnąć buty cipőt húzni, cipőt felvenni wciągnąć do czego beleírni v. bevezetni vmibe wciągnąć do ewidencji nyilvántartásba venni wciągnąć do ksiąg beírni, beiktatni, bevezetni (könyvbe), elkönyvelni, lekönyvelni wciągnąć do rozmowy társaságba bevonni

92 7382 wciągnąć flagę zászlót felvonni wciągnąć a. wciągać gumę behúzza a gumit wciągnąć kosz na strych felhúzza a kosarat a padlásra wciągnąć na listę listára, névsorba felvenni wciągnąć w co behúzni, belerántani vmibe wciągnąć w pułapkę lépre csalni wciągnąć żagiel vitorlát felvonni wciągnąć się wciągać się [1. chwytając się czegoś, dostać się gdzieś wyżej; 2. pot. przyzwyczaić się do jakiejś czynności lub pracy, nabrać sprawności w czymś] belejönni v. beletanulni vmibe wciąż [1. cały czas przez jakiś okres; 2. raz po raz] folyton, állandóan, mindig, szüntelenül, folytonosan, szakadatlanul, únos-úntalan wciąż baluje i hula állandóan bálozik és mulat wciąż czegoś szukam állandóan keresek vmit wciąż jeszcze még mindig wciąż przeżuwa smutne wspomnienia állandóan szomorú emlékein rágódik wciec, wcieknąć wciekać [cieknąc lub spływając, dostać się do wnętrza czegoś] belefolyni, ömleni, beömleni, beletorkollik, beáramlik, beözönlik wcielenie [1. postać uosabiająca jakąś ideę, postawę lub jakieś cechy; 2. postać stwarzana przez aktora w filmie lub w teatrze; 3. przyjęcie przez istotę boską postaci cielesnej; 4. w religiach Wschodu: kolejna cielesna postać, jaką przyjmuje nieśmiertelna dusza] megtestesülés wcielić wcielać [1. uczynić kogoś, coś częścią składową czegoś; 2. wprowadzić w życie jakieś plany, zasady, wartości; 3. wyposażyć postać literacką w jakieś cechy, idee; 4. uczynić kogoś lub coś częścią składową czegoś; dołączyć; włączyć] eggyéforrasztani, hozzácsatolni, egybekötni, egyesíteni, egybeönteni; besorolni, hozzávenni, beiktatni; megvalósítani, valóraváltani; alakot adni wcielić co w czyn végrehajtani, megvalósítani; teljesíteni vmit wcielić marzenie w czyn valóraváltja álmát wcielić myśli w słowa gondolatot szavakba ölnteni wcielić terytorium területet hozzácsatolni wcielić w życie (realizować, urzeczywistniać, wdrożyć, wprowadzać w życie, wykonywać) életbeléptetni (realizálni, megvalósítani, bevezetni) wcielić się wcielać się [przybrać czyjąś postać] testet, alakot, formát ölteni; megvalósulni, tetté válni, testet ölteni wcielony, -a, -e [będący uosobieniem czegoś] beiktatott, bekebelezett, besorolt wcierać [zob. wetrzeć] beledörzsölni, bedörzsölni wcierać a. wetrzeć maść bedörzsöli a kenőcsöt wcieranie beledörzsölés; (orv.) dörzsölés; szidás wcięcie [1. wgłębienie w czymś; 2. zwężenie w pasie; 3. odstęp wiersza lub kilku wierszy od lewego marginesu] vágás, bevágás, metszés, bemetszés; (beljebb kezdés) bekezdés wcięcie w pasie derékban metszés wcięty, -a, -e [1. o ubraniu: zwężony w pasie, ściśle dopasowany w talii; 2. o człowieku: szczupły w pasie] bevágott, bemetszett wcinać [zob. wciąć] bevágni, belevagdosni, bemetszeni; habzsolni; (wulg.) zabálni, habzsolni, falni wcisnąć (wciśnie) wciskać [1. silnie cisnąc, umieścić coś w miejscu ciasnym lub już czymś wypełnionym; 2. dać coś komuś wbrew jego woli; 3. usilnymi namowami skłonić kogoś do kupna czegoś; 4. nacisnąć jakiś klawisz, przycisk, pedał; 5. włożyć, nasunąć coś na coś głęboko, pokonując opór; 6. wkroplić do czegoś sok wyciskany z czegoś; 7. pot. pomimo trudności uzyskać dla kogoś jakieś stanowisko lub umieścić kogoś gdzieś] benyomni, belenyomni, beleszorítani, belegyömöszölni; rányomni, átszorítani, ráhúzni; belenyomni, belefacsarni wcisnąć brudną bieliznę do worką piszkos fehérneműt gyömöszöl a zsákba wcisnąć gaz nyomja a gázt wcisnąć kaplusz na głowę fejébe vágja v. fejére teszi a kalapot wcisnąć parę kropel cytryny do dowy néhány csepp citromot facsar a vízbe wcisnąć pieniądz do ręki pénzt nyom a markába wcisnąć sprzęgło nyomni a kuplungot wcisnąć stalówkę w obsadkę tollhegyet tesz a tollszárba wcisnąć się wciskać się [1. wejść do zatłoczonego miejsca; 2. wtulić się mocno w coś; 3. dostać się dokądś przez szczelinę, przez wąskie lub trudne przejście; 4. pokonując czyjś opór, dostać się do jakiegoś środowiska, zdobyć stanowisko itp.; 5. być odczuwanym lub oddziaływać mimo czyjegoś oporu lub niechęci; 6. pot. włożyć, naciągnąć na siebie z trudem coś ciasnego] benyomulni, beszorulni; (átv.) betolakodni, befurakodni (befurakszik); bemászni, bejutni; (átv.) befurakodni, behatolni wcisnąć się w bikini bikinibe öltözni wciśnięcie benyomás, begyűrés

93 7383 wczasować üdültetni wczasować się üdülni; (szervezett) üdülésben v. naralásban résztvenni; nyaralni wczasowisko [pot. miejscowość, w której skupione są domy wczasowe] üdülőhely, üdülőtelep wczasowicz (urlopowicz), wczasowiczka (urlopowiczka) [osoba przebywająca na wczasach] üdülő személy (ffi/nő); nyaraló, üdülővendég, beutalt (ffi/nő) wczasowy, -a, -e üdültetési, üdülési wczasy [wypoczynek, którego organizatorzy za opłatą zapewniają noclegi, wyżywienie, a niekiedy także rozrywki] üdülés, pihenő, üdülő; szabadság, (szervezett) nyaraltatás wczasy üdülés, (letnie) nyaralás wczasy dla dzieci gyermeküdültetés wczasy lecznicze gyógyüdültetés wczasy nad morzem nyaralás v. üdülés a tengernél wczasy w górach nyaralás v. üdülés a hegyekben wczasy w Polsce nyaralás v. üdülés Lengyelországban wczepić się wczepiać się [1. przywrzeć do czegoś, czepiając się pazurami, kolcami itp.; 2. chwycić coś kurczowo, szukając ratunku] belekapaszkodni (vkibe/vmibe) wczesnobarokowy, -a, -e [dotyczący wczesnego baroku] korai barokk, korabarokk wczesnochrześcijański, -a, -ie [dotyczący pierwszych lat ery chrześcijańskiej] korai keresztény wczesnochrześcijański klasztor korai keresztény kolostor wczesnobarokowy, -a, -e korabarokk wczesnogotycki, -a, -e koragótikus wczesnojesienny, -a, -e [dotyczący początkowego okresu jesieni] koraőszi wczesnopiastowski, -a, -ie korai Piaszt- [okres wczesnopiastowski: korai Piaszt időszak] wczesnosłowiański, -a, -ie korai szláv Wczesnosłowiański Gród Wiślan [Gród Wiślan z VII IX wieku, jeden z największych w Małopolsce (ok. 15 hektarów). Dobrze widoczny zarys murów z drogi głównej w Gołkowicach.] Korai Szláv Wiślan Vár wczesnośredniowieczny, -a, -e koraközépkori wczesność korai volta vminek wczesność godziny korai óra, korán wczesny, -a, -e [1. będący początkową fazą jakiegoś okresu; 2. znajdujący się w początkowej fazie rozwoju, pochodzący z tego okresu; 3. następujący, występujący, odbywający się przed właściwą porą lub na początku właściwej czemuś pory; 4. o roślinach: mający krótki okres dojrzewania; też: siany lub sadzony przed innymi gatunkami; 5. wcześniejszy: poprzedzający coś, kogoś, występujący w okresie poprzedzającym coś] időbeni; kora, korai; (np. owoc) korán érő, korai; a maga idejében való, pontos wczesna godzina kora reggeli óra wczesna wiosna koratavasz wczesna zima télelő wczesne kartofle korai burgonya wczesny owoc korai gyümölcs wczesny ranek kora reggel wczesnym rankiem kora reggel wcześniactwo [1. przedwczesne urodzenie się niemowlęcia; 2. zespół objawów z tym związanych] (orv.) koraszülés wcześniak [noworodek urodzony w wyniku przedwczesnego porodu] koraszülött wcześnie időben, jókor, korán wcześnie [przysłówek] naponta [határozószó] wcześnie wstać korán kelni wcześniej korábban, előbb wcześniej czy później előbb-utóbb; hovatovább wcześniejszy, -a, -e korábbi, előbbi wczołgać się wczołgiwać się [czołgając się, dostać się pod coś, do środka lub na wierzch czegoś] kúszni, kúszni-mászni wczora (dawno) tegnap; a tegnapi napon; nemrégen wczoraj 1 [1. w dniu poprzedzającym dzień dzisiejszy; 2. w niedalekiej przeszłości] tegnap; a tegnapi napon; nemrégen wczoraj 2 [1. dzień wczorajszy; 2. niedawna przeszłość] tegnap; nemrég, közelmúlt wczoraj był dokuczliwy mróz tegnap csípős hideg volt wczoraj był poniedziałek (niedziela) tegnap hétfő (vasárnap) volt wczoraj była niedzieła tegnap vasárnap volt wczoraj byłem tutaj tegnap it voltam wczoraj byłem u ciebie, a dzisiaj jestem u jej tegnap nálad voltam, ma nála vagyok wczoraj było bardzo zimno tegnap nagyon hideg volt wczoraj miałem/miałam czas tegnap volt időm wczoraj miałem/miałem ostatnie zajęcie tegnap volt az utolsó foglalkozásom wczoraj pada deszcz tegnap esett az eső wczoraj pada śnieg tegnap esett a hó v. havazott wczoraj pojechałem autobusem, ale często jeżdżę tramwajem tegnap autóbusszan utaztam, de gyakran utazok villamossal wczoraj rano tegnap reggel

94 7384 wczoraj robiłem zadanie, kiedy przyszedł kolega tegnap a feladatot csináltam, amikor a barátom megjött wczoraj wieczorem zrobiłem zadanie tegnap este elkészítettem a házifeladatot wczoraj wieczorem zrobiłem zadanie, a potem czytałem książkę tegnap este a megcsináltam a feladatot, és utána könyvet olvastam wczoraj wróciłam wcześnie, ale często wracam późno tegnap időben jöttem visza, de gyakran későn jövök vissza wczoraj zaproszono mnie na przyjęcie (na prywatkę, na brydża) tegnap meghívtak vendégségbe ( egy bulira, bridzsezni) wczoraj zemdlałem (zemdlałam) tegnap elájultam wczorajszy, -a, -e tegnapi wczorajszy dzień a tegnapi nap wczucie się, wczuwanie się beleélés; önmaga beleélése vmibe wczuć się wczuwać się [1. doznać tego samego uczucia co ktoś inny i dzięki temu zrozumieć czyjś stan; 2. wnikając w coś głęboko, poznać i zrozumieć to] beleéli magát wczuł się w czyje zmartwienie beleélte magát vkinek a gondjaiba wczuć się w swoją rolę átéli a szerepet; beleéli magát a szerepébe wczytać się wczytywać się [czytając, wniknąć dokładnie w treść czegoś] elmélyedni, belemélyedni v. belemerülni az olvasásba wczytać się w autora megismerkedni egy szerző művével; elmélyedni egy szerző művei olvasásába wczytać się w co elmélyedni v. belemélyedni vminek az olvasásába wdać się (wdam się, wda się) wdawać się (wdaje się) [1. wziąć udział w czymś; 2. interweniować w jakiejś sprawie; 3. zająć się czymś przez dłuższy czas; 4. odziedziczyć po kimś jakieś cechy; 5. o rzeczach, zjawiskach niepożądanych: wystąpić, zaistnieć] közbelépni, beleavatkozni, beleszólni; belekeveredni, belegabalyodni; (w kogo) hasonlítani (vkire); (z kim) összeállni, összeadja magát (vkivel); elegyedni; hasonlítani wdać się w amory szerelembe esni, szerelmes lenni wdać się w matkę anyjára hasonlít wdać się w ojca apjára üt wdać się w pertraktacje tárgyalásokba bocsátkozni vkivel wdać się rozmowę beszédbe elegyedni wdać się, wdawać się w rozmowę (z kim) beszédbe ereszkedni (vkivel): wdał się w długie wywody które jednak nikogo nie przekonały hosszas érvelésekbe bocsátkozott, amelyekkel azonban nem győzött meg senkit wdać się w kogo hasonlítani vkihez wdał się w ojca az apjára ütött, az apjára hasonlít wdać się z kim összebarátkozni, megbarátkozni vkivel wdany, -a, -e; wdawany, -a, -e belekeveredett; összeállt wdarcie się berontás, betörés, beözönlés, invázió wdarcie się do twierdzy betörés az erődbe wdarcie się do ambasady USA przez Serbów a szerbek betörése az USA nagykövetségre WDDX (Web Distributed Data Exchange) [protokół XML pierwszej generacji. Został opracowany w roku 1998 przez firmę Allaire Corporation (obecnie Adobe Inc.) w odpowiedzi na potrzebę wymiany danych pomiędzy aplikacjami sieciowymi. WDDX umożliwia wymianę złożonych struktur danych niezależnie od języka programowania.] WDDX (Web Distributed Data Exchange) wdech [wciągnięcie powietrza do płuc] belégzés, lélegzetvétel wdechowy, -a, -e lélegzetvétel-; lélegzetvételnyi wdepnąć [1. idąc, wejść w coś lub nastąpić na coś przez nieuwagę; 2. pot. wstąpić gdzieś po drodze; 3. pot. znaleźć się przypadkowo w niewygodnej sytuacji, zaangażować się niechcący w jakąś przykrą sprawę] belelépni, beletaposni, belegázolni; (tréf.) benézni, belépni wdepnąć w co belelépni, belemászni vmibe wdepnąć w przykrą sprawę kellemetlen ügybe keveredni v. pottyanni v. lépni wdeptać (wdepcę, wdepce v. wdepczę, wdepcze) wdeptywać [depcząc, wgnieść coś w coś] belelépni, beletaposni, beletiporni wdeptać w błoto sárba lépni wdeptanie belelépés, belegázolás WDL; biblioteka sterowników systemu Windows (kat.: informatyka) WDL, Windows Driver Library [projekt, amelyben az UNESCO mellett 32 könyvtár és kutatóintézet vesz részt] wdławić (wdusić) belenyomni, beleszorítani, belefojtani WDM (ang. Wavelength Division Multiplexing) [zwielokrotnianie w dziedzinie długości fali, jest to rodzaj technologii zwielokrotniania sygnałów, za pomocą światła laserowego] 1. WDM (ang. Wavelength-Division Multiplexing)

95 7385 hullámhossz-osztásos multiplexelés; 2. WDM, DWDM ((Dense) Wavelength Division Multiplexing) - 'WDM', 'DWDM' (hullámhossz osztásos multiplex) [a jövő száloptikai használatának igéretes nagysebességű technológiái a többhullámhosszú fény használata; kisérleti színten 1 Tbps átviteli sebességet értek el km-es szakaszon (Fujitsu 1999); elemzők 2005 táján a hálózati korlátozások gyakorlati eltűnését igérik] WDMA (ang. Wavelength Division Multiple Access) [wielodostęp z podziałem długości fali. System współdzielenia medium stosowany w technice światłowodowej. Do jednego światłowodu wpuszczane są fale o różnych częstotliwościach, którym przyporządkowuje się określoną szerokość pasma. Pozwala to na przesyłanie w tym samym czasie wielu informacji na różnych kanałach - długościach fali, dzięki czemu zwiększa się możliwa szybkość transmisji.] WDMA (ang. Wavelength Division Multiple Access) (Dam) hullámhosszosztásos többszörös elérés / hozzáférés WDRAM, Windows Dynamic Random Access Memory WDRAM, Windows Dynamic Random Access Memory wdmuchanie fújás, belefújás wdmuchiwanie befúvás wdmuchnąć, wdmuchać wdmuchiwać [wtłoczyć coś do czegoś, dmuchając] belefújni, felfújni wdmuchnięcie belefúvás wdowa [1. kobieta, której mąż umarł; 2. jadowity pająk o czarnym lub brunatnym odwłoku; 3. (u Zygmunta Glogera) Statut Kazimierza Wiel. z r postanowił, że wdowa po śmierci męża swego zostaje przy datku i posagu i przy każdych rzeczach z wyprawy wniesionych, A po śmierci jej na potomstwo wszystko spada. Wdowa, mając z pierwszym mężem dzieci, a chciałaby iść za mąż, tedy zostawiwszy wszystkie dobra ojcowskie dzieciom pierwszym w całości, z częścią macierzyńskich dóbr działem na nie przypadłych, dopiero z ostatkiem części dóbr swoich iść ma zamąż. W r postanowiono, iż wdowy kmieciów zmarłych wolność mają zamąż iść, i u osiadłych mężów mieszkać (Vol. leg. I, f. 379). W silva rerum Karola Żery, franciszkanina drohickiego z połowy XVIII w., znajdujemy anegdotkę o wdowie, która mając dorosłą córkę, sama pierwej chciała wydać się za mąż, a ciekawa o rzeczy publiczne pytała się brata swojego, który był posłem na sejm, nad czem też w sejmie radzą? Brat, znając intencje siostry, odrzecze z całą powagą, że radzą teraz nad prawem, iżby córki wdów, nie mających lat 50, nie wychodziły pierwej przed matkami za mąż. Córka, słysząc to, pyrchnęła oburzeniem, co widząc pani matka odpowie surowo: Nie będzie tak jakobyś aśćka chciała, ale jako panowie senatorowie uradzą. 4. Pismo Święte poświęca dużo miejsca wdowom. Polecane były specjalnej opiece. Nosiły specjalne odzienie.] özvegy, özvegyasszony (özv.); (bibl.) özvegyek [Isten törvénye kiváltképpen védi őket (2Móz 22,22; 5Móz 27,19; Zsolt 94,6; Ez 22,7; Mal 3,5); minden harmadik évben részesedtek a tizedből (5Móz 14,29; 26,12); egyéb kiváltságaik is voltak (5Móz 16,11.14; 24,19-21); újra férjhez mehettek sógorházasság keretén belül (5Móz 25,5-6; Mt 22,23-30); külön öltözékük volt (1Móz 38,14.19); az apostoli korban a gyülekezeteknek különös gondja volt reájuk (ApCsel 6,1; Jak 1,27; 1Tim 5,4.9-10).] wdowa [1. kobieta, której mąż umarł; 2. jadowity pająk o czarnym lub brunatnym odwłoku] özvegy nő; [czarna wdowa (pająk); (Latrodectus hesperus) - Fekete Özvegy (pók)] wdowa po poległym na wojnie hadiözvegy (nő) wdowi, -ia, -ie özvegy-, özvegyasszony-; özvegyiwdowi grosz [1. nie liczy się wysokość ofiary, ale wartość, jaką ma ona dla ofiarującego; 2. ofiara lub dar okupiona wieloma wyrzeczeniami, ostatnie pieniądze przeznaczone na szlachetny cel (Mk 12,41-44): Potem usiadł naprzeciw skarbony i przypatrywał się, jak tłum wrzucał drobne pieniądze do skarbony. Wielu bogatych wrzucało wiele. Przyszła też jedna uboga wdowa i wrzuciła dwa pieniążki, czyli jeden grosz. Wtedy przywołał swoich uczniów i rzekł do nich: «Zaprawdę, powiadam wam: Ta uboga wdowa wrzuciła najwięcej ze wszystkich, którzy kładli do skarbony. Wszyscy bowiem wrzucali z tego, co im zbywało; ona zaś ze swego niedostatku wrzuciła wszystko, co miała, całe swe utrzymanie».] (átv.) szegények jószívvel tett adománya; szegényasszony pénze wdowia piosenka özvegy énekesnő wdowiec [mężczyzna, którego żona umarła] özvegy ffi; özvegyember wdowieństwo [bycie wdową lub wdowcem] özvegység

96 7386 wdowy i wdowcy po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych hadiözvegyek wdówka [1. pot. zdr. od wdowa w zn. 1.; 2. nieduży ptak afrykański o bardzo długim ogonie i ciemnym upierzeniu] özvegy, özvegyasszony, fiatal özvegy; (áll.) dominikánus vidapinty; (növ.) háromszínű ibolya, árvácska Wdówka rajska (Vidua paradisaea) [gatunek ptaka z rodziny wdówek] paradicsomvida v. Paradicsom vidapinty [Vidua paradisaea másút Vidua verreauxi vagy Steganura paradisaea (Linnaeus, 1758)] Wdówki (Viduinae) [podrodzina ptaków z rodziny wikłaczowatych z rzędu wróblowych] Viduinae v. Vidák (afrikai madarakr) wdrapać się wdrapywać się [wejść z trudem na górę lub na coś wysokiego] felkapszkodni, felmászni, felkúszni, felhágni wdrapać się na górę felkapaszkodni a hegyre wdrażać [zob. wdrożyć] beindítani, bevezetni, rávezetni, ráirányítani; (kogo do czego) ránevelni (vkit vmire); (komu co) rászoktatni (vkit vmire) wdrażać karność fegyelmezni wdrażać kogo do dyscypliny fegyelmezni wdrażanie konteneryzacji konténerizálás bevezetése wdrażanie reformy gospodarczej gazdasági reform bevezetése wdrażanie wynalazków találmányok alkalmazása wdrobić [drobiąc coś, wrzucić do płynu, napoju itp.] szétmorzsolni, felmorzsolni; beleaprítani, beleszeletelni wdrobić chleba w rosół kenyeret aprítani a húslevesbe wdrożeniowy, -a, -e [dotyczący wdrożeń nowych technologii, wynalazków itp.] előkészítő, bevezető, elinduló wdrożyć wdrażać [1. ćwiczeniem wyrobić w kimś jakąś umiejętność lub jakiś nawyk; 2. podjąć jakieś działania; 3. zacząć stosować coś w praktyce] (jog) indítani, folyamatba tenni; beindítani, bevezetni; szoktatni, ránevelni, beoltani wdrożyć kogo do porządku, do posłuszeństwa rendre, engedelmességre szoktatni vkit wdrożyć komu co beoltani vkibe vmit wdrożyć proces, dochodzenie pert, eljárást indítani wdrożyć śledztwo vizsgálatot indítani wdrożyć się wdrażać się [wyrobić w sobie jakiś nawyk lub jakąś umiejętność] beindulni, megszokni wdrożyć się do czego megszokni vmit wdusić wduszać [siłą wtłoczyć gdzieś coś lub kogoś] belenyomni, beleszorítani, belefojtani wdychać wdychiwać [wciągać nosem lub ustami powietrze do płuc] belélelegezni, belehelni, lélegzetet venni wdychanie belégzés wdygować (közb.) cipelni, becipelni wdziać wdziewać [nałożyć na siebie jakieś ubranie] felölteni, felvenni, felhúzni (vkire v. magára) wdziać buty cipőt húzni, felhúzza a cipőt wdziać mundur żołnierski katonának állni, beöltözni wdziać na sobie suknię felveszi a szoknyát wdzianie öltözés, öltözködés, felvevés, felvétel wdzianko [żakiet lub marynarka, najczęściej o luźnym kroju] ingkabát; női v. férfi kiskabát, zsakett wdzierać się [zob. wedrzeć się] behatolni wdzierać się w czyje atrybucje vkinek jogkörébe tartozni wdzieranie się behatolás, felhágás wdzieranie się w wewnętrzną konstrukcję słowa szóelemzés, a szó belső szerkezetébe való behatolás wdzieranie się wody morskiej tengervíz behatolása wdziewać [zob. wdziać] felölteni, felvenni, felhúzni (vkire v. magára) wdzięcznie hálásan, hálálkodva wdzięczność hála, háládatosság, köszönet, kedveskedés wdzięczny, -a, -e [1. mający serdeczne uczucia dla swego dobroczyńcy, pragnący podziękować i odwzajemnić się za doznane dobro; 2. pełen wdzięku; 3. przynoszący dobre wyniki, zadowolenie; 4. o słuchaczach, widzach: żywo na coś reagujący] hálás, hálára kötelezett, háládatos; kedves, kellemes, édes, szeretetreméltó, bájos, rokonszenves; kecses

97 7387 wdzięczna postać bájos alak wdzięczna powierzchowność kellemes külső wdzięczne audytorium hálás közönség wdzięczny głos kellemes hang wdzięczny komuś hálás vkinek wdzięczny uśmiech bájos mosoly wdzięczny za co hálás vmiért wdzięczyć się [robić przymilne miny i gesty, aby spodobać się komuś lub zdobyć czyjąś przychylność] kedveskedni, hízelegni, kacérkodni, tetszelegni, kelleti magát wdzięczy się, jak pies do kija (közm.) [kacérkodik, mint kutya a husánggal] kacérkodik, mint kutya a korbáccsal wdzięk [ogół cech stanowiących o tym, że ktoś lub coś sprawia miłe wrażenie] báj, kellem, varázs; gödröcske, arcgödröcske wdzięki [atrakcyjne i ponętne dla płci przeciwnej cechy ciała] báj, kellem we = w -ba, -be; -ban, -ben we dnie nappal we dnie, w nocy; we dnie i w nocy éjjel-nappal; nappal és éjjel we dwoje ketten, kettesben (egy férfi és egy nő); ketté, kétrét, két részre (hajtani) we dwójkę ketten, kettesben we Francji hsz. Franciaországban; mn. francia, franciaországi we mnie belém, bennem we troje hárman, hármasban we własnej osobie személyesen we właściwy sposób sajátos v. sajátságos módon we Włoszech Olaszországban we wnętrzu ziemi a föld belsejében v. mélyén we wrzącej wodzie forrásban lévő vízben we wrzątku forró vízben we wrześniu szeptemberben we współbrzmieniu egyhangon, egyszólamban, uniszónó we wszystkim mu się darzy neki minden sikerül, mindenben szerencséje van we wtorek kedden we wzory mintás we śnie álomban we- [przedrostek odpowiadający znaczeniowo przedrostkowi w-, używany przed zbiegiem niektórych spółgłosek, np. wedrzeć się, wepchnąć, westchnąć] -ba-, - beweba (niem. Webe) [1. bardzo cienkie płótno lniane; 2. Wyższy gatunek płótna lnianego. (Słownik języka polskiego, t. 7, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa , s. 497). Najcieńsza, gęsta tkanina lniana o splocie płóciennym, bielona, używana na bieliznę osobistą i pościelową. 3. najwyższy gatunek płótna lnianego albo bawełnianego, tkanego fabrycznie, bielonego. Charakteryzuje się ono spora szerokością, oraz tym, iż jest bardzo cienkie. Używane do produkcji bielizny osobistej oraz pościeli] legfinomabb lenvászon; a szövőszéken lévő egész szövetdarab webowy, -a, -e [czytaj: łebowy] [przymiotnik od: web, np. aplikacje webowe] vékony lenvászonból való Web [środ.; zob. WWW, skrót od: World Wide Web: usługa internetowa polegająca na udostępnianiu dokumentów elektronicznych zawierających łącza do innych podobnych dokumentów] világháló (angol eredetiben World Wide Web, WWW vagy röviden Web) [az interneten működő, egymással úgynevezett hiperlinkekkel összekötött dokumentumok rendszere] Web Accessibility Initiative (WAI) (pl. Inicjatywa dostępności do sieci) [inicjatywa W3C mająca na celu zwiększenie szeroko rozumianej dostępności stron WWW. Oprócz dostępności dla osób niepełnosprawnych, WAI walczy o równouprawnienie wszelkich sposobów korzystania z Internetu. Obecnie wiele stron dyskryminuje np. osoby z wadami wzroku lub słuchu, które używają specjalistycznych urządzeń do surfowania, użytkowników wolnych łącz internetowych, właścicieli urządzeń przenośnych (np. palmtopy, telefony komórkowe itp.), starych komputerów posiadających niskie rozdzielczości lub przeglądarki tekstowe.] WAI (Web Accessibility Initiative); A W3C nemzetközi testület akadálymentesség ajánlása Web bug (także Web beacon, pixel tag, clear GIF invisible GIF) [metoda przekazywania informacji z komputera użytkownika do witryny innej osoby, używana we współpracy z cookies, która pozwala gromadzić i śledzić informacje o zachowaniach użytkowników Internetu. Web bug jest zwykle przezroczystym plikiem GIF o rozmiarach 1x1 piksela, aczkolwiek może być też plikiem widzialnym, zaś dołączony kod HTML wskazuje stronę pobierającą dane. Web bug może być też stosowany w poczcie elektronicznej przesyłanej w formacie HTML. Web bug jest stosowany zwykle w celu pozyskania informacji pozwalających trafniej pozycjonować działania

98 7388 reklamowe w Internecie; sam użytkownik pozostaje zazwyczaj anonimowy, natomiast informacje mają charakter statystyczny.] (ang.) Web-bug [1. Webkém (szószerint: Web-poloska) [Webböngészéskor a felhasználó tudta nélkül, a számítógép adattáraiban kémkedő program; akárcsak a 'cookie', ez is egy Web-oldal látogatásakor indul el; de míg előbbi bejelentkezik, ezt a Web-böngésző nem veszi észre; a 'lehallgatások' lehetnek politiai vagy üzletpolitikai jellegűek, de várhatóan személyazonosításra is használhatók lesznek; a begyűjtött adatokat a 'detektívügynökségek' kormányszerveknek, biztonsági szerveknek, reklámirodáknak, stb. adják el; adatvédelmi intézmények is elkezdtek foglalkozni a Webkémkedésnek ezzel a formájával; a Webbugnek semmi köze a softver bug-hez, azaz a programhibákhoz. 2. A Web bug, vagy más néven Web-kém egy internetes apró (1x1 képpont nagyságú) követő eszköz, mely egy adott honlapon van elhelyezve és e honlapon a látogatók mozgását képes követni az ő tudtuk nélkül. Meg tudja határozni, hogy egy felhasználó mit csinál ezen a honlapon, mire kattint először, mi a legfigyelemfelkeltőbb számára, hol időzik hosszabb ideig, mit miután néz meg, vagy olvas el, ezáltal igen hasznos [marketing eszköz]? a honlap tulajdonosa számára, mivel ez által jobban megismerheti látogatóit, szokásaikat, valamint visszajelzést kap honlapja tartalmának minőségéről. A Web bug adatvédelmi szempontból megkérdőjelezhető online marketing eszköz.] webcast [jest terminem używanym do określenia produkcji, transmisji i dostarczania prezentacji zawierających video, dźwięk oraz tekst poprzez przeglądarkę internetową. Odbiór nadawanej transmisji odbywa się w czasie rzeczywistym, czyli w skrócie na żywo. W przeciwieństwie do konwencjonalnego sposobu nadawania, który jest tylko jednokierunkowy, webcasting pozwala widowni, zaproszonym uczestnikom, współdziałać z twórcą i kształtować to, co jest dostarczane. Najprostsza forma nadawania przez sieć www wykorzystuje strumień danych medialnych (fonia, wizja i tekst), którego treść określa moderator transmisji.] webcasting - tartalomkézbesítés a Web-en [1. a "broadcasting" mintájára képzett szó a Weben való hír-, vagy rádió-, vagy televíziós műsorszolgáltatásra; 2. rádió és tv tartalomkézbesítés a Világhálón; ez a rádió és tv világára (broadcasting) emlékeztető kifejezés megtévesztő, mert Webcasting esetében a tartalom csak egy szűkebb körhöz, a megrendelők- höz jut el (=narrowcasting) nem pedig mint a "casting"=szórás-nál feltételezhető tömegekhez; a tartalom a megrendelőkhöz valós időben, vagy időben eltolódva, hívásra (on demand) jut el; technológiailag ez a szolgáltatás az Interneten -főleg videotartalom esetében- a mainál jobb hálózati infrastrukturát feltételez] Web-clipping (ang.) Web-clipping - Web-nyírás [segédprogram, mely egy Web-oldalon belül csak a lényeges információt tölti le; szükségesse abból adódik, hogy sok üzleti érdekelt- ségű oldalon a tengernyi reklám között elvész az -esetleges- valóban hasznos tartalom; legegyszrűbb formája a 'webnyírásnak', amikor az oldalakat képek nélkül töltjük le, ennél azonban sokkal eszmésebb változatok is lehetségesek] WebDAV (ang. Web-based Distributed Authoring and Versioning) [rozszerzenie protokołu HTTP 1.1 o metody COPY, LOCK, MKCOL, MOVE, PROPPATCH, UNLOCK. Pozwala na zarządzanie i kontrolę wersji plików na serwerze WWW. Jedyną przeglądarką posiadającą funkcję zapisu poprzez protokół DAV jest Konqueror. Implementacja WebDAV na serwerze WWW Apache odbywa się poprzez rozszerzenie mod_dav.] WebDAV (ang. Web-based Distributed Authoring and Versioning) [A Web-based Distributed Authoring and Versioning (webes, elosztott szerző- és verziókezelés) szolgáltatás használatával az alkalmazások közvetlenül módosíthatják a fájlokat az ix12 eszközön.] Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) (pl. Wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych) [zbiór dokumentów opublikowany przez WAI zawierający zalecenia dotyczące tworzenia dostępnych serwisów internetowych] (ang.) Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) [A honlapok akadálymentességét a nemzetközileg legelfogadottabb, a W3C által kibocsájtott Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) útmutatója alapján mérik. Az útmutató három akadálymentességi szintet tartalmaz (A, AA, AAA). A teljesen akadálymentes honlap az, amely eléri a WAI-AAA szintet, de a WAI- A feltételeit teljesíteni kell minden olyan weboldalnak, amelynek kijár az akadálymentes megnevezés. ] Web hosting [Hosting to udostępnianie przez dostawcę usług internetowych zasobów serwerowni.] Web-hosting - Web-

99 7389 gazdaság [1. az a fajta szolgáltatás, amikor a HTTP szerverek üzemeltetői helyet adnak a felhasználóik Web-oldalainak és elérhetővé teszik azokat az Interneten; a szolgáltatás díja az igényelt tárterület nagyságával arányos, de egyre több szerveren kínálnak néhány Mbyte-nyi ingyenes "otthont" is a honlapoknak, többnyire reklámok elhelyezéséért cserébe; 2. szolgáltatás a Világhálón, melynél a 'gazda' az ügyfelek Web-kiadványait -napi 24-órás hozzáféréssel- az arra hivatottak számára számára hozzáfér- hetővé teszi; a Webkiadvány a gyakorlatban lehet egy egyszerű honlap-, de lehet egy Web-tanya tulajdonosának terjedelmes mondanivalója, eseteleg zene- vagy videoarchívuma is; a szolgáltatás díjazása az igényelt tárterület (pl MB), esetleg a várható forgalom nagyságától függ; amennyiben a szolgáltatás 'ingyenes', akkor a szolgáltató többnyire reklámokkal terheli az oldalakat; fenti feladatot a gyakorlatban a szolgáltató szerver- gépe látja el; egy rokon szolgáltatás az ipari "tartalom-gazdaság" (content hosting), mely pl. a használatban lévő programok és az ősszes üzemi dokumentáció biztonságos tárolását jelenti, erre specializált cégek által] web page {rzecz.}; strona internetowa {f.}; (też: page); strona {f.} [komp.] Web-page - Web-oldal, honlap [egy HTML oldal a Weben; egy Web-site rendszerint több, linkekkel összekapcsolt Web-lapból áll, ezek közül a kezdő oldalt hívják homepage-nek] Web Services Description Language (WSDL) [opracowany przez Microsoft i IBM, oparty na XML język do definiowania usług sieciowych. Język opisuje protokoły i formaty używane przez usługi sieciowe. Opisy WSDL mogą być umieszczane w rejestrze UDDI kombinacja WSDL i UDDI ma się przyczynić do promocji rozwiązań usług sieciowych w Internecie. WSDL wykorzystuje język XML do opisu punktów dostępu do usług sieciowych. Język WSDL definiuje zestaw kilku struktur XML pozwalających na pełny opis usług (struktury danych wymienianych z usługą, sposób połączenia z usługą [najczęściej HTTP])] Webszolgáltatás leíró nyelv (Web Services Description Language, WSDL) [webszolgáltatások leírására szolgáló XML formátum. Az 1.1-es verziót a World Wide Web Consortium (W3C) nem hagyta jóvá, viszont dolgozik a 2.0-s verzión, ami egy ajánlás (hivatalos szabvány) lesz, és így jóváhagyja a W3C. Általában WSDL-nek rövidítik és gyakran "vizdl"-nek ejtik.] I web site {rzecz.} [komp.] (też: storefront); witryna {f.}, witryna internetowa {f.} [komp.] II Web site {rzecz.}; miejsce WWW {n.} [komp.] [zł.] Web-site - Webtanya, Web-hely, Web-terület, Web-telep, Hálótér, Hálóhely, lelőhely, tartalomtár a Hálón [1. egy (többnyire saját domain név alatt levő) nagyobb Web szolgáltatás; egyegy HTTP szerveren egyszerre több önálló Web-site is lehet; magyarul: Web-hely vagy Web-kikötő vagy hálószem; 2. önálló URLcímmel rendelkező egy vagy többoldalas kiadvány, 'tanya' vagy 'terület' a Világhálón; míg a honlap kifejezés inkább a címoldalt, a 'névjegyet' jelenti, addig a Web-site az egész, önálló információs egységnek tekinthető tartalmat, beleértve az esetleges szolgáltatásokat is; a Web-tanya teljes tartalma az URL-cím kiterjesztésein keresztül érhető el; a címláncok (hyperlinks) segítségével befűzött tartalom más Webtanyákon (más URL-címeken) található] Web TV [Serwis Web TV na portalu orange.pl został wzbogacony o 5 nowych kanałów TVN24, TVN CNBC, TVN Meteo, TVN Style i TVN Turbo.] WebTV [1. TV-hez kapcsolt célszámítógép (set-top box) segítségével megvalósított technika a Web böngészésére; a "valódi" számítógépes Webklienseknél jóval kevesebb szolgáltatást nyújt és a televízió készülékek rosszabb képminősége miatt egyelőre nem túl sikeres, bár jóval olcsóbb; 1997-ben a Microsoft megvásárolta a technológiát, és saját MSN rendszerébe integrálta; olcsó 'Internetvevő', amely egy teljesértékű számítógép helyett, egy kis, zárt, a TV- készülék tetejére helyezhető dobozba foglalja az Internetkapcsolathoz szükséges elemeket, monitorként pedig a TV-készüléket használja; az USA-ban a rendszer speciális szolgáltatókon keresztül működik (WebTV Network), Európában egy szolgáltatótól független megoldás is fejlesztés alatt van; célja az olcsó, felhasználóbarát Internetkapcsolat a nem-műszaki átlagember számára; az első ilyen készülékek USAkivitelben 100/300.- dollár között kaphatók; ha a fogyasztó ezt az egyszerű, de a TVhasználat- tal ütköző megoldást elfogadja: tehát felváltva működtet passzív és interaktív információs kapcsolatot, akkor a doboz tartalmát idővel ugyanúgy a TV-készülékbe fogják integrálni, mint annakidején a Teletext-dekódert; műszaki kompromisszum a rendszernél t.k. az is, hogy a mai TVkészülékek képcsatornájának felbontása elmarad a számítógép-monitorok felbontása mögött, magyarul: egy tetszőleges Webhonlap a TV-n nem olyan éles mint egy

100 7390 jóminőségű monitoron; 1997 derekán Microsoft megvásárolta a WebTV hálózatfejlesztő céget szolgáltatásaival együtt, részben mert a Windows-CE operációs rendszernek keresett új alkalmazást; (az átütő siker még több okból várat magára); a WebTV európai PAL változata már megjelent, több országban folynak ezzel kisérletek; a PAL változatú készülékeket jelenleg a PACE, Philips, Grundig, cégek fejlesztik] Webmail a. Web-mail (Web-based ) [aplikacja internetowa pozwalająca użytkownikom korzystać z usług poczty elektronicznej, przy wykorzystaniu przeglądarki internetowej w roli klienta poczty elektronicznej.] - Web-mail (Webbased ) - Web-posta (Web-alapú e- posta) [a Világhálón elérhető személyes postafiók; a hagyományos (POP3) protokoll helyett a HTTP protokoll szerint működik; előnye, hogy -ellentétben a helyi szolgáltatónál bérelt (POP3) postafiókkal- a Web-postafiók a világon mindenhonnan elérhető, ahol Web-hozzáférés adott; nem szükséges hozzá saját Web-hozzáférés bérlete, de még egy saját számítógép sem, csak az egyéni azonosító ismerete; az ilyen postafiók nyilvános könyvtárakból, barátoktól elérhető; írásra, olvasásra Webfelületű levelezőrendszerek a web-szerkesztő és a böngésző-program tulajdonságait haszálják, nem szükséges tehát külön levelező ügyfélprogram (kliens) és kikerüli a sok eltérő levelezési szabványt (7/8 bit); hátrány, hogy az írás és olvasás a többnyire 'webrekapcsolt' állapotban történik -miután az ügyfél egy megadott URL-címre azonosítószámával bejelentkezett- ami természetesen huzamos web-kapcsolatot igényel; Web-alapú levelezőrendszerek lehetőségei korlátozottabbak mint a hagyományos (POP-3) rendszereké; népszerüségük az u.n. "ingyen" levelezés csalogató lehetőségeiből ered; a fenntartók bevételei a Web-oldalakhoz könnyen csatolható tarka reklámokból származnak; a levelesládák méretét megszabják (pl. legfeljebb 2MB); a Web-alapú levél nem tévesztendő össze a HTML- levéllel (HTML )] Webmaster (ang. mistrz sieci) [szeroki termin, do niedawna oznaczający jedną osobę zajmującą się projektowaniem, kodowaniem, szatą graficzną oraz aktualizacją witryny internetowej.] Webmaster [egy HTTP szervert vagy Website-ot menedzselő személy, aki a szolgáltatás tartalmi és/vagy technikai oldaláért felelős; a webmesterek nevét és e- mail címét rendszerint a kezdőlapon (homepage) szokták feltüntetni]; Webmaster/ Webmistress - Web-rendszergazda/ vagy 'gazdasszony' [hálózati gazdagépet (szervert) kezelő szakértő] WebPad - WebPad - (kézi) böngészőtábla [egyik hordozható, LCD-kijelzőre alapozott elektronikus 'palatábla' márkaneve; egy anyagéppel (személyi számítógéppel) rádióösszeköttetésben működik; ellentétben a noteszgépek kijelzőivel, a WebPad olyan érintőfelületes LCD-megjelenítést használ, melyet Web-böngészésre optimalizáltak; Cisco kivitelezésében a készülékre egy USB csatolón keresztül egér és billentyűzet is csatlakoztatható] Webring [jest już klasyczną, powszechnie i chętnie używaną, zwłaszcza przez zachodnich internautów, formą zrzeszania ludzi posiadających strony Webring v. Web-ring - Web-gyűrű, Weblánc [ ben indult "mozgalom" az Interneten, melynek keretében egy szerkesztő (moderátor) segítségével egy-egy gyűrűbe összekapcsolják az azonos témájú (fontosabb) Web-site-okat; a felhasználó a linkeket követve könnyen átnézheti az illető téma valamennyi lényeges információforrását, míg végül visszatér a kiinduló pontra; 2. azonos témakörű Webterületek láncba fűzött címoldalai; egy tetszőleges láncba fűzött honlapról, a lánc mentén egyik vagy másik irányba elindúlva, kattintgatva, minden befűzött oldalra el lehet jutni, esetleg többet átugorva az eredeti oldalra vissza lehet térni; a gyűrű tehát bizonyos szabályok szerint csoportosított, válogatott könyvjelzők gyűjteménye; az eredeti elképzelés szerint, felvétel előtt egy moderátor (webmester) ellenőrizte a bekapcsolandó honlapokat, hogy megfelelnek-e a szabályoknak, és ellenőrizte pl., hogy nem üzleti érdekeltségű-e a honlap; utóbbi kitétel megszünni látszik amióta a Geocities vette meg a rendszert, pontosan reklámterjesztési célokból... az eredeti "WebRing" gyűrűt egy 19-éves diák gondolta ki 1995-ben, azóta már közel 70 ezer ilyen Web-gyűrű létezik, közel

101 7391 egymillió láncba fúzött honlappal pl. zene, természetjárás, sport, stb. területeken; a Web-gyűrűk bizonyos mértékig egy e- könyvtár egyik könyvespolcát mintázzák, melyen egy moderátor által válogatott honlapok sora található; szigorú moderálás esetén elérhető pl., hogy az olvasó a keresett témakörben ne botoljon reklámokkal terhelt honlapokba! a "WebRing" rendszer egyik hasonmása a "WebSurf"] Webspace (ang.) Web-space - Web-tárhely [Web-tanyák fenntartásához szükséges tárhely a szolgáltató szerverén; Internet szolgáltatók többnyire 1-25 MB tárhelyet biztosítanak ügyfeleik honlapjának, Weboldalainak a publikálására; szővegszerű dokumentumok esetében ez rendkívül sok, képek, zeneszámok de főleg kisfilmek és archivumok hozzáférhetővé tételére viszont rendszerint kevés] Webtalk a. Web Talk [np. umożliwia dostęp do systemu automatyki z sieci Internet, łączy potężną funkcjonalność systemu BACtalk z ogólnie znanym interfejsem przeglądarek WWW i elastycznością sieci TCP/IP. WEBtalk daje użytkownikom sieci WWW dostęp do danych systemu automatyki budynku w czasie rzeczywistym.] - Webtalk - Web-párbeszéd, Web-telefon [1. Web-felületen való telefonálás az Interneten egy kliens program segítségével; többfajta technika versenyez egymással, és nemcsak két számítógép, hanem egy gép és egy hagyományos telefonkészülék között is lehetséges a beszélgetés; jóval olcsóbb, de rosszabb minőségű szolgáltatás, mint a hagyományos távhívás; 2. telefonálási lehetőség a Web-en keresztül; előnye: tetszőleges távhívás helyi tarifa mellett; szükséges segédeszközök: mikrofon, hangkártya, hangszóró valamint megfelelő párbeszéd-program; két technológiája használatos: a) hasonló számítógép-állomások között, b) számítógép és egy hagyományos telefon között] Webzine - Web-magazin wecować [daw. ostrzyć lub polerować coś] élesíteni, fenni wecować brzytwę borotvát fenni wecowanie élesítés, fenés wedeta 1 [1. przestarzale: popularna aktorka lub gwiazda filmowa; 2. daw. sławna aktorka teatralna lub filmowa] híres színesznő, filmszínésznő v. filmcsillag wedeta 2, wideta [1. daw. posterunek, warta, czujka; 2. dawniej: posterunek, pikieta, czujka; vedetta; wideta] poszt; őrs, őrszoba; (wojsk) őrség, őrjárat, őrcsapat, őrszolgálat; (miejsce) őrhely, állomás, előőrs wedle vmi szerint wedle jego uznania belátása szerint wedle prastarego obyczaju ősi szokások szerint wedle rozkazu! parancsára! értettem! wedle v. według rozkazu parancs szerint wedle możności lehetőség szerint wedle rozkazu! parancs szerint! parancsára! wedle sił erejéhez mérten wedle stawu grobla az adott v. megszabott lehetőségek határán belül wedle swego upodobania tetszése szerint, belátása szerint według, wedle + B. (wg, w/g) [1. przyimek wskazujący na zgodność czegoś z czymś, np. Pociąg przyjechał według rozkładu.; 2. przyimek wskazujący na osobę, książkę lub inne źródło przytoczonej w zdaniu informacji, np. Według zeznań świadków oskarżony znał ofiarę od dawna.] nyomán, (czego) vmi szerint; vmihez képest, következésképp; (vminek) megfelelően według adresu cím szerint według alfabetu ábécé szerint, betűrendben według brzmienia umowy szerződés szerint v. értelmében według informacji az értesülések v. tájékoztatások szerint według kolejności sorban, egymás után, sorrendben według kursu árfolyam szerint według kursu dnia napi árfolyam szerint według mego mnimania véleményem szerint według mego rozumienia véleményem szerint według mego zdania véleményem szerint, szerintem; az én véleményem szerint według mnie véleményem szerint; szerintem według modły minta szerint według moich środków anyagi eszközeim szerint według mojej opinii véleményem szerint według mody divatosan według nazwiska név szerint według normy norma szerint według obrządku szertartás szerint według parytetu paritás szerint według programu műsor v. terv szerint według przekonania meggyőződés szerint według rozkazu [odpowiedź podkomendnego wyrażająca gotowość wykonania polecenia dowódcy] parancs, előírás, utasítás szerint według rozkładu menetrend szerint według rozkładu jazdy powinien przyjechać o godzinie pierwszej menetrend szerint egykor kell érkeznie według rytuału szertartás szerint

102 7392 według sprawiedliwości jogosan, igazság szerint według stanu czego vminek állapota szerint według swoich najlepszych umiejętności legjobb képessége szerint według szacunkowych obliczeń a becslések szerint według tego eszerint, aszerint; vmi szerint według uznania tetszés v. belátás szerint według własnego upodobania kénye kedve szerint według woli kívánsága szerint według wskazówek útmutatás szerint według wstępnych szacunków előzetes becslések szerint według wszelkich (posiadanych) danych minden rendelkezésre álló adat szerint według wszelkich przewidywań minden valószínűség v. elképzelé szerint według wszelkiego prawdopodobieństwa minden valószínűség szerint według zasług érdemei szerint według zwyczaju szokás szerint według życzenia kívánság szerint wedrzeć się (wedrę się, wedrze się) wdzierać się [1. wejść gdzieś, używając siły lub podstępu; 2. wspiąć się na coś, pokonując przeszkody; 3. o wojsku: zaatakowawszy, zająć jakieś pozycje; 4. pokonując opór, wejść w głąb jakiejś substancji; 5. o żywiołach: gwałtownie objąć jakąś część terenu; 6. o niepożądanych dźwiękach, zapachach itp.: gwałtownie pobudzić zmysły, wywołując nieprzyjemne wrażenia] behatolni, befurakodni, betörni, betolakodni wedrzeć się na dach felmászni a tetőre wedrzeć się na górę felmászni a hegyre wedrzeć się na teren (czego) területre behatolni wedrzeć się przemocą do pokoju erőszakkal behatolni a szobába weduta [obraz, sztych, rysunek przedstawiający panoramę miasta a. ulice, place, zespoły archit.; por. prospekt] (ol.) veduta; látkép; mély távlat, széles látókörű, vmely vidéket magasabb helyről ábrázoló kép wedutysta [wł. vedutista, specjalizacja plast. wyodrębniona w Holandii XVII w., rozkwitająca w Wenecji XVIII w. (A. Canale, B. Bellotto zw. Canaletto, działający m.in. w Polsce, M. Marieschi, F. Guardi), rozprzestrzeniona w 2. poł. XVIII w. w Europie, od veduta 'widok'; panorama od vedere 'widzieć' z łac. videre; plastyk malujący a. rysujący weduty] vedutista [a látott városképet teljes hűséggel ábrázoló művész] Wedy, Weda ("wiedza"; podobieństwo tych słów wynika ze wspólnego językowego praprzodka indosłowiańskiego) [1. zbiór świętych ksiąg starohinduskich; 2. to święte księgi hinduizmu, najstarsza grupa religijnych tekstów sanskryckich, które stanowiły całość ówczesnej wiedzy człowieka o świecie ludzi i bogów; antologia tekstów z różnych okresów, o różnej tematyce, budowie i przeznaczeniu. Objętoscią Wedy przewyższają Biblię sześciokrotnie.] (szanszkrit) védák; (vall.) a hinduk ősi, szent könyvei Podział Wedy dzielą się na trzy rodzaje: śruti "objawienie", dosłownie "to, co usłyszane"; smryti "zapamiętane"; njaja wiedza opierająca się na logice. Najstarsze i najświętsze księgi to cztery sanhity (zbiory), które służyły jako "mszały" w obrzędzie ofiary wedyjskiej (śrauta, jadźńa): Rygweda "wiedza hymnów pochwalnych" (ryć) 1028 hymnów ułożonych w dziesięć mandali Jadźurweda "wiedza formuł ofiarnych" (jadźus) Samaweda "wiedza śpiewów ofiarnych" (saman) Atharwaweda "wiedza zaklęć magicznych" zbiór formuł magicznych, zaklęć i egzorcyzmów najpóźniej włączony do kanonu. Poszczególne sanhity przypisano kapłanom biorącym udział w odprawianiu ofiary wedyjskiej: hotar recytował hymny Rygwedy, głosząc chwałę bogów i zapraszając ich do udziału w ofierze. udgatar ("kantor") śpiewał teksty Samawedy. adhwarju (wykonywał wszelkie czynności manualne związane z obrzędem) recytował półgłosem formuły Jadźurwedy. brahman (główny kapłan, który czuwał nad poprawnością wszelkich czynności związanych z ofiarą) miał recytować w myślach zaklęcia Atharwawedy, chroniąc w ten sposób uczestników przed niebezpiecznymi skutkami potencjalnych uchybień w obrządku. Z każdą sanhitą wiążą się młodsze teksty: brahmany, aranjaki i upaniszady. Czasem mianem "Weda" określa całą taką grupę tekstów. A Védák mai formájukban négy fő részből (gyűjteményből, szamhitá) állnak. A Rigvédaszamhitá himnuszokat, a Jadzsurvéda áldozóigéket, a Számavéda ősi dallamokat, míg az Atharvavéda főként varázsigéket foglal magába. Legősibb közülük az 1028 himnuszból álló Rigvéda, amely valószínűleg a Kr. e közötti időszakban keletkezett. Ősi memorizációs technikákra (vikriti) támaszkodva e

103 7393 szövegek évszázadokon keresztül szájhagyomány útján terjedtek. Sőt, mivel rituális értéke csak az apáról-fiúra, mesterről-tanítványra élőszóban áthagyományozott szövegnek volt, azért még az írás megjelenése (Kr. e. VII. sz.) után is, egészen a legutóbbi időkig (azaz majdnem háromezer éven keresztül), szinte kizárólag szájról szájra őrződtek meg e szövegek. A himnuszok és imák az istenekhez szólnak, többek között az ősi Áditjákhoz (Varunához, Mitrához és Arjamanhoz), Agnihoz, Indrához, a Mennyhez és a Földhöz, a Naphoz, a Szélhez s még számos istenhez. A himnuszok körülbelül negyedét Indra istennek szentelték. E gyűjteményekhez később a papok további részeket, úgynevezett áranyjaka-, bráhmana- és upanisad-szövegeket csatoltak. wedyjski, -a, -e [język staroindoaryjski z rodziny indoeuropejskiej] védikus wedyzm [najstarsza religia w Indiach, której zasady zawarte są w Wedach] (szanszkrit-lat.) védizmus; (vall.) India ősi vallása, amely a brahmanizmusba fejlődött át weekend [wym. χikend] [(z ang. week - tydzień, end - koniec), czyli koniec tygodnia; okres od piątkowego popołudnia do niedzieli włącznie, wolny od pracy i nauki; też: wypoczynek poza miejscem zamieszkania, zorganizowany w tym czasie] (ang.) weekend, wikend hétvége, hétvégi munkaszünet; hétvégi pihenés, szórakozás, üdülés weekendowy, -a, -e hétvégi, vikend wegetacja [1. śrdw.łac. vegetare 'rosnąć; kwitnąć' z łac. 'ożywiać, pobudzać' od vegēre 'pobudzać; podniecać'; biol. proces rozwoju roślin; roślinność; życie bezczynne, nudne, bierne, apatyczne; życie zapewniające tylko minimum egzystencji; 2. życie organizmu ograniczone do procesów fizjologicznych; też: okres w ciągu roku, kiedy roślina intensywnie wzrasta, kwitnie i owocuje; 3. życie człowieka pozbawione aspiracji, celów i perspektyw] (lat.) vegetáció; tenyészet, élet; növényzet, növénytakaró, növényvilág; (növ.) tenyésztés, fejlődés, vegetálás; (orv.) szövetburjánzás, túlsarjadzás; (átv.) tengődés, vegetálás wegetacja metaliczna fémburjánzás (ágasbogasan kiváló fémkristályok, pl. Bleimbau ) wegetacyjny, -a, -e [dotyczący wegetacji] (orv.) vegetatív; (növ.) vegetációs wegetarianin [jarosz, zwolennik wegetarianizmu, odżywiania się bezmięsnego], wegetarianka (lat.) vegetariánus ffi/nő; a vegetariánizmus híve; növényevő wegetarianizm (jarstwo) [sposób odżywiania się polegający na wyłączeniu z diety mięsa, ryb i wszystkich lub tylko niektórych produktów pochodzenia zwierzęcego] (lat.) vegetariánizmus; növényevés [az a táplálkozási gyakorlat, amely mindenféle állatok (négylábúak, halak, madarak és ízeltlábúak) húsát elveti az ember étrendjéből; csupán növényi eredetű ételekkel, esetleg ezenkívül tojással, tejjel és tejtermékkel való táplálkozás] wegetariański, -a, -ie [dotyczący wegetarianizmu, wegetarianów; jarski] (lat.) vegetáriánus, vegetárius; a vegetáriánizmussal kapcsolatos, rá jellemző wegetatywność vegetatív képesség wegetatywny, -a, -e [1. o cechach właściwych roślinom; (rozród) bezpłciowy; (układ nerwowy) autonomiczny; (o funkcjach) właściwy zarówno roślinom jak zwierzętom; 2. związany z podstawowymi procesami fizjologicznymi organizmu; 3. związany z bezpłciowym rozmnażaniem się organizmów żywych] (orv.) vegetatív (vegetativus); (él) tenyésző; (él.) táplálkozásra és tenyésztésre vonatkozó; (med.) akarattól függetlenül működő; zsigeri (viszcerális) wegetatywny układ nerwowy [zob. autonomiczny układ nerwowy] vegetatív idegrendszer; [1. az idegrendszernek az a része, amely a belső szerveknek (szív, mirigyek stb.) akaratunktól független mozgását, működését irányítja, 2. a környéki idegrendszernek a zsigereket beidegző része (szimpatikus, paraszimpatikus, enterális idegrendszer)] wegetować [1. u roślin: rozwijać się, rosnąć 2. prowadzić puste, bezcelowe, pozbawione perspektyw życie] (lat.) vegetálni; nőni, növekedni, fejlődni, élni; tenyészni, teremni; (átv.) tengődni, vegetálni wegnać, wgonić wganiać [zapędzić zwierzęta lub ludzi do jakiegoś pomieszczenia lub ogrodzonego miejsca] behajtani, bezavarni, beterelni wegnać bydło w las az erdőbe hajtja a jószágot Wehrmacht [wym. we:r...] [nm. 'jw.'; Wehr 'obrona'; Macht 'siła; władza; moc(arstwo)'. nazwa nm. sił zbrojnych w latach ] (ném.) Wehrmacht (véderő); (hist.) a hitleri hadsereg neve wehikuł [pojazd, zwłaszcza dziwaczny lub staromodny] szekér, kocsi, hajó, jármű wehikuł czasu [w powieściach lub filmach fantastycznonaukowych: urządzenie przenoszące ludzi w przeszłość lub przyszłość] időhajó

104 7394 weimarski, -a, -ie [czytaj: wajmarski] [przymiotnik od: Weimar (miasto w Niemczech)] weimari wejrzeć (wejrzę, wejrzy; wejrzał), wglądnąć wglądać [1. zapoznać się z czymś dokładnie; 2. skierować wzrok w głąb czegoś] betekinteni, belenézni, benézni, bepillantani; (dawno) pillantást v. szemet vetni wejrzyj w siebie nézz v. tekints magadba wejrzyj w tę sprawę i zrób porządek tekints bele ebbe az ügybe és csinálj rendet wejrzenie [spojrzenie, wyraz oczu] belenézés, betekintés, bepillantás, látás, ellenőrzés; tekintet, pillantás wejrzenie w siebie lelkiismeretvizsgálat wejrzenie w sprawę betekintés az ügybe wejście [1. drzwi, brama itp., przez które można wejść do jakiegoś pomieszczenia lub na jakiś zamknięty teren; 2. prawo wchodzenia na jakiś teren; 3. pot. znajomości w jakichś urzędach i instytucjach, które mogą pomóc w nieformalnym załatwieniu jakiejś sprawy; 4. wprowadzana do systemu informacja, źródło danych dla programu przetwarzającego informację; 5. urządzenie, które służy do wprowadzania informacji do systemu; 6. ściśle wyznaczony przez dyrygenta moment, w którym instrumentalista lub śpiewak zaczyna odtwarzać swoją część partytury; 7. pojawienie się w programie radiowym lub telewizyjnym emitowanej na żywo wypowiedzi, rozmowy lub relacji reportera, kontrastującej z resztą programu; 8. pierwsze pojawienie się artysty na scenie podczas spektaklu; 9. urządzenie, od którego pobierany jest sygnał; 10. miejsce w obudowie urządzenia, w które wkłada się wtyczkę przewodu doprowadzającego energię lub sygnał od innego urządzenia] bejárat, bemenet; nyílás, kapu, ajtó, küszöb; nyílás, bemenet; (akusztika) minden olyan csatlakozás az erősítőn, magnón stb., amelyen keresztül a készülék elektromos jelet fogad vmely másik készüléktől; input wejście (przyrządu, układu), wstęp (muzyczny) belépés (zene) wejście boczne oldalbejárat wejście do jaskini a barlang bejárata v. szája Wejście do Jerozolimy [jedno z dwunastu wielkich świąt, ustanowione na pamiątkę przybycia Chrystusa do Jerozolimy przed swoją męczeńską śmiercią i zmartwychwstaniem (Mt 21,1-2; Mk 11,1-10; Łk 19,29-38; J 12,12-15). Świętowane w ostatnią niedzielę przed Paschą. Inna nazwa święta - Niedziela Palmowa, gdyż zgodnie ze świadectwami Ewangelii mieszkańcy Jerozolimy wyszli na spotkanie Jezusa z gałązkami palmowymi. W kościelnym rytuale w Rosji rolę palmy pełni gałązka wierzbowa - stąd Wierzbowa Niedziela. Święto ustanowiono w III w. Kanon jutrzni ułożył Kosma z Maiumy. Ikona Wejście do Jerozolimy" znajduje się w rzędzie ikon świąt ikonostasu.] Jézus bevonulása Jeruzsálembe (Virágvasárnap) (Máté ev. 21:-9.) S amikor az olajfák hegyén lévő Betfaga felől Jeruzsálemhez közeledtek, Jézus elküldé két tanítványát és mondá nékik: Menjetek a faluba, mely előttetek fekszik; ott találtok egy megkötött nőstény szamarat csikajával; oldjátok el és vezessétek Hozzám. És ha valaki valamit szól, mondjátok, hogy az Úrnak szüksége van azokra és ő rögtön nektek fogja engedni!. Mindez pedig azért történt, hogy beteljesedjék, ami a prófétán keresztül mondatott, aki így szólt: Mondjátok meg a Sion leányának: Íme a te királyod jő szelíden tehozzád, és szamáron ül és a teherhordozó szamár csikaján!. A tanítványok mentek és úgy cselekedtek, amint nekik Jézus megparancsolta: elhozták a szamarat és a csikaját, és reá teríték ruháikat és Őt ráültették. Sok nép pedig az útra teríté ruháját; mások gallyakat vagdaltak a fákról és az útra hinték. A nép pedig, mely Előtte és utána ment, kiált vala, mondván: Hozsánna a Dávid fiának! Áldott legyen, aki az Úr nevében jő! Hozsánna a magasságban! wejście do kanału csatorna nyílás wejście do katakumb a katakomba bejárata wejście do krtani (orv.) gégebemenet wejście frontowe főbejárat wejście główne főbejárat wejście głosowe (akustyczne) belépés (zene) wejście kuchenne [boczne wejście od strony kuchni, dawniej przeznaczone dla służby] konyhai bejárat wejście kuli a golyó behatolási helye wejście na górę feljárat wejście na perony bejárat a vágányokhoz wejście od frontu bejárat előlről, bemenet a főbejáraton, a bejárat elől wejście od kuchni a konyha felőli bejárat; bejárat a konyha felől wejście od tylu bejárat hátulról, hátsó bejárat wejście po złotym od osoby a belépőjegy személyenként egy złoty wejście pod górę feljárat wejście w życie a. w moc életbeléptetés, életbelépés wejście wzbronione! tilos a bemenet v. bejárat!, belépni tilos!

105 7395 wejście wjazdowa kapualj wejściowy, -a, -e bejárati, bemeneti, belépti wejściowa oporność zespolona meghajtó pontimpedencia wejściówka [bilet dający prawo wstępu na jakąś imprezę i zajęcie miejsca stojącego, ewentualnie wolnego miejsca siedzącego] (közb.) belépő, belépőjegy, beugró wejść (wejdę, wejdziesz, wejdzie; wszedł/weszła) wchodzić [1. przekroczyć granicę jakiegoś pomieszczenia lub obszaru; 2. wspiąć się na coś; 3. idąc, nadepnąć na coś nogą; 4. przemieszczając się, zetknąć się z czymś lub kimś; 5. dokonać podboju, zajęcia jakiegoś terytorium; 6. przekroczyć umowną granicę jakiejś sfery lub strefy; 7. znaleźć się w nowej fazie życia, rozwoju, działalności itp.; 8. stać się uczestnikiem czegoś; 9. stać się członkiem jakiejś grupy; 10. stać się elementem jakiegoś zbioru lub układu, 11. poruszając się, rozpocząć inną fazę lub inny rodzaj ruchu; 12. wniknąć w coś myślą, rozważyć coś dokładnie; 13. zagłębić się w czymś] bejönni, bemenni, belépni (proszę wejść: kérem, jöjjön be!); belopódzkodni; felmenni, felmászni; illik vmire, elférni, helye van; belehatolni, elmélyüni, megérteni, felfogni; megállapodni vkivel vmiben; bejutni, részévé válni vminek wejść do czego bejönni, bemenni, belépni vhová wejść do drugiej tury második fordulóba v. menetbe bejutni wejść do finału (sp) bekerül, bejut a döntőbe wejść do grona tagjai sorába lépni (vminek) wejść do Internetu rákapcsolódni az internetre wejść do pierwszej tury első fordulóba v. menetbe bejutni wejść do pokoju belépni a szobába wejść do rodziny bekerül a családba wejść do sali belépni a terembe wejść do sieci belépni a hálózatba wejść do sklepu bemenni az üzletbe wejść do środka bemegy (vminek a közepébe) wejść na afisz színre v. színpadra, képernyőre kerülni wejść na dobrą drogę jó útra térni; megjavulni wejść na drogę postępu a haladás, a fejlődés útjára lépni wejść na drzewo fára mászni wejść na giełdę tőzsdére kerülni wejść na górę felmenni; felkapaszkodni a hegyre wejść na katedrę dobogóra felmenni wejść na kazalnicę felmenni a szószékre wejść na kort pályára lépni wejść na manowce rossz útra térni, rossz útra tévedni wejść na pokład felmenni a fedélzetre wejść na scenę felmenni a színpadra wejść na terytorium behatolni a territóriumba wejść piąte piętro felmenni az ötödik emeletre wejść na płot felmászni a kerítésre wejść na salę obrad bemenni az ülésterembe v. a tanácsterembe wejść po drabinie felmenni a létrán wejść przez drzwi do kuchni belépni az ajtón a konyhába wejść w koligację rokonságba v. atyafiságba kerülni vkivel, beházasodni vhová wejść w konflikt z kimś/czymś konfliktusba keveredni vkivel/vmivel wejść w kontakt kapcsolatba lép, kapcsolatot létesít (vkivel) wejść w modę divatba jön wejść w okres czego vminek az időszakába lépni wejść w posiadanie czego birtokába jut vminek wejść w siebie elmélyül önmagában; magába száll wejść w skład czego belekerülni vmibe; részévé válni vminek wejść w sprawę elmélyed az ügyben wejść w stosunki handlowe kereskedelmi kapcsolatba lépni wejść w stosunki z kim vkivel kapcsolatba lépni wejść w styczność kapcsolatba v. érintkezésbe lépni vkivel wejść w układy szerződést kötni wejść w zwyczaj szokássá válni wejść w życie életbe lépni wejść (z kim) w kontakt kapcsolatba lépbi (vkivel) wejść z kim w spółkę társas viszonyba lépni vkivel wejść z kim w związek małżeński házasságot kötni v. házasságra lépni vkivel wek, weck [wym. wek] [słoik ze szklaną pokrywką, zamykany hermetycznie za pomocą gumowej uszczelki i metalowej sprężynki, służący do przechowywania przetworów] dunsztos v. befőttes üveg wekiera (pol. nasieka, nasiek, nasiekaniec, siekaniec, siekanka) [1. odmiana maczugi na drewnianym lub metalowym stylisku z metalową głowicą nabijaną ostrymi kolcami. Z uwagi na sporą masę była najczęściej używana przez rycerstwo lub ciężką piechot i służyła do rozbijania zbroi lub hełmu przeciwnika. 2. maczuga z wielką gałką, żelaznymi kolcami nabitą. W zbiorze Rysińskiego z r jest

106 7396 przysłowie: Uciekaj, Marku, Antoni, nim cię wekiera dogoni.] buzogány wekować [konserwować produkty żywnościowe, gotując je w wekach zanurzonych w wodzie] befőzni, konzerválni wekowy, -a, -e dunsztos v. befőttes üvegweksel [1. dokument stanowiący pisemne zobowiązanie wystawcy lub wskazanej przez niego osoby do zapłacenia określonej sumy pieniędzy osobie wymienionej w dokumencie lub jego okazicielowi w oznaczonym terminie; 2. dokument, w którym dłużnik zobowiązuje się zwrócić wierzycielowi określoną sumę pieniędzy w określonym czasie; 3. dokument kredytowy na specjalnym blankiecie, zawierający bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty określonej sumy w określonym terminie przez osoby podpisane (por. trata)] váltó weksel (przest. zwrotnica) (kolej) váltó (vasúti) weksel akceptowany elfogadott váltó weksel asygnacyjny telepített váltó weksel bankowy bankváltó weksel bez pokrycia fedezetlen váltó weksel ciągniony intézvényezett váltó weksel długoterminowy hosszú lejáratú váltó weksel domicylowany [weksel z określonym na nim miejscem płatności] telepített váltó weksel finansowy pénzügyi váltó weksel grzecznościowy (kereskedelem) szívességi váltó weksel gwarancyjny garanciaváltó weksel handlowy kereskedelmi váltó weksel in blanco biankó v. üres váltó weksel kaucyjny fedezeti váltó weksel krótkoterminowy rövid lejáratú váltó weksel na okaziciela látra v. bemutatóra szóló váltó weksel obcy idegen váltó weksel okazowy látra szóló szóló váltó weksel płatny w terminie rocznym éves lejáratú váltó weksel prolongacyjny prolongált váltó weksel prosty egyszerű váltó weksel protestowany óvatolt váltó weksel przeterminowany lejárt váltó weksel skarbowy kincstári váltó weksel terminowy határidős váltó weksel towarowy kereskedelmi váltó weksel trasowany, ciągniony [weksel, w którym wystawca wskazuje dłużnika, mającego zapłacić sumę wekslową na rzecz wierzyciela] intézményezett váltó; intézvény váltó weksel umiejscowiony telepített váltó weksel własny, weksel sola [weksel, w którym wystawca zobowiązuje się do zapłacenia określonej osobie w określonym czasie i miejscu sumy wymienionej na wekslu] váltó; egy példányban kiállított váltó; saját váltó weksel zagraniczny külföldi váltó weksel zwrotny ellenváltó weksle [(u Zygmunta Glogera) J. Moraczewski twierdzi, że weksle wynaleźli Żydzi, kiedy w XII w. zostali wypędzeni z Francyi. Ks. Śmiglecki w dziełku o Lichwie (Kraków, 1607 r.) na pytanie: czy kupiec, biorąc tysiąc złotych w Poznaniu, aby je odliczyć kazał w Norymbergu, słusznie za napisanie kartki do faktora swego dolicza 50 złotych? odpowiada: że to zysk słuszny, byle jednomierny, bo idzie za przenoszenie pieniędzy z miejsca na miejsce, które godne jest szacowania i dla trudności i dla bezpieczeństwa ] (daw., hist.) váltók weksle do dyskontu leszámítolandó váltók wekselek váltócska wekslarz [w Polsce średniowiecznej osoba zajmująca się wymianą pieniędzy podczas ówczesnych wielkich wydarzeń handlowych, jakimi były jarmarki.] pénzváltó, börzés wekslować [1. pot. zmieniać temat rozmowy; 2. kierować pociąg, lokomotywę itp. na odpowiedni tor, przestawiając zwrotnicę; 3. o pociągu, lokomotywie: wjeżdżać z jednego toru na drugi; 4. przest. przestawiać zwrotnicę; (zwekslować) skierować (rozmowę) na inny temat] váltani, átváltani (pl. beszélgetés, váltót stb.) wekslować na inny temat témát váltani; másra terelni a szót wekslowy, -a, -e (ker.) váltóweksylologia (z łac. vexillum sztandar, chorągiew) [1. nauka o sztandarach, chorągwiach, proporcach itp. stanowi uzupełnienie heraldyki i historii symboli; 2. dyscyplina pomocnicza historii. Zajmuje się chorągwiami jako rzeczywistymi i symbolicznymi znakami wojskowymi, państwowymi, terytorialnymi, organizacji i grup

107 7397 społecznych czy wyznaniowych] vexillológia v. zászlótan [a zászlókkal, lobogókkal, a zászlók történetével, szimbolikájával foglalkozó történeti segédtudomány. A tudományág alapjait, és magát az elnevezést is Whitney Smith amerikai heraldikus alkotta meg 1957 körül. A vexillológiát kezdetben a heraldika egyik ágának tekintették, és ez a nézet máig tartja magát. Mások inkább a szemiotika részének tartják. A történetiségen kívül a vexillológia gyakran kitér a zászlók esztétikájára és szimbolizmusára is. A vexillológia mint tudományág nem azonos a zászlók tervezésével, mint művészi tevékenységgel (vexillográfia), bár gyakran együtt jár vele.] wektor [1. łac. vector 'przewoźnik; pasażer; podróżnik (morski); jeździec' od vehere; fiz. odcinek (prostej), którego jeden z końców nazywa się początkiem, a drugi końcem, tzn. odcinek, któremu przypisujemy zwrot (przykładami wielkości wektorowych są: prędkość, siła); 2. wielkość, która poza swoją wartością liczbową ma kierunek i zwrot i może być przedstawiona geometrycznie w postaci odcinka zakończonego strzałką; też: odcinek prostoliniowy łączący dwa punkty, z których jeden jest wyróżniony jako początek, a drugi jako koniec; 3. element genetyczny służący do wprowadzania fragmentu DNA do odpowiedniej komórki w celu jego sklonowania lub wytworzenia białka] (lat.) vektor; (menny., fiz.) vektormennyiség; iránnyal is rendelkező mennyiség (pl. erő, sebesség, gyorsulás); (vegy.) vírushordozó v. vírusvivő anyag; (biol) (hordozó) Olyan DNS-molekula, amely egy adott sejtben biztosítja egy idegen DNS-fragmentum (gén) fennmaradását. wektor kolumnowy [macierz, która ma tylko jedną kolumnę i m wierszy (m 1)] oszlopvektor wektorowy, -a, -e vektorwelens, welenc [1. szata względnie narzutka na zbroję; 2. (u Zygmunta Glogera) zwierzchnia suknia na zbroję, może z łac. velamen, zasłona, okrycie. Cło od welensów prostych na pachołków, holenderskich, ryńskich, gdańskich oznaczone jest w Vol. leg. IV, f Paszkowski wspomina welence subtelne z wełny.] a páncélt fedő ruha welf (gwelfowie) (hist.) guelf [itáliai politikai párt a században. Tagjai a pápák és a német-római császárok között folyt harcokban (invesztitúraharc) a pápákat támogatták a császárpárti ghibellinekkel szemben] welin, welinowy papier [1. fr. vélin 'skóra cielęca wyprawiona na kształt cienkiego pergaminu; delikatna koronka (z Alençon); jw.' z łac. vitellus zdrobn. od vitulus 'cielę'; b. gładki i cienki, wysokiego gatunku; 2. luksusowy papier, cienki i gładki; 3. skóra cielęca, dokładnie wyprawiona, używana dawniej do pisania lub druku] (fr.) velin; (írásra v. nyomtatásra alkalmas) vékony borjúbőr; borjúbőrből készült finom merített pergamenpapír; vékony hártyapapír; sima, merev papír welinowy, -a, -e hártyaszerű WELL (The Whole Earth Lectronic Link) WELL (The Whole Earth Lectronic Link) [régi, "kultikus" (fizetős) online szolgáltatás az USA-ban; elsősorban beszélgető fórumairól híres; a telefonhálózat mellett az Internetről is elérhető már] welocyped [1. fr. vélocipède 'welocyped; rower'; vélo 'rower' z łac. velox dpn. velocis 'szybki'; -pède; pierwotny rower bezłańcuchowy, z pedałami osadzonymi na osi przedniego, b. dużego koła; 2. dawny rower, zwykle z przednim kołem dużym, a tylnym małym] (dawno) velocipéd; kerékpár, bicikli welocypedowy, -a, -e (dawno) kerékpár-, bicikli-; kerékpáros, biciklis welocypedysta; welocypedystka (kolarz; kolarka) (dawno) kerékpáros, kerékpározó, biciklista (ffi/nő)

108 7398 welodrom [fr. vélodrome 'tor kolarski a. motorowy'; przest. arena kolarska; tor kolarski] (lat.+gör.) velodrom; kerékpálya, kerékpár- v. motorkerékpárversenypálya welon [1. kawałek cienkiej tkaniny, upinany na głowie lub przypinany do kapelusza, będący częścią kobiecego stroju ślubnego lub żałobnego, noszony również przez zakonnice i duchownych niektórych wyznań; 2. w liturgii katolickiej: tkanina przykrywająca kielich mszalny; 3. rybka akwariowa z długą, wiotką płetwą ogonową; 4. smuga mgły, dymu itp. okrywająca coś lub ciągnąca się za czymś; 5. rodzaj zasłony noszonej przez kobiety na głowie. Welon może osłaniać włosy oraz twarz. Zwykle szyty z przezroczystej tkaniny, np. tiulu, koronki, muślinu lub gazy w kolorze białym; jest atrybutem panny młodej, w wielu kulturach ma znaczenie symboliczne.] fátyol, arcfátyol, apácakendő; (żałobna) gyászfátoly; (Welon, złota rybka) aranyhal (Carassius auratus auratus), akváriumi hal Carassius auratus auratus Welon, bursa i stuła welon kielichowy [z tejże samej materii jedwabnej uszyty, co ornat, do którego należy, i z podszewką jedwabną ma być tak wielki, aby przykrywał dostatnio palkę i część przednią kielicha, więc około 48 cm długości i tyleż szerokości. Na środku części przedniej zwykle wyszywany jest galonem krzyżyk, choć na to przepisu nie ma. Cały welon także obszyty jest z krajów wąskim galonem.] vélum calicis; kehelytakaró [A lit-ban: vélum calicis: kehelyborító kendő, mely a palla fölött letakarja a kelyhet a fölajánlásig és az áldoztatás után] Zasadniczo spośród przedmiotów liturgicznych rozróżniamy dwa rodzaje welonów: Welon służący jako okrycie diakona lub kapłana niosącego lub błogosławiącego Lud Boży Najświętszym Sakramentem. Przedmiot ten można też zaliczyć do szat liturgicznych. Podaje go ministrant i nakłada go diakonowi lub kapłanowi na ramiona. Ten zapina welon dzięki dwóm sprzączkom przyszytych do welonu. W welonie znajdują się od strony wewnętrznej małe "rękawki", w które diakon lub kapłan wkłada dłonie. Chodzi o to, by w czasie niesienia Najświętszego Sakramentu nie dotykać bezspośrednio monstrancji. Welon po zdjęciu go przez kapłana winien być starannie złożony i położony w godnym miejscu. Welon kielichowy - w formie prostokątnej lub kwadratowej chusty, nieraz bardzo zdobionej, nakrywającej kielich w czasie Mszy św. od procesji wejścia do przygotowania darów, oraz po puryfikacji do końca Eucharystii. Jego kolor zawsze odpowiada kolorowi szat liturgicznych kapłana, a czasem jest wykonany z tego samego materiału co używany ornat. Osobno można jeszcze wymienić sukienkę, którą przykrywa się puszki przechowywane w tabernakulum (patrz: puszka). welon ślubny menyasszonyi fátyol welonik kalapfátyol, arcfátyol welum (łac. velum - żagiel a. żagielek) [w ikonografii nazwa tkaniny (zwykle w kolorze czerwonym) zarzuconej na dwie budowle. Oznacza, że wydarzenie ma miejsce we wnętrzu, na niektórych ikonach ( Narodzenie Bogurodzicy", Wprowadzenie Bogurodzicy do świątyni", Zwiastowanie", Spotkanie Pańskie") symbolizuje związek Starego i Nowego Testamentu.] vélum [1. (lat.): 1. függöny, mellyel az ajtók nyílásait az ajtószárnyak helyett ellátták; a császári palotában külön tisztségviselők, a velarii húzták szét a belépő előtt. Oszlopcsarnokokban a vela a közönséget a nap sugarai, eső és szél ellen védték, épp úgy, mint a színházakban v. amphitheatrumokban, ahol a nézőtér (cavea) fölé feszítették ki. 2. vitorla. 3. A

109 7399 liturgiában: a) vélum calicis: kehelyborító kendő, mely a palla fölött letakarja a kelyhet a fölajánlásig és az áldoztatás után; b) vélum humerale cm széles, kb 2,5 m hosszú, selyemből v. más nemes szövetből készült stóla (liturgikus ruhák), melyet a pap az Oltáriszentség hordozásakor és ünnepélyes szentségi áldáskor visel; c) a cibórium kis selyem köpenye. 2. lepel, fátyol; a kat. egyházban 1. a miseruhával ugyanabból a kelméből készült kendő, mellyel a kehely befedetik; 2. fehér gyolcsból vagy selyemből készült, arannyal himzett kendő, mellyel a pap a szentségmutatót kezeibe veszi; 3. A miséző kelyhet a felajánlásig, majd az áldoztatás után borító kehelytakaró. Színe és anyaga megegyezik a miseruháéval.] welur [1. fr. velours 'aksamit; meszek, puszek'; ze st.prowans. velos od łac. villosus 'kosmaty' z villus 'kłak, strzępek sierści, włosów'; aksamit; tkanina drapana i strzyżona, naśladująca aksamit; skóry na cholewki i lekkie obuwie, garbowane chromowo, o powierzchni aksamitnej, barwione; por. welwet; 2. tkanina podobna do aksamitu; 3. skóra cielęca, barania, świńska lub kozia o aksamitnej powierzchni. 4. rodzaj delikatnego i nisko strzyżonego aksamitu jedwabnego używanego do produkcji odzieży damskiej; 5. wełniana materia o splocie płóciennym albo skośnym, tkana z przędzy zgrzebnej lub z użyciem przędzy czesankowej (jako osnowy). Falowana, drapana i strzyżona, może być kolorowo tkana bądź jednobarwna. Produkuje się z niej okrycia zimowe. 6. ciężka odmiana flauszu] velúr [1. Velours (velúr): Ványolt és bolyhozott gyapjúanyag rövid bolyhokkal, általában száliránnyal. Fogása bársonyos (franciául a velours bársonyt jelent). A nehéz, szálirány nélküli minőségeket flausch-nak nevezzük. 2. Gyapjúszövet rövid bolyhokkal, általában száliránnyal. Ha a bolyhok magasabbak, akkor flausról beszélhetünk.]; (skóra barania) bárányvelúr, bárány velúrbőr, melynek gyapjas oldalát (szőr) laposra nyírják, és befelé viselik [1. Bársonyos felszínű bőr. A bőr belső oldala (húsoldal) van megnyúzva és letisztítva. 2. A bőr belső oldala (húsoldal) csiszolt.] welur [miękka, delikatna tkanina o grubej runowej powierzchni; jej przeciągnięte runo tworzy nie cięte oczka. Stosowany do damskich formalnych sukienek i płaszczy] epinglé (1) [Vastag, puha, finom szövet felvágatlan plüsshurkokkal. Női ruhák és kabátok, nehezebb kivitelben bútorhuzatok gyártására használják.] welur (skóra barania) bárány velúr [Velúrbőr, mely a bárány bőréből készül. A bárány irháját megnyírják, és ezt befelé fordítva hordják.] welur, materiał welurowy (1) [tkanina wełniana, która jest miękka w dotyku i posiada podobne do aksamitu, grube, krótkie runo, które pokrywa jej skośny lub atłasowy splot. Jest średnio lub bardzo ciężka, wytworzona z pojedynczych zgrzeblonych przędz. Stosowana do damskich i męskich płaszczy. Nazwa pochodzi o francuskiego słowa ("velours" = aksamit). V. jest szeroko, ale niepoprawnie znany jako flausz.] velúr kabátszövet [Közepes súlyú vagy nehéz, puha, bársonyszerű gyapjúszövet, rövid száltakaróval, amely elfedi a szövet sávolyvagy atlaszkötésű szerkezetét. Egyágú kártolt fonalakból szövik és férfi- és női kabátok készítésére használják. Lásd még: velúr.] welur, materiał welurowy (2) [określenie stosowane głównie odnośnie tkanin o krótkim runie.] velúr (1) [Viszonylag vastag, bársonyszerű száltakaróval rendelkező szövött vagy kötött kelmék gyűjtőneve, amelyek egy alapkelmeszerkezetből és egy, a bársonyszerű felület kialakítására szolgáló fonalrendszerből állnak. Az elnevezés a francia "velour" szóból származik, aminek jelentése: bársony.] welur, welwet, aksamit [tkanina z grubą, bardzo niską i lekką okrywą włosową. Jest ona uformowana z nici osnowy jedwabiu naturalnego lub sztucznego, bawełny lub wełny na bazie tkanin o płóciennym lub diagonalnym splocie. Tkanina jest zazwyczaj bawełniana ale w droższych przypadkach zrobiona jest z jedwabiu naturalnego. Wykorzystywana jest na damskie wyroby bankietowe lub wizytowe.] velúr (2) [Alacsony száltakaróval rendelkező bolyhos kelme, amelynek felülete vékony, finom szálakból áll. A bolyhos felület a láncfonalat alkotó természetes vagy mesterséges

110 7400 selyemfonalak, pamut- vagy gyapjúfonalak szálaiból képződik, a kelme alapját vászonvagy sávolykötésben szövik. A kelme többnyire pamutból készül, de drágább változataiban valódi selyemből is készítik. Leggyakrabban női ruhák anyagául szolgál.] welurowy, -a, -e velúrweluwać [głosować] [Teatr Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] szavazni, voksolni welwet [1. gładka lub prążkowana, lśniąca tkanina bawełniana, podobna do aksamitu; 2. miękka skóra wykończona od strony lica przez oszlifowanie; 3. tkanina runowa o podłużnych wąskich prążkach utworzonych z okrywy włókien. Jednobarwna lub drukowana. Używana na sukienki, ubranka dziecięce.] velvet [1. A bársony angol megfelelője. A kifejezést a nem valódi bársonyra használják, ahol a bolyhok a keresztirányban beillesztett anyag által keletkeznek. Ezt a kifejezést használják valódi bársonyra is, ha a bolyhokat a láncok képzik. 2. A bársony angol neve, ami franciául velours. A kifejezést a láncbársonyra (valódi bársony) és a vetülékbársonyra (nem valódi bársony) alkalmazzák.]; bársony; pamutbársony, kordbársony, kordbársony, manchesteri bársony [pamutbársony, melynek bolyhos felülete a pótvetülék felmetszése folytán áll elő] welweton (welwet) [technol.1. miękka, bawełniana tkanina odporna na zgniecenia, zwykle jednobarwna, głównie do wyrobu ubrań sportowych. 2. Tkanina bawełniana lub wiskozowa.] velveton [1. pamutbársony: Bolyhozott és csiszolt felületű bársonyimitáció, mely optikájában a vadbőrre hasonlít. Egyéb elnevezések: barackbőr vagy düftin. 2. Bársonyimitáció bolyhozott és csiszolt felülettel, amely optikájában a vadbőrre emlékeztet. Egyéb elnevezések barackbőr (peau de pêche), düftin (duvetine)] welwetowy, -a, -e bársony-, kord-, kordbársonywelwetowa marynarka bársonykabát, kordbársony kabát wełenka gyapjúcska wielbłądy, króliki, zające). Owcza wełna ma najszersze zastosowanie w przemyśle włókienniczym; wełna z wielbłąda i kozy jest także popularna, jednak mniej. Włos jest to włókno keratynowe, które wyrasta ze skóry.(keratyna składa się z węgla, wodoru, azotu, tlenu i małej proporcji siarki). Wyróżniamy włos puszysty (który jest delikatny i często kręcony) oraz doghair (bardziej szorstki i prostszy). Selektywna hodowla konkretnych zwierząt w szczególności zwierząt służy eliminacji lub redukcji ilości doghair, aby powstawały jedynie delikatne, długie włosy puszyste. 5. przędziwo uzyskane z sierści zwierząt, między innymi lam, królików, owiec, wielbłądów, kóz i innych. Stanowi surowiec do produkcji dzianin, tkanin i włóknin. Stosowana do wyrobu odzienia od czasów starożytności. Istnieje wiele rodzajów wełny, w zależności od gatunku zwierzęcia, z którego jest pozyskiwana a także od sposobu pozyskania. Wyróżniamy wełny owcze: merynos, szewiot, szetland; królicze: angora; kozie: moher i kaszmir; wielbłądzie: kamel, vikunia lub wełnę z lamy alpakę. Jeśli chodzi o pozyskiwanie wełny to rozróżniamy wełnę żywą, czyli pochodzącą z okresowego strzyżenia żywych zwierząt; garbarską z obróbki skór w garbarniach; skórną, która pochodzi od zwierząt ubojowych; futrzarską z odpadów przy produkcji futer oraz wtórną, pozyskiwaną dzięki rozwłóknieniu ścinków lub starych wyrobów wełnianych. 6. biała wełna symbolizuje obmytego z grzechów człowieka co może być dokonane tylko przez krew Chrystusa. W Starym Testamencie mieszanie wełny i lnu było zakazane, co wskazuje na to, że chrześcijanin nie powinien mieszać spraw cielesnych z duchowymi.] gyapjú [az állatoknak összefüggő darabokban lenyírható szőrköntöse, szűkebb értelemben a juhok szőrzete (1Móz 38,12)]; posztó; (sukno) gyapjúszövet; fonal [1. Az állatok bundájából nyert textilipari nyersanyag, amihez úgy jutnak hozzá, hogy az arra alkalmas állatokat (pl. juhot, kecskét, bizonyos teve- és lámafajtákat, nyulat stb.) időnként megnyírják. A legáltalánosabban használt gyapjúfajta a birkagyapjú. Az állatok szőrzetét alapvetően fehérje (keratin) alkotja. Bundájuk kétféle szőrtípusból áll: a finom, sokszor göndör pehelyszőrből és a durvább, egyenes szálú felszőrből. A felszőrök az eső, hó ellen, a pehelyszőrök a wełna [ang. Wool, niem. Wolle 1. sierść owiec, wielbłądów, kóz i niektórych innych zwierząt; 2. przędza otrzymana z tej sierści; też: wyrób z tej przędzy; 3. okrywa włosowa owiec, kóz, wielbłądów, lam; włókna i tkaniny wytwarzane z tego surowca; 4. naturalne włókno zwierzęce, które jest uzyskane poprzez cięcie, rozczesywanie lub epilację włosów lub sierści zwierząt (np. Owce, kozy,

111 7401 hideg ellen védik az állatot. 2. Természetes szálú anyag, könnyen összemegy, mivel minden szál "hártyája" fedi egymást. Megkeményedik és filcesedik. Érintése meleg, kezdetben ellenáll a nedvességnek. Ideális bútorszövetnek és függönynek. 3. Erősen bolyhozott anyagok, melyek eredetileg sportos divat volt. Ár szempontjából legtöbbször kémiai fonalból készül, ami drágább minta a gyapjú vagy a pamut. 4. Juhoknak és más vastagprémű állatoknak a szőre; tilos volt a gyapjút lenfonállal egybeszőni (3Móz 19,19; 5Móz 22,11).] wełna, filc [1.Płaszcz wełniany Płaszcz wykonany z owczej wełny składającej się z puszystych włókien. Są one otrzymywane poprzez strzyżenie zwykle żyjących zwierząt.po strzyżeniu wełna pozostaje ze sobą w jednej całości posklejana potem, zabrudzeniami. Zwykle owca strzyzona jest przynajmniej raz na rok. Wskutek częstego strzyzenia otrzymywana jest krótka wełna. Niestrzyżona śerść może mieć negatywny wpływ na zdrowie owcy szczególnie latem. Waga wełny zależy od pożywienia, płci, wieku, klimatu. Waga wełny z dobrze odżywionej i utrzymanej owcy wynosi ok. 4-7 kg. Wełna jest dzielona na klasy w zależności od jakości. Najlepsza wełna uzyskiwana jest z okolic łopatek i bioder, gorsza jakośc jest z pleców, najgorsza jest z nóg, głowy i ogona. 2. Runo płaski wyrób włókienniczy] bunda [A juhok szőrzete, amely hosszú, vastag felszőrökből és lágy, finomszálú pehelyszőrökből áll. (Lásd: birkagyapjú, juhgyapjú.) A gyapjúszálak csoportosan, pászmákban nőnek, több pászma egyesüléséből fürtök keletkeznek, és a fürtök összessége a bunda. A bundát az élő állatról nyírással távolítják el. A lenyírt bunda egyben marad, mert a beleragadt verejték, zsír és egyéb szennyeződés (pl. bogáncsok) egyben tartják. A juhokat évente egyszer vagy többször nyírják, az évi nyírások száma a gyapjú hosszát és a gyapjúhozamot befolyásolja: többször nyírva rövidebb szálú, de a lenyírt gyapjú össztömegét tekintve nagyobb évi hozamot kapunk. A tavaszi nyírás rövidebb szálú gyapjút eredményez, a késői nyírás viszont az állat egészségére lehet ártalmas (megfázás veszélye). Az egy-egy állatról lenyírható gyapjúmennyiség a juh fajtájától, korától, egészségi állapotától, táplálkozásától, a nyírás időpontjától stb. függően 2-7 kg. Az állat különböző testrészein általában különböző finomságú szálak nőnek, ezért a lenyírt bundát a további feldolgozás során szétszedik és a különböző finomságú bundarészeket szétválogatják. A legjobb minőségű gyapjú rendszerint a vállakon, a legrosszabb minőségű a lábakon, a fejen és a farokrészen van, az állat hátán közepes minőségű gyapjú található. 2. Bundának nevezik a rendezetlen szálhalmazból álló lapszerű, nem túl vékony képződményt is, ami pl. egyes nemszőtt kelmék alapját képezi. Ha ez a rendezetlen szálakból álló lapszerű képződmény nagyon vékony, akkor a neve: fátyol. Bundát ilyen fátylak többszörös rétegezésével is készítenek.] wełna angorska angóragyapjú wełna czesankowa; wełna czesana fésűsgyapjú (hosszú szálú, a legjobb minőségű gyapjú) [a fésűsfonal előállítására alkalmas, kiegyenlített, erős, rugalmas szálú, 6 cm-nél hosszabb fürthosszúságú gyapjú elnevezése.]; kártolt gyapjú wełna czesankowa wełna drzewna [cienkie wiórki drzewne używane do opakowania delikatnych przedmiotów lub owoców, stosowane też do produkcji płyt budowlanych] fagyapjú, fa gyapjú; fagyapot wełna jagnięca [wytwarzana z mocnych, raczej sztywnych, przędziona z sierści psa, i z cienkiego, miękkiego, pofalowanego puchu. Otrzymywana z lamy, z rodziny przeżuwaczy, która może osiągnąć wysokość 160 cm i zamieszkuje w górach Południowej Ameryki. Strzyżenie odbywa się raz na dwa lata, aby zapewnić

112 7402 zwierzętom ochronę przed ciężkimi warunkami w górach; uzyskuje się około 2 kg - 4 kg włókna. Wykorzystuje się do produkcji wysokiej jakości tkanin z okrywą na płaszcze i cienkie koce.] lámagyapjú [A tevefajtákhoz tartozó, Dél- Amerikában élő láma szőre. Az állat bundáját egyenes, meglehetősen merev felszőrök és puha, göndör pehelyszőrök alkotják. Kétévenként nyírják, hogy meghagyják az állatoknak az időjárás viszontagságai elleni védelmet; nyírásonként egy-egy állatról 2-4 kg gyapjút nyernek. Női és férfiruhák, felöltők, bélésanyagok, takarók készítésére használják.] wełna kędzierzawa göndör gyapjú wełna koloru naturalnego nyers, természetes színű gyapjú wełna martwa [wełna zdjęta ze zwierząt martwych lub z ich skór] holt gyapjú wełna Merynosowa [bardzo zwarta wełna z owiec Marynosowych, które pierwotnie były hodowane w Hiszpanii, później we Francji, a następnie w Europie. W dzisiejszych czasach hodowane są w Australii. Wełnę Merynosową stosuje się w produkcji wysokiej jakości tkanin i dzianin wełnianych.] merinó gyapjú [Spanyolországból származó, később Európa más országaiban is tenyésztett finomgyapjas juhok szőre. Manapság főleg Ausztráliában és Dél-Afrikában tenyésztik mm szálhosszúságú, erősen göndör, matt, lágy és finom gyapjúfajta. Nagyon egyenletes és rugalmas szálak. Kiváló minőségű gyapjúszövetek készítésére használják.] wełna mineralna [materiał izolacyjny w postaci krótkich, szklistych nici otrzymanych ze stopionego bazaltu, żużlu lub dolomitu] ásványi gyapjú; kőgyapot wełna moherowa [ma włókna o długości 20 mm - 30 mm, najczęściej występuje w śnieżnej bieli, ale może też być czarna lub szara; jest bardzo delikatna i elastyczna, ma mocny skręt i wysoko jedwabisty połysk. Jest otrzymywana z kóz angorskich, które hodowane były z Azji Mniejszej; w dzisiejszych czasach hoduje się je w krajach byłego Związku Radzieckiego, Jugosławii, Hiszpanii, Południowej Afryce i Australii. Stosowana w produkcji tkanin na damskie płaszcze, w błyszczących i delikatnych materiałach w celu nadania miękkości i metalicznego połysku.] moher gyapjú [Az angórakecske bundájából nyert mm hosszú, legtöbbször hófehér, ritkábban fekete vagy szürke szálak; nagyon finomak, rugalmasak, fényesek, erősen göndörödnek. Az angórakecske eredetileg Törökországban élt, de tenyésztik Dél-Afrikában, Ausztráliában, Spanyolországban, a Balkánon, a volt Szovjetunió egyes területein és Észak- Amerikában is. Puhasága és szép fénye miatt nagyon finom, fényes kelmék állíthatók elő belőle, amiből főleg kabátszöveteket és felsőruházati kötöttárut készítenek.] wełna owcza [naturalne włókno zwierzęce otrzymane z owcy. Składa się z wełny, która jest tworzona za pomocą nieprzerwanej powłoki czystych włosów. Dolna powłoka tworzy dół krótkich, czystych, łukowych włosów; Zewnętrzna powłoka składa się z dłuższych, bardziej szorstkich włosów. W zależności od jakości zwłaszcza czystości wełny, wyróżniamy następujące rodzaje owcy: a) owca z czystą wełną bez włosów sztywnych (zwłaszcza owca merynos)] birkagyapjú, juhgyapjú [A juh szőrzete, a textilipar számára a természetes szálasanyagok egyik legfontosabb fajtája. (A magyarban önmagában a "gyapjú" szó általában a juhgyapjút jelenti.) A juh szőrzetében a hosszú, vastag "felszőrök" az eső és hó ellen, a lágy, finomszálú, pelyhes "pehelyszőrök" a hideg ellen védik az állatot. A textilipar szempontjából megkülönböztetünk a) finom gyapjút adó juhokat (merinó fajták), b) hosszúszálú gyapjút adó fajtákat (pl. cheviot, lincoln), c) crossbred - keresztezett - fajtákat és d) durva gyapjút adó juhokat (pl. karakül, racka, cigája).] wełna płaszczowa kabátnak való gyapjúkelme vicuna

113 7403 wełna vicuna [wełna z vicua (z rodziny Camelidae), charakterystyczna z powodu jej delikatnych, krótkich puszystych włosów (50 mm - 80 mm) i dłuższych doghair, których długosć może dochodzić do 130 mm. Sdtosowane w produkcji tkanin o bardzo wysokiej jakości prznaczonych na płaszcze i koce.] vikunya (gyapjú); Vikunya-gyapjú [1. A lámafajták közé tartozó vikunya Dél- Amerikában, a magas hegyekben vadon él. Bundája rövid (50-80 mm) pehelyszőrből és hosszabb, akár 130 mm-t is elérő felszőrből áll. Nagyon drága, kiváló minőségű kabátok és takarók nyersanyagaként használják.2. a dél-amerikai Andok hegyvidékein élő különleges állatok befogása és nyírása után kapott jó minőségű gyapjú. A világ egyik legdrágább állatának tartott vikunya gyapja annyira finom, hogy az aranynál is drágább. A vadon élő állatokat a nyírás után szabadon engedik a helybéliek. A nagy becsben tartott hegyvidéki állatok hagyományos befogását és megnyírását chaccu-nak hívják az indiánok. Az Inka birodalom idején a király jelenlétében zajlott a szertartás, amely akkor meglehetősen véres véget ért. A nyáj több állatát feláldoztak az isteneknek. Ilyesmit ma már nem tesznek az inkák leszármazottai, akiknek más megélhetési forrásuk nincs a kopár Andokban, mint a vikunya gyapja, amely olyan finom, hogy az aranynál is többet ér.] wełna wielbłądzia [włosy dwu- lub jednogarbnego wielbłąda, powstały z szorstkich włosów (między 60 mm a 100 mm w długości), w kolorze ciemnym brązowym lub czarnym. Ma delikatne, wygięte w łuk (o długości między 100 mm a 160 mm)w kolorze żółtawo czerwonym lub piaskowym brązowym. Spód jest przędzony w wełniane przędze w połączeniu z wełna owczą lub innymi włóknami, w celu wytworzenia tkanin na płaszcze i koce. Włosy sztywne SA przędzone w szorstkie przędze zgrzeblone do zastosowania w produkcji filcu i dywanów. Najczęściej stosowany jest w Chinach, Mongolii, stanów byłego USSR i Afryce.] teveszőr [A baktrián (kétpúpú) vagy a dromedár (egypúpú) ill. az ezek keresztezésével kialakított bokharai teve szőre, ami részben mm hosszú, durva felszőrből, részben finom és lágy, mm hosszú pehelyszőrből áll. Feldolgozás előtt ezeket fésüléssel szétválasztják. Színe sárgásbarna. Tisztán, vagy gyapjúval, esetleg más szálakkal keverve dolgozzák fel. Drága női és férfikabátok, takarók készítésére szolgál, a gyengébb minőségű szálakból szőnyeget és melegbéléseket állítanak elő. A teveszőr-kivitel szempontjából a legfontosabb Kína, Mongólia, Afrika és néhány más közép-ázsiai ország.] Azokban a napokban pedig eljöve Keresztelő János, aki prédikál vala Júdea pusztájában. És ezt mondja vala: Térjetek meg, mert elközelített a mennyeknek országa. Mert ez az, akiről Ézsaiás próféra szólott ezt mondván: Kiáltó szó a pusztában: Készítsétek az Úrnak útját, és egyengessétek meg az Ő ösvényét. Ennek a Jánosnak a ruhája pedig teveszőrből vala, és bőröv vala a dereka körül, elesége pedig sáska és erdei méz." (Mt ) wełna z alpaki [Cienka, miękka, błyszcząca, sierść alpaki, przeżuwaczy z rodziny wielbłądowatych, które zamieszkują Andy w południowej Ameryce, często na ekstremalnych wysokościach około 6000m. Ich okrywa jest rezultatem adaptacji do otoczenia. Strzyżenie odbywa się raz na dwa lata i tylko w partiach, krtóre pozwolą na przetrzymanie i ochronę przeciwko surowym warunkom; wydajność jest pomiędzy 2kg a 4kg. Wykorzystywane w produkcji tkanin połyskliwych i wysokiej jakości tkanin z przędz zgrzebnych typu wełny wielbłądziej. Tkaniny produkowane z wełny z alpaki mają tę samą nazwę. Czasami określenie wełna alpaka jest używane dla materiałów produkowanych z wełny alpaki.] alpakagyapjú [1. Egy Dél-Amerikában, az Andok 6000 méteres magasságaiban honos lámafajta, az alpaka finom, puha, fényes szőre, ami épp az ottani időjárási viszonyok hatására alakult ki ilyenre. Az alpakát kétévenként nyírják, de akkor is csak részben, hogy ne fosszák meg a mostoha körülmények között védelmet adó bundájától. Egy állat egy-egy nyírásnál 2-4 kg szőrt ad. Az alpakagyapjút lüszter szövet és más drága, teveszőr típusú szövetek készítésére használják, és ebből készül az alpaka szövetnek nevezett ternék is. 2. Az alpaka gyapjú erősebb és háromszor melegebb a juh gyapjúnál. Rendkívűl puha, selymes, érintése a kázsmirra emlékeztet. Az alpaka gyapjú mikroszkopikus levegőbuborékokat tartalmaz, ami a könnyű súlyt garantálja. Mindez kombinálva a magas hőmegtartó tulajdonsággal, rendkívűl jó minőségű gyapjút eredményez. Mivel a gyapjú lanolint nem tartalmaz, ezért viselése viszketést nem okoz. Vigyázzunk azonban amikor alapaka termékeket vásárolunk. Egyes országokban engedélyezett az alpaka gyapjút más állatok, pl. lámák szőrével kombinálni (ez a nagyságrend a 40%-ot is elérheti), ami bőrirritációt okozhat. Ha a termék címkéjén 100% alpaca szerepel,

114 7404 akkor is a legjobb ha a bőrünkön teszteljük a gyapjú minőségét.] wełna z angory [Uzyskiwana od królika angorskiego przez strzyżenie albo depilację. Główne regiony, w których jest hodowany to Europa i wschodnia Azja. Jego siedliskiem jest Turcja i rejony Morza Czarnego. Królik angorski został sprowadzony do centralnej Europy z Francji w drugiej połowie dziewiętnastego wieku. Wełna z angory jest jednym z najdoskonalszych włókien ze wszystkich - jest miękka, lekka, ciepła i stosunkowo długa (może mieć nawet 60mm). Wydajność waha się pomiędzy 0.9kg i 1.1kg wełny rocznie. Wykorzystywany w produkcji materiałów tekstylnych i robótek na drutach, występuje głównie w mieszankach z wełną i innymi włóknami w granicach 100%. Produkty wyróżnia ich lekkość, miękkość i ciepło. Bardzo odpowiednia do produkcji bielizny pościelowej dla szpitali.] angóragyapjú [Az angóranyúl lenyírt vagy kitépett szőre. Az angóranyúl fő élőhelye Törökország és a Fekete-tenger vidéke, de Európában és Kelet-Ázsiában is tenyésztik. Közép- Európába Franciaországon át került a 19. század második felében. Bundájának viszonylag hosszú (akár a 60 mm-t is elérő) szálai a legfinomabb textilszálak közé tartoznak: puhák, könnyűek, melegtartók. Egy-egy angóranyúl évente 0,9-1,1 kg szőrt ad. Készítenek belőle szövetet és kötöttárut egyaránt, főleg gyapjúval vagy más szálakkal keverve. A belőle készült termékek kitűnnek könnyű súlyukkal, puhaságukkal, melegtartásukkal. Kitűnően beváltak kórházi ágyneműk készítésére.] wełna zabiegła się w praniu a gyapjú a mosásban összement wełna zgrzebna [wełna przeznaczona na grubsze tkaniny] vastagabb szövet céljára szánt gyapjú wełna żywa [wełna zestrzyżona z żywych zwierząt] I. élő gyapjú (állaton); II. Kizárólag azok a gyapjú-anyagok, melyek ólom hozzáadása nélkül közvetlenül a gyapjúból készül. A Nemzetközi Gyapjú Titkárság csak ezt a minőséget tűnteti ki gyapjúpecséttel és a tiszta élő gyapjú kifejezéssel. A tiszta élő gyapjú alkalmazkodik a hőmérséklethez, nyáron hűsít, télen melegít. wełniak [gruba tkanina samodziałowa tkana zwykle w barwne pasy; też: wyrób z tej tkaniny] háziszövésű gyapjúszövet; gyapjú ruhadarab (paraszti) wełniany, -a, -e gyapjú-, gyapjúból való, gyapjúszerű wełniana tkanina Kazan [miękka, dwustronna, ciężka, zgrzebna wełniana tkanina, której okrywa przykrywa jej płócienny lub cztero skokowy podwójny splot diagonalny. Kazan jest wykorzystywany w produkcji damskich koszul i sukienek. Nazwa pochodzi od Tatarskiego miasta Kazan, które było rejonem słynącym z produkcji tego typu tkaniny.] Kazan szövet [Nehéz, puha, mindkét oldalán bolyhozott gyapjú típusú szövet, száltakarója elfedi a vászon- vagy négyfonalas kétoldalú atlaszkötésű szerkezetet. Női blúzokat és ruhákat készítenek belőle. Az elnevezés a tatárföldi Kazan helység nevéből származik, itt készítették először ezt a szövetfajtát.] wełniana suknia gyapjúruha (női) Wełnianka (Eriophorum) [1. roślina o okwiecie przekształcającym się w czasie owocowania w biały puch; 2. rodzaj roślin należący do rodziny ciborowatych. Należy tu około 25 gatunków występujących głównie w strefie klimatu chłodnego i arktycznego północnej oraz na terenach górskich półkuli północnej.] (növ.) gyapjúsás (Eriophorum) Wełnianka pochwowata (Eriophorum vaginatum L.) [gatunek rośliny z rodziny ciborowatych (Cyperaceae) (turzycowatych). Występuje w umiarkowanej strefie od niżu po piętro alpejskie w Europie, Ameryce Północnej i Azji. W Polsce występuje na niżu oraz w górach.] Hüvelyes gyapjúsás (Eriophorum vaginatum, Cyperaceae) Wełnianka szerokolistna (Eriophorum latifolium) [gatunek rośliny z rodziny ciborowatych (Cyperaceae) (turzycowatych).] -

115 7405 széleslevelű gyapjúsás (Eriophorum latifolium) a palkafélék (Cyperaceae) családjába tartozó, Magyarországon védett növényfaj Wełnianka wąskolistna (Eriophorum angustifolium) [gatunek rośliny z rodziny ciborowatych. Roślina dość pospolita na terenie Polski.] keskenylevelű gyapjúsás (Eriophorum angustifolium Hunck) a sásfélék (palkafélék) családjába tartozó védett növény. [Sík- és dagadó-, átmeneti lápokon szinte egész Európában elterjedt, nálunk a középhegységi, dunántúli és a Duna-Tisza közi mészkerülő, tőzegmohás és üde lápréteken, magassásosokban szórványosan fordul elő.] wełniarstwo gyapjúipar wełniarz gyapjúkereskedő wełnisty, -a, -e [1. o zwierzętach: porosły wełną; też: hodowany ze względu na wełnę; 2. kędzierzawy, skręcony; 3. podobny do puszystych kłębów nieprzędzonej wełny] gyapjas, hullámos wełnista owca gyapjas bárány wełniste włosy göndör v. kondor haj wełnopodobny, -a, -e [przypominający wełnę] gyapjúhatású, gyapjúszerű Wełtawa [(czes. Vltava, niem. Moldau) najdłuższa rzeka w Czechach, lewy, największy dopływ Łaby. Długość km, powierzchnia zlewni - 28 tys. km².] Moldva (csehül: Vltava) [Csehország egyik legfontosabb, egyben leghosszabb, nemzetinek számító folyója] wemknąć się wmykać się [daw. wejść gdzieś ukradkiem] bújni, belebújni, belecsúszni, belopódzni, titokban besurranni v. beosonni wemknąć się cicho do mieszkania csöndben besurranni a lakásba wemknięcie się belopódzás, besurranás wemknięcie się do miasta besurranás a városba wena [łac. vena, anat., geol. 'żyła; kanał; przyrodzenie; charakter; skłonność; natchnienie; uzdolnienie'; 1. zapał twórczy, natchnienie; 2. szczęście sprzyjające komuś, zwłaszcza w grze; 3. natchnienie twórcze; łatwość tworzenia, werwa; przest. powodzenie, szczęście, zwł. w grze; przest. anat. żyła.] (lat.) véna (vena); (orv.) (żyła) gyűjtőér, visszér, vivőér; (átv.) ér, tehetség, fantázia, véna; alkotói, főleg írói tehetség, költői tehetség, írói véna; (hazárdjátékban) szerencse, disznó, malac wena poetycka költői tehetség v. véna wena twórcza alkotói tehetség Wendelin [imię męskie o nieustalonym do końca pochodzeniu, ale przyjmuje się, że stanowi ono skróconą formę imion germańskich dwuczłonowych, takich jak Wendelbert, Wendelmar, Wendelgart. Pierwszy człon, Wendel-, najprawdopodobniej oznaczał "pochodzący z plemienia Wandalów". Św. Wendelin był pasterzem i być może mnichem, według tradycji przybyłym z Irlandii.] Vendel [ Német eredetű név, Wendelin név rövidülése, ez pedig a Wendelmar névből származik. Jelentése a vandálok népéhez tartozó] Święty Wendelin [Według legendy irlandzko szkocki królewicz, który porzucił dostojeństwa i żył jak pustelnik. Zmarł w 617 roku.] Vendel [kora középkori szent ( 617). A pásztorok pártfogója, és Magyarországon a szőlőskerteknek is védője.] wendeta, vendetta (kwawa zemsta) [wł. 'zemsta, odwet' z łac. vindicta 'ratunek; zemsta; kara' od vindicare,1. krwawa zemsta dokonywana zwłaszcza przez członków włoskiej mafii; 2. wróżda, krwawa zemsta rodowa, odwet rodu za krzywdę wyrządzoną jednemu z jego członków (na Korsyce i Sycylii do pocz. XX w.).] (ol.) vendetta; bosszú, vérbosszú Wenecja [była państwem-miastem, na wzór greckich poleis, jej ustrojem była republika] Velence Wenecja (wen. Venezsia/Venexia, wł. Venezia, łac. Venetia) [miasto i gmina na północy Włoch nad Adriatykiem, stolica regionu Wenecja Euganejska; 2. miasto i gmina na północy Włoch nad Adriatykiem, stolica regionu Wenecja Euganejska.] Velence (olaszul Venezia, velencei nyelvjárásban Venezsia) [a lagúnák városa, az észak-olaszországi Veneto régió székhelye] Wenecja [wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie żnińskim, w gminie Żnin na przesmyku jezior: Biskupińskiego, Weneckiego i Skrzynka.] Wenecja (lengyel falu) Velence [miasto w komitacie Fejér w północnozachodnich Węgrzech, na północnym brzegu jeziora Velence. Ośrodek letniskowy, kąpielisko, tor kajakowy,

116 7406 muzeum rybołówstwa. Nazwa miasta - Velence znaczy po węgiersku "Wenecja" - pochodzi od weneckich rzemieślników, osiedlonych w tej okolicy przez króla Macieja Korwina.] Velence [egy város Fejér megyében, a Gárdonyi kistérségben. A város déli része, Velencefürdő, főként üdülőtelep.] wenecjanin [mieszkaniec Wenecji] velencei ffi Wenecka (tkanina) [spilśniona, cienka, błyszcząca wełniana tkanina, która jest miękka w dotyku i ma delikatne prostokątne sploty dwuprawe; w splocie osnowowym pięcionitkowym jedwabie lub wzmocnionym pięcionitkowym jedwabie ze zgrzeblonych i średnio-cienkich czesankowych przędz. Czasami jest czesana. Stosowana do płaszczy damskich i męskich. Nazwa jest nadana ze względu na podobne tkaniny jedwabne oryginalnie produkowane w Wenecji.] Velencei szövet [Finom, fényes, puha, telt fogású gyapjú típusú szövet, finom átlós bordázattal. Ötfonalas lánc oldalú atlaszkötésben, vagy megerősített ötfonalas atlaszkötésben szövik finom kártolt fonalakból és közepes finomságú fésült fonalakból. A hátoldalát esetleg felbolyhozzák. Férfi- és női kabátok készítésére szolgál. Elnevezését egy hasonló selyemszövetről kapta, amit Velencében készítettek.] wenecki, -a, -ie [przymiotnik od: a) Wenecja (miasto we Włoszech); b) Wenecja Euganejska (kraina historyczna i region autonomiczny we Włoszech)] velencei wenecki diabeł furcsa öltözetű vadóc Wenera [zob. Wenus w zn. 1.] (csill., hitr.) Venus; (átv.) Vénusz weneracja [1. daw. szacunek, poważanie; 2. dawne określenie czci, szacunku] tisztelet, megbecsülés; (dawno) (ocenienie wartości) becslés, felbecsülés, értékelés; (átv.) nagyrabecsülés; hódolat, mély tisztelet, imádat wenerolog [specjalista w zakresie wenerologii] (lat.+gör.) venerológus (aki a nemibetegsékkel foglalkozik) wenerologia [dział medycyny zajmujący się leczeniem chorób wenerycznych] (lat.+gör.) venerológia; (orv.) az orvostudománynak a nemi betegségekkel foglalkozó ága wenerologiczny, -a, -e (lat.+gör.) venerológiai wenerować (dawno) becsülni, tisztelni, tiszteletreméltónak tartani wenerycznie nemileg weneryczny, -a, -e [dotyczący chorób przenoszonych drogą płciową] venereás; nemiweneryk [pot. osoba chora na chorobę weneryczną], weneryczka nemibeteg; venereás beteg; vérbajos, bujakóros Wenezuela (Boliwariańska Republika Wenezueli, República Bolivariana de Venezuela, nazwa wprowadzona przez Hugo Cháveza w 1999 roku) [państwo położone w północnej części Ameryki Południowej] Venezuela [ország Dél- Amerikában. Az ország nevének jelentése: kis Velence (a Venecia kicsinyítőképzős alakja spanyolul)] veni, Sancte Spiritus [łac., znijdź, Duchu Święty; początek i nazwa XII-wiecznej sekwencji mszalnej na Pentekost] - venisancte (lat.) ünnepélyes tanévnyitó mise, istentisztelet vagy ima wenta [daw. kiermasz, z którego dochód przeznaczony jest na cele dobroczynne] bazár v. vásár wenta dobroczynna jótékonysági bazár v. vásár wentyl [przest., techn. zawór] (lat.) ventil; szelep, szelentyű; szellőztető; (zene) szelepgomb [a réz fúvós hangszereken alkalmazott szelepes szerkezet, amellyel a csőmeghosszabbításokat a levegőjáratnak megnyitják] wentyl bezpieczeństwa [1. zawór otwierający się samoczynnie, gdy ciśnienie gazu albo pary w zbiorniku lub przewodzie przekroczy dopuszczalną wielkość; 2. o czymś, co przyczynia się do rozładowania napięć i konfliktów] biztonsági szelep, biztosító szelep wentyl gry (organy) játszószelep (orgona) wentylacja [1. łac. ventilatio 'przewiew(anie)' od ventilare 'przewiewać; kołysać; wachlować, wzniecać' z ventulus zdrobn. od ventus 'wiatr'; przewietrzanie (pomieszczeń); 2. wymiana powietrza w pomieszczeniach, odbywająca się samoczynnie lub za pomocą urządzeń; 3. system wentylatorów i innych urządzeń do odświeżania powietrza; 4. usuwanie powietrza z płuc podczas wydechu i napełnianie ich powietrzem podczas wdechu] (lat.) ventilláció; szellőzés, szellőztetés, légcsere; a gázok és a levegő mozgása

117 7407 wentylacyjny, -a, -e (lat.) ventillációs wentylator [urządzenie wirnikowe wywołujące ruch powietrza lub gazu] (lat.) ventilátor, ventillátor; szellőző; szellőztető készülék v. berendezés; szellőzőberendezés wentylator chłodnicy hűtőventilátor wentylatorowy, -a, -e ventilátoros, ventillátorwentylatorek kis ventilátor wentylować (lat.) ventillálni; szellőztetni, szellőzni, a levegő jár wentylowanie szellőztetés, ventillálás Wenus [1. Wenus: mit. rzym. bogini miłości; 2. Wenus: druga według oddalenia od Słońca planeta Układu Słonecznego; 3. piękna kobieta] Vénusz (a szerelem és a szépség latin istennője; bolygó); (csill.) az esthajnalcsillag, a Naptól számított második bolygó; (átv.) női szépség, gyönyörű nő, igazi szépség Wenus z Urbino [malowidło (akt kobiecy) pędzla włoskiego malarza Tycjana z 1538 roku. Uważany za jeden z najważniejszych dzieł malarstwa europejskiego.] Urbinoi Vénusz (Tiziano festménye, 1538) weń v. w niego belé WEP (ang. Wired Equivalent Privacy) [to standard szyfrowania stosowany w sieciach bezprzewodowych standardu IEEE Standard ten powstał w 1997 roku.] Wired Equivalent Privacy (WEP) = Vezetékessel Egyenértékű (Biztonságú) Hálózat (vezetékes szintű adatbiztonság) [mára már egy korszerűtlen algoritmus az IEEE ben megfogalmazott vezeték nélküli hálózatok titkosítására. A vezeték nélküli hálózatok rádiójelek segítségével sugározzák szét az üzeneteket, ami sokkal könnyebben lehallgatható, mint a vezetékes hálózatok. A WEP 1997-es bemutatásakor arra szánták, hogy hasonló bizalmas hálózatként működjön, mint egy általános vezetékes hálózat elején néhány komoly gyengeséget találtak rajta a kriptográfiai szakemberek, amik miatt ma a WEP protokollal titkosított hálózati kapcsolatokat percek alatt fel tudják törni egyszerű szoftverek segítségével. Néhány hónapon belül az IEEE egy új, a i szabványt indítványozta, hogy ellensúlyozza a problémát ban a Wi-Fi Alliance (= Wi-Fi Szövetség) kihirdette, hogy a WEP-et hatálytalanítja a Wi-Fi Protected Access (WPA) = Wi-Fi Védett Hozzáférés, ami a i módosítás része volt. Végül ben az egész i szabvány jóváhagyásakor (aka WPA2), az IEEE kijelentette, hogy mind a WEP-40, mind a WEP-104 érvénytelenné válik, mivel nem felelnek meg a biztonsági előírásoknak. A gyengeségei ellenére a WEP protokollt még mindig széles körben használják. Általában ez az első, amit a router-ek (= útválasztók) lehetőségként felkínálnak a felhasználó számára, mivel azokat elriasztják a különböző biztonsági szintek, amiket legfeljebb csak véletlenül használnak, így a hálózatukat sebezhetően hagyják átgondolt kompromisszumok helyett.] wepchnąć, wepchać wpychać [1. umieścić gdzieś coś lub kogoś, używając siły i pokonując opór; 2. pot. zmusić kogoś do przyjęcia lub kupna czegoś, używając siły lub podstępu; 3. pot. pokonując jakieś trudności, umieścić kogoś gdzieś, np. na jakiejś posadzie] belökni, betaszatani, bedugni, betolni, betuszkolni wepchnąć się, wepchać się wpychać się [1. pchając się, wejść do zatłoczonego pomieszczenia lub w ciasne miejsce; 2. pot. dostać się gdzieś, używając siły lub podstępu] benyomulni, behatolni wepchnięcie betaszítás, betuszkolás wepchnięcie się befurakodás weprzeć wpierać [1. silnie opierając się na czymś lub prąc na coś, przywrzeć do tego lub zagłębić się w to; 2. wpierać: wmawiać coś komuś] benyomni, beszorítani weprzeć się wpierać się [1. oprzeć się o kogoś lub o coś całym ciężarem; 2. prąc jeden na drugiego, przywrzeć do siebie nawzajem; 3. wedrzeć się, wcisnąć się gdzieś siłą] benyomódni, beszorulni; benyomakodni; benyomják, beszorítják egymást Wera [imię żeńskie pochodzenia łacińskiego, stanowiące żeńską formę łacińskiego imienia Werus (pierwotnie cognomen), równe wyrazowi pospolitemu vera "rzetelna, prawa, słuszna, sprawiedliwa". Forma ta jest również w użyciu jako zdrobnienie od imienia Weronika lub zachodnia adaptacja rosyjskiego imienia Wiera. Rozpowszechniła się ona być może pod wpływem działaczki socjalistycznej i

118 7408 komunistycznej Marii Koszutskiej, która przybrała pseudonim Wera Kostrzewa.], Weronka Vera [női név több név egybeesése: egyrészt a Veronika önállósult beceneve, másrészt a Veréna német Verena alakjából ered, továbbá a szláv Vera névből, amelynek jelentése: hit, végül a latin verus melléknév női alakjából, amelynek jelentése: igaz, igazmondó.]; a Weronika beceneve weranda [przybudówka przy domu, kryta dachem, bez ścian lub ze ścianami oszklonymi] (indusztáni ang.) veranda; (fedett) tornác; a házhoz épített, többnyire kiugró és üvegezett falu élőhelyiség weranda oszklona üvegezett veranda werandowy, -a, -e verandawerandka kis tornác werandować (leżeć na werandzie) fedett tornácon feküdni, pihenni v. tartózkodni; fekvőkúrát tartani [leżeć na werandzie w naszym domku: a verandán feküdni a házunkban] werandowanie verandán való tartózkodás, fekvőkúra, napozás v. napoztatás (verandán) werbalista fecsegő, szószátyár werbalizm [objaśnianie, nauczanie czysto słowne, nie poparte doświadczeniem, dowodami, faktami, konkretami; pustosłowie, czcze, jałowe, akademickie rozprawianie] (lat.) verbalizmus; a lényeget a szavak áradatába fullasztó nyelvhasználat; üres szószaporítás; (átv.) szóáradat, szóözön, szószátyárkodás, bőbeszédűség, szóbeszéd werbalny, -a, -e [późn.łac. verbalis 'słowny'; dosłowny] (lat.) verbális; szóbeli, szószerinti werbel [1. bęben opatrzony od spodu kilkoma rezonującymi strunami; 2. dźwięk wydobywany z tego instrumentu przez szybkie uderzanie na przemian dwiema pałeczkami; 3. (u Zygmunta Glogera) W XVIII w. wobec przechodzącego prezydenta miasta lub marszałka trybunału, jak również gdy niesiono na ratusz lub odnoszono krzyż prezydencki albo laskę marszałkowską, oficer na odwachu prezentował broń i warta biła werbel. Tak nazywano uderzenie w bęben po trzy razy.] dob, kisdob, katonai dob; (tryl) dobolás, dobpergés werbena; werwena [fr. verveine 'jw.' z łac. verbena bot. witułka]; Werbena ogrodowa (Witułka) [n.łac. Verbena 'jw.' z łac. l.poj. od verbenae 'gałęzie z poświęconych drzew lauru, oliwki i mirtu, używane przy zawieraniu przymierza, przy poselstwach, dla wieńczenia ołtarzy, dla ofiar domowych; farm. rośliny powściągające, chłodzące, jak cyprys, mirt, tamaryszek, róża, laur, bluszcz'; bot. witułka] (lat.) verbéna; (növ.) vasfű; vasfű v. verbéna (Verbena) a vasfűfélék vagy verbénafélék (Verbenaceae) családjának mintegy 200 fajt számláló, névadó nemzetsége werbena lekarska (Verbena officinalis) Verbéna; közönséges vasfű (Verbena officinalis) Werbena ogrodowa, witułka (łac. Verbena hybrida) kerti verbéna (Verbena Hybrida) [Peru és Brazília területén őshonos. Színei, változatos, illatos virágai az egyik legkedveltebb balkon-növénnyünkké tették.] Werbena pospolita (Verbena officinalis) [1. gatunek byliny z rodziny werbenowatych; 2. Bylina o łodydze wzniesionej, kanciastej, górą gałęzistej, wysokości do 70 cm. Liście naprzeciwległe, dolne niedzielone, górne 3-dzielne, nierówno wcinano karbowane; kwiaty drobne, długości 3-5 mm. Rośnie na suchych zboczach, przydrożach na niżu i pogórzu; u nas rozproszona. Roślina lecznicza, używana w medycynie ludowej w chorobach dróg żółciowych, nerek i innych. Kwitnie VI-IX.] Verbéna; közönséges vasfű (Verbena officinalis); acélfű, uborkafű [Parlagokon, kavicsos vízpartokon, utak mentén terem. Mindenütt

119 7409 igen gyakori cm magas, évelő növény, melynek szára átellenes ágas, élei érdesek. Alsó levelei nyelesek, a felsők ülők, lemezük szárnyasan szeldelt. Virágzata apró, lilás virágokból áll, végálló keskeny füzér. Júliusban, augusztusban virágzik.] werbować (werbuje) [1. namawiać kogoś do wzięcia udziału w czymś lub do przystąpienia do czegoś; 2. starać się o pozyskanie sobie zwolenników; 3. wcielać do wojska w ramach zaciągu] (ném.) (hist.) verbuválni; (wojsk) toborozni, újoncozni; (átv.) híveket toborozni werbować się [być werbowanym] betoborozzák werbowanie toborzás werbowniczy, -a, -e toborzówerbowniczy aki toboroz werbownik [osoba starająca się o pozyskanie zwolenników, namawiająca do udziału w czymś] toborzó, rábeszélő, verbuváló (ffi) werbunek (hist.) verbuválás, toborzás werbunek robutników munkástoborzás werbunkowy, -a, -e toborzásra vonatkozó weredyk [człowiek mówiący wszystkim prawdę w oczy, bez ceremonii, bez ogródek, prosto z mostu; por. verba veritatis] igazmondó, őszinte, egyenes ember werdykt [1. ang. verdict 'jw.' z łac. vere dictum 'słusznie powiedziane' od vere dicere 'mówić zgodnie z prawdą'; verus 'prawdziwy; słuszny'; orzeczenie ławy przysięgłych o winie oskarżonego; wyrok sądu; decyzja komisji sędziowskiej, jury; 2. orzeczenie sędziów, jurorów itp.; 3. wyrok sądu, orzeczenie ławy przysięgłych, decyzja komisji sędziowskiej, jury itp.] (lat.) verdikt; az esküdtszék határozata; esküdtszéki döntés, ítélet; igazmondás weredyczka [mówiąca prawdę bez względu na konsekwencje] (dawno) igazmondó, őszinte, egyenes nő v. lány weredyk [człowiek mówiący prawdę w oczy bez ogródek, szczery do bólu] (dawno) igazmondó, őszinte, egyenes ember weredyzm [mówienie prawdy bez względu na konsekwencje; charakter weredyka; prawdomówność] igazmondás, őszinteség; igazmondó, őszinte jellem wereszka [1. strzałka z ułamanem ostrzem, brzechwa; 2. (nazwa regionalna) dawniej kosz z pręci (witek) łozinowych służący do połowu ryb w korytach wąskich rzeczek używany na Polesiu Lubelskim w województwie lubelskim.] (wojsko) nyílvessző; stabilizátor (lövedék, bomba); (reg) halászeszköz Wergiliusz [Publius Vergilius Maro (ur. 15 października 70 p.n.e., zm. 21 września 19 p.n.e.) wybitny poeta rzymski epoki augustowskiej, autor Eneidy - eposu narodowego Rzymian.] Vergilius [Publius Vergilius Maro (Andes, Mantua közelében, i. e. 70. október 15. Brundisium, ma Brindisi, i. e. 19. szeptember 21.) A Vergiliusként ismert római költő, Ovidius és Horatius mellett az augustusi aranykor költőtriászának legnagyobb epikus költője. Neve korábban Virgilius alakban volt ismert. Legismertebb művei az Aeneis című eposz, a Georgicon című eposz- tanköltemény és a Bucolica avagy Eclogák néven ismert tíz eclogából álló bukolikus gyűjtemény.] Weria (nw.gr. Βέροια, st.gr Βέροια, biblijna Berea, oficjalna translit. Veroia) [miasto w Grecji w regionie Macedonia Środkowa, na terenie historycznej Tracji. Leży na żyznej równinie u podnóża góry Wermion (starożytne Bermion), ok. 35 km od morza Egejskiego, 509 km od Aten i 69 km od Salonik. Liczy około 47 tys. mieszkańców i jest środkiem administracyjnym prefektury Imatia. Ośrodek administracyjny prefektury Imatia. Według Biblii, Berea była ludnym miastem w prowincji Macedonia, które apostoł Paweł z Sylasem odwiedził podczas swej drugiej podróży misyjnej, gdy z powodu rozruchów musieli w nocy opuścić Tesalonikę. Obaj głosili w synagodze tamtejszym Żydom.] Bérea (nehéz, terhes, fontos). [Város Macedónia délnyugati részén (ApCsel 17,10-14; 20,4); Pál második missziói útja alkalmával gyülekezetet alapított benne. Lakói naponként kutatták a Szentírást, hogy egyezik-e vele Pálnak Jézusról mondott bizonyságtétele.] werk [mechanizm zegarka] szerkezet, mű, mechanizmus; óramű werk w zegarku óraszerkezet, szerkezet az órában wermiszel [makaron w kształcie cienkich nitek] levestészta, finommetélt, cérnametélt

120 7410 wermut [nm. 'piołun(ówka); jw.; gorycz' ze st.g.nm. vermuota 'piołun'; białe wino zaprawione wyciągiem z ziół aromatycznych (jak kolender, korzeń kosaćca, kora chinowa, tatarak, kwiat bzu czarnego, dzięciel, goździki, gałka muszkatołowa, szałwia), jasne i wytrawne (w. fr.) a. bursztynowe i słodkie (w. wł.)] (ném.) vermut; ürmös (bor) wernalizacja [łac. vernalis 'wiosenny' od vernus 'jp.' z ver 'wiosna'; zob. jarowizacja] (lat.) vernalizáció; (mezőg.) magvak kezelése alacsony hőmérsékleten a növény virágzási idejének megrövidítése céljából Werner [imię męskie pochodzenia germańskiego] Verner [német (Wernher) eredetű férfinév, jelentése: had, sereg; warin (népnév)] werniks [1. przezroczysta substancja żywiczna stosowana do powlekania obrazów, zabezpieczająca je przed wpływami atmosferycznymi oraz dodająca głębi barwom; 2. płynny, szybko schnący pokost, którym pokrywa się obrazy olejne i temperowe (a. także inne przedmioty) w celu nadania im połysku i zabezpieczenia ich przed wpływami atmosferycznymi] lakk, fénymáz werniksować lakkozni, fénmázzal bevonni wernisaż [fr. vernissage 'pokostowanie; lakierowanie; wernisaż' od vernir 'pokostować; lakierować' z vernis 'lakier; pokost; blichtr' od śrdw.łac. veronice, veronix 'rodzaj żywicy pokostowej' z gr. berenikē 'bursztyn; jp.' od (?) Berenike, miasta w Cyrenajce (dziś Bengasi) 1. oficjalne otwarcie wystawy malarskiej dla krytyków, specjalistów, prasy i in. zaproszonych gości, poprzedzające udostępnienie wystawy publiczności; 2. uroczyste otwarcie wystawy dzieł sztuki] (fr.) vernissage, vernisszázs; megnyitó (esemény); (műv.) a műtárlatok főpróbája, a kiállítás megnyitását megelőző nap; művészeti kiállítás v. tárlat megnyitása Wernyhora [(jego prawdopodobne imię to Mosij lub Mojżesz) to wędrowny starzec, lirnik kozacki z XVIII wieku, który przepowiadał losy Polski. Jego imię oznacza w jęz. ukraińskim Waligóra.] Vernihora (zaporozsjei kozák lantos, tól Lengyelországban élt, híres jóslásai) weronal [środek nasenny i przeciwwymiotny] veronál (kémiai neve: diathyl-barbitursav) [altató és hányáselleni szer] Weronika [imię żeńskie, ludowy wariant Bereniki. Nawiązuje do legendy o św. Weronice, która otarła chustą twarz Chrystusowi. Powstały w ten sposób na chuście wizerunek określany był jako prawdziwy wizerunek Chrystusa - łac. Veraikon. Etymologia imienia wywodzona jest też z greki od słów phero - nieść i nike - zwycięstwo.], Berenika Veronika [görög-latin eredetű női név, jelentése: győzelmet hozó, igaz kép. A névhez kapcsolódik, hogy egy, a Bibliához kapcsolható apokrif irat szerint Veronika volt annak az asszonynak a neve, aki a keresztúton Jézusnak egy kendőt nyújtott át.] weronika [roślina zielna, inna jej nazwa - przetacznik] (növ.) Veronika, Veronikafű, Orvosi veronika (Veronica officinalis L.) [Tátogatók családjába tartozik. Száraz, mészmentes talajt szereti, és erdőkben, irtásokon, cserjésekben, kerítések mentén, bozótosokban, árkokban, utak mellett és erdőszéleken nő.teáját köhögés csillapítására, asztma és szívasztma ellen használják.] wers [fr. vers 'wiersz' z łac. versus 'bruzda; rząd, linia, wiersz';najmniejsza, podstawowa jednostka kompozycji utworu wierszowanego; (wyodrębniona graficznie) linijka wiersza] (lat.) versus; vers wers [jedna linijka wiersza lub innego tekstu] verssor Wersal (fr. Versailles ) [miejscowość i gmina we Francji, w regionie Île-de- France, w departamencie Yvelines. Budowę Wersalu rozpoczęto w roku 1668.] Versailles [A Versailles-i kastély egy barokk épület, amelyet XIV. Lajos francia király építtetett. A kastély 1682-től egészen a Nagy Francia Forradalomig, azaz 1789-ig a francia királyok lakhelye volt. Versailles egy kicsi falucska volt, majd miután XIV. Lajos felépíttette a kastélyt, ez lett a francia politikai élet központja. Ma Versailles már Párizs egyik külvárosa.] wersal [przesadna grzeczność i elegancja] előkelőség, ceremónia, versailles-i szokások wersalik [czcionka dużej litery alfabetu] (nyomd.) verzál

121 7411 wersaliki [nm. Versalien 'wersaliki' (od Vers 'wiersz; zwrotka') i fr. verset 'werset; ustęp' (od verse, zob. wers) z łac. versus, zob. wers 1. druk. majuskuły, czcionki dużych liter alfabetu; por. kapitaliki; 2. czcionka dużej litery alfabetu] nyomtatott nagy kezdőbetű, verzál-betű; kiskapitális [Olyan formátum, amely a kisbetűs szöveget csökkentett méretben, nagybetűkkel jeleníti meg] wersalikowy, -a, -e verzál-, nyomtatott nagy kezdőbetűs, verzál-betűs wersalka [rozkładana kanapa] szétnyitható, kihúzható kanapé; rekamié wersalski, -a, -ie versailles-i wersalskie maniera (átv.) versailles-i modor v. viselkedésmód werset [wiersz a. fragment tekstu (np. z Biblii a. z Koranu) stanowiący pewną całość (rytmiczną)] vers, versrész, versezet, szakasz wersety z Biblii vers a Bibliából wersja [1. jeden z kilku możliwych sposobów opracowania tematu; 2. jedna z kilku różnych relacji o tym samym wydarzeniu; 3. jedna z kilku odmian jakiegoś produktu; 4. jedna z postaci czegoś, częściowo różniąca się od innych; wariant; odmiana] (lat.) verzió; változat vmely tény v. esemény elmondásában; szövegváltozat; hír, téma, értesülés, pletyka wersja filmowa filmváltozat wersja oryginalna eredeti változat wersyfikacja [1. zasady budowy wiersza; 2. zob. wersologia] verselés, versfaragás, versmérték wersyfikacja metryczna; wersyfikacja miarowa időmértékes verselés wersyfikacja węgierska magyaros,, nemzeti verselés wersyfikacyjny, -a, -e verselési wersyfikator [osoba układająca wiersze] verselő, versfaragó, versifikátor wertep tévút, útvesztő; rossz, elhanyagolt út wertepy [teren wyboisty, trudny do przebycia] gödrös terület, rögös út wertiko [kredensik na ubrania] [Teatr Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] ruhásszekrény wertować [przeglądać (książkę, materiały, papiery), czytać pobieżnie (przerzucając kartki); przeglądać pilnie, studiować, zgłębiać] lapozni, átlapozni, forgatni, keresgélni, böngészni (könyvet) wertować grube tomy vastag köteteket böngészni wertowanie lapozás, böngészés wertykalizm [1. zasada kompozycyjna dzieła sztuki polegająca na jego rozbudowaniu wzwyż lub na szczególnym podkreśleniu jego linii pionowych; 2. zasada kompozycyjna dzieła sztuki, która polega na podkreślaniu kierunków pionowych. Stanowi przeciwieństwo horyzontalizm. Wertykalizm był szczególnie popularny w czasach późnego średniowiecza (architektura gotycka).] (műv.) vertikalizmus; A függőleges vonalak túlsúlya az építészetben; főként az északi csúcsíves architektúrát jellemzi. wertykalnie függőlegesen wertykalność függőlegesség, vminek függőleges volta wertykalny, -a, -e [późn.łac. verticalis 'pionowy' od vertex, vortex, 'wir; szczyt' z vertere, przest. pionowy] (lat.) vertikális; függőleges wertykulator (skaryfikator) [urządzenie ogrodowe służące do napowietrzania oraz oczyszczania trawnika z mchu, zalegającej starej trawy i niektórych jednorocznych chwastów. Ze względu na rodzaj, wertykulatory dzieli się na ręczne, spalinowe i elektryczne] vertikulátor [fűlevegeztető és mohtlanító gép a pázsit tisztítására, moha, fűmoholy eltávolítására, valamint földrögök aprítására, terepkiegyenlítésre.] werwa [energia objawiająca się w chęci do pracy i zabawy] lelkesedés, hév, tűz, lendület werwać się (werwę się, werwie się) behatolni, befurakodni, betörni, betolakodni werwena [roślina z rodziny werbenowatych; werbena; witułka] verbéna weryfikacja [śrdw.łac. verificatio 'sprawdzenie' z verificare 'sprawdzać'; łac. verus 'prawdziwy' 1. sprawdzenie; kontrola zgodności z prawdą, autentyczności; stwierdzenie, poświadczenie prawdziwości; 2. sprawdzenie prawdziwości, przydatności lub

122 7412 prawidłowości czegoś; 3. ocena pracownika i sprawdzenie jego przydatności na danym stanowisku] igazolás, ellenőrzés, felülvizsgálás, felülvizsgálat; vizsgálat, megerősítés weryfikacja urzędników a hivatalnokok megerősítése v. véglegesítése weryfikacyjny, -a, -e igazoló, igazolási, vizsgálati weryfikator (lat.) verifikátor; igazoló, ellenőrző, felülvizsgáló [weryfikator sum kontrolnych dla numerów] weryfikować [1. sprawdzać prawdziwość, przydatność lub prawidłowość czegoś; 2. zmieniać swoje poglądy, plany itp. pod wpływem jakichś okoliczności; 3. powodować zmianę czyichś poglądów, planów itp.; 4. oceniać pracownika i sprawdzać jego przydatność na danym stanowisku] (lat.) verifikálni; igazolni, megerősíteni; ellenőrizni, felülvizsgálni weryfikowanie igazolás, ellenőrzés, felülvizsgálás, vizsgálat, megerősítés werysta (lat.-ol.) verista; a verizmuson alapuló, rá jellemző werystycznie (lat.-ol.) verista módon werystyczny, -a, -e (lat.-ol.) verista; a verizmus híve weryzm [1. wierne odtwarzanie rzeczywistości; 2. włoska odmiana naturalizmu] - (lat.-ol.) verizmus; (műv., irod.) Olaszországban a XIX. század végén keletkezett irodalmi és művészeti irányzat, amely a valóságnak szépítés nélküli ábrázolására törekedett; az olasz naturalizmus werżnąć (wrzynać) bevágni, bemetszeni werżnąć się wrzynać się [o czymś wąskim lub ostrym: zagłębić się w czymś, tworząc ślad, bruzdę lub przecinając to] behatolni, bemélyedni wesela [Dawne nasze gody weselne przedstawiają od pierwszej chwili swatów do końca biesiady, zwanej przenosinami, dziwnie piękny i rdzennie słowiański dramat z życia rodziny polskiej. Jest to cały poczet obrazów rzewnych albo wesołych, symbolicznych, rycerskich, a zawsze wysnutych z ducha nawskroś swojskiego i okraszonych mnogością starożytnych i pięknych pieśni, dających razem wierny obraz obyczaju, pojęć i życia rodzinnego w narodzie, obraz niezmiernie ciekawy dla etnologa, estetyka, poety i badacza przeszłości.] mennyegzők, vígasságok wesele [1. przyjęcie i zabawa z okazji ślubu; 2. daw. radość, wesołość] lakodalom, mennyegző, nász, lagzi; (dawno) öröm, boldogság, vígasság; (uczta) mulatság, lakoma, eszem-iszom, dínomdánom, vigalom wesele z hukiem (közb.) nagy felhajtással megtartott esküvő weselić [wywoływać radość] felvidítani, megörvendeztetni, örömet okozni weselić się [1. odczuwać radość; 2. bawić się wesoło] vidulni, vigadni, mulatni, örvendezni weselisko lakodalom, lakodalmi ünnepség, lakzi weselne przyjęcie lakodalom, lagzi weselnicy násznép weselnik [uczestnik wesela] lakodalmi vendég, a lakodalom résztvevője weselny, -a, -e lakodalmas, lakodalmi, esküvői, nász-; vidám, boldog, felvidító weselni goście násznép, lakodalmas nép, (átv.) vendégsereg weselnie (dawno) örömmel, vidáman Wesole kumoszka z Windsoru A windsori víg nők [író: William Shakespeare ( )] wesoluchny, -a, -e, wesolutki, -a, -ie [zdrobnienie od: wesoły] nagyon boldog wesołek [1. pot. osoba chętna do żartów; 2. daw. zawodowy błazen] kedélyes, mókás, vidám ember v. fickó, tréfacsináló wesołkowaty, -a, -e kedélyes, mókás, vidám wesołkowatość kedélyesség, vidámság wesoło vidáman, vígan, jókedvűen wesoło mi jókedvem van v. jó kedvem van wesoło śpiewać vidáman énekelni wesoło tu u was nagyon jó itt a hangulat wesołość [wesoły nastrój, dobry humor] derű, derültség, vidámság, vígság, jókedv wesoły, -a, -e [1. mający dobry humor, pełen radości i optymizmu; też: świadczący o takim stanie lub usposobieniu; 2. wprowadzający w dobry humor; 3. spędzony w radosnym nastroju, na dobrej zabawie; 4. o kolorze: jasny i żywy] vidám, víg, jókedvű, jókedélyű; derűs, kedélyes, vidor; (szín) élénk, vidám, világos wesoła banda vidám társaság wesoła kompania vidám társaság v. kompánia wesoła wdówka vígözvegy wesołe miasteczko angolpark ; vidámpark; (vidám kis város v. városka) Wesołego Alleluja! Boldog Halleluját!, Kellemes Húsvéti Ünnepeket wesołego usposobienia jókedvű, kedélyes wesołej zabawy! jó mulatást! kellemes szórakozást! wesoły nastrój jókedv

123 7413 wesoły rechot biesiadników a lakomázók vidám nevetgélése Wesołych Świąt! Kellemes v. Boldog Ünnepeket! Wesołych Świąt Bożego Narodzenia! Kellemes Karácsonyi Ünnepeket! Wesołych Świąt Bożego Narodzenia i Szczęśliwego Nowego Roku 2008 Kellemes Karácsonyi Ünnepeket és Boldog Új Évet 2008-ra! Wesołych Świąt Wielkanocnych! Kellemes Húsvéti Ünnepeket! wesół (wesoły) [mający dobry humor, pełen radości i optymizmu; też: świadczący o takim stanie lub usposobieniu] vidám, víg, jókedvű, derűs, kedélyes, vidor wesółko, wesołuch [Tak lud w niektórych okolicach kraju nazywa grajka czyli muzykanta weselnego.] (daw) vígasság, mulatság; mennyegző wespół [wspólnie z kimś innym, w tym samym czasie lub miejscu] együtt, együttesen, egymással közösen wesprzeć (wesprę, wesprze; wsparł) wspierać [1. oprzeć o coś, podtrzymać czymś od dołu lub z boku; 2. udzielić pomocy materialnej, moralnej lub zbrojnej; 3. dostarczyć argumentów lub dowodów na poparcie jakiejś tezy] támogatni, gyámolítani, segíteni, segélyezni, segítséget nyújtani wesprzeć kogo radą tanácsot adni vkinek wesprzeć się wspierać się [1. podeprzeć się czymś, oprzeć się na czymś lub o coś; 2. o budowlach lub jej częściach: spocząć na podporze, zostać opartym na czymś; 3. podtrzymać się wzajemnie; 4. udzielić sobie nawzajem pomocy; 5. być czymś udokumentowanym, uzasadnionym] támaszkodni, támogatják egymást wesprzeć się na kiju botra támaszkodni wessać (wessę, wessie) wsysać [ssąc, wciągnąć coś] beszívni, felszívni; magába szív wessać się wsysać się [1. zostać wessanym; 2. ssąc, przylgnąć do czegoś] beszívódni, felszívódni West End [ang., dosł. 'zachodni kraniec (miasta)'; dzielnice Londynu, w których mieszczą się m.in. rezydencje wyższych sfer, najlepsze magazyny, hotele, teatry, kina itd., z grubsza na przestrzeni od Hyde Parku do Trafalgar Square] (ang.) West End; Nyugati Városvég (londoni városrész); London nyugati része; előkelő üzleti és lakónegyed Westa mit. rzym. [bogini domowego ogniska] Vesta; a házi tűzhely, a családi élet tisztaságának védőistene az ókori római mitológiában Westalka (łac. virgo Vestalis) [1. '(dziewica) westalska' od Vesta 'Westa'; staroż. jedna z sześciu kapłanek rzymskiej bogini ogniska domowego, Westy, które przebywały w jej służbie przez lat 30, dochowując ślubu czystości i pilnując świętego ognia; przen. przest. Dziewica; 2. kapłanka rzymskiej bogini domowego ogniska, Westy] vestaszűz; Vestának igen nagy tiszteletben álló, önmegtagadó életet élő papnője, Veszta papnő westchnąć wzdychać [1. głęboko i głośno odetchnąć, dając tym wyraz smutkowi, przygnębieniu lub uczuciu ulgi; 2. powiedzieć coś z westchnieniem; 3. wzdychać: tęsknić do kogoś lub pragnąć czegoś] sóhajtani, felsóhajtani, felhangzani; bánkódni, vágyódni westchnąć do czego bánkódni vki után westchnąć głęboko mélyet sóhajtani westchnąć za kim vágyódni vki után westchnął z głębi piersi mélyen felsóhajtott westchnąłem już do odpoczynku már nagyon várom a pihenést westchnienie [głośne wciągnięcie powietrza do płuc, będące wyrazem różnych uczuć] sóhaj, sóhajtás, fellélegzés; fohász westchnienie do Boga fohász western [wym. uestern] [ang. 'zachodni; jw.' powieść, film, sztuka, słuchowisko, widowisko TV rozgrywające się na tzw. Dzikim Zachodzie USA w okresie pionierskim (w 2. poł. XIX w.)] (ang.) western; az első telepesek idején Észak- Amerikában a vadnyugaton játszódó cselekményű film Western Digital Corporation (WD, NYSE: WDC) [jeden z największych producentów dysków twardych. Firma posiada długą historię w zakresie przemysłu elektronicznego jako producent układów scalonych. Western Digital został założony 23 kwietnia 1970 r. jako General

124 7414 Digital głównie jako wykonawca sprzętu do testowania półprzewodników MOS. Firma szybko stała się producentem półprzewodników. W lipcu 1971 r. nazwę zmieniono na Western Digital oraz przeniesiono siedzibę do Newport Beach w Kalifornii. Wkrótce potem wydano pierwszy produkt WD1402A UART.] Western Digital Corporation (WD) [ Westerplatte [półwysep w Gdańsku, przy ujściu Martwej Wisły.] Westerplatte (félsziget Gdańskban) westybul [1. (łac) reprezentacyjny przedpokój, przedsionek przy wejściu do pałacu, rezydencji; hall, poczekalnia lub przedsionek w budynku użyteczności publicznej; 2. pomieszczenie w budynkach publicznych, usytuowane przy głównym wejściu i prowadzące do głównej klatki schodowej; 3. w pałacach: przedpokój o charakterze reprezentacyjnym; 4. łac. vestibulum 'plac przed domem; przedsionek; wejście'. przedsionek, przedpokój (zwł. obszerny, w budynku publ.); hall] (lat.) vestibulum; (fr) vestibule; előcsarnok [egy épület előcsarnokát, hallját jelenti, vagy egy folyosót, amely összeköti a bejáratot az épület belső helyiségeivel]; kis előszoba v. csarnok a bejáratot követően; (dawno) A római építészetben egy részlegesen zárt teret jelöl az utca és a ház belső helyiségei között, ötvözet napjaink előcsarnoka és tornáca között. Római házakban a vestibulumot az átrium követte. wesz, weszka [1. drobny owad bez skrzydeł, pasożytujący na ciele człowieka i zwierząt, żywiący się ich krwią; 2. obraźl. o człowieku odrażającym moralnie] tetű wesz głowowa [wesz gnieżdżąca się na głowie człowieka] Fejtetű, hajtetű (Pediculus humanus capitis) Wesz ludzka (Pediculus humanus) tetű (emberi) wesz łonowa [zob. mendoweszka] (állat) Lapostetű (Phthirus pubis) wesz odzieżowa [wesz gnieżdżąca się w szwach i załamaniach noszonego przez człowieka ubrania] Ruhatetű (Pediculus humanus humanus) weszka rüh [A rühösség (scabies) atkafertőzés, mely apró, vörös kiütéssel, és igen erős viszketéssel jár. Okozója a Sarcoptes scabiei nevű atka.] weszli do lochu beléptek a barlangba v. börtönbe weszli do sali jadalnej beléptek az étterembe weszli do sali naraz mindketten egyszerre léptek a terembe weś się w garść! szedd össze magad! wet za wet [odpłacenie złem za zło] rosszért rosszal fizetés; szemet szemért, fogat fogért wetchnąć belehelni, belélegezni weteran [1. stary, doświadczony żołnierz, uczestnik minionej wojny lub minionego powstania; 2. osoba, która przepracowała gdzieś wiele lat lub ma duże doświadczenie w czymś; 3. w starożytnym Rzymie: żołnierz zwolniony z armii po odbyciu służby wojskowej, otrzymujący odprawę pieniężną lub działkę ziemi; 4. (u Zygmunta Glogera) Weterani. W armii Królestwa Kongresowego od r stanowili weterani oddzielny korpus. Byli to wysłużeni oficerowie i żołnierze z legjonów polskich we Włoszech i napoleoniści z doby Księstwa Warszawskiego a stanowili ostatnie ogniwo, łączące czasy Rzplitej z wiekiem XIX. W roku 1831 utworzono z weteranów pułk piechoty, który jako z doświadczonych wojowników złożony odznaczał się w całej kampanii, szczególniej pod Ostrołęką. Mieli mundur granatowy jasny bez żadnych rabat i kołnierza innej barwy, z wązką wypustką amarantową i takimże lampasem u spodni. Składali oni wraz z inwalidami, t. j. kalekami i ciężko rannymi, jeden korpus, mający sztab oddzielny, a jedni i drudzy dzielili się na kompanje. Inwalidów było 2 kompanje, weteranów 12.] (lat.) veterán (ffi/nő); kiszolgált katona; agg harcos, tisztes öreg ffi; (átv.) vmely mozgalomnak érdemes, régi harcosa; (átv.) köztiszteletben álló idős, érdemes ember weteran wojenny hadastyán, veterán, öreg harcos weteranka veterán nő, vmely mozgalomnak érdemes, régi harcosa (nő) weterański, -a,-ie veterán weterynaria [1. nauka o chorobach i leczeniu zwierząt; 2. wydział lub kierunek na wyższej uczelni obejmujący studia w tym zakresie] állatorvos tudomány, állatorvoslástan weterynaryjny, -a, -e, weterynarski, -a, -ie állatorvosi weterynarz, weterynarka (lat.) veterinárius; állatorvos (ffi/nő); (dawno) lódoktor wetkać, wetknąć wtykać [1. włożyć coś do środka czegoś, pomiędzy jakieś rzeczy; 2. pot. włożyć coś gdzieś niedbale, nieuważnie; 3. pot. dać coś komuś do ręki lub włożyć w kieszeń ukradkiem lub wbrew jego woli] (coś, gdzieś) belenyomni, beledugni, bedugni, közbedugni

125 7415 wetknąć kij w mrowisko (átv.) felbolygatja a hangyabolyt; riadalmat kelteni wetknąć nos w coś beleüti az orrát vmibe wetknięcie bedugás, közbeszúrás, hozzávetés weto, veto [zgłoszony oficjalnie sprzeciw w jakiejś sprawie] (lat.) vétó, vétójog; egyes személyeknek az a joga, hogy tiltakozásukat bejelentve megakadályozzák vmely határozat elfogadását, érvényre, jogerőre emelését wetować [oponować, sprzeciwiać się] visszaadni, kölcsönt visszafizetni, visszaadni, kölcsönt megfizetni, viszavágni, megbosszulja magát; (hist.) vétót emelni; wetrzeć (wetrę, wetrze) wcierać [trąc, spowodować przeniknięcie wcieranej substancji w zewnętrzną warstwę tartego przedmiotu lub ciała] beledörzsölni, bedörzsölni wetrzeć się wcierać się [zostać wtartym w coś] beledörzsölődni wety [1. daw. słodki deser; 2. Prof. Brückner powiada, że wyraz wet w mowie polskiej dość zagęszczony (np. wet za wet, wety, odwet, powetować) pochodzi z niem. Wette, t. j. pamiętne, opłata dla sędziego, pobierana w Polsce przez sąd za słuchanie przysięgi.] (dawno) csemege, utóétel, desszer wety parnaskie (átv.) isteni eledel, olimpuszi csemege wewnątrz 1 [przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, znajduje się lub odbywa w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy] (czego) benn, vmin belül, bent, odabenn; vminek a belsejében; be, befelé wewnątrz 2 [1. w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy; 2. w psychice człowieka] belül; bensőben wewnątrz domu a ház belseje wewnątrz- [pierwszy człon przymiotników złożonych wskazujący na występowanie albo odbywanie się czegoś we wnętrzu lub obrębie tego, co określa drugi człon złożenia] bennwewnątrzatomowy, -a, -e atomon belüli wewnątrzkomórkowy, -a, -e [znajdujący się lub zachodzący wewnątrz komórki] sejten belüli, intracellularis, a sejt belsejében levő wewnątrzmieśniowy, -a, -e intramuskuláris; (orvosi) izomba adandó (befecskendezés); izmon belüli (ez a latin kifejezés elsősorban az izomba adott injekció jelzőjeként használatos) wewnątrzpartyjny, -a, -e [dotyczący spraw wewnętrznych partii] párton belüli, pártonbelüli wewnątrzzakładowy, -a, -e [dotyczący spraw wewnętrznych zakładu] üzemen belüli wewnętrznie belül, belsőleg, (átv.) mélyen wewnętrzny, -a, -e [1. znajdujący się we wnętrzu czegoś; 2. zachodzący lub istniejący wewnątrz jakiegoś kraju, środowiska, jakiejś instytucji itp.; 3. zachodzący w psychice człowieka; 4. dotyczący relacji pomiędzy elementami jakiegoś zamkniętego układu] belső, bel-, benti wewnętrzny [1. pot. oddział chorób wewnętrznych w szpitalu; 2. pot. telefon wewnętrzny; 3. pot. numer telefonu wewnętrznego] (átv.) belső (osztály, telefon, telefonszám stb.) wewnętrzny listek zarodkowy [zob. endoderma w zn. 1.] endoderma wewnętrzny telefon házitelefon wezbrać (wbiorę, wzbierze; wezbrał) wzbierać [1. o wodzie, rzece, fali itp.: gwałtownie podnieść się powyżej normalnego poziomu; 2. o łzach, ślinie, krwi itp.: napłynąć, gromadząc się w jakimś miejscu; 3. o pewnych częściach żywego organizmu: wypełnić się płynem wytworzonym przez organizm; 4. o uczuciach, przeżyciach, zjawiskach: nasilić się znacznie] (o wodach) áradni, megáradni; nőni, megnőni, dagadni, megdagadni, feldagadni, felduzzadni, felemelni, emelkedni, felemelkedni; (átv.) megtelni wezbranie felemelés, felduzzadás wezbranie łez könnyek áradása wezbranie uczuć (átv.) érzések tömkelege wezbranie wód (víz) áradás wezbrany, -a, -e [podniesiony powyżej normalnego poziomu] (o wodach) áradt, emelkedett, dagadt, megdagadt, feldagadt, nőtt; felduzzadt, megduzzadt; (átv.) megtelt wezbrana rzeka felduzzadt folyó wezbrana rzeka zatopiła łąki i przybrzeżne lasy a megáradt folyó elöntötte a réteket és a partmenti erdőket wezbrana woda przerwała tamę a megáradt víz áttörte a gátat wezbrany uczuciem (átv.) elérzékenyült wezgłowie [1. poprzeczna, zwykle podwyższona ściana łóżka, o którą opiera się poduszkę; 2. miejsce, w którym kładzie się głowę na łóżku, tapczanie itp.; 3. daw.; zob. podgłówek; 4. płaszczyzna, na której opiera się łęk lub żebro sklepienia. Przenosi siły pionowe i poziome od konstrukcji łęku.] ágyfej, fejrész; párna, kis matrac, derékalj

126 7416 Wezuwiusz (łac. Vesuvius, wł. Vesuvio) [jeden z najbardziej znanych wulkanów w lądowej części Europy, położony na terenie Włoch] Vezúv (olasz nyelven Vesuvio, latinul Mons Vesuvius) [az európai kontinens egyetlen működő vulkánja Olaszország Campania régiójában, Nápolytól 9 km-rel keletre.] wezwać (wezwę, wezwie; wezwał) wzywać [1. kazać komuś stawić się gdzieś; 2. zawiadomić policję, straż pożarną, pogotowie ratunkowe o konieczności natychmiastowej interwencji w jakimś miejscu; 3. zwrócić się do kogoś z apelem o coś; 4. dać sygnał do rozpoczęcia czegoś] hívni, felhívni, behívni, szólítani, felszólítani; idézni, beidézni, behívni (hatóság elé) wezwać czyjej pomocy segítséget kérni, segítségért kiáltani wezwać dłużnika do zapłaty adóst fizetésre felszólítani wezwać a. wzywać do czegoś felszólítani vmire wezwać do kogo doktora orvost hívni vkihez wezwać do tablicy táblához kihívni wezwać do telefonu telefonhoz hívni wezwać kogo beidézni vkit wezwać kogo na świadka tanúként beidézni vkit wezwać kogoś do czegoś felszólítani vkit vmire wezwać kogoś do odpowiedzi felszólítani vkit (felelni) wezwać kogo do zapłacenia długów tartozásának kifizetésére szólítani fel vkit wezwać kogoś na świadka beidézni vkit tanúnak wezwać lekarza kihívja az orvost; orvost hív wezwać lekarza do domu házhoz hívni az orvost wezwać na świadka tanúként v. tanúnak beidézni v. megidézni wezwać pasażerów do kontroli biletów az utasokat felszólítják a jegykezelésre wezwać pogotowie kíhívni a mentőket wezwać policję riasztani, hívni a rendőrséget wezwać obsługę pokoju (hotelban) hívja v. felhívja a szobát wezwanie [1. pismo urzędowe nakazujące stawić się gdzieś, by zapłacić jakąś należność, dopełnić formalności itp.; 2. apel, odezwa; 3. daw. nazwa, imię, tytuł] felhívás, szózat; felszólítás, (np. na świadka) behívás, idézés, beidézés; behívó, idézés (irat); (dawno) név, cím, megszólítás; hívás wezwanie do strajku sztrájkfelhívás wezwanie do udziału w konkursie pályázati felhívás wezwanie do wojska katonai behívás; behívó, behívólevél wezwanie do współzawodnictwa versenyfelhívás wezwanie do zapłaty, wezwanie do zapłacenia fizetési felszólítás, fizetési meghagyás wezwanie mówcy wywołało natychmiastowy skutek a szónok felhívásának azonnal meg volt az eredménye v. foganatja wezwanie sądowe bírósági idézés wezwanie telefoniczne telefonhívás wezwanie zarządu miejskiego do obywateli miasta a városi tanács felhívása a város lakóihoz v. lakosságához wezykatoria [1. plaster leczniczy wywołujący pęcherze; 2. plaster sporządzony z kantarydyny, wywołujący pęcherze na skórze, używany dawniej jako środek leczniczy] (dawno) tapasz wezyr [1. tur. wezir z arab. wazir 'podpora; pomocnik' od wazara 'dźwigać'; wysoki urzędnik różnych krajów muzułm., minister, radca stanu; (wielki w.) najwyższy urzędnik w państwie muzułm., zwł. w dawn. Turcji sułtańskiej; 2. Od czasów Abbasydów najważniejszy urząd na dworze kalifów.wzrost znaczenia wezyra miał związek z przyjęciem przez Abbasydów ceremoniału orientalnego, który uniemożliwiał władcy bezpośrednie komunikowanie się z poddanymi, co spowodowało, że wezyr stał się wyrazicielem woli kalifa. Wezyr już od czasów Omajadów, stał na czele kancelarii państwa, przez którą przechodziły dekrety kalifów.] (tör.) vezír, miniszter; a nagyvezír utáni legnagyobb méltóság, a diván (országtanács) elsőrendű tagja [a) méltóság a török népeknél: (eredetileg perzsául vazír) különféle keleti birodalmak főminisztere volt; nagyvezír (törökül: vezir-i azam; bas-vekil; persul leírva: ;(ريزو b) ókori egyiptomi méltóság: az ókori Egyiptomban a fáraót szolgáló legmagasabb rangú tisztségviselő. Az egyiptomi tjati rang általánosan elfogadott fordítása; c) sakkfigura] weź się w garść! szedd össze magad!

127 7417 weżreć się (weżrę się, weżrze się) wżerać się [1. wniknąć do wewnątrz czegoś, trawiąc i niszcząc; 2. wgryźć się w coś zębami, kłami itp.; 3. uwierając, uszkodzić skórę, ciało; 4. o nieprzyjemnych myślach, wspomnieniach, zjawiskach: utrwalić się w pamięci, zapaść w sercu] belemarja magát węborek [1. w gwarze poznańskiej: wiadro; wymborek; 2. (u Zygmunta Glogera) kubełek drewniany z klepek, z pałąkiem czyli kabłękiem, do noszenia wody, mleka i t. d. W żalniku średniowiecznym na wsi Pajewie w Tykocińskiem Z. Gloger wykopał postawiony w grobie maleńki węborek w rodzaju wiaderka, z którego drzewo zgniło bez śladu, ale kształt można było odtworzyć z pozostałego żelaznego okucia a mianowicie 3 obręczek, kabłęka i 2 uszek od kabłęka, które pozaginane wewnątrz wskazywały nawet grubość klepek.] (dawno, táj) vödör, veder, csöbör węch [1. zmysł powonienia, zdolność ludzi i zwierząt do odczuwania zapachów; 2. pot. zdolność trafnego przewidywania rozwoju wydarzeń; 3. jeden z dwóch obok smaku zmysłów chemicznych. Działanie węchu polega na wykrywaniu (detekcji) i rozpoznawaniu bodźców, jakimi są cząsteczki określonych związków chemicznych lub ich mieszaniny (odoranty).] szaglás, szimat [A szaglás a levegőben oldott anyagok észlelését jelenti. Az ízek és a szagok kölcsönösen hatnak egymásra. A szaglás a legösszetettebb vegyi érzékelési mód. A gerincesek szaglóreceptorai rendszerint az orrban helyezkednek el.] węchowy, -a, -e szaglás-, szaglással kapcsolatos wędkować węda [1. linka zakończona haczykiem z umocowaną na nim przynętą, służąca do połowów na głębokich wodach; 2. linka zakończona haczykiem z przynętą, ciągniona przez płynący statek lub zakotwiczona na łowisku] horgászbot, horgászfelszerelés, horog wędka [przyrząd służący do łowienia ryb, składający się z wędziska oraz żyłki ze spławikiem i haczykiem, na którym umocowuje się przynętę] horgászbot, horgászfelszerelés wędkarstwo [łowienie ryb na wędkę] horgászat, horgászás wędkarstwo gruntowe fenekező horgászat wędkarz [osoba amatorsko poławiająca ryby przy użyciu wędki] horgász, sporthorgász wędkować horgászni wędlina, wędliny [1. wyrób z przyprawionego mięsa, zwykle wędzony i peklowany; 2. to przetwory mięsne z surowca rozdrobnionego w naturalnej lub sztucznej osłonce] felvágott, hentesáru, füstöltáru wędliniarka hús és hentesárúval dolgozó nő wędliniarnia [sklep, w którym sprzedaje się wędliny] hentesüzlet wędliniarstwo [wyrób wędlin] hús és hentesáru wędliniarz mészáros, hentes wędliny jałowcowe finom, különlegesen, házilag füstölt hentesáru wędrować (wędruje) [1. przebywać długą drogę skądś dokądś; 2. zmieniać miejsce pobytu; 3. iść, chodzić dokądś; 4. być przekazywanym, transportowanym; 5. o rzeczach, zjawiskach: przemieszczać się, zmieniać miejsce] barangolni, bebarangolni, kalandozni, utazni, utazgatni, vándorolni, zarándokolni, bejárni wędrować dokądś vándorolni vhová wędrować w świat világgá menni wędrowiec, wędrownik [osoba wędrująca, zwłaszcza pieszo] vándor, vándorló, turista, zarándok Wędrownicy [grupa metodyczna w organizacjach harcerskich, skupiająca młodzież ponadgimnazjalną i starszą. Symbolem wyróżniającym spośród innych grup jest naramiennik wędrowniczy.] - rover v. más néven vándor korosztály [a cserkészet egyik korosztálya, amely bár a korhatárok országonként eltérhetnek jellemzően a éves korosztályt szólítja meg. A korosztály tagja a rover vagy vándor (angolul: Rover Scout fiú, ill. Ranger Guide lány). A korosztály a cserkészet sikeres elterjedését követően, 1922-ben jött létre azzal a céllal, hogy programot nyújtson a cserkészet elsődleges célkorosztályából kinőtt fiataloknak. A roverek

128 világtalálkozóit eredetileg World Rover Moot, majd 1990-től World Scout Moot néven szervezik meg. Európai szintű rovertalálkozó a RoverWay, amelyet ban Portugáliában, 2006-ban Olaszországban, 2009-ben Izlandon rendeztek meg.] wędrowniczek [zdrobnienie od: wędrownik] kis vándor v. turista; turistagyerek wędrowniczka női vándor 7418 wędrowniczy, -a, -e vándorló, utazó, zarándokló wędrowny, -a, -e [1. często zmieniający miejsce pobytu; 2. związany z wędrówką] vándor-, vándorló, utazó, zarándokló, földönfutó, költöző wędrowna trupa vándorszíntársulat, vándorcirkusz, vándorszínész csapat wędrowne ptaki vándormadarak, költöző madarak wędrowny handlarz (fluktuant) házaló, vándorkereskedő wędrowny ptak vándormadár ; olyan munkás, aki egymás után cseréli a munkahelyét wędrówka [1. przenoszenie się z miejsca na miejsce ludzi lub zwierząt; 2. odbywanie długiej drogi, zwykle pieszo, połączone z odwiedzaniem wielu miejsc; 3. przemieszczanie się czegoś z miejsca na miejsce, zmiana położenia czegoś; 4. odwiedzanie kolejno wielu miejsc, np. w poszukiwaniu czegoś] vándorlás, vándorút; (sport) gyalogtúra wędrówka dusz [zob. reinkarnacja] lélekvándorlás, reinkarnáció wędrówka narodów a. ludów népvándorlás wędrówka a. wędrówki ludów [masowe migracje ludności; występowały od paleolitu, w starożytności, średniowieczu, rzadziej w czasach nowszych. Przyczyną występowania wędrówek ludów m.in. są niekorzystne zmiany klimatu, trudności z wyżywieniem społeczności, nadmierny wzrost liczby ludności.] népvándorlás népvándorlás wędrówka ptaków madarak átrepülése, húzása wędrująca nerka, nerka wędrująca [med. anat. nabyte przemieszczanie się nerki z powodu niedostatecznej ilości tkanki tłuszczowej stanowiącej jej torebkę; może prowadzić do zastoju i zakażeń moczu; też termin używany na określenie lewej nerki przeżuwaczy; jest ona podwieszona na dość długiej krezce, co pozwala na zmianę jej położenia w zależności od stopnia wypełnienia przedżołądków.] (anat.) vándorvese [(ren migrans), a vese azon állapota, midőn rendes helyét elhagyja és a hasban sima felületű, a vesealakot utánzó, a lélekzési mozgásokat nem követő, de többnyire jól mozgatható daganat alakjában kitapintható. A vesén néha a vesekapunak megfelelő bemélyedés, sőt a veseverőér lüktetése is kivehető.] wędzarnia [1. pomieszczenie, w którym wędzi się produkty spożywcze; 2. pot. pomieszczenie pełne dymu tytoniowego] füstölő, füstölőkamra; (zakład) füstölőüzem; (tréf.) dohányzó wędzenie füstölés, húsfüstölés wędzić (wędzę, wędzi) [poddawać mięso, ryby lub sery działaniu dymu z palącego się drewna w celu ich odwodnienia oraz nadania smaku i trwałości] füstölni, felfüstölni, megfüstölni wędzić coś füstölni vmit wędzić się [1. być wędzonym; 2. pot. o ludziach: przebywać w zadymionym pomieszczeniu] megfüstölődni wędzidełko napletka (anatómia) fitymafék wędzidło [1. metalowy pręt, do którego umocowane są lejce, wkładany koniowi do pyska, umożliwiający kierowanie zwierzęciem; 2. coś, co ogranicza czyjąś swobodę, czyjeś działania; 3. (u Zygmunta Glogera) W spisie wyprawy królowej Katarzyny, żony Zygmunta Augusta, z r znajdujemy 3 żelazne wędzidła krygowe pozłacane, jakie dla twardoustych koni używano.] zabla; (átv.) fék

129 7419 wędzisko [długi, cienki kij lub pręt stanowiący część wędki] horgászbot wędzonka [wędzone mięso wieprzowe, przerośnięte tłuszczem] füstölt hús wędzonki [to przetwory mięsne wykonane z jednego kawałka mięsa peklowanego (szynka, baleron, boczek, polędwica)] füstölt húsok wędzony, -a, -e füstölt węgar [belka ograniczająca z boku otwór drzwiowy lub okienny, na której wspiera się łuk lub nadproże] szárfa, ajtófélfa węgiel [1. czarna lub brązowa skała, powstała w dawnych epokach geologicznych z obumarłych części roślin; 2. bryłka takiej skały; 3. pierwiastek chemiczny będący niemetalem, tworzący liczne związki, z których zbudowane są wszystkie organizmy żywe występujące na Ziemi; 4. miękka pałeczka z węgla drzewnego, służąca do rysowania na papierze; też: rysunek zrobiony taką pałeczką] (min chem) szén [nemfémes kémiai elem, jele C., atomsúlya 12. A természetben a tiszta állapotban mint gyémánt és grafit, hatalmas telepekben mint kőszén, barnaszén és tufa fordul elő] węgiel aktywny, aktywowany [odmiana węgla o porowatej powierzchni i właściwościach adsorpcyjnych, stosowana m.in. w filtrach do wody i maskach gazowych] aktív szén węgiel brunatny [węgiel kopalny barwy od brązowej do czarnej, miększy od węgla kamiennego i o mniejszej wartości energetycznej, pochodzący z młodszych epok geologicznych] barnaszén [A barnaszén szénültségi foka szerint a lignit és a feketekőszén közé helyezhető. Az eocén korban, millió évvel ezelőtt sűrű láperdőkből keletkezett (hanonlóan a mostani trópusi, szubtrópusi, mérsékelt égövi növényzetekhez) A magyarországi barnaszén is ekkor keletkezett a Pannon-tenger partján, de kisebb mennyiségben találhatunk kréta kori barnaszenet is (kora: millió év).] węgiel bunkrowy [węgiel kamienny o małej zawartości gazu] bunkerszén węgiel drzewny [węgiel otrzymany w procesie ogrzewania drewna bez dostępu powietrza] faszén węgiel gazowy [węgiel kamienny zawierający dużo gazu i smoły] gázszén [az a szén, melyből sok világítógázt fejleszthetünk, azonban igy nevezik azt a kemény, tömött szenet is, mely a gázratorták falaira rakodik (retortaszén). Ennek fajsulya 2,356.] węgiel kamienny [węgiel kopalny, najczęściej barwy czarnej, twardy jak kamień, pochodzący głównie z epoki karbonu] kőszén [szerves eredetű, éghető üledékes kőzet]; feketekőszén [üledékes kőzet, aminek nagy része biogén eredetű szén. A régi osztályozás szerint az üledékek biogén csoportjába tartozik, ma az intrabazinális üledékek közé sorolják. Szénültségi fokában (széntartalmában) a barnakőszén és az antracit között áll. Jelentős ipari nyersanyag, elsősorban energiatermelés céljából.] węgiel koksujący, koksowy [węgiel kamienny, z którego otrzymuje się koks i inne produkty] kokszolható szén węgiel koksuje się a szén kokszosodik węgiel kostkowy kockaszén węgiel kostny [produkt zwęglania kości zwierzęcych, stosowany do wyrobu węgla aktywnego i jako środek odbarwiający i oczyszczający] csontszén [(Spodium) Előállítják a csontoknak levegőtől elzárt térben való elszenesítése által] węgiel lekarski, leczniczy [węgiel aktywny w postaci czarnych tabletek, stosowany w leczeniu zatruć i biegunek] orvosi szén węgiel na opał szén fűtésre węgiel promieniotwórczy [promieniotwórczy izotop węgla, którego atomy ulegają bardzo powolnemu rozpadowi, co pozwala określić przybliżony czas powstania różnych substancji organicznych i datować znaleziska archeologiczne] radioaktív szén, radiokarbon; C14 [A radiokarbon kormeghatározást Chicago Egyetemen dolgozó Wollard F. Libby fedezte fel 1946-ban. A szénnek 3 izotópja létezik. A leggyakoribb a 12-es (C12) tömegszámú 6 protont és 6 neutront tartalmazó változat, ami stabil. A 13-as és 14-es (C14) tömegszámú izotóp egy illetve kettő plusz neutront tartalmaz, ami csökkenti az atommag stabilitását, tehát a két izotóp radioaktív. Kémiailag a három izotóp között nincs különbség. A kormeghatározásban a C14-et használják.] węgielek [mały kawałek węgla; żarzący się kawałek węgla] aprószén węgielnica [przyrząd używany przez cieśli, murarzy i mierniczych do wytyczania kątów prostych] szögmérő; prizma węgielnica pryzmatyczna prizmás szögmérő węgielnica ruchoma mozgó szögmérő węgielny 1, -a, -e szén-, szénből való węgielny 2, -a, -e sarok-, szöglet-; (átv.) sarkalatos pont, alaptétel, alapelv węgieł [miejsce zetknięcia się dwu pionowych ścian zewnętrznych budynku] szöglet, sarok, szög; boronák v. boronagerendák végei

130 7420 Węgier [obywatel Węgier] magyar (ffi), magyar ember, magyar férfi Węgier należący do mniejszości narodowościowej mieszkającej na terenie Słowacji szlovákiai magyar węgierka [(u Zygmunta Glogera) Tak zwano w Polsce szablę roboty węgierskiej, gatunek śliwki najlepszej na powidła, z Węgier pochodzącej, i szubkę niewieścią lub męską, krótką z szamerowaniem, barankami obramowaną. Szuba węgierska dłuższa, zwana bekieszą (ob. Bekiesza), weszła w modę u nas za panowania króla Stefana Batorego, wówczas gdy wszystko, co węgierskie, stało się w Polsce modne.] (daw) magyar termék (szablya, szilva, suba stb.) węgierka 1 [1. odmiana śliwy; owoc tej śliwy; 2. śliwa o fioletowych, owalnych, bardzo słodkich owocach; też: owoc tej śliwy] magyar szilva, gömbölyű szilva [węgierka zwykła, węgierka łowicka, węgierka dąbrowicka] węgierka 2 magyar kard, hosszúszárú pipa; dolmány, sujtás, kabát Węgierka 3 magyar (nő), magyar nő, magyar leány, magyar asszony Węgierka 4 [wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jarosławskim, w gminie Roźwienica, na Pogórzu Dynowskim, ok. 19 km na południowy wschód od Jarosławia.] Węgierka (lengyel falu) Węgierka 5 1. (or.) Vengerka oroszul magyar nő; 2. (átv.) (or.) (dawno) Magyarországról Kelet-Európába kivándorolt félvilági nő [A vengerka szerte az orosz birodalom fényeshavas tájain kurvát jelentett írja Lengyel Péter Macskakő című regényében, melynek egyik szála egy tragikus sorsú vengerka életútját követi. A Vengerkák című regény 1915-ben jelent meg, s megrázta a közvéleményt. Nagy siker volt, számos kiadást ért meg, több nyelvre lefordították. Színdarab is készült belőle. Góth Sándorral (Buda v. Pest, okt. 19. Bp., szept. 7.) együtt írta a szerző ben mutatta be a Vígszínház.] węgierski, -a, -ie (węg.) [dotyczący Węgier, Węgrów] magyar (m., ma.); magyarországi (mo.-i) węgierski [język węgierski] magyar; magyar nyelv Węgierska Agencja Prasowa (powstała w 1881 r.) Magyar Távirati Iroda (MTI) Węgierska Agencja Telegraficzna Magyar Távirati Iroda (MTI) Węgierska Akademia Nauk (WAN) węg: Magyar Tudományos Akadémia (MTA) [jej inicjatorem i założycielem był hrabia István Széchenyi, który w roku 1825 na założenie towarzystwa naukowego przeznaczył roczny dochód swoich dóbr.] Magyar Tudományos Akadémia (MTA) - Magyar Tudományos Akadémia - Számítástechnikai és Automatizálási Kutatóintézet (Hungarian Academy of Sciences- The Computer and Automation Research Institute) węgierska bandera magyar címeres lobogó Węgierska Biblioteka Elektroniczna (MEK) [posiada największy zbiór dokumentów cyfrowych dotyczących Węgier. Oferuje dostęp do różnego rodzaju piśmiennictwa, począwszy od krótkich wierszy po wielotomowe leksykony. Artykuł przedstawia jej historię, pełnione usługi oraz działalność związaną z Biblioteką Narodową Széchényi.] Magyar Elektronikus Könyvtár (MEK) [1. egy ben indult, jelenleg már több mint 8 ezer digitális könyvet tartalmazó ingyenes internetes szolgáltatás. 2. terjedelmes, számos szakterületre osztott, renszerezett, címlánc-kapcsolatokra alapozott virtuális könyvtár (címlánc-gyűjtemény); fenntartása részben állami, részben alapítványi forrásokból történik] Węgierska Demokratyczna Partia Ludowa Magyar Demokrata Néppárt (MDNP) [egy keresztény-konzervatív párt ban vált ki az MDF-ből, majd két választást ért meg, míg április 2-án újraegyesülési megállapodást írt alá az MDF-fel.] Węgierska Galeria Narodowa Magyar Nemzeti Galéria (MNG) Węgierska Izba Gospodarcza Magyar Gazdasági Kamara (MGK) [ Törvényerejű rendelet (1985. évi 11. tvr.) többletfeladatokkal ruházza fel a Magyar Gazdasági Kamarát; évi XVI. törvény (hatályos április 6. óta) alapján újjáalakul a Magyar Kereskedelmi és Iparkamara. Az alakuló küldöttgyűlés: december 21.] Węgierska Izba Handlowo-Przemysłowa Magyar Kereskedelmi és Iparkamara (MKIK) węgierska kuchnia magyar konyha Węgierska Norma Magyar Szabvány (MSZ) Węgierska Partia Komunistyczna Magyar Kommunista Párt (MKP) Węgierska Partia Komunistów Kommunisták Magyarorsazági Pártja (KMP) [ez volt az

131 7421 első magyarországi leninista kommunista párt, 1918-ban alakult] Węgierska Partia Ludowa Magyar Néppárt (MNP) Węgierska Partia Obywatelska (węg. Magyar Polgári Párt) [(Fidesz to węgierski skrót nazwy Związek Młodych Demokratów: Fiatal Demokraták Szövetsége), centroprawicowa partia polityczna działająca na Węgrzech. Od maja 2003 r. Fidesz działa pod nową nazwą: Węgierska Unia Obywatelska.] Fidesz Magyar Polgári Szövetség (rövidített nevén Fidesz) [konzervatív-keresztényszociális gyűjtőpárt. Régebbi nevei: Fiatal Demokraták Szövetsége (Fidesz), Fidesz Magyar Polgári Párt (Fidesz MPP). Ifjúsági szervezete a Fidelitas.] Węgierska Partia Prawdy i Życia Magyar Igazság és Élet Pártja (MIÉP) [Magyarországon bejegyzett jobboldali radikális párt] Węgierska Partia Socjaldemokratyczna Magyarországi Szociáldemokrata Párt (MSZDP) [(korábban Szociáldemokrata Párt SZDP) december 7-én alakult magyar munkáspárt. A Szocialista Internacionálé tagja. Jelenleg két párt tartja magát örökösének: a történelmi Szociáldemokrata Párt és a jelen szócikk tárgyát is képező Magyarországi Szociáldemokrata Párt.] Węgierska Partia Socjalistyczna [(węg. Magyar Szocialista Párt) to partia socjalistyczna istniejąca na Węgrzech. Jej korzenie sięgają Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej.] Magyar Szocialista Párt (röviden: MSZP) [magyarországi szociáldemokrata párt október 7-én alakult a Magyar Szocialista Munkáspárt XIV., egyben a Magyar Szocialista Párt I. kongresszusán, ahol többek között döntöttek a párt nevében szereplő Munkás szó elhagyásáról is. Az évi első szabad választások óta a többpárti országgyűlés egyik parlamenti pártja.] Węgierska Partia Zielonych Magyarországi Zöld Párt (MZP); A Magyar Szociális Zöld Párt (MSZZP, rövidebb nevén Zöld Párt, Zöldek) [társadalmi szervezet, párt] węgierska piechota [ob. Piechota polska (Enc. Star. t. III; str. 342, 343)] (daw., hist.) magyar gyalogság węgierska pieśń ludowa magyar népdal; nóta Węgierska Republika (RW) Magyar Köztársaság (MK) Węgierska Republika Ludowa (WRL) [nazwa państwa węgierskiego w latach Członek Układu Warszawskiego, RWPG, jedno z państw członków tzw. Bloku wschodniego.] (dawno) Magyar Népköztársaság (MNK) Węgierska Socjalistyczna Partia (WSP) [(węg. Magyar Szocialista Párt) to partia socjalistyczna istniejąca na Węgrzech. Jej korzenie sięgają Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej. Partia ta jest członkiem Partii Europejskich Socjalistów.] Magyar Szocialista Párt (MSZP) Węgierska Socjalistyczna Partia Robotnica (WSPR) [rządząca w latach węgierska partia komunistyczna utworzona w listopadzie 1956 r. w wyniku reorganizacji Węgierskiej Partii Pracujących (Magyar Dolgozók Partja), istniejącej od W październiku 1989 r., w wyniku postępującego upadku państw "demokracji ludowych", przekształcona została w Węgierską Partię Socjalistyczną wraz z odrzuceniem dotychczasowej ideologii komunistycznej.] (hist.) Magyar Szocialista Munkáspárt (MSZMP) [1956 novembere és 1989 októbere közötti kommunista állampárt Magyarországon, amely szovjet támogatással és felügyelettel kizárólagosan gyakorolta a hatalmat.] Węgierska Spółka Akcyjna Ropy i Gazu Magyar Olaj- és Gázipari Részvénytársaság (MOL); A Magyar Olaj- és Gázipari Nyilvánosan működő Részvénytársaság (röviden: MOL Nyrt.) [egy magyar központú multinacionális vállalat. A cég jogelődje az 1957-ben alapított Országos Kőolaj- és Gázipari Tröszt (OKGT), mely állami vállalatként 1991-ig működött. A MOL Rt.-t október 1-jén hozták létre a Országos Kőolaj- és Gázipari Tröszt és egyéb tröszt vállalatok jogutódjaként.] węgierska sukmana szűr Węgierska telewizja M1 i M2 - M2 (közszolgálati magyar televízió 1 és 2 csatornája) węgierska telewizja publiczna (magyar) közszolgálati televízió Węgierska Wytwórnia Filmów Magyar Filmgyártó Vállalat (MAFILM: A Mafilm (nemzetközileg ismert, angol nyelvű nevén Mafilm Hungarian Film Studios) Magyarország egyik legnagyobb, legrégibb filmgyártó központja, a valamikori Hunnia Filmgyár Rt utódja.) [dawno: Magyar Filmgyártó Állami Vállalat; Magyar Filmgyártó Vállalat Hunnia Filmstúdió; Magyar Filmgyártó Nemzeti Vállalat] Węgierska Wytwórnia Filmów Spółka Akcyjna Magyar Filmgyártó Rt.

132 7422 Węgierska Wyższa Szkoła Rzemiosł Artystycznych Magyar Iparművészeti Főiskola (MIF) Węgierska Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych Magyar Képzőművészeti Főiskola (MKF) [A Magyar Képzőművészeti Egyetem a magyarországi képzőművészeti felsőoktatás országos központja, állami egyetem Budapest VI. kerületében, az Andrássy út szám alatt. A tanintézmény 1871-ben Magyar Királyi Mintarajztanoda és Rajztanárképezde néven alakult meg, tól Magyar Királyi Képzőművészeti Főiskola, 1945-től Magyar Képzőművészeti Főiskola néven működött, mai nevét 2001 óta viseli.]; Magyar Képzőművészeti Főiskola (Veszprém, Tihany) węgierska zupa rybna halászlé Węgierska Żegluga Dunajsko-Morska Spółka Akcyjna Magyar Duna-Tengerhajózási Részvénytársaság (MAHART) [hist., dawno Magyar Királyi Duna-Tengerhajózási RT. (DTRT)] Węgierski Bank Narodowy; Narodowy Bank Węgier (węg.: Magyar Nemzeti Bank, w skrócie MNB) [węgierski bank centralny powstały w 1924 roku, działający na podstawie ustawy o Narodowym Banku Węgier z 2001 roku, pełniący funkcję banku centralnego na Węgrzech.] Magyar Nemzeti Bank (MNB) [Magyarország központi bankja. A központi bankok vagy más néven jegybankok fő feladatai elsősorban a monetáris politika vitele, az árstabilitás fenntartása, a pénzügyi rendszer stabilitásának biztosítása, és sok ország esetében a devizatartalékok kezelése. A Magyar Nemzeti Bank feladatait a évi LVIII. törvény (jegybanktörvény) rögzíti.] Węgierski Instytut Kultury [węgierska placówka kulturalna w Polsce. Jest jednym z najstarszych instytutów kultury w Polsce, działającym od Instytut Węgierski do dziś posiada szczególny status w polskim życiu kulturalnym i publicznym, o czym świadczą liczne kontakty z najważniejszymi osobistościami polskiego życia kulturalnego i artystycznego.] Magyar Kulturális Intézet; Magyar Művelődési Intézet (Varsói Magyar Kulturális Intézet) Węgierski Instytut Kultury w Warszawie Varsói Magyar Kulturális Intézet [Magyar Kulturális Intézet; Magyar Művelődési Intézet] Węgierski Komitet Olimpijski Magyar Olimpiai Bizottság (MOB) Węgierski Konsulat Generalny w Krakowie Magyar Főkonzulátus Krakkóban v. a krakkó Magyar Főkonzulátus Węgierski MOL będzie szukać ropy i gazu w Indiach a magyar MOL Indiában fog olajat és gázt keresni Węgierski Patriotyczny Front Ludowy Hazafias Népfront (rövidítve: HNF) [sajátos társadalmi szervezet volt 1954 és 1990 között, amelynek célja "a magyar társadalom valamennyi osztályának, rétegének összefogása" volt. Egyéni tagsága nem volt, tömegmozgalomként működött. Az akkori politikai rendszer minden elemét, az MSZMP-t, a tömegszervezeteket, valamint a társadalmi és kulturális szervezeteket egyesítette. Önálló napilapja volt 1954 és 1989 között: a Magyar Nemzet.] [Patriotyczny Front Ludowy (Hazafias Nepfront): odpowiednik Frontu narodowego w Polsce] Węgierski Rewolucyjny Rząd Robotniczo- Chłopski (pod przywództwem Janosa Kadara) (dawno) Magyar Forradalmi Munkás-Paraszt Kormány Węgierski Ruch Narodowo Demokratyczny Magyar Nemzeti-demokratikus Mozgalom ( ) Węgierski Urząd Patentowy Magyar Szabadalmi Hivatal (MSZH) [A Magyar Szabadalmi Hivatal 1896 óta, több mint száz éve szolgálja a magyar iparjogvédelem ügyét ig működött Szabadalmi Hivatalként, 1920 és 1949 között Szabadalmi Bíróságként, majd Országos Találmányi Hivatalként látta el feladatait. A szerv ban ismét "visszavette" eredeti nevét.] Węgierski Urząd Sportu i Kultury Fizycznej (dawno) Magyar Testnevelési és Sporthivatal Węgierski Związek Lekkoatletyki Magyar Atlétikai Szövetség (MASZ) Węgierski Związek Młodzieży Komunistycznej (dawno) Magyar Kommunista Ifjúsági Szövetség (KISZ) Węgierski Związek Piłki Nożnej Magyar Labdarúgó Szövetség (MLSZ) węgierskie baranki perzsabunda, báránybunda; pannofix Węgierskie Forum Demokratyczne (węg. Magyar Demokrata Fórum MDF) [węgierska konserwatywna partia polityczna, chrześcijańsko-demokratyczna, przewodzona przez Ibolyę Dávid. Najbardziej znaną osobistością był jednak Jozsef Antall, premier Węgier w latach ] - Magyar Demokrata Fórum (röviden MDF) [egy bejegyzett politikai párt Magyarországon. A párt alapításának

133 7423 hivatalos időpontja szeptember 27. Első elnöke Bíró Zoltán volt, őt követte Antall József, aki 1990-től 1993-ban bekövetkezett haláláig Magyarország miniszterelnöke volt. A párt jelenlegi elnöke Dávid Ibolya] Węgierskie Koleje Państwowe (Spółka Akcyjna) Magyar Államvasutak Zrt. (MÁV Zrt.); [Magyar Államvasutak (MÁV) július 1-jén "született", amikoris a magyar kir. kormány megvásárolta a csődbement Magyar Északi Vasutat] Węgierskie Linie Lotnicze Magyr légiközlekedési Vállalat (MALÉV) [hist. Węgierskie państwowe linie lotnicze założono w 1946 roku] Węgierskie Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego dla Przemysłu Maszynowego (dawno) Magyar gépipari Külkereskedelmi Vállalat (TECHNOIMPEX) Węgierskie Przedsiębiorstwo Promocyjno- Reklamowe Magyar Hírdető (MAHÍR) Węgierskie Przedsiębiorstwo dla Handlu Zagranicznego Wyrobami Chemicznymi (dawno) Magyar Vegyi áru Külkereskedelmi Vállalat (CHEMOLIMPEX) Węgierskie Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego Wyrobów Technicznych (dawno) Magyar Műszaki Külkereskedelmi Vállalat (FERUNION) Węgierskie Przedsiębiorstwo Komunikacji Lotniczej (Spółka Akcyjna) Magyar Légiközlekedési Vállalat Rt. (MALÉV) Węgierskie Przedsiębiorstwo Obsługi Ruchu Turystycznego Spółka Akcyjna Idegenforgalmi, Beszerzési, Utazási és Szállítási Részvénytársaság; "IBUSZ" Idegenforgalmi, Beszerzési, Utazási és Szállítási Rt., Budapest Węgierskie Przedsiębiorstwo Spedycyjne (dawno) Magyar Általános Szállítmányozási Vállalat (MASPED) Węgierskie Przedsiębiorstwo Transportowe (dawno) Magyar Általános Szállítmányozási Vállalat (MASPED) Węgierskie Radio (Spółka Akcyjna) Magyar Rádió (Részvénytársaság); Magyar Rádió Zrt. (MR) Węgierskie Radio i Telewizja Magyar Rádió és Televízió (MRT) [A Magyar Rádió és annak televíziós fóosztályából hozták létre a Magyar Rádió és Televíziót 1958-ban (MRT) ben vált szét a ma ismert Magyar Rádióra (MR) és Magyar Televízióra (MTV). Az MRT rendezésében kerültek megszervezésre a magyar Táncdalfesztiválok 1966-tól 1972-ig. Az MRT szétválásában nagy szerepet játszott Nagy Richárd, aki az így megalakuló önálló Magyar Televízió elnöke lett.] Węgierskie Siły Powietrzne (Magyar Légierő) - [powstały w 1918 roku] Magyar Légierő (angolul Hungarian Air Force) [a Magyar Honvédség része. Nemzetközi rövidítése: HuAF.] Magyar Légierő emblémája Magyar Légierő jelzése (1919) Węgierskie Wojsko Ludowe (dawno) Magyar Néphadsereg (MN) ( ) węgierskiego? magyart? węgiersko-polskie związki literackie [do wieku XVIII w Polsce były ograniczone do zainteresowania kronikami i wydarzeniami aktualnymi na Węgrzech. Informacje o Polsce przedostawały się na Węgry od średniowiecza za pomocą kontaktów o charakterze religijnym. Po XVIII wieku nastąpiło poszerzenie osiągnięć hungarologii polskiej. Od XIX wieku zaczęły ukazywać się obszerniejsze informacje na temat literatury węgierskiej, jednak dopiero w epoce romantyzmu szczególnie zwrócono uwagę na kulturę węgierską.] magyar-lengyel irodalmi kapcsolatok węgierskość magyarosság, magyarság węgierszczyzna [1. język węgierski; 2. to, co jest charakterystyczne dla Węgier lub stamtąd pochodzi] magyar nyelv és szokások; magyarság, magyarosság; magyar jellege v. volta vminek; a myagarok földje, magyar föld v. terület węglan [sól lub ester kwasu węglowego] (chem) karbonát węglan kwaśny [zob. wodorowęglan] hidrogénkarbonát (HCO - 3 )-ion węglan sodu [biała, higroskopijna substancja używana m.in. do produkcji mydła, proszków do prania i do zmiękczania

134 7424 wody] nátriumkarbonát, nátrium-karbonát (Na 2 CO 3 ) [a szénsav nátriumsója, hagyományos néven szóda v. sziksó]; szénsavas nátrium (szóda) węglan wapnia; sys. trioksowęglan(iv) wapnia, CaCO 3, [1. sól kwasu węglowego i wapnia stanowiąca główny składnik wapieni i marmurów 2. biała substancja krystaliczna, trudno rozpuszczalna w wodzie roztwarza się w wodzie nasyconej tlenkiem węgla(iv) (przechodząc w wodorowęglan wapnia) lub w roztworze chlorku amonu (przechodząc w chlorek wapnia).] mészkő, kalcium-karbonát; szénsavas kalcium, CaCO 3 węglanowy, -a, -e karbonátos węglarka [odkryty wagon towarowy, służący do transportu materiałów sypkich. Ściany w postaci odchylanych klap ułatwiają rozładunek.] szeneskocsi, szénszállító hajó; (wagonik) csille; szénkereskedő, szénégető węglarnia szénraktár, szenespince, szénlerakodó [Węglarnia Dolnośląska s.c. Wrocław] węglarski, -a, -ie szenes węglarstwo [1. rozwożenie i sprzedaż węgla; 2. zob. karbonaryzm] szénégetés; szénkereskedelem; (pol.) karbonárizmus, karonárik [Az idegen elnyomás ellen és Olaszország egyesítéséért harcoló titkos mozgalom a 19. század elején (a. m. szénégetők).] węglarz [1. człowiek zajmujący się handlem węgla, pracujący w składzie węgla; 2. członek tajnego stowarzyszenia politycznego założonego we Włoszech w XIX wieku, w celu walki o niepodległość i zjednoczenie kraju; karbonariusz; 3. dawniej: człowiek zajmujący się wypalaniem węgla drzewnego] szénkereskedő; szenes, szenesember; szénégető węglik [związek węgla z metalem lub niemetalem] (vegyt.) karbid węglik krzemowy szilíciumkarbid węglik wapnia (zob. karbid) (vegyt.) karbid węglik żelazna vaskarbid węglopochodny, -a, -e [1. uzyskiwany w wyniku przetworzenia węgla; 2. dotyczący organicznych związków chemicznych, czyli związków zawierających przynajmniej jeden atom węgla] széneredetű węglowiec [1. każdy pierwiastek należący do czternastej grupy układu okresowego pierwiastków; 2. pierwiastek z 4 grupy układu okresowego; 3.statek przeznaczony do przewozu węgla] (vegyt.) feketeszén, antrachit; szénszállító hajó węglowodan [związek organiczny zbudowany z węgla, wodoru i tlenu, stanowiący podstawowe źródło energii koniecznej dla podtrzymania procesów życiowych] (chem) szénhidrát węglowodanowy, -a, -e szénhidrátos węglowodany (cukrowce, sacharydy) [organiczne związki chemiczne składające się z atomów węgla, wodoru i tlenu. Są to związki zawierające jednocześnie liczne grupy hydroksylowe, karbonylowe oraz czasami mostki półacetalowe. Ogólnym wzorem sumarycznym węglowodanów jest C n H 2n O n lub C n (H 2 O) n (znane są jednak węglowodany niespełniające tego wzoru, np. deoksyryboza).] szénhidrátok (szacharidok); szénből, hidrogénből és oxigénből álló szerves vegyületek [élő szervezetek által termelt, szén, oxigén és hidrogéntartalmú szerves vegyületek, melyekben a H:O arány legtöbbször 2:1 (mint a vízben), ezért régen a szén hidrátjainak gondolták őket (pl. cukor, keményítő, dextrin)] węglowodorowy, -a, -e (chem) szénhidrogénwęglowodory [to organiczne związki chemiczne zawierające w swojej strukturze tylko atomy węgla i wodoru. Wszystkie one składają się z podstawowego szkieletu węglowego (powiązanych z sobą atomów węgla) i przyłączonych do tego szkieletu atomów wodoru. Wzór ogólny węglowodorów to C x H y.] szénhidrogének [Csak szenet és hidrogént tartalmazó vegyületek. A szerves vegyületek egy jelentő csoportja. Sok száz ilyen vegyületet ismerünk. Főleg a szénben, kőolajban és földgázban fordulnak elő. Két fő csoportjuk: az alifás szénhidrogének, amelyek közül a metán (CH 4 ) a legegyszerűbb, és az aromás szénhidrogének, amelyeknek a benzol az alapvegyülete. Az alifás szénhidrogének további három csoportja: alkánok, alkének és alkinek.] węglowodory aromatyczne, areny [cykliczne węglowodory, w których istnieje układ naprzemiennie położonych sprzężonych wiązań podwójnych i pojedynczych między atomami węgla. Cząsteczki związków aromatycznych są płaskie (o ile ich struktura przestrzenna nie wymusza odchyłek, jak np. dla fullerenu C 60 ), a wszystkie atomy pierścienia aromatycznego muszą mieć hybrydyzację sp2.] aromás szénhidrogének (vagy ritkán használatos megnevezéssel arének) [olyan

135 7425 gyűrűs telítetlen szénhidrogének, amelyek molekulájában egy vagy több benzolgyűrű található.] węglowodory nienasycone [charakteryzują się udziałem wiązań podwójnych lub potrójnych między sąsiadującymi ze sobą atomami węgla] telítetlen szénhidrogének węglowodór [związek organiczny złożony wyłącznie z atomów węgla i wodoru] (chem) szénhidrogén węglowodór aromatyczny [zob. związek aromatyczny] (chem) aromás szénhidrogén węglowodór nasycony [węglowodór zawierający między atomami węgla tylko wiązania pojedyncze] telített szénhidrogén węglowodór nienasycony [węglowodór zawierający między atomami węgla wiązania wielokrotne] telítetlen szénhidrogén węglowy, -a, -e [przymiotnik od: węgiel] szén-, szeneswęgłowy, -a, -e sarok-, szög- Węgorek pszeniczny (łac. Anguina tritici, czyt. angwina tritici) [pasożyt żyjący w kłosach pszenicy i żyta] Búzafonálféreg (Anguina tritici). [A károsított növények töve megduzzad, levelei dugóhúzó-szerűen csavarodnak.] węgorz [drapieżna ryba podobna do węża, żyjąca w wodach słodkich, na tarło wędrująca do morza] angolna [(Anguilla anguilla) a csontos halakon belül a sugarasúszójúak (Actinopterygii) csoportjába, az angolnaalakúak rendjébe és azon belül az angolnafélék (Anguillidae) családjába tartozó hal.] Węgry (węg. Magyarország; dawn. Republika Węgierska, Magyar Köztársaság) [państwo w Europie Środkowej. Od 2004 r. należy do Unii Europejskiej] Magyarország (Mo.) (hivatalos nevén a Magyar Köztársaság) [független, demokratikus állam Közép-Európában, a Kárpát-medencében] Węgry leżą w Europie Magyaroszág Európában van v. fekszik Węgry wygrały z Niemcami dwa do zera Magyarország kettő nullára győzött Németország ellen Węgrzy albo Madziarzy (węg. l.poj.: magyar, l.mn.: magyarok) [naród liczący w sumie ok. 14,5 mln, w tym na Węgrzech 10,5 mln, pozostałe ok. 4 mln tworzy mniejszości w Rumunii (Siedmiogród), Serbii (Wojwodina), Słowacji, Słowenii, Ukrainie (rejon Karpat) i Austrii. Jedna z grup mniejszości węgierskojęzycznej zamieszkującej rumuński Siedmiogród zwana jest Szeklerami (węg. l.poj.: Székely, l.mn.: Székelyek). Część badaczy skłania się ku poglądowi, że Szeklerzy są nie Węgrami, lecz potomkami Hunów.] - magyarok [Közép-Európában, a Kárpátmedence területén élő nép. A magyarság mai lélekszáma kb. 14,5 millió fő. A magyar anyanyelvűek száma a világon 13,5 millió. Ebből kb. 10 millióan élnek a Magyar Köztársaságban, kb. 2,5 millióan a szomszédos országokban, és kb. 1,5 millióan szerte a világban. A magyarok alkották a Magyar Királyság államalkotó és legnagyobb létszámú népét. A királyság felosztása (trianoni békeszerződés, 1920) óta a magyarság egy része nemzeti kisebbséggé vált a Magyarországgal szomszédos országokban. A magyarság összlétszámát tekintve ma is a Kárpát-medence legnagyobb népe.] Węgrzy żyjący poza granicami határon túli magyarok węgrzyn [dawne słodkie wino węgierskie] (dawno) magyar bor węgrzyni [(u Zygmunta Glogera) Węgrzynami, Węgrami, krukami, kurpikami (od złego obuwia) nazywał lud warszawski w XVIII w. żołnierzy z chorągwi, będącej strażą przyboczną marszałka wiel. koronnego, w obcisłem ubraniu granatowem z czerwonemi wyłogami i w giwerach. Słynęli oni z zręczności w łapaniu złodziei. B. Gemb.] (hist.) gránátosok és lövészek megkülönböztető elnevezése; városi őrség węgrzynek (dawno) magyarruhás szolga

136 7426 węszyciel [ktoś, kto szpera, poszukuje czegoś] böngésző; vmit kereső węszyć [1. o zwierzętach: szukać czegoś lub wyczuwać coś węchem; 2. pot. próbować dowiedzieć się czegoś o kimś lub o czymś; 3. pot. szukać jakiejś zdobyczy, korzyści; 4. pot. podejrzewać coś, dopatrywać się w kimś lub w czymś ukrytych złych cech, zamiarów] szagolni, szimatolni, szaglászni węszył w tym coś złego (átv.) vmi rosszat szimatolt ebben węzeł [1. splot powstały w miejscu przeplecenia lub związania czegoś długiego lub kilku długich rzeczy; 2. to, co łączy ludzi; 3. zawikłana sprawa, trudny do rozwiązania problem, 4. miejsce lub miejscowość, gdzie krzyżują się drogi, arterie, szlaki komunikacyjne; 5. zgrupowanie w jednym miejscu i w jednym pionie urządzeń technicznych, przyłączonych do jednego zespołu przewodów; 6. jednostka prędkości równa jednej mili morskiej na godzinę; 7. punkt przecięcia się płaszczyzny orbity ciała niebieskiego z ekliptyką lub z równikiem niebieskim; 8. punkt przecięcia się krawędzi komórek elementarnych w sieci przestrzennej kryształu; 9. zob. kolanko w zn. 3.; 10. połączenie wstążek, sznurków lub końców chusty mający cel praktyczny lub/i dekoracyjny. Węzły miały ogromne znaczenie w stroju antycznym egipskim. Obok spinki i pasa były początkowo jedyną formą umocowania odzieży, która składała się głównie z chust różnej wielkości i kształtu.; 11. to specjalne skrzyżowanie sznurów, wstążek, pasemek włosów czy końców chusty dla ich złączenia, albo ozdoby. W stroju antycznym greckim i rzymskim węzeł miał ogromne znaczenie, właśnie praktycznodekoracyjne, gdyż ubiór ten obywał się bez krawca, bez nici, bez igły; królowały wtedy węzły i spinki. W średniowieczu, lubiącym symbole, robiono na stroju węzły na znak ślubów lub życzenia. Gdy wszystko stało się jak trzeba węzeł kasowano. Na pamiątkę tego wiążemy dziś supełki na chusteczkach.] csomó, kötés, göb, bog; csomópont; kötelék; (med.) góc (orvosi); (żegl) csomó; csomó (a nyakkendőn); masni; gócpont; (madzagon) göb węzeł (fali) csomópont węzeł drgań csomópont, rezgés csomópontja, rezgéscsomópont węzeł dramatyczny (drámai) tetőfok węzeł gordyjski [to kunsztownie zawiązany lub, jak chcą inni, bardzo splątany węzeł z dereniowego łyka. Połączone nim były jarzmo i dyszel starego królewskiego wozu - daru wotywnego umieszczonego przez frygijskiego króla Gordiosa lub jego syna i następcę Midasa w świątyni Zeusa w Gordion we Frygii (obecnie centralna Anatolia). Wedle przepowiedni wyroczni człowiek, który rozplącze węzeł, zostanie panem Frygii lub - według innych wersji - całej Azji.] gordiusi csomó; bonyolult, megoldhatatlannak látszó feladat (az ókori mondában Gordius, Frigia királya készítette rendkívül összebogozot csomó; egy jóslat annak ígérte Ázsia uralmát, aki ezt a csomót megoldja. Nagy Sándor a csomót kardjával kettévágta) węzeł kolejowy vasúti csomópont, vasúti gócpont węzeł małżeński házastársi kötelék węzeł marynarski, żeglarski [trwały, niezaciskający się i nierozluźniający się samoczynnie węzeł, łączący liny lub mocujący je na uchwycie lub kołku] tengerész csomó węzeł nerwowy [ganglion] idegdúc węzeł płaski [węzeł, który po zaciśnięciu jest płaski, a końce lin, sznurków itp. wychodzą z przeciwnych stron] sima csomó węzeł podwójny zderzakowy (podwójny rybacki) [węzeł stosowany we wspinaczce m.in. do łączenia lin o różnej średnicy] dupla halász csomó [egyszerű csomó két kötél összekötéséhez, illetve kötélgyűrű készítéséhez] węzeł sanitarny [instalacja doprowadzająca do odpowiedniego miejsca w mieszkaniu lub budynku wodę bieżącą i odprowadzająca stamtąd brudną wodę do kanalizacji] egészségügyi csomó węzeł sieci, węzeł sieci komputerowej [1. Urządzenie komunikacyjne o charakterze cyfrowym, uczestniczące w przekazie pakietowym, którym może być host, stacja robocza, komputer lub serwer sieciowy wraz z dołączonymi kanałami komunikacji. 2. urządzenie sieciowe, które zawiera w sobie wiele łączy telekomunikacyjnych i kieruje przesyłaniem informacji na odpowiednie łącze. Węzły sieci mogą być używane np. w sieciach lokalnych jako router lub przełącznik.] hálózati csomópont

137 7427 węzeł wodny vízi gócpont węzeł zarodkowy, embrioblast [1. anat. grupa komórek powstających w wyniku bruzdkowania w rozwoju zarodkowym owodniowców, część blastocysty ssaków z których powstaje właściwy zarodek; 2. grupa komórek zarodkowych ssaków, z których rozwija się nowy organizm; 3. Grupa komórek zarodkowych znajdująca się od wewnętrznej strony trofoblastu blastuli. Z embrioblastu rozwija się zarodek i błony płodowe (z wyjątkiem kosmówki, która powstaje z trofoblastu).] (ang.) embryoblast, (petesejt) embrioblast; három csíralemez (ecto-, meso-, entoderma); embriócsomó węzełek [1. mały węzeł; 2. kawałek tkaniny, związanej rogami po przekątnej, zwykle z jakimiś rzeczami w środku] csomó, göb, bog, kisebb csomó, köteg, csomócska; kis csomag, batyu węzełkowaty, -a, -e csomós węzełkowy, -a, -e [przymiotnik od: węzełek] csomós, göbös, bogos węziej keskenyebben węzłowato csomósan; tömören, röviden, velősen węzłowaty, -a, -e [pełen supłów, zgrubień] csomós, bogos; tömör, rövid węzłowy, -a, -e [przymiotnik od: węzeł] csomós, csomówęzłowe zagadnienie kulcskérdés węzłówka [kątnica, wiązanie kątowe - wiązanie działające w jednej płaszczyźnie] háromszög - Węzłówka dziobowa - element konstrukcyjny jednostki pływającej o drewnianej konstrukcji szkieletowej (zobacz: szkielet żaglowca) wzmacniający połączenie stępki ze stewą dziobową vitorláshajó váza; orrszerkezet - Węzłówka rufowa, dejwud (ang. deadwood), kolano rufowe - wiązanie będące elementem szkieletu jednostki pływającej a hajó vezszerkezetében hátul beépített háromszögű rész węzły chłonne, limfatyczne [narządy stanowiące skupiska tkanki limfatycznej, w których powstają limfocyty i w których limfa oczyszczana jest z bakterii i toksyn, znajdujące się w pachwinach, pod pachami i w szyi] nyirokcsomó węzły krwi vérségi kötelék, vérrokonság węzły przyjaźni (átv.) baráti kötelékek, kapcsolatok węzły przyjaźni a barátság szálai węża w zanadrzu pielęgnować (átv.) kígyót melenget a kebelében v. kebelén wężowa skóra kígyóbőr wężowato kígyószerűen, kígyózóan, spirálisan, tekergősen wężowaty, -a, -e [przypominający kształtem węża lub wijący się jak wąż] kígyóalakú, kígyószerű, kígyóvonalú, kígyózó wężowisko [1. legowisko węży lub kłąb węży; 2. masa skłębionych rzeczy] kígyófészek wężownica [1. rura wielokrotnie wygięta w celu osiągnięcia na małej przestrzeni dużej powierzchni zwiększającej wymianę ciepła pomiędzy czynnikiem przewodzonym przez rurę a otoczeniem; 2. zob. sansewieria] spirális vonal; csigaszerű tárgy; (műsz.) hajlított cső Wężownik (łac. Ophiuchus, dop. Ophiuchi, skrót Oph) [wyraźny gwiazdozbiór znajdujący się w rejonie równika niebieskiego] Kígyótartó (latin: Ophiuchus) [egy csillagkép] wężowo kígyószerűen; hosszú sorban wężowy, -a, -e kígyówęższy, -a, -e keskenyebb, szűkebb wężyk [1. mały wąż; 2. linia falista] fiatal kígyó, kiskígyó; kígyó alakú díszítés wężykiem csigavonalban, cikkacakkban wężykowato kígyószerűen, kígyózva wężykowaty, -a, -e [zbliżony kształtem do węża lub wijący się jak wąż] kígyó alakú, csavart, kígyószerű wężykowy, -a, -e kígyówężymord [pospolita roślina o żółtych kwiatach] (növ.) pozdor Wężymord (Scorzonera L.) [rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Gatunkiem typowym jest Scorzonera humilis L.]; wężymord czarny korzeń (növ.) pozdor Wężymord niski (Scorzonera humilis) [gatunek byliny należący do rodziny astrowatych. Występuje w Środkowiej Europie, na północy do południowej Skandynawii i w południowej Europie. W Polsce rośnie na całym obszarze nizinnym i niższych partiach górskich, wyżej bardzo rzadko. Roślina do 40 cm wysokości, prawie naga.] alacsony pozdor (Scorzonera humilis)

138 7428 Wężymord stepowy (Scorzonera purpurea) [gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny astrowatych. W Polsce jest rośliną rzadką, występuje wyłącznie na niżu, częściej w południowej części kraju, na północy wyłącznie wzdłuż Odry i Wisły.] Piros pozdor (Scorzonera purpurea L.) wężysko nagy kígyó WFQ - ważone sprawiedliwe kolejkowanie (ang. weightedfair queuing, WFQ) - (ang. weightedfair queuing, WFQ); Weighted Fair Queuing; súlyozott sorbaállítási algoritmus; weighted fair queuing algorithm = súlyozott egyenlő esélyű sorba-állítási algoritmus wg = według szerint wganiać (wegnać, wgonić) behajtani, bezavarni, beterelni wgiąć (wegnę, wegnie; wgiął/wgięła) wginać [uderzając lub naciskając, zrobić w czymś wgłębienie lub załamanie] begörbíteni, behorpasztani, behajlítani wgiąć się wginać się [zostać wgiętym] behorpadni wgięcie [wgłębienie, wklęsłość w czymś] horpadás, bemélyedés, begörbítés, hajlat, görbület wginanie się horpadás wgięty, -a, -e begörbített, behorpadt, meghajlított wgląd [zajrzenie do czegoś, zbadanie, skontrolowanie czegoś] betekintés, bepillantás, ellenőrzés, megvizsgálás wglądnąć wglądać [zob. wejrzeć] betekinteni, bepillantani, belenézni wgłębić wgłębiać [1. zagłębić coś w czymś; 2. zrobić w czymś wgłębienie] bemélyíteni wgłębić się wgłębiać się [1. wejść, wcisnąć się w głąb czegoś; 2. gruntownie coś zanalizować, poznać] elmélyülni, belemélyedni, belemerülni, elmélyedni, elgondolkodni wgłębienie [wklęsłość, dołek] bemélyedés, mélyedés, elmélyedés, kimélyítés, gödör; horpadás wgłębienie się elmélyülés, belemerülés, elmélyedés wgłębiony, -a, -e homorú; horpadt wgłębny, -a, -e [1. wykonany na określoną głębokość; 2. znajdujący się lub zachodzący na znacznej głębokości; 3. przenikający, sięgający w głąb ziemi; 4. wydobywający coś z głębi ziemi] mély, mélyben levő, fenékwgłobienie (łac. invaginatio, intussusceptio, ang. intussusception) [patologiczny stan, w którym część jelita cienkiego wsuwa się teleskopowo w inną część jelita. Najczęstszym miejscem wgłobienia jest okolica kątnicy. Wgłobienie jest najczęstszą przyczyną niedrożności mechanicznej przewodu pokarmowego u niemowląt.] - (latin) invaginatio [orvosi kifejezés, az egyik bélrésznek a másikba való betüremkedése]; (lat.) intussusceptio, bélbetüremkedés wgłobienie jelita [wgłębienie się jednego odcinka jelita w drugi powodujące niedrożność] bélbetüremkedés wgniatanie, wgniecenie begyömöszölés, beszorítás wgnieść (wgniotę, wgniecie) wgniatać [1. cisnąc lub uderzając, zrobić w czymś wgłębienie; 2. wcisnąć coś do środka czegoś] begyömöszölni, beszorítani wgnieść się wgniatać się [1. zostać wgniecionym, zapaść się pod wpływem nacisku; 2. zostać wciśniętym w coś; też: zostać zgniecionym] begyömöszölődni, beszorulni wgnieździć się (wgnieżdżę się wgnieździ się) befészkelődni, beköltözni wgrać wgrywać [1. włączyć do istniejącego nagrania jakiś nowy element; 2. wprowadzić program komputerowy lub inny plik na twardy dysk lub na dyskietkę] betölteni wgrać plik fájlt v. adatállományt beolvasni v. betölteni wgrywać program programot betölteni wgramolić się [pot. wejść gdzieś lub na coś z trudem, niezgrabnie, powoli] felmászni, felkapaszkodni wgrywać się betöltődni wgryźć się (wgryzie się) wgryzać się [1. wpić się w coś zębami; 2. przeniknąć w głąb czegoś; 3. drążąc, dostać się do wnętrza czegoś; 4. wniknąć w szczegóły] beeszi magát, belemarja magát, belefúrja magát, behatolni

139 7429 Wheatstone'a mostek [pomiarowy służy do pomiaru oporności elektrycznej; od nazwiska ang. fizyka i wynalazcy Charlesa Wheatstone'a ( ), który w 1843 r., z inspiracji matematyka Samuela Christiego, skonstruował, a potem spopularyzował to urządzenie] Wheatstone-híd; (vill.) az elektromos ellenállás mérésére szolgáló kapcsolás (Ch. Wheatstone angol fizikus nevéről) Whetstones [benchmark testujący operacje zmiennoprzecinkowe; wyniki są wyrażane w whetstones na sekundę. Whetstone I testuje operacje 32-bitowe, a Whetstone II - operacje 64-bitowe.] Whetstone [Lebegőpontos számokkal dolgozó, műszaki és tudományos számításokat modellező, sebességmérő tesztprogram.] whisky [wym. uiski] [ang. whisk(e)y 'jw.' z irl.celt. uisce beathadh a. szkoc.celt. uisge beatha, dosł. 'woda życia' st.irl. uisce 'woda'; bethu dpn. bethad 'życie'; anglosaska wódka zbożowa (z żyta, kukurydzy, prosa a. pszenicy) lub kartoflana, zawierająca zazw % alkoholu (por. bourbon; scotch)] (ang.) whisky; az angolszász népek gabonapálinkája [Angliában malátából, Amerikában rozsból és tengeriből főzött pálinka] White hat (biały kapelusz) [haker, który odkrywa słabości systemu komputerowego i informuje o tym jego posiadacza (telefonicznie lub em, niekiedy przez pozostawienie "wizytówki" w systemie), aby mógł wnieść poprawki, zanim skorzystają z niej inne osoby (np. black hat). Białe kapelusze są zwykle hobbystami, niektórzy włamują się za opłatą, jako oficjalni konsultanci. Termin pochodzi ze starych westernów, gdzie pozytywni bohaterowie nosili jasne kapelusze, natomiast "źli faceci" mieli czarne.] White hat (fehér kalap) [jóindulatú hacker] white pages {l.mn.}; białe strony {niemęskoos.} [komp.] [zł.] (ang.) White Pages [a hálózat használóinak név- és címadatait tartalmazó elektronikus "telefonkönyv" szolgáltatások összefoglaló neve] Who's who? [wym. hu:z hu:] [Kto kim jest?; tytuł wielu almanachów (leksykonów) biograficznych ang. i amer., które zazw. podają biografie i dane personalne wybitniejszych osób żyjących] (ang.) Who's who? (Ki kicsoda?); híres emberekről számot adó lexikonszerű angol kézikönyv WHOIS WHOIS [egyes hálózati gépeken működtetett szolgáltatás a felhasználók nyilvános adatainak lekérdezésére; az Internet hálózaton elérhető személyek és gépek elérési és címadatainak lekérdezésére szakosodott host-ok és programok összefoglaló neve] whois server {rzecz.}; serwer obsługujący program whois {m.} [komp.] WHOIS szerver wiać (wieję, wieje; wiał) [1. o wietrze: przesuwać się z jakąś prędkością i siłą; 2. o chłodzie, wilgoci, zapachu itp.: być odczuwalnym w dochodzącym skądś powietrzu; 3. o ogólnym, zwykle przykrym wrażeniu: być odczuwalnym w kontakcie z czymś lub z kimś; 4. pot. szybko uciekać; 5. oddzielać ziarno od plew w wialni] (wiatr) fújni, fújdogálni; fújtatni; (átv.) futni, száguldani; (umykać skądś) elfutni, elrohanni, elmenekülni; rostálni, pelyvától megtisztítani; (tréf) megszökni wiać zboże gabonát rostálni wiej stąd! szaladj innen!, tűnj el! wiaderko vödör, vödröcske, kis vödör, kis kanna wiadoma [wielkość znana, występująca w równaniu lub nierówności] ismeretek wiadomo [1. jest rzeczą znaną; 2. jest oczywiste, zrozumiałe] ismeretes, közismert, köztudomású, tudjuk, mindeki tudja wiadomo ogólnie köztudomású wiadomo, że ismeretes, hogy; mindenki tudja, hogy wiadomostka hírekecske; röpke hír, jelentéktelen kis hír; álhír wiadomości [1. zasób wiedzy w jakiejś dziedzinie; 2. audycja radiowa lub telewizyjna, w czasie której przekazywane są aktualne informacje z kraju i ze świata; 3. najważniejsze i najnowsze informacje] (wieści) hírek; híradó, krónika, híranyag; (wiedza) tudás wiadomości fachowe szakismeretek wiadomości krajowe belföldi hírek wiadomości sportowe sporthírek, telesport wiadomości zagraniczne külföldi hírek wiadomość [nowa informacja o czymś] hír, (nowina) újság, tudnivaló; tudomás, újsághír, üzenet; értesülés; (wiedza) tudás, ismeret, tudomány; (inf.) üzenet wiadomość autentyczna szavahihető hír; hiteles hír wiadomość bezpodstawna alaptalan hír wiadomość elektryzuje kogoś a hír felvillanyoz vkit wiadomość nie dociera do adresata az üzenet nem éri el a címzettet wiadomość obeszła wszystkie zakątki a hír hamar elterjedt mindenütt

140 7430 wiadomość obleciała całą okolicę a hír szájról szájra járt az egész környéken wiadomość podziałała na niego a hír nyomasztóan v. leverőn hatott rá wiadomość ta odbiła się szerokim echem ez a hír széles visszhangot talált wiadomość wraca az üzenet visszajön wiadomość z pierwszej ręki első kézből vett hír; közvetlen hírforrásból származó értesülés wiadomość zawarta w sygnale modulációtartalom, jeltartalom wiadomość zelektryfikowała wszystkich a hír felvillanyozott mindnyájunkat wiadomy, -a, -e [1. znany, podany do wiadomości; 2. wyraz używany zamiast wymieniania nazwiska osoby lub nazwy rzeczy, której mówiący z jakichś powodów nie chce wymieniać, a której słuchacz się domyśla] ismert, ismeretes, közismert; tudvalevő, köztudomású, tudott wiadro (inaczej kubeł) [1. naczynie walcowatego kształtu, z pałąkiem, używane do noszenia lub trzymania w nim wody, węgla, śmieci itp.; też: zawartość takiego naczynia2. naczynie w kształcie walca lub odwróconego, ściętego stożka, najczęściej blaszane albo z tworzywa sztucznego, zaopatrzone w ruchomy, kabłąkowaty uchwyt. Używane jest zazwyczaj jako pojemnik na ciecze lub materiały sypkie. Pojemność typowego wiadra to około 15 litrów.] vödör, veder; kanna, csöbör, cseber wiadro [to także dawna jednostka objętości stosowana w Rosji. Składała się z 10 krużek i 100 czarek. Odpowiadała objętości 12,3 litra.] (dawno) (orosz folyadékmérték) wiadrowy, -a, -e vödörwiadukt [most wsparty na filarach, przerzucony nad doliną, wąwozem, drogą, torami itd. (często, prócz tego, nad wodą); 2. most zbudowany nad torami kolejowymi, drogą, wąwozem itp.] (lat.) völgyhíd; völgy v. szakadék felett emelt híd; völgyáthidalás; közúti híd; vasúti híd wiagno [suknia dworska za Stanisława Augusta, fałdzista, ze stanem pod samymi piersiami, pozostająca pod niewątpliwym wpływem antycznej tuniki.] (daw) udvari ruházat wialnia [1. urządzenie używane do oddzielania plew od ziarna lub do rozdzielania kawałków węgla albo rudy według wielkości ziaren; 2. urządzenie rolnicze napędzane siłą mięśni rąk lub z napędem mechanicznym służące do oczyszczania młóconego ziarna, oddzielenia go od plew i innych zanieczyszczeń] szelelőrosta, magtisztító, szeleltető gép; gabonarostáltatógép wianeczek (kisebb) koszorú wianeczek ruciany vesszőkoszorú, venyigekoszorú wianek [1. kółko uplecione z kwiatów, gałązek itp., noszone na głowie jako ozdoba; też: ornament o takim kształcie; 2. pewna liczba przedmiotów nanizanych na związany koliście sznurek lub splecionych ze sobą; 3. o czymś mającym kształt koła lub półkola; 4. daw. dziewictwo; 3. najprostsza ozdoba głowy, pleciona z kwiatów, liści lub wici roślinnych. Popularny w gotyku a potem w modzie romantyczno-ludowej. W Polsce wianek z kwiatów stanowił symbol dziewictwa i był atrybutem panny młodej. W starożytnej Grecji wieńcami z liści laurowych dekorowano zwycięzców Igrzysk Olimpijskich, zaś w Rzymie laurowe wieńce były elementem uroczystego stroju dowódców wojsk i cesarzy podczas parad i triumfów. 4. rodzaj nakrycia głowy (wieńca) upleciony z ziół i kwiatów. Tradycyjnie wianki noszone były przez dziewczęta i niezamężne kobiety, stąd stały się symbolem niewinności. O kobiecie zamężnej mówiło się, że "straciła wianek". Zgodnie z polską, a także ogólnosłowiańską tradycją, panna młoda oddaje druhnom swój wianek podczas weselnych oczepin. W dawnych czasach zakonnice chowane były w wiankach. Zielony wieniec składany na grobie to symbol czci oddanej tam pochowanym. Wianek pojawia się też na wielu obrazach o treści religijnej. Biały wianek jest też elementem stroju dziewczynek przystępujących do Pierwszej Komunii. Wianek zakłada się też do strojów ludowych, np. krakowskiego. Tradycyjnym obyczajem jest puszczanie wianków w Noc Świętojańską.] füzér, koszorú, védőpártázat; (dawno) szűzesség, ártatlanság

141 7431 wianek wianek grzybów gombafüzér wianek obwarzanków perec-füzér wianuszek koszorúcska, füzér wianek chabrowy búzavirágkoszorú wianek kwiatów virágfüzér wianek mirtowy mirtuszkoszorú, mirtuszfüzér; menyasszonykoszorú [Jerzy Żuławski ( ) Wianek mirtowy (A Myrtle Wreath) ] wianki [zwyczaj puszczania wianków na wodę w noc świętojańską, połączony z wróżbami i zabawą] füzérek, koszorúk; koszorúk vízredobása (június 23-i népszokás) wianie szélfúvás, fuvallat; rostálás wiano [1. daw. posag i wyprawa panny młodej; 2. w dawnym prawie polskim: suma zapisywana żonie przez męża, równa sumie posagu] (posag) hozomány, kelengye; (dawno) özvegyi jog, özvegyi eltartás, ráiratás wiano klasztorne [majątek wnoszony przez osobę wstępującą do klasztoru] kolostori hozomány (a lány hozományt vitt magával a nővérek közösségébe) wianuszek (posag) hozományka, kelengyécske Wiara [imię żeńskie, nazwa jednej z cnót chrześcijańskich wiary (łac. fides). Imię to najbardziej rozpowszechnione jest w Rosji i w ogóle na obszarze wschodniosłowiańskim, w brzmieniu Wiera (rozpowszechnioną na Zachodzie transliteracją tego imienia jest Vera). W Polsce rzadkie.] Wiara (női név) Wiara, ros. Wiera, łac. Fides, Nadzieja, ros. Nadieżda, łac. Spes, Miłość, ros. Lubow, łac. Caritas, koine Πίστις, Ἐλπὶς καὶ Ἀγάπη (Pistis, Elpis i Agape) [chrześcijańskie męczennice zm. ok. 137, córki św. Zofii Rzymskiej, dziewice, święte prawosławne i katolickie. Wiara (najstarsza z sióstr), oraz jej młodsze siostry: Nadzieja i Miłość, zostały zamęczone, gdy ich matka odmówiła złożenia ofiary bogini Dianie. Dziewczynki podpalano, oblewano wrzącą smołą, kaleczono ostrymi przedmiotami oraz bito pałkami. Kiedy odkryto, że jeszcze żyją, zostały ścięte mieczem. Trzy dni później zmarła ich matka z żalu po utracie córek. Śmierć sióstr i ich matki nastąpiła w Rzymie. W chwili śmierci Wiara miała 12 lat, a najmłodsza Miłość 9 lat.] Szent Fides szűz és vértanú [Szent Fides, Spes, Caritas szűz vértanuk + 120, anyjuk Szent Sophia. (Hit, Remény, Szeretet, anyjuk a szent Bölcsesség)] wiara [1. określona religia lub wyznanie; też: przekonanie o istnieniu Boga; 2. przekonanie, że coś jest słuszne, prawdziwe, wartościowe lub że coś się spełni; 3. przeświadczenie, że istnieją istoty lub zjawiska nadprzyrodzone; 4. pot. grupa ludzi zżytych ze sobą; 5. daw. wierność komuś lub czemuś] hit, hivés, hitel; (religia) vallás, hitvallás, hit; (zaufanie) bizalom; hűség; bizalom, hitel; meggyőződés; (dawno) hívők wiara (hebr. aman), (łac. fides); wierzyć (grec. pisteo) [1. wyrazy mało spotykane w Starym Testamencie, ale Nowy Testament poświęca im dużo miejsca. Spróbuję pojęcie ich przedstawić przy pomocy małej ilustracji: Gdy w podręczniku geografii czytam, że Warszawa leży nad Wisłą, to wierzę autorowi tego podręcznika; gdy zaś pojadę do Warszawy i zobaczę i miasto i rzekę Wisłę, to mogę powiedzieć, że wiem, że Warszawa leży nad Wisłą, bo się naocznie o tym przekonałem (z tym, że musiałem mieć pewność, że miasto to było Warszawą, a rzeka ta była Wisłą). Dobrze jest, gdy sią. o pewnych rzeczach mogę przekonać, co, niestety, w wielu wypadkach nie jest możliwe. Gdy mi ktoś powie, że atom składa się z jądra i krążących wokoło niego protonów, to muszę wierzyć fizykom, bo mogę nie być w stanie przekonać się o tym naocznie. Fizycy są dla mnie autorytetem, którym muszę wierzyć. Muszę wierzyć historykom, że Aleksander Macedoński był uczniem Arystotelesa, że był synem Filipa II, że był władcą wielkiej monarchii; ale jak ja to sprawdzę, gdy to się działo 2350 lat temu? Nie rnogę się przenieść w ten czas, a świadków naocznych też nie ma. Ten rodzaj wiary posiadamy, gdy wierzymy, że Jezus Chrystus istniał. I tę wiarę posiada także szatan i demony. Ale Pismo Święte

142 7432 mówi jeszcze o innej wierze. Ta posiada wszystko, co ta poprzednia i jeszcze coś więcej, bez czego byłaby taka jak ta pierwsza. Tę drugą posiadali Noe, Abraham, Mojżesz, prorocy, Dawid, Rahab, apostołowie i wielu, wielu innych. Wiara tych ludzi nie polegała tylko na tym, że ci ludzie tylko wierzyli, ale oni się także całkiem oddali Bogu i we wszystkim polegali na Bogu, miłowali Go z czystego serca (czego szatan nie czyni). Gdy więc wiem, że Bóg jest, że Chrystus jest, to moja wiara nie r6żni się od tej, którą posiada szatan; ale gdy się Bogu całkiem oddam, słucham Go i czynię to z miłości, to mogę powiedzieć, że mam taką wiarę jak Abraham i apostołowie. Wiarę, podobnie jak życie, daje nam Bóg, ale my jesteśmy odpowiedzialni za to, żeby ona w nas rosła i była zgłębiana. Wiarą pojmujemy plany Boże. Kto polega tylko na tym, co zmysłami poznać można, jest ograniczonym człowiekiem, bo zmysły nie wystarczają na poznanie wszystkiego, co istnieje i się dzieje. Dlatego Pan powiedział do Tomasza: ''Żeś mię ujrzał, Tomaszu, uwierzyłeś; błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli''. Pamiętać należy o tym, że wiara bez uczynków (owoców) jest martwa. Wiara nie może być obłudna. Bez wiary nie można podobać się Bogu. Kto mówi, że wierzy, a nie wie, że był kiedyś czas, w którym nie wierzył, i nie wie, kiedy uwierzył, niechaj lepiej sprawdzi, póki jeszcze ma czas, czy on w ogóle został zbawionym, czy wiara jego jest żywa. Uwierzyć znaczy zostać zbawionym. 2. uznawanie czegoś za prawdę na podstawie czyjegoś autorytetu. Jeśli podstawą w. jest autorytet Boga, mówi się o w. religijnej, nadnaturalnej, objawionej. Teologowie odróżniają w. subjektywną (fides qua creditur), t. j. wewnętrzne przekonanie religijne, od w. objektywnej (fides quae creditur), t. j. od sumy prawd, stanowiących przedmiot w.] hit [A Bibliában aktív és passzív értelemben használatos. Az előbbi egy személyhez vagy ígérethez való hűségre vonatkozik; az utóbbi egy másik személy kijelentésébe vetett bizalomra.az ÓSZ-ben főnévként mindössze kétszer találkozunk vele (5Móz 32,20; Hab 2,4), igeként pedig harmincnál kevesebbszer. Hogy mi a hit, azt Isten szolgáitól tanulhatjuk meg, akik rendíthetetlen bizalommal és engedelmességgel szánták oda életüket Istennek. A hit már az ÓSZ-ben sem jelenti csupán valamely tantétel elfogadását, vagy egy törvénnyel való külsőleges egyetértést; hanem mindig mélyről fakadó bizalmat Isten hűsége és szavahihetősége iránt, és akaratának való szeretetteljes engedelmességet.az ÚSZ-ben a "hit" és "hinni" szavak csaknem ötszázszor fordulnak elő. Az ÚSZ kijelentésének alaptétele, hogy eljött a megígért Messiás, Aki pedig nem más, mint a Názáreti Jézus. Jézus maga Isten Fiának jelentette ki magát, és újra hangsúlyozta, hogy az örök élet elnyeréséhez szükség van a Benne való hitre. Az első keresztyének "hívők"-nek nevezték magukat (ApCsel 2,44). A Szent Szellem által ösztönözve mindent elkövettek azért, hogy másokat is a Jézusban való hitre indítsanak (ApCsel 6,7; 28,24). A páli levelek a cselekedetekkel szemben a hitet hangsúlyozzák mint a megváltáshoz vezető utat (Róm 3,20-22). A hit Pálnál bizalmat jelent Jézus személye, tanításának igazsága és a kereszten elvégzett megváltói műve iránt. A hit irányulhat a keresztyén örömhír és tanítás egyetemes, átfogó igazságára is (Júd 3).] wiara eschatologiczna eszkatologikus hit wiara heretycka eretnek hit wiara małżeńska házastársi hűség wiara w Boga istenhit, az Istenbe vetett hit wiara w prawdy objawione hit a kinyilatkoztatott igazságban wiara w siebie önbizalom, magabiztosság wiardunk, wiardunek [(u Zygmunta Glogera) czwartak lub ferton, z niemieck. Viertung, Ferding, czwarta część dawnej grzywny, równa 12 groszom szerokim Kazimierza Wielkiego. Stąd i mędle 12-snopowe na polu nazywano wiardunkami, a dziesięciny snopowe wiardunkowemi. Uchwała sejmowa z roku 1676 oznacza wartość fertona na groszy ówczesnych 18. Ob. Pieniądze w Polsce, Encyklopedya Staropolska t. IV, str. 4.] (történelem) négyes; (ném.) verdung [a német régi nyelvi vierding, vierdung megfelelője jelentése pedig valamilyen súly-, illetve űrmérték negyedrésze, legfőképpen a fonté]; (dawno) régi lengyel pénzegység, különböző értékekben wiarogodnie szavahihetőleg, hitelt érdemlően wiarogodność szavahihetőség; hihetőség, hitel; hűség wiarogodny, -a, -e szavahihető, hitelt érdemlő; hiteles wiarogodny świadek szavahihető tanú wiarołomca [ten, kto złamał przysięgę lub popełnił zdradę] hitszegő, hitét megszegő, szószegő, áruló wiarołomnie hitszegően, hitét megszegve

143 7433 wiarołomność hitszegés, szószegés; hűtlenség wiarołomny, -a, -e hitszegő, hűtlen, szószegő, áruló, hitehagyó wiarołomny mąż hűtlen férj wiarołomstwo hitszegés, szószegés, árulás; házasságtörés wiarogodny odpis hiteles másolat wiarus [pot. stary, dzielny żołnierz] öreg harcos, bátor katona wiarygodnie, wiarogodnie hitelt érdemlő wiarygodność, wiarogodność [różnica między wartościami otrzymywanymi w eksperymencie, a wartością prawdziwą] vminek hitelt érdemlő volta; hitelesség wiarygodny, wiarogodny -a, -e [godny wiary, zasługujący na zaufanie] hiteles, hiteltérdemlő, megbízható, szavahihető wiarygodna reklama hiteles reklám wiarygodny świadek szavahihető tanú wiata [lekka budowla w postaci dachu wspartego na słupach, wzniesiona np. nad przystankiem lub parkingiem] védtető, szélvédő, esővédő (pályaudvaron, buszmegállban, villamosmegállóban) wiaterek szellő, szelecske wiatr [1. ruch powietrza powstający na skutek nierównomiernego rozkładu ciśnienia atmosferycznego na powierzchni Ziemi; 2. tendencja, prąd, zjawisko, wywołujące zmiany w jakimś środowisku; 3. łow. węch zwierzęcia; też: zapach właściwy danemu zwierzęciu lub człowiekowi, wyczuwany przez zwierzę] szél (levegő), szellő; szag, szaglás wiatr burzy wodę a szél felkorbácsolja a vizet wiatr chwilami cichnie a szél időnként elcsendesül; a szél el-elcsendesül wiatr dmie (erős szél) fúj a szél wiatr dmuchnął szél kerekedett, szél támadt; a szél fúj wiatr drzewo kolebie a szél lengeti a fát wiatr gwiżdże sivít v. süvít a szél wiatr halny [silny, porywisty wiatr wiejący w Karpatach i Sudetach] havasi v. hegyi szél; a Tátrából fújó (meleg) szél wiatr huczy a szél zúg wiatr igra jej włosami a szellő borzolja v. lengeti a haját wiatr katabatyczny [wiatr spływający w dół z pochyłości wzgórz lub z lodowca. Wiatr cieplejszy niż otoczenie nosi nazwę fen, przykładami są chinook, Santa Ana, Zonda, Bergwind, Diabolo czy wiatr halny w Tatrach. Wiatry zimne to Mistral - na Morzu Śródziemnym, Bora na Adriatyku lub Oroshi w Japonii, a jako wiatr opadający grawitacyjnie wiatr górski zwany nocnym. Terminu wiatr katabatyczny (od greckiego słowa katabatikos - idący w dół) zazwyczaj używa się dla określenia wiatru zimniejszego niż otoczenie. Istnieje też pojęcie cyrkulacji dolinno-górskiej. Cyrkulacja ta zależy od dziennej zmiany temperatury.] katabetikus szél [1. amely éjjel-nappal a gleccserek mentén a völgyek felé fúj; 2. olyan szélmozgás, amely nagy sűrűségű levegőt szállít magasabb területekről lejtő mentén lefelé irányuló légmozgás mellett] wiatr łamie a. wyrywa drzewa z korzeniami a szél fákat dönt le v. gyökerestül szakít ki wiatr mocno wieje a szél erősen fúj wiatr nagnał chmur a szél összeterelte a felhőket wiatr nasila się megélénkült a szél wiatr nawalił drzew a szél sok fát döntött ki wiatr obala drzewo a szél kidönti a fát wiatr odmienił kierunek a szél megváltoztatta az irányát wiatr podszyty széllelbélelt wiatr podwiewa włosy a szél játszik a hajával v. lengeti üstökét wiatr południowy [wiatr wiejący z południa] déli szél wiatr pomiotał liście a szél elsodorta a leveleket wiatr pomyślny kedvező szél; (wiatr w plecy) hátszél wiatr powiał szél kezdett fújdogálni wiatr powiewa a szél fújdogálni wiatr północno-zachodni északnyugati szél wiatr północny [wiatr wiejący z północy] északi szél wiatr przeciwny ellenszél wiatr przenika człowieka na wskroś a szél átfújja az embert wiatr rozwiał jesienne liście a szél szétfújta az őszi leveleket wiatr sfalował wodę a szél felborzolta a vizet wiatr siecze a szél vág v. metsz wiatr słoneczny, gwiazdowy [strumień naładowanych elektrycznie cząsteczek wypływających ciągle we wszystkich kierunkach ze Słońca i innych gwiazd] nap- v. csillagszél wiatr świszcze sivít v. süvít a szél wiatr uspokaja się mérséklődik a szél wiatr uspokoił się a szél elült wiatr ustaje mérséklődik a szél wiatr ustał a szél elállt wiatr w plecy hátszél

144 7434 pomocny wiatr, pomoc, wsparcie w drodze do celu; okoliczności sprzyjające jakiemuś działaniu ; wyr. rzecz.; Gdy wychodzę na start, zawsze życzy mi powodzenia i wiatru w plecy ( ). Angora. wiatr wachluje firanką a szél lebegteti a függönyt wiatr wieje a szél fúj wiatr wionał a szél fújt; szél volt, fújt a szél wiatr wschodni [wiatr wiejący ze wschodu] keleti szél wiatr wywiał śmiecie z pokoju a szél kiseperte a szemetet a szobából (elfújta) wiatr wywróci drzewa a szél kidönti a fákat wiatr wzdął żagle a szél kifeszítette a vitorlákat wiatr wzmaga się megélénkült a szél wiatr wzmógł się a szél megerősödött wiatr zabujał gałązka a szél ringatta az ágat wiatr zachodni [wiatr wiejący z zachodu] nyugati szél wiatr zapiaszczył rolę a szél homokkal fújta be a földet wiatr zawiał drogę śniegiem befújta az utat a hó wiatr zawichrzył trzcinę a szél felborzolja a nádat wiatr zrywa dachy a szél eszakítja v. letépi a tetőket wiatr zrywa się megélénkült a szél wiatraczek [1. niewielki przedmiot przypominający kształtem skrzydła wiatraka lub poruszający się tak jak one; 2. mały wentylator] (zabawka) fogó; kis ventilátor; szelelő, szellőztető; (sp.) moulinet (franc., ejtsd: muliné), malmocska, továbbá forgatható keresztsorompó a gyalogutakon; a vívásban körvágás a karddal, több oldalról intézett vágás vagy ütés elhárítása; szélkakas wiatrak [1. budowla ze skrzydłami poruszanymi siłą wiatru, napędzającymi wał, na którym są osadzone urządzenia do mielenia ziarna, pompowania wody lub wytwarzania energii elektrycznej; 2. wentylator zaopatrzony w obracające się skrzydła; 3. młyn wietrzny] szélmalom wiatrak holenderski [wiatrak mający murowany, nieruchomy korpus i ruchomą, obracaną przy nastawianiu na kierunek wiatru głowicę ze skrzydłami] hollandiai szélmalom; falazott szélmalom Tés wiatrak kozłowy [wiatrak obracający się w całości przy nastawianiu na kierunek wiatru] faszerkezetes szélmalom wiatrem podszyty (palto) vékony, könnyű, (człowiek) szeles, könnyelmű wiatrochron [1. szyba ze szkła organicznego umieszczona w samolocie z przodu otwartej kabiny, osłaniająca pilota przed pędem powietrza; też: podobna osłona w innych pojazdach, np. w motocyklu; 2. osłona od wiatru] szélvédő wiatrołap szélfogó wiatrołom [1. drzewo złamane przez wiatr; 2. teren, na którym wiatr połamał drzewa] (erd.) széltörte fa v. erdőrész wiatromierz [przyrząd do mierzenia prędkości i kierunku wiatru] szélmérő, szélirányjelző wiatronogi, -ia, -ie szélsebes, gyorslábú wiatropylność, anemogamia, rozsiewanie i przenoszenie pyłku przez wiatr [U roślin nagozalążkowych pyłek przenoszony jest bezpośrednio na zalążek, u okrytozalążkowych - na znamiona słupków. Rośliny wiatropylne produkują dużo lekkiego i suchego pyłku.] szélbeporzás

145 7435 wiatropylny, -a, -e [zapylany przez wiatr] porzós wiatrowskaz [przyrząd służący do określania kierunku wiatru, używany w nawigacji] széljelző, szélirányjelző, szélkakas wiatrowy, -a, -e [1. wywołany przez wiatr; 2. poruszany siłą wiatru] szeles wiatrówka [1. lekka kurtka zabezpieczająca przed wiatrem i deszczem; 2. broń palna wyrzucająca pociski za pomocą sprężonego powietrza] (bluza) viharkabát, széldzseki; (strzelba) légpuska wiatrówka [(1) lekkie, krótkie, kurtko-podobne sportowe ubranie, które sięga bioder i zwykle ma kaptur. Ma jedną lub dwie kieszenie, a niższa część rękawów może być zwężona. Zwykle wkładana przez głowę, może mieć także zapięcie na zamek. Jest luźna i ma nisko umieszczone rękawy, co ułatwia wykonywanie ruchów. Wytwarzana z lekkiej bawełnianej, poliamidowej lub poliestrowej tkaniny. Noszona podczas sportów zimowych. (2) krótka, sportowa kurtka, wygodna i praktyczna; posiada wiele rodzajów zapięć. Długość wiatrówki zależy od zastosowania. Produkowana z różnych tkanin, dzianin futer, syntetycznych skór i skór naturalnych.] széldzseki [(1) Rövid, könnyű, szorosan záródó kiskabát, ami az ülepig ér és rendszerint csuklya is tartozik hozzá. Egy vagy két zsebe van, az ujjak vége szűkíthető. Többnyire bebújós, de lehet húzózáras is. Ejtett bevarrott ujjakkal készül, amik nagy mozgásszabadságot adnak. Könnyű pamut-, poliamid- vagy poliészterszövetből készül és sportolásnál használják. (2) Rövid, kényelmes szabású, praktikus kialakítású sportdzseki, különféle záródásokkal. Derékban és az alján húzott, hossza a funkciójától függ. Különböző anyagokból (szövetekből, kötött kelmékből, szőrméből, bőrből és műbőrből) készülhet.] wiatrówki légpuska; szandál, saru wiatry, gazy [substancje lotne wytwarzane w jelitach] (orv.) szelek, gázok; bélszél wiatry borealne északi szelek wiatyk [1. łac. viaticum 'zaopatrzenie na drogę' od viare 'podróżować' od via, Kośc. chrześc. komunia udzielana w niebezpieczeństwie (a. na łożu) śmierci; 2. w Kościele katolickim: komunia udzielana umierającemu] (lat.) viaticum; útravaló; (vall.) az oltári szentségnek halálos beteg számára való kiszolgálása; (haldokló) utolsó áldozása wiąd [daw.; zob. uwiąd w zn. 1.] sorvadás, türővész wiąd rdzenia kręgowego [postać kiły atakującej rdzeń kręgowy po latach od chwili zakażenia pierwotnego] gerincvelő v. hátgerinc sorvadás Wiąz (Ulmus L. ) [1. rodzaj drzew, rzadziej krzewów z rodziny wiązowatych (Ulmaceae), obejmujący ok. 30 gatunków. Występuje w strefie umiarkowanej półkuli północnej; 2. drzewo o sztywnych, ząbkowanych liściach, drobnych kwiatach, zebranych w grona lub pęczki, i o płaskich, okrągłych owocach orzeszkach; też: drewno tego drzewa] szilfa (Ulmus) [a rózsavirágúak (Rosales) rendjében a szilfafélék (Ulmaceae) névadó, egyúttal legnagyobb és legészakabbra hatoló nemzetsége.] Wiąz angielski (Ulmus procera) angol szil (Ulmus procera) wiąz (átv.) kötelék wiąz górski [zob. brzost] szilfa Wiąz szypułkowy, limak, (Ulmus laevis) [gatunek drzewa należący do rodziny wiązowatych] vénicszil (Ulmus laevis) [a kétszikűek (Dicotyledonopsida) osztályának a csalánvirágúak (Urticales) rendjébe, ezen belül a szilfafélék (Ulmaceae) családjába tartozó fa.] wiązać (wiążę, wiąże; wiązał) [1. robić węzeł, kokardę itp., przeplatając i zaciskając końce czegoś; 2. łączyć ze sobą przedmioty za pomocą sznura, taśmy itp.; 3. splatać coś z czymś lub wyplatać coś z czegoś; 4. okręcać ciasno człowieka lub zwierzę sznurem, rzemieniem itp., uniemożliwiając mu poruszanie się; 5. uwiązywać gdzieś kogoś lub coś za pomocą linki, łańcucha itp.; 6. stanowić łącznik, więź między ludźmi, rzeczami, zjawiskami; 7. łączyć komunikacyjnie miejscowości; 8. łączyć ze sobą dwie różne rzeczy, dostrzegać związek między czymś a czymś lub między kimś a czymś; 9. zobowiązywać do stosowania,

146 7436 zachowania lub przestrzegania czegoś; 10. o roślinach: tworzyć pączki, owoce, główki; 11. o substancjach: być elementem zespalającym coś z czymś; 12. o substancjach półpłynnych: twardnieć, tężeć; 13. przyłączać atomy lub cząsteczki tej samej lub innej substancji chemicznej] kötni, összekötni; fűzni; kötözni (orvosi); (átv.) kapcsolni, összekapcsolni; kötelezni; gúzsba kötni wiązać bukiet csokrot kötni wiązać co na tasiemki szalagra kötni vmit wiązać coś megkötni, adszorbeálni vmit wiązać kogo przysięgą esküvel kötni vkit wiązać kokardę kokárdát kötni wiązać koniec z końcem [prowadzić skromne życie; mieć mało pieniędzy, mieć trudności z utrzymaniem się, lecz ostatecznie dawać radę] (átv.) beosztja a meglevőt; szerény életet él; kijön; összeköti az elejét a végével wiązać ręce összeköti a kezét wiązać pętlę hurkolni wiązać sieci hálót kötni wiązać snopy a. snopki kévét kötni wiązać w pęczki csomóba kötni; köteget, nyalábot készíteni wiązać w snopy kévékbe kötni wiązać zboże w snopki zsupba kötni a gabonát wiązać się [1. obwiązywać siebie sznurem, liną itp.; też: przymocowywać się do czegoś; 2. związywać się wzajemnie, przywiązywać się sznurem, liną itp. jeden do drugiego; 3. nawiązywać jakieś więzi, przyłączać się do kogoś lub czegoś; 4. organizować się w grupy; 5. składać się na coś, łączyć się w jedną całość; 6. łączyć się logicznie, mieć związek przyczynowy; 7. przyjmować zobowiązanie; 8. o roślinach: tworzyć pączki, główki, owoce; 9. o atomach, cząsteczkach: łączyć się za pomocą wiązań chemicznych] kötődni, összekötődni; kapcsolódni, összekapcsolódni, kapcsolatban állni; öszeforrni; kötelezettséget vállalni; fűződni; (vegyt.) vegyülni; megkötődni wiązać się słowem szavát adja, szóval kötelezi magát wiązać się z czymś összefügg vmivel wiązać się z kimś szoros kapcsolatot kötni vkivel wiązadła głosowe hangszálak, hangszalag wiązanka [1. kompozycja z kwiatów; 2. kilka popularnych melodii dobranych ze względu na podobna cechę; 3. potocznie: wyzwiska] csomó; bokréta; köteg; csokor wiązanka chrust rőzseköteg wiązanka kwiatów köteg virág; virágfüzér wiązadła macica méhszalag wiązadło 1. błona lub pasmo zbudowane z tkanki łącznej, podtrzymujące lub wzmacniające niektóre narządy; 2. służy do wiązania czegoś] köteg; (bonc.) szalag, ínszalag; bőnye (fascia, aponeurosis) [Az izomkötők, - pólyák - (fascia) kötőszővetekből álló boritékok, amelyek az izomkötegek közé is bemenve, az izmot kötegekre osztják be.] wiązadło głosowe [zob. struny głosowe] hangszalagok wiązalnia, wiązałka [zob. snopowiązałka] (mezőg.) szalma-, kévekötő, kévekötőgép wiązanie [1. element łączący ze sobą jakieś części konstrukcji; też: taka część konstrukcji; 2. układ cegieł w murze; 3. oddziaływanie wytworzone za pośrednictwem elektronów, występujące między atomami w cząsteczkach, jonach, kryształach; 4. urządzenie mocujące buty do nart] kötés, összekötés, kapcsolás, összekapcsolás; (wiązadło) kötő, kötelék; (ép) kötés; (dawno) ajándék wiązanie, łączenie [postępowa metoda dla dodatkowego, stałego łączenia dwóch materiałów włókienniczych bez tkania albo dziania; jest to osiągane za pomocą środka wiążącego, najczęściej stosowane są warstwy sprężystej pianki poliuretanowej, która po wpływem ciepła albo innych warunków spaja dwie warstwy. Celem tego łączenia jest otrzymanie lepszej jakości materiałów włókienniczych z nowymi wartościami funcjonalnymi, szczególnie jeżeli chodzi o lekkie, łatwe w użytkowaniu i konserwacji, materiały przeznaczone na podszewki, które dzięki łączeniu nie przepuszczają powietrza, a także obniżają koszty w dalszym przetwarzaniu. Łączone materiały włókiennicze są odpowiednie do zastosowania w różnych typach odzieży.] rétegezés (vegyi) [Két kelmeréteg tartós egyesítésére szolgáló korszerű eljárás. Az egyesítést ragasztóanyagal, legtöbbször az egyesítendő rétegek közé helyezett valamilyen műanyag fóliával vagy rugalmas poliuretán habbal végzik, amely hő- vagy más hatásra összetapasztja a két réteget. Az eljárás célja egy új kelmefajta létrehozása, amelynek használati tulajdonságai - különösen a tömegre vonatkoztatva - jobbak az eredeti anyagokénál, könnyen kezelhető, mérettartó, lélegzőképes, és olcsóbbá teszi a további feldolgozási műveleteket is azáltal, hogy nem kell alá külön bélés. Ilyen rétegezett kelmét sokféle ruházati célra használnak.]

147 7437 wiązanie metaliczne [wiązanie w substancjach metalicznych między dodatnio naładowanymi zrębami atomowymi (rdzeniami), osadzonymi w węzłach sieci przestrzennej, pozostającymi w równowadze z gazem elektronowym, wypełniającym przestrzeń sieciową. Liczba elektronów oddanych przez poszczególne atomy nie odpowiada zwykle liczbie elektronów walencyjnych, zatem zręby atomowe mogą mieć ładunek odmienny niż jony danego metalu w związkach chemicznych. Właściwości elektryczne metali z reguły pochodzą od elektronów orbitali s i p, a tylko u metali bloku d układu okresowego również od elektronów orbitali d. Właściwości magnetyczne są także ściśle związane z obsada tych podpowłok elektronowych.] kémiai kötés [Kémiai kötésnek nevezzük a kémia területén azt az állapotot, amikor különböző anyagok atomjai reakcióba lépnek egymással, hogy stabilis (telített) külső elektronhéj alakuljon ki. Vegyi reakciók során, a vegyértékelektronok révén elsőrendű kémiai kötés alakul ki.] wiązanie dachu tetőkötés wiązanie drewniane fakötés wiązanie jodełkowe [układ cegieł stosowany w sklepieniach, polegający na skośnym ustawieniu cegieł do ścian] fenyőkötés wiązanie jonowe [wiązanie chemiczne powstałe wskutek elektrostatycznego przyciągania się różnoimiennych jonów] ionos (heteropoláris) kötés [elsőrendű kémiai kötés, mely ellentétes töltésű ionokat tartalmazó anyagokban fordul elő] wiązanie koordynacyjne [wiązanie chemiczne utworzone przez parę elektronów pochodzącą od jednego z wiążących się atomów] datív kötés, koordinációs kötés wiązanie kowalencyjne, kowalentne, atomowe [wiązanie chemiczne powstałe przez połączenie pary elektronów, w której jeden elektron pochodzi od jednego, a drugi od drugiego z wiążących się atomów] kovalens (másként homopoláros) kötés wiązanie metaliczne [ogólna nazwa dla wszelkich wiązań chemicznych występujących bezpośrednio między atomami metali] fémes kötés [az egész kristályra kiterjedő közös elektronfelhő által létrehozott kémiai kapcsolat, mely fémek szerkezetében jelentkezik. A fémekben az elektronok delokalizáltan helyezkednek el, így az egyes pozitívan töltött fémionok (atomtörzsek) között oszlanak meg.] wiązanie nart, wiązania do nart (sp) síkötés wiązanie podwójne kettős kötés wiązanie pojedyncze egyszeres kötés wiązanie puściły kioldott kötés wiązanie snpów zsupolás wiązanie wielokrotne [wiązanie chemiczne między dwoma atomami, w którym bierze udział więcej niż jedna para elektronowa] komplex kötés wiązanka [1. pęk związanych razem kwiatów; 2. zestaw popularnych melodii, piosenek lub fragmentów utworów dobranych ze względu na temat lub nastrój; 3. pot. przekleństwa i wyzwiska kierowane do kogoś lub będące wyrazem czyjejś złości] köteg, csokor, virágcsokor, füzér; (muz) egyveleg wiązanka kwiatów virágcsokor wiązanka pieśni dalcsokor wiązany, -a, -e kötött, kapcsolt wiązar [główny element nośny konstrukcji dachu] (ép.) fedélszék wiązarka kévekötőgép wiązarka ramowa karos kötözőgép wiążąco kötelezve wiążący, -a, -e [taki, który zobowiązuje do czegoś, ma skutki prawne] kötelező wiązenie haczykowe horogkötés wiązenie klinowy ékkötés wiązka [1. związany pęk czegoś; 2. strumień energii, światła emitowany z tego samego źródła; 3. w telekomunikacji: zespół przewodów tworzących konstrukcyjną całość] köteg, nyaláb wiązka boczna mellékhurok wiązka drzewa fanyaláb wiązka dźwiękowa hangsugár [végtelen távoli pontból kiinduló végtelen keskeny hangnyaláb. A hangsugár iránya mindig merőleges a haladó hullámok hullámfelületeire.]; hangsugárnyaláb wiązka główna főnyaláb wiązka kierunkowa irányított nyaláb (sugár) wiązka kolumn oszlopköteg wiązka pozaosiowa melléksugár wiązka promieni fali akustycznej hangsugárnyaláb wiązka promieniowania sugárnyaláb wiązka słomy szalmaköteg, egy nyaláb szalma wiązka ultradźwiękowa ultrahangsugár wiązki przewodzące (w. łykodrzewne, w. sitowonaczyniowe) [pasma łyka i drewna przewodzące wodę i sole mineralne do wszystkich części rośliny, przebiegające wzdłuż łodyg i korzeni oraz w unerwieniu liści] szállítóedénynyaláb (növényben)

148 7438 wiązowy, -a, -e szilfa- Wiązówka błotna (Filipendula ulmaria) [jest dość dużą byliną, dlatego polecić ją można głównie do większych oczek wodnych] réti legyezőfű (Filipendula ulmaria) [népies nevén bajnóca, hazánkban főként az Északiés Dunántúli-középhegységben, illetve Észak-Dunántúlon található meg a természetben, nyirkos réteken, vizi életközösségekhez közel.] wiązówka bulwkowa (Filipendula vulgaris = F. hexapetala) Koloncos legyezőfű (Filipendula vulgaris) wiążący, -a, -e [taki, który zobowiązuje do czegoś, ma skutki prawne] kötő- WIBOR, ang. Warsaw Interbank Offered Rate [stosowana w Warszawie stawka oprocentowania depozytów międzybankowych, tzn. środków deponowanych w banku przez inny bank mający nadwyżkę płynności] (ang.) Warsaw Interbank Offered Rate; Varsó Interbank Offered Rate a varsói bankok által jegyzett, különböző futamidőkre vonatkozó, referencia jellegű bankközi pénzpiaci kínálati oldali offer kamatlábak. [ BUBOR Budapest Interbank Offered Rate] wibracja [1. drganie o dużej częstotliwości; 2. falowanie częstotliwości i natężenia dźwięku, występujące w głosach śpiewaków, uzyskiwane również w grze na instrumentach smyczkowych i dętych; 3. pobudzenie emocjonalne lub napięcie, które ktoś odczuwa w jakimś miejscu lub w kontakcie z kimś albo czymś] (lat.) vibráció, vibrálás; rezgés, remegés wibracja głosu hanglebegés wibracyjny, -a, -e rezgő, remegő, vibráló wibrafon [instrument perkusyjny wydający wibrujące dźwięki, będący odmianą dzwonków orkiestrowych] (ol-fr.) vibrafon; (zene) behangolt fémlapokból készült ütőhangszer, a fémlapok alatt rezonátorcsövekkel [xilofonszerű elektromos ütőhangszer, amelynek hangját erősítő és hangszóró teszi hallhatóvá] wibrafonista (ol-fr.) vibrafonista wibrato (wym. wibrato) = wibrując [[wł.], wibracja, vibrato, muz. falowanie wysokości (i natężenia) dźwięku w głosie śpiewaków, także w instrumentach smyczkowych i dętych.] (ol) vibrato v. vibrálás; (zene) a hangoknak állandó és gyors, csekély magasságbeli különbségeket eredményező remegtetése [1. egy zenei effektus, ahol a hangmagasság v. a frekvencia gyorsan fel és le változik, ezáltal megdúsítva a hangot; 2. a zenei hangoknak 6 8 Hz-cel periodikusan változtatott frekvencia-modulációja, a művészi zenei hang jellemzője] wibrator 1 [1. urządzenie służące do wytwarzania drgań mechanicznych, używane np. do masażu lub w budownictwie do ubijania betonu; 2. część instrumentu muzycznego, wprawiana w drganie i wydająca dźwięk] (lat.) vibrátor; rezgéskeltő készülék; rezgő, rezgést végző gépalkatrész v. készülék; a betonhomokot tömörítő készülék wibrator kostny, słuchawka kostna csontvezetéses gerjesztő wibrator 2 [w instrumentoznawstwie muzycznym jest częścią instrumentu wytwarzającą drgania dźwiękowe. Wibrator może stanowić główną część instrumentu, jednak równie często może być to jeden z najdrobniejszych elementów w instrumencie. Wibrator odpowiada za wysokość dźwięku, oraz współuczestniczy w jego barwie.] (lat.) vibrátor; (zene) rezgéskeltő zenei hangszer wibrator 3 [to wibrujące urządzenie służące do masturbacji, najczęściej wykorzystywane przez kobiety] (lat.) vibrátor wibrator do betonu [urządzenie służące do zawibrowywania masy betonowej w celu uzyskania przez nią jak największej spoistości i jednorodności (pozbawia beton pęcherzyków powietrza)] betontömörítő wibrować (wibruje) [1. drgać bardzo szybko; 2. o głosie lub dźwięku: rytmicznie zmieniać się i brzmieć raz wyżej, raz niżej; 3. wprawiać coś w drgania za pomocą wibratora] (lat.) vibrálni; rezegni (test); remegni (hang); frekvenciamodulálni, vobulálni, lebegtetni, ingadozni, csicseregni wibrowanie vibrálás wic, witz [wym. wic] [pot. dowcip, żart] (közb.) vicc, tréfa

149 7439 wice-, vice- [1. łac. vice ablat. od vicis 'zmiana; los; miejsce, rola, zadanie'; w złożeniach: zastępca; 2. pierwszy człon wyrazów złożonych nazywających osobę będącą czyimś zastępcą lub zajmującą drugie miejsce, np. w zawodach, albo stojącą o stopień niżej od kogoś] - (lat.) vice-; helyettes, al-, segéd-, helyetteswiceadmirał (wadm., wiceadm.) [wojskowy stopień oficerski w polskiej Marynarce Wojennej, odpowiadający generałowi dywizji w Wojskach Lądowych i Siłach Powietrznych. Jego odpowiedniki znajdują się także w marynarkach wojennych innych państw.] altengernagy [a szárazföldi haderők altábornagyi rendfokozatának felel meg] wicedyrektor (wicedyr.) [zastępca dyrektora] aligazgató, igazgatóhelyettes wicedyrektorka igazgatóhelyettes asszony wicehrabia [ten jest to tytuł odnoszący się do rodziny hrabiowskiej z prawem primogenitury, gdzie tytuł hrabiego przypada najstarszemu członkowi rodu, a wtedy tytuł wicehrabiego przypada jego synowi. Tytuł wicehrabiego funkcjonował także we Francji (vicomte}, i funkcjonuje nadal w Wielkiej Brytanii (viscount) jako samodzielny tytuł arystokratyczny, nadawany rodzinom bez tytułu hrabiowskiego. Pierwszy raz nadany we Francji w 819 r., przez Normanów wprowadzony w Anglii, później przyjęty także m.in. w Hiszpanii, Portugalii, Włoszech, Belgii, Holandii. W Polsce tytuł wicehrabiego był niepraktykowany, wszyscy członkowie danego rodu hrabiowskiego tytułowali się hrabią niezależnie od wieku i pozycji w rodzinie. Rzadko również używany w Niemczech, Austrii i Rosji. Od tytułu wicehrabiego Mediolanu pochodzi nazwisko słynnego rodu panującego w latach w tym mieście - Visconti.] várgróf v. magódgróf [a gróf és a báró közötti főnemesi cím]; magyarul algróf és vikomt formában is ismeretes; latinul vicecomes [Vármegyei tisztségviselő Magyarországon, aki a 13. század végétől az ispán, a 15. századtól a főispán nevezett ki helyettesének a familiárisai közül.]; alispán Wicek, Wicuś a Vince beceneve wicekonsul [zastępca konsula] alkonzul wicekról (hiszp. virrey, ang. viceroy) [urzędnik królewski, sprawujący władzę nad danym terytorium w imieniu swojego władcy.] helytartó, alkirály; alkirályságok (spanyolul virreinatos) wicemarszałek [zastępca marszałka sejmu lub senatu] marsallhelyettes wicemarszałek sejmu a szejm elnökhelyettese v. alelnöke wiceminister [zastępca ministra] miniszterhelyettes, a miniszter helyettese wicemistrz [tytuł osoby lub drużyny, która zajęła drugie miejsce w zawodach lub konkursie; też: osoba lub drużyna, która zdobyła ten tytuł] (sp) második helyezett; ezüstérmes (versenyző) wicemistrz Europy európai második helyezett wicemistrzowski, -a, -e második helyezettwicemistrzyni (sp) második helyezett; ezüstérmes versenyzőnő wicepremier [zastępca premiera] miniszterelnök-helyettes wiceprezes [zastępca prezesa] elnökhelyettes, alelnök wiceprezydent [zastępca prezydenta] alelnök, elnökhelyettes wiceprezydent miasta alpolgármester wiceprezydent miasta Gdyni, Łodzi, Szczecina Gdynia, Łódź, Szczecin alpolgármestere wiceprzewodniczący elnökhelyettes, alelnök wiceprzewodniczący parlamentu képviselőház alelnöke wicher [1. silny, porywisty wiatr; 2. silny wstrząs dziejowy; 3. silne uczucie, któremu nie można się przeciwstawić] vihar, szélvihar, szélvész, forgószél; zivatar; (átv.) zavar, zavarok; (u włosów) forgó, kócos haj, üstök; (átv.) szeleburdi, csélcsap, szeles, szeleskedő, forrófejű, heveskedő ember wicher rozszalał się az orkán tombolt wicher się zrywa, podnosi vihar kerekedik wicherek kis vihar wichlarz [przednia część cholewy, wyższa pod kolanem niż tylna na łydce] (daw) a csizma elülső része wichrować się [pot. odkształcać się, wyginać się w różne strony] meggörbülni, meghajolni, hullámos lesz; (átv.) megborzongani, eltorzulni, meggörnyedni wichrowaty, -a, -e [pot. mający nierówną, powyginaną w różne strony powierzchnię] heves, féktelen, erőszakos, nyugtalan, viharos wichrowy, -a, -e viharwichrzenie felbújtás, bújtogatás wichrzenie się kócolódás wichrzyciel, wichrzycielka rendbontó, felbújtó, bújtogató, zavart okozó (ffi/nő) wichrzycielski, -a, -e rendbontó, felbújtó, bújtogató, zavart okozó

150 7440 wichrzycielska natura bújtogató természet wichrzycielstwo rendbontás, felbújtás, bújtogatás, zavarás wichrzyć [1. plątać, mierzwić coś; 2. namawiać do buntu, agitować przeciwko komuś lub czemuś] bújtogatni, felzavarni, keveredést okozni; összekócolni, összekavarni wichrzyć włosy összekócolja a haját wichrzyć się [1. być targanym, mierzwionym; 2. kłębić się, burzyć się pod wpływem wiatru] vihar keletkezik; összekócolódni wichrzysko hatalmas, óriási, rettentő vihar v. zivatar v. forgószél wichura [gwałtowny, silny wiatr] vihar, szélvész, orkán, szélvihar; fergeteg wici [1. w dawnej Polsce: łozowe witki lub pęki powrozów rozsyłane do rycerzy jako wezwanie do stawienia się na wyprawę wojenną; później też: uniwersały królewskie zwołujące pospolite ruszenie; 2. (u Zygmunta Glogera) Starożytnym obyczajem obwoływano w Polsce pospolite ruszenia, rozsyłając wici. Od XV w., gdy nauka pisania i czytania znakomicie się w kraju rozszerzyła, wiązano do wiechy czyli wici, może laski opolnej, listy z pieczęcią panującego, które woźny obwoływał na miejscach zwykłych, t. j. po starostwach, urzędach i dworach urzędników ziemskich. Król przesyłał takie wici wojewodom i starostom, a ci rozsyłali je w swoich ziemiach i powiatach. Wić miała symboliczne znaczenie rózgi czyli kary w razie nieposłuszeństwa rozkazowi. Niestawającym groziła utrata życia i dóbr (r. 1510). Później tracili tylko cześć i dobra. Najdawniejszą i najciekawszą wzmiankę o wiciach zawiera dokument małopolski z roku 1325.] (hist.) királyi körlevél népfelkelés kihirdetésére (a régi Lengyelországban) Wicia Viki wicie gniazda fészekrakás wiciowiec, WICIOwiec a lengyel Falusi Ifjúsági Szervezet ( ), a VICI tagja wiciowiec, wiciowce [1. pierwotniak jednokomórkowy poruszający się za pomocą wici; 2. jednokomórkowy pierwotniak poruszający się za pomocą wici] (áll.) Ostorosok v. állati ostorosok [olyan heterotróf protozoon egysejtűek gyűjtőneve (tehát nem valós rendszertani kategória), melyeknek nincsenek színtesteik, testük hosszúkás és ostorral mozognak, melynek száma lehet 1, 2 vagy több. Némelyik állábakkal is rendelkezik.] wicina [(u Zygmunta Glogera) Wiciny służą do spławu na Niemnie a w części i na Szczarze, długie są od 75 do 90 łokci polskich, szerokie są od 12 do 20 łokci a zagłębiają się w wodzie do 2 łokci. Przodową część statku zajmuje pomieszczenie dla czeladzi i kuchnia, środkową najobszerniejszą skład na towar, w tylnej znajduje się t. zw. szafarnia czyli kajutka dla właściciela wiciny lub towaru i gospodarza.] (dawno) nagy gabonaszállító hajó Wicina (niem. Witzen) [wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie żarskim, w gminie Jasień] Wicina (lengyel falu) Wiciokrzew, przewiercień, suchodrzew, Lonicera, [1. pnącze o rurkowatych kwiatach; 2. rodzaj z rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae), ok. 200 gatunków krzewów i pnączy występujących głównie na półkuli północnej. W Polsce rosną 3 gatunki: wiciokrzew suchodrzew (Lonicera xylosteum), pospolity krzew leśny, wiciokrzew czarny (Lonicera nigra), występujący w lasach górskich, i wiciokrzew pomorski (Lonicera periclymenum), pnącze rosnące w północno-zachodniej części kraju. Często uprawiany jest wiciokrzew przewiercień (Lonicera caprifolium), efektowne pnącze z południowej Europy, znane pod nazwą kapryfolium.] (növ.) lonc, szulák; jerikói lonc Wiciokrzew czarny, (syn. suchokrzew czarny) Lonicera nigra L. [gatunek rośliny wieloletniej o zdrewniałym pnączu, należący do rodziny przewiertniowatych. Występuje w górach środkowej i południowej Europy, w Alpach do 2000 m n.p.m. Na terenie Polski występuje głównie w Sudetach oraz Karpatach od Beskidu Śląskiego po wschodnią część Bieszczadów, od 270 m n.p.m. w Sudetach Zachodnich do 1625 m n.p.m. w Tatrach. Gatunek neutralny wobec kontynentalizmu.takson rodzimy lub trwale zadomowiony.] Fekete lonc (Lonicera nigra)

151 7441 Wiciokrzew japoński (Lonicera japonica) - Japán lonc (Lonicera japonica) Wiciokrzew pomorski (Lonicera periclymenum L.) [gatunek zdrewniałego pnącza należący do rodziny przewiertniowatych. Występuje w Europie zachodniej i południowej, w Polsce osiąga wschodnią granicę zasięgu. Roślina często uprawiana, głównie ze względu na efektowne, silnie pachnące kwiaty. Na stanowiskach naturalnych w Polsce podlega ścisłej ochronie prawnej. Czerwone, kuliste owoce są lekko trujące] búbos lonc (Lonicera periclymenum) [a mácsonyavirágúak (Dipsacales) rendjéhez, ezen belül a loncfélék (Caprifoliaceae) családjához tartozó faj.] Wiciokrzew pospolity, suchodrzew pospolity, wiciokrzew suchodrzew (Lonicera xylosteum L.) [gatunek krzewu z rodziny przewiertniowatych. Pochodzi z Europy i wschodniej Azji. Rozprzestrzenił się również w Ameryce Północnej. W Polsce jest średnio pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Jest czasami uprawiany] ükörkelonc (Lonicera xylosteum) [a mácsonyavirágúak (Dipsacales) rendjéhez, ezen belül a loncfélék (Caprifoliaceae) családjához tartozó faj] Wiciokrzew przewiercień (Lonicera caprifolium), zwyczajowo nazywany czasami kapryfolium [gatunek rośliny należący do rodziny przewiertniowatych. Pochodzi z Europy, ale rozprzestrzeniony został również w innych rejonach świata. Sprowadzony został do Polski w XVIII- XIX w. jako roślina ozdobna. Czasami dziczeje. Występuje miejscowo w dolinie Wisły, Odry. Status gatunku we florze Polski: kenofit] jerikói lonc (Lonicera caprifolium) [a mácsonyavirágúak (Dipsacales) rendjéhez, ezen belül a loncfélék (Caprifoliaceae) családjához tartozó faj. Egy időben jerikói rózsának is nevezték.]; (lat., növ.) caprifolium wiciokrzew suchodrzew (Lonicera xylosteum) ükörkelonc (Lonicera xylosteum) wicować [żartować] [Teatr Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] szellemeskedni, tréfálni, tréfálkozni, viccelni, viccelődni, tréfát űzni wić (wiję, wije) [splatając coś, robić wieniec lub gniazdo] fonni, kötni, csavarni, becsavarni, tekerni, betekerni, sodorni wić bukiety csokrot kötni wić gniazdo a. gniazdko fészket rakni wić wianek a. wianki koszorút kötni wić się [1. o zwierzęciu: pełznąć zygzakowatym ruchem; 2. o człowieku: wyginać się w różne strony; 3. przybierać kształt serpentyny; 4. o niektórych roślinach: oplatać coś i piąć się po tym; 5. o włosach: układać się w loki] fonódni, csavarodni, tekeredni; felkunkorodni (haj); felfutni, felkapaszkodni (növény); (strumyk) kanyarogni, kanyarodni; tekerőzni; vonaglani, összegörnyedni, hétrét görnyedni; (wąż) kígyózni, siklani wić się z bólu fájdalmában vonaglik wić się w boleściach hétrét görnyed a fájdalomtól wić (łac. flagellum, l.mn. flagella) [1. długa, cienka i elestyczna gałązka; 2. nitkowaty wyrostek będący aparatem ruchu niektórych organizmów jednokomórkowych oraz niektórych komórek wielokomórkowców; 3. zob. rozłóg w zn. 2.; 4. zob. wąs w zn. 3; 5. organellum ruchu wyrastające z powierzchni komórki u niektórych mikroorganizmów, bakterii, pierwotniaków, niższych roślin i komórek zwierząt, np. u wiciowców, młodocianych korzenionóżek, promienionóżek, komórek kołnierzykowo-biczykowatych gąbek, plemników.] gally, vessző, botocska; inda [(lat.) flagellum = eredetileg: ostor, a növénytanban: inda.] widać 1 [można zobaczyć] (kogo/co) látszik, látható (vki/vmi); látni lehet (vkit/vmit); ellátszani (ellátszik); kilátszani (kilátszik)

152 7442 widać jak na dłoni napnál világosabb, kézenfekvő widać na twarzy zakłopotanie a gond meglátszik az arcán widać z daleka wieżę messziről látszik a torony widać z tego, że ebből látható, hogy widać 2 [widocznie, zapewne, chyba] (személytelen ige) úgy látszik, valószínű, nyilván, valószínűleg; biztosan; hacsaknem, legfeljebb, alighanem; hacsak nem; bizonyára widać już nie przyjdzie úgy látszik, már nem jön Wide Area Information Server (WAIS) [rozproszony system wyszukiwania tekstów na zdalnych komputerach, typu klient-serwer, wykorzystujący protokół ANSI Z Protokół i serwery WAIS zostały upowszechnione przez firmę Thinking Machines z Cambridge, Massachusetts - programy klienckie były dostępne dla rozmaitych systemów operacyjnych, jak Windows, Macintosh i Unix. Po bankructwie Thinking Machines w 1995 r. prymitywny interfejs WAIS został stopniowo wyrugowany z użycia przez wyszukiwarki dostępne z poziomu WWW, aczkolwiek do dzisiaj istnieje pewna liczba działających serwerów WAIS. Jednym z twórców WAIS był Brewster Kahle, który opuścił Thinking Machines, aby z Bruce'em Gilliatem założyć WAIS Inc w Menlo Park w Kalifornii. Po sprzedaniu swojej firmy AOLowi w maju 1995, za 15 mln USD, Kahle i Gilliat założyli za te pieniądze Internet Archive, a potem Alexa Internet.] Wide Area Information Server (WAIS) [egyrészt egy programgyűjtemény, másrészt egyfajta szabvány, amely az ANSI Z39.50 protokoll kiterjesztése. A WAIS tervezői pontosan definiáltak egy adattárolási és visszakeresési formátumot, amely alkalmas szöveges, numerikus és a későbbiekben képi, ill. hang állományok kezelésére. Azok az Internet információforrások, amelyek megfelelnek ennek a szabványnak, egy ún. kliens (client) program segítségével egységes módon kérdezhetők le, függetlenül attól, hogy fizikailag különböző gépeken helyezkednek el. A felhasználó gépén futó client program a távoli host-on működő server programmal kommunikál, a kikeresett információk letöltése a háttérben, a felhasználó elől rejtve történik. A WAIS rendszert az amerikai Thinking Machines cégnél fejlesztik. Az ottani gépről (think.com) letölthetők a különböző gépekre készült (X Windows, Macintosh, NeXT stb.) client programok. A WAIS használatánál először ki kell választanunk azokat az információforrásokat, amelyekben keresni akarunk, majd meg kell adnunk a keresőkérdést (ez akár természetes nyelven is történhet). A megadott kulcsszavakat tartalmazó dokumentumokat, adatbázis rekordokat, leveleket, szövegrészleteket a WAIS ezután letölti a megfelelő szerverekről, majd súlyozza őket a keresett szavak előfordulásának száma és helye szerint. A felhasználó ezekből választhat és esetleg kérhet még más, hasonló dokumentumokat is.] widelczyk kis villa widelczyk do ciastek süteményes villa widelec [1. przedmiot w kształcie widełek, służący do nabierania i podnoszenia do ust kawałków jedzenia; 2. rozwidlona część roweru lub motocykla, łącząca koło z ramą pojazdu; 3. (u Zygmunta Glogera) Widelce stołowe upowszechniły się dopiero w Polsce w XVII wieku a jeszcze w XVIII rzadko bywały trójzębne, tylko dwójzębne, t. j. widełkowate, od czego i nazwę swoją wzięły. Tych ostatnich widelców z doby saskiej z trzonkami obłożonymi dwustronnie kością posiadamy w zbiorach jeżewskich kilkanaście. Nie idzie jednak zatem, aby i w wiekach dawniejszych widelce nie były używane, zwłaszcza do rozbierania mięsiwa i przez ludzi możnych. Wśród sprzętów Zygmunta Augusta mamy wymienione widelce złote. Tem późnem upowszechnieniem się widelców tłómaczy się owa dawna konieczność umywania rąk przed i po jedzeniu, jadano bowiem przy pomocy noża, łyżki i palców, jak dotąd jeszcze jadają nawet możni u ludów wschodnich.] villa (evőeszköz) widelec do nakładania sałaty salátásvilla widelec do ryb halvilla widelczyk [zdrobnienie od: widelec; mały widelec] villácska, kis villa, süteményes villa widelczyk deserowy deszertes villa widełki [1. ruchoma część aparatu telefonicznego, na której leży słuchawka; 2. małe widły; 3. przedmiot w postaci pręta zakończonego rozwidleniem o dwu zębach; 4. dwie różne liczby, które wyznaczają zakres, w którym mieści się jakaś wielkość] villa, villás tartó widełki płacowe bérsáv widełki strojowe, widelki stroikowe [kamerton o kształcie zbliżonym do litery U, służący do sprawdzania i regulowania stroju instrumentów] (zene) hangvilla

153 7443 widełkowaty, -a, -e; widełkowy, -a, -e szétágazó, villásodó, villaszerű wideo, wideodysk [ang. video 'telewizyjny' z łac. videre; taśma z programem TV w wideokasecie] videó, videodiszk [digitális videodiszk (DVD)] Wideo na życzenie (skrót VoD lub VOD; ang. Video on Demand - wideo na żądanie), pot. także oglądanie na żądanie [usługa zezwalająca na oglądanie nadawanego materiału filmowego lub słuchanie nadawanego nagrania dźwiękowego w wybranym przez kogoś czasie, późniejszym niż czas emisji. Nadawana (także "na żywo") audycja może być dzięki temu przesunięta w odbiorze dla pojedynczego widza i słuchacza.] VOD Video On Demand (video, igény szerint, vagy kívánság szerint, ill. személyre szabott video) [1. angol kifejezés, röviden VoD. Magyar fordítása körülbelül annyit tesz: Videó, amikor és ahogy akarod. A VoD szolgáltatással igény szerinti videó és hanganyagokat, filmeket, archivált eseményeket, tudunk egy központi adatbankból letölteni, igény szerinti időben. A szolgáltatást már a letöltés alatt is igénybe vehetjük, vagy a Set-top Boxra való teljes letöltés után nézzük meg. Az ügyfél egy műsoregység listából választja ki az aktuálisan megtekintendő tartalmat és ezért az egységért fizet. Olyan értéknövelt szolgáltatásokat tartalmaz, mint a filmek megállításának, gyors előre- és hátracsévélésének lehetősége. Amerikában, Japánban, illetve Európa nyugati országaiban már évekkel ezelőtt lehetőség volt ezt a szolgáltatást igénybe venni. Angliában 2000 utolsó negyedévében vezette be a Video Networks. Magyarországon több cég egyszerre fejlesztett ki különböző VoD szolgáltatásokat országszerte. Először hotelek zárt láncú médiahálózatán, illetve interkontinentális repülőjáratokon volt elérhető a szolgáltatás, majd útjára indult az első IPTV. 2. a műsoridőhöz kötött televízióadással szemben a néző által kívánt időpontban összefoglaló neve; egyes kábeltévé rendszerekben is van erre lehetőség, de már az Interneten is kísérleteznek vele. 3. Interneten vagy helyi (pl. hotel-) hálózaton keresztül, egy video szerverről tetszőleges időpontban lehívható, digitális kódolású TV-műsor ('video'); példa: a Duna-TV napi hírműsorai adásuk után "RealVideo" kódolásban a Web-ről bármely időpontban lehívhatók; [a "RealVideo" kódolás szerény minőséget jelent ugyan, de mutatja a video kérésre eljárás elvét; teljesértékű képminőség (pl. MPEG-2 kódolással) csak a hálózatok sávszélességének lényeges növekedése után várható]] wideodysk - CD combo [połączenie wideo z płytą kompaktową] videodiszk [digitális videodiszk (DVD)] wideofon, wideotelefon [1. audiowizor, telefon połączony z monitorem, aby osoby prowadzące rozmowę telefoniczną mogły się nawzajem widzieć (urządzenie to, mimo że inwestowano w nie miliony dolarów, nie miało powodzenia); 2. aparat telefoniczny z kamerą i monitorem umożliwiającymi wzajemne widzenie się rozmówców; 3. domofon zaopatrzony w kamerę i monitor]; wideotelefon (lat.+gör.) videofon, videotelefon; (távk.) távolbalátó telefon; olyan távbeszélő összeköttetés, amely lehetővé teszi, hogy a beszélők láthassák egymást wideogra [gra rozgrywana przez manipulowanie punktami świetlnymi na ekranie telewizora a. in. aparatu za pomocą elektronicznego a. skomputeryzowanego przyrządu kontrolnego] videojáték [egy olyan játék, amellyel a játékos egy felhasználói felületen keresztül lép kölcsönhatásba (interakcióba) és arról egy kijelző eszközön keresztül kap visszajelzéseket] wideokaseta [1. kaseta z taśmą magnetyczną, przeznaczona do rejestrowania obrazu i dźwięku oraz do odtwarzania w magnetowidzie; 2. kasetka wideotaśmy używana w TV kasetowej] videokazetta wideoklip [kilkuminutowy program TV zrealizowany na temat piosenki, która stanowi jego warstwę dźwiękową] videoklipp v. videoklip wideokonferencja [interaktywna komunikacja multimedialna, realizowana zazwyczaj za pomocą komputerów desktopowych, polegająca na przesyłaniu z dużą prędkością obrazu oraz dźwięku w czasie rzeczywistym pomiędzy odległymi lokalizacjami. Osoby posiadające sprzęt umożliwiający wykorzystywanie wideokonferencji mogą między sobą rozmawiać i jednocześnie widzieć się nawzajem.] (ang.) video conference;

154 7444 videokonferencia [1. hálózaton keresztül két vagy több ember által folytatott élő beszélgetés hang- és (kvázi) mozgóképkapcsolattal; az Interneten már létezik néhány megoldás videokonferenciák lebonyolítására, de az igazán jó minőségű átvitelhez a nagysebességű vonalak elterjedésére van szükség; 2. többrésztvevős kapcsolat az Interneten, melynél a hangkapcsolaton kívül a résztvevők egymást (többnyire kisméretű) képeken élőben is láthatják; ez az internetalkalmazás ma még a nagysávszélességű hálózatokra vár, mint pl. a DSL-Lite, ADSL, TV-kábel, stb.] wideomagnetofon [zob. magnetowid] videomagnó wideopłyta [płyta zapisująca dźwięki i obraz do użycia w odbiornikach TV] videolemez wideotelefon képtelefon, videotelefon wideoteks [ten był jedną z najwcześniejszych realizacji systemu informacyjnego dla użytkownika końcowego. Od wczesnych lat 70 do połowy lat 80 był wykorzystywany do dostarczania informacji (zwykle w postaci stron tekstu) w formacie stosownym do wyświetlania na ekranie telewizora lub specjalnego terminala.] videotex [1. általában fizetős szolgáltatásként kínált interaktív információs rendszer, rendszerint telefonhálózaton érhető el és egy speciális szoftver szükséges a vett jelek PC monitoron vagy tévéképernyőn való megjelenítéséhez; az Internet terjedésével az alapvetően karakteres és lassú videotex rendszerek a világon mindenütt visszaszorulóban vannak; 2. telefonhálózatokra alapozott, a TV-adók Teletext szolgáltatásához hasonló, információs szolgáltatás; szabványa szines szövegek mellett, csak durva grafika ábrázolását teszi lehetővé (Vieuwdata, Bildschirmtext, stb.); Nyugat-Európában mindenütt megbukott, mert a szolgáltatók (PTT-k) nem tudtak fizetésre érdemes tartalmat szolgáltatni; kivétel maradt a különleges módon finanszírozott francia "MINITEL"] wideta [zob. wedeta] lovas őr, járőr widlasto villaalakúan, villaszerűen, villásan widlasty, -a, -e [rozgałęziony, rozwidlony] villaalakú, villaszerű, villás, szétágazó Widlicz cyprysowy, w. cyprysowaty, widłak cyprysowaty, zeglej cyprysowaty (Diphasiastrum tristachyum (Pursh) Holub = Lycopodium tristachyum = Distachium tristachyum)) [gatunek rośliny z rodziny widłakowatych] laposkorpafű (Diphasiastrum tristachyum (Pursh) Holub) Widlicz spłaszczony, widłak spłaszczony, zeglej spłaszczony (Diphasiastrum complanatum = Lycopodium complanatum = Diphasium complanatum) [gatunek byliny należący do rodziny widłakowatych. Występuje w środkowej i północnej Europie, w północnej i zachodniej Ameryce Północnej, w Małej Azji i niektórych innych rejonach Azji. W Polsce na całym terenie, ale jest rośliną rzadką, szczególnie na nizinach.] Közönséges laposkorpafű (Lycopodium complanatum) widlicz Zeillera (Diphasiastrum zeilleri = Lycopodium complanatum = Diphasium complanatum) (növ.) Diphasiastrum zeilleri widliszek [komar, którego samice przenoszą zarazki malarii] (áll.) foltosszárnyú, maláriaszúnyog

155 7445 Widłak (Lycopodium) [1. rodzaj roślin zaliczanych do rodziny widłakowatych. Liczy około 200 gatunków, z których w Polsce występują dwa. 2. roślina o płożących się pędach, ze wzniesionymi widlastymi odgałęzieniami bocznymi] (növ.) korpafű widłak alpejski (Lycopodium alpinum) Korpafű (Lycopodium alpinum) Widłak goździsty, babimór (Lycopodium clavatum L.) [roślina kosmopolityczna z rodziny widłakowatych. Rośnie na całym świecie w klimacie umiarkowanym. W Polsce pospolity na niżu i w górach. Status gatunku w florze Polski: gatunek rodzimy.] kapcsos korpafű (Lycopodium clavatum) [kis termetű évelő növény, a korpafüvek törzsének egyik legelterjedtebb faja.] Widłak jałowcowaty, widłak gajowy (Lycopodium annotinum L.) [gatunek roślin wieloletnich z rodziny widłakowatych. Występuje na terenie całej Polski, jednak jest rośliną dość rzadką] Kígyózó korpafű (Lycopodium annotinum) widłak spłaszczony (Lycopodium complanatum) [zob. Widlicz spłaszczony] Közönséges laposkorpafű (Lycopodium complanatum) widłak wroniec (Lycopodium) [zob. Wroniec widlasty] Részegkorpafű (Huperzia selago) widłak (Renifer) (áll.) rénszarvas widłakowy, -a, -e korpafűwidłowaty, -a, -e (widlasty) villaalakú, villaszerű, villás, szétágazó widłowy, -a, -e villa alakú widły [1. narzędzie rolnicze składające się z trzech metalowych zębów osadzonych na drewnianym trzonku; 2. rozgałęzienie utworzone przez dwie rzeki, dwie ulice, dwie gałęzie itp.; 3. zob. szpona] villa, vasvilla; (átv.) ág, elágazás widły do siana vasvilla, szénavilla, szénahányó villa widły rzeki a folyó elágazása widłowy, -a, -e vasvilla- widmo [1. nierealna postać lub fantastyczne zjawisko będące złudzeniem wzrokowym lub wytworem wyobraźni; 2. perspektywa czegoś złego, grożącego komuś; też: przykre wspomienie czegoś; 3. fiz. rozkład częstości występowania danej wielkości fizycznej w zależności od pewnego parametru charakteryzującego tę wielkość] látomás, kísértet, rém, rémkép, szellem; csalóka látszat; (fiz.) színkép, spektrum widmo absorpcyjne [widmo światła pochłanianego przez daną substancję, które ma postać ciemnych prążków widzianych na tle zmieniającego barwę od czerwieni do fioletu widma ciągłego] abszorpciós színkép widmo akustyczne (widmo dźwięku) [rozkład natężenia składowych dźwięku w zależności od częstotliwości tych składowych. Widma uzyskuje się metodami spektroskopii lub jako wynik analizy fourierowskiej przebiegu falowego dźwięku.] hangszínkép [a hang harmonikus (szinuszos) összetevőinek megfelelő amplitúdóknak az alapfrekvenciához rendelt módon való ábrázolása] widmo ciągłe [widmo światła mające postać pasma barw przechodzących płynnie od czerwieni do fioletu] folytonos színkép v. spektrum widmo częstotliwości frekvenciaspektrum widmo częstotliwości słyszalnych hallható hangok tartománya; hangfrekvenciásspektrum (színkép) widmo dyfrakcyjne difrakciós színkép widmo dźwięków pobudzanych udarowo testhangspektrum widmo emisyjne [widmo światła emitowanego przez ciała stałe lub ciecze] emissziós v. kibocsátási színkép widmo gazów gázok színképe widmo głodu az éhség réme widmo liniowe [widmo światła emitowanego przez pary i gazy w postaci prążków] vonalas színkép widmo optyczne [obraz uzyskany w wyniku rozłożenia światła za pomocą przyrządów spektralnych na proste jednobarwne składniki] optikai spektrum v. színkép widmo pasmowe [widmo światła emitowanego przez cząsteczki chemiczne w postaci pasm ostro ograniczonych z jednej i rozmytych z drugiej strony] sávos színkép widmo prążkowe (liniowe) vonalas színkép (spektrum)

156 7446 widmo Słońca, gwiazd [widmo składające się z widma ciągłego z ciemnymi prążkami odpowiadającymi długościom fal zaabsorbowanego lub emitowanego przez gwiazdę promieniowania elektromagnetycznego] Nap, csillag színképe widmo szumu zajspektrum widmowa gęstość mocy spektriális teljesítménysűrűség widmowo színképszerűen widmowość színkép widmowy, -a, -e színképwidna noc világos éjszaka widnieć (widnieje) [być widocznym] megmutatkozni, meglátszani, feltűnni; virradni, világosodni; (jaśnieć) derülni widnieje [zaczyna się świt] virrad, pirkad, hajnalodik widno világos widno, jak w dzień úgy látni, mint nappal widno się robi virrad, világosodik; felkél a nap widnokrąg [linia pozornego zetknięcia nieba z ziemią lub z powierzchnią wody] láthatár, látóhatár, horizont widnokrąg polityczny politikai látóhatár widny, -a, -e [1. pełen światła lub słońca; 2. daw. widoczny] világos, látható widna kuchnia [kuchnia z oknem na zewnątrz] világos v. külső ablakkal ellátott konyha widoczek kicsi kilátás widocznie, najwidoczniej [partykuła wprowadzająca wniosek, uważany przez mówiącego za prawdopodobny i możliwy do przyjęcia, np. Nie mogę otworzyć drzwi, widocznie zaciął się zamek.] nyilván, valószínűleg, szemlátomást, szemmelláthatóan, látnivalóan, láthatóan, látszólagosan widocznie jest rozczarowana nyilván csalódott (nő) widocznie zapomniał, że valószínűleg elfelejtette, hogy widoczność láthatóság, látási lehetőség, látási viszonyok; kilátás widoczny, -a, -e [1. dający się widzieć, zauważyć; 2. wyraźny, oczywisty] valószínű, nyilvánvaló; látható, szemmellátható; kétségtelen; természetes; (jasny) kézenfekvő widoczna niechęć nyilvánvaló húzódozás v. kellemetlenség widoczny gołym okiem szabad szemmel látható widok [1. widziana przestrzeń zapełniona szczegółami; 2. wygląd czyjś lub czegoś; też: widzenie kogoś lub czegoś] kilátás, látkép, látvány; szemle, közszemle; tájkép, látkép; látása v. meglátása vminek; kilátások, remény, siker; (műsz.) nézet widok widok olśnieniewający elkápráztató látvány widok z boku oldalnézet widok z dołu alulnézet widok z góry felülnézet widok z perspektywą kilátás távlattal; perspektíva widok z przodu elölnézet widok zachwycający elragadó látvány widok zatkał mu dech a látványtól elállt a lélegzete widoki [nadzieje na coś lub perspektywy czegoś] kilátások; remény vmire widoki migają jak w kalejdoskopie a képek változnak, mint a kaleidoszkópban widokowy, -a, -e kilátó-, táj-, látképwidokówka [karta pocztowa z widokiem krajobrazu, miasta, zabytku] képeslap, látképes levelezőlap widokówki képes levelezőlapok widomie láthatóan, szemmelláthatóan

157 7447 widomy, -a, -e [dający się widzieć lub zauważyć] látható, természetes widomy znak czego látható jele van vminek widowiska publiczne [(u Zygmunta Glogera) Liczne wzmianki z kronik o średniowiecznych widowiskach publicznych w dawnej Polsce podaliśmy w artykule o Pieśniach (Enc. Star. t. IV, str. 13). Tutaj dołączamy jeszcze kilka luźnych szczegółów: Arcybiskup gnieźnieński Jan III w r postanowił, ażeby księża i ludzie świeccy ubrani w maszkary nie snuli się po kościołach i cmentarzach, podczas odbywającego się nabożeństwa, gdyż przez takowe widowiska zabaw ostudza się miłość nabożeństwa, cierpi na tem powaga kościoła, stan kapłański idzie w poniewierkę (ne clerici et laici, induti monstris larvarum ecclesias aut cimeteria...: cum per hujusmodi ludibrorum spectacula etc.). Wreszcie chcąc raz na zawsze zaradzić złemu, zakazał ten arcybiskup zupełnie widowisk po kościołach i surową na przestępujących ten zakaz postanowił karę. Długosz w Dziejach mówi, że przedstawiano na widowiskach publicznych przygody nieszczęśliwej Ludgardy z rozkazu króla Przemysława w Poznaniu uduszonej. W Liber beneficiorum wyraża się Długosz o Krakowie: In hac (civitate) gladiatorum et theatrales eduntur ludi. Zamiłowanie do widowisk religijnych po kościołach musiało być bardzo trudnem do wykorzenienia, skoro jeszcze kardynał Bernat Maciejowski w r zakazywał podobnych przedstawień w swojej djecezyi. Wydalane z kościołów znajdowały przytułek i protekcję w murach szkolnych a do naszych czasów przechowały się pod strzechami ludu w postaci, szopek i przedstawień króla Heroda w święta Bożego Narodzenia. W r Akademja Um. wydała w Krakowie poważną i obszerną pracę prof. St. Windakiewicza p. n. Teatr ludowy w dawnej Polsce, traktującą przedmiot ten głównie na tle wieku XVI. O dzisiejszych przedstawieniach szopek i króla Heroda ob. pod wyrazem Szopka w niniejszej Encyklopedyi, także liczne wiadomości rozrzucone w Kolbergu i Wiśle. Z. Gloger podał w dziełku Wład. Chomętowskiego: Dzieje teatru polskiego (Warszawa, 1870 r.) ustęp o przedstawieniach króla Heroda z okolic Wizny i Tykocina (str. 66).] (daw) népszínművek; nyilvános előadások widowisko [1. zdarzenie odbywające się w obecności patrzących; 2. przedstawienie, spektakl] látványosság, előadás; színházi előadás; színielőadás; show-műsor widowisko baletowe balettelőadás widowisko teatralne színházi előadás, színielőadás widowiskowość látványosság widowiskowość występów cyrkowych cirkuszi előadások látványossága widowiskowy, -a, -e látványos widowiskowa jazda na lodzie látványos korcsolyázás widownia [1. część sali teatralnej lub kinowej przeznaczona dla publiczności; też: publiczność zebrana w takim miejscu; 2. wszyscy, którzy obejrzeli lub dla których jest przeznaczony dany film, program itp.; 3. miejsce, w którym się coś dzieje, odbywa] küzdőtér, porond, színpad; nézőtér, színtér; közönség, nézők widownia dziejów a történelem színpada widywać [widzieć kogoś co jakiś czas] látni szokott (vkit), lát (időről időre) widywać się [widywać siebie wzajemnie] találkozni (néha); gyarkan látják egymást, szokták látni egymást; meg-meglátogatják egymást widywanie się találkozás (néha) widz [1. osoba oglądająca jakieś przedstawienie lub widowisko; 2. osoba przyglądająca się czemuś] néző; (świadek) tanú, szemtanú widz kinowy mozinéző, mozilátogató widz teatralny néző, színházlátogató Widzący [1. ludzie spełniający rolę proroczą przed ustanowieniem proroków. Nieposłuszni Bogu Izraelici nie lubili ich i chcieli, by im prorokowali, co im się podoba. 2. określenie proroka (zob. 1 Sm 9,9)] látó; próféta (Sámuel első könyve 9. fejezet; 9) [Régen ugyanis Izraelben mindenki, aki elment megkérdezni az Urat, azt mondta: "Gyertek, menjünk a látóhoz!" Akit ugyanis ma prófétának neveznek, azt régente látónak hívták.)] widzenie [1. to, co widzimy, choć nie istnieje w rzeczywistości; 2. odwiedziny u więźnia] látás, nézés; nézet, vélekedés; találkozás, látogatás; látomás widzenie jednooczne [zob. jednooczność] félszemű látás; félszeműség widzenie stereoskopowe [zob. stereoskopia w zn. 1] sztereoszkópikus látás widzenie się találkozás, látogatás widziadło [obraz, który nam się przyśnił lub przywidział] kísértet, látvány, látomás, fantom; jelenés; képzelődés

158 7448 widzialny, -a, -e [dający się widzieć] (szemmel) látható, észlelhető; észrevehető widzialny horyzont látható horizont widziałem cię po raz pierwszy először láttalak widziałem go na własne oczy saját szememmel láttam őt widziałem nieporównaną wystawę a maga nemében egyedülálló kiállítást láttam widziany, -a, -e látott widzieć (widzę, widzisz, widzi; widział) [1. postrzegać kogoś lub coś wzrokiem; 2. mieć zdolność reagowania na światło, postrzegania osób i rzeczy; 3. obejrzeć film, sztukę, wystawę; 4. spotkać się z kimś; 5. przypominać lub wyobrażać sobie coś; 6. zdawać sobie z czegoś sprawę; 7. rozumieć i oceniać coś w określony sposób; 8. znajdować w kimś lub czymś jakąś cechę; 9. sądzić, że ktoś nadaje się do pełnienia jakichś funkcji] látni (látszik); (kogo/co) látni; találkozni (vkivel) widzi źdźbło w cudzym oku, a w swoim belki nie widzi [(Łk 6,41-42): Czemu to widzisz drzazgę w oku swego brata, a belki we własnym oku nie dostrzegasz? Jak możesz mówić swemu bratu: "Bracie, pozwól, że usunę drzazgę, która jest w twoim oku", gdy sam belki w swoim oku nie widzisz? Obłudniku, wyrzuć najpierw belkę ze swego oka, a wtedy przejrzysz, ażeby usunąć drzazgę z oka swego brata.] más szemében nézi a szálkát, de a saját szemében pedig nem veszi észre a gerendát [Jézus ismerte az emberi szívet, s így nem tévesztették meg a rejtett szándékok. Azt mondja: Miért látod meg a szálkát testvéred szemében, a gerendát pedig, amely a te szemedben van, nem veszed észre? (Lukács 6,41)] " Miért nézed a szálkát atyádfia szemében, a saját szemedben pedig nem veszed észre a gerendát? Hogyan mondhatod atyádfiának: Atyámfia, hadd vegyem ki szemedből a szálkát! - mikor a saját szemedben nem látod a gerendát? Képmutató, előbb vedd ki a gerendát a saját szemedből, és akkor jól fogsz látni ahhoz, hogy kivehesd a szálkát atyádfia szeméből.- Lukács 6, widzę go wciąż przed oczami állandóan magam előtt látom widzę jak przez mgłę fátyolosan v. homályosan látom widzę jakaś postać látok vmilyen emberi alakot widzę, że jest naprawdę chory látom, valóban beteg widzi pan, to wszystko! látja, ennyi az egész v. ez minden! widzi tylko na jedno oko csakl félszemére lát widzi źdźbło w oku bliżniego a belki w swoim nie widzi; widzi się źdźbło w oku blizniego, a nie widzi się belki w swoim; źdźbło widzi w oku bliźniego swego a belki w swoim już nie! (közm.) más szemében meglátja a szélkát, de a magáéban a gerendát sem widzieć Abrahama [mieć ponad 50 lat (Jn 8,57): Pięćdziesięciu lat jeszcze nie masz, a Abrahama widziałeś?] Ábrahámot látni (50 éves elmúlt) [ Ötven éves sem vagy és láttad Ábrahámot? kérdezték tőle a zsidók. (Jn 8,57)] widzieć biale myszki [mieć halucynacje podczas delirium tremens] hallucinálni, képzelegni (főleg alkoholnál) widzieć co na własne oczy saját szemeivel lát vmit widzieć co w jakim świetle vmilyen fényben v. színben látni vmit widzieć co w różowy barwach rózsás színekben látni vmit widzieć coś w czarnych kolorach vmit sötét színekben v. feketén látni widzieć jak przez mgłę fátyolon keresztül v. homályosan v. ködösen látni widzieć kogo/co we śnie álában lát vkit/vmit widzieć się z kimś w ważnym interesie fontos ügyben találkozni vkivel widzieć tylko koniec swego nosa nem lát tovább az orra hegyénél widzieć w ciemnych kolorach sötét színben látni widzieć w czarnych kolorach fekete színben látni widzieć wszystko w różowym kolorze mindent rózsaszínben látni wiem dużo o Krakowie sokat tudok Krakkóról wiem, gdzie jest akademik, uniwersytet, i gdzie jest dobre piwo, ale nie wiem, gdzie jest poczta, klub studenki i centrum handlowe tudom, hogy hol van a diákszálló, az egyetem, és hogy hol van jó sör, de nem tudom, hogy hol van a posta, a diáklub, és a bevásárló központ wiem, kto to jest tudom, hogy ő kicsoda wiem to na pewno biztosan tudom wiem to od naocznego świadka ezt egy szemtanútól tudom wiem to z dobrego źródła jó forrásból tudom wiem, że + Ac. (= T) tudom, hogy wiem, że ma tudom, hogy van wiem, że masz nowy wóz tudom, hogy új kocsid van wiem, że nie ma nm tudom, hogy van-e wiem, że nie rozumiem po polsku - tudom, hogy nem értek lengyelül wiem, że on jest tu tudom, hogy ő itt van

159 7449 wiem, że ten człowiek mi sprzyja tudom, hogy ez az ember jóindulattal van irántam; tudom, hogy ez jó emberem wiemy, gdzie on mieszka tudjuk, hogy ő hol lakik widzieć się widywać się [1. widzieć swoje odbicie w czymś; 2. widzieć siebie wzajemnie; 3. spotkać się z kimś; 4. pot. odnosić jakieś wrażenie, np. Coś mi się widzi, chłopcy, żeście przesadzili.; 5. pot. podobać się, np. Jak wam się to widzi?] látja magát vmiben; látják egymást; találkoznak, kölcsönösen meglátogatják egymást widzieć się w lustrze látja magát a tükörben widzieć się z kim találkozni vkivel widzi mi się úgy vélem v. látom; azt hiszem; az a benyomásom v. érzésem widzi mi się, że on przyjdzie elképzelés v. elképzelésem szerint megjön widzimisię [pot. czyjeś stanowisko nieliczące się z niczym] tetszés, (saját) belátás, vélermény widzisz? látod? wie kiedy wziąć, kiedy odrzucić kartę tudja, hogy mikor kell új kártyát húznia, mikor kell elvetnie wie Pan czego nie będzie u nas w domu od jutra do szóstego maja? tudja-e, hogy mi nem lesz nálunk otthon holnaptól május hatodikáig? widzowie nézőközönség, nézők wiec [1. zgromadzenie ludzi w celu przedyskutowania jakichś spraw lub wyrażenia wobec nich swojej postawy; 2. zgromadzenie plemienne w dobie przedpaństwowej; w średniowiecznej Europie: zjazd możnowładców] gyűlés, nagygyűlés, népgyűlés, tanácskozás; (hist.) colloquium generale wiec plemienny [w państwach pierwszych Słowian było to zgromadzenie, w którym brać udział mogli wolni mężczyźni, zazwyczaj należący do najważniejszych i najbogatszych rodów] törzsi v. nemzetségi gyűlés v. tanács wiec protestacyjny tiltakozó nagygyűlés wiecej niż połowa több, mint fele wiecej stali i żelaza termej v. termeljünk több acélt és vasat! wiecej zdziałasz dobrotliwością, niż przemocą többet érsz el v. többre viszed jósággal, mint erőszakkal wiecha [1. pęk czegoś, zwłaszcza słomy, gałęzi; 2. kwiatostan groniasty o gałązkach bocznych rozgałęzionych; 3. pęk kwiatów, traw i zielonych gałęzi zatykany na dachu budującego się domu na znak, że budowa jest na ukończeniu; 4. łow. ogon wilka] szalmacsutak, korcsmajelvény; zöld faág (kész házon); buga, összetett fürt wiecheć [1. pot.; zob. wiecha w zn. 1.; 2. pot. coś sterczącego, poplątanego] szalmacsutak, szénacsomó; vmi kiálló v. összekuszált wiechetek kis szalmacsutak, szénacsomócska Wiechlina łąkowa (Poa pratensis L.) [gatunek rośliny z rodziny wiechlinowatych (Poaceae (R. Br.) Barnh.), występujący powszechnie w Europie, Azji, północnej Afryce oraz Ameryce Północnej. W Polsce rośnie dziko na całym niżu i w niższych położeniach górskich i jest rośliną pospolitą. Jest także rośliną uprawną.] réti perje (Poa pratensis) wiecować [1. uczestniczyć w wiecu; 2. dyskutować nad czymś zbiorowo] gyűlésen részt venni wiecowanie gyűlésezés, gyűlésekre való járás wiecowy, -a, -e naggyűlés-, népgyűlés-; gyűlési, naggyűlési, népgyűlési wieczerza [1. daw. posiłek wieczorny; 2. w czasach biblijnych główny posiłek dnia, do którego zbierano się po pracach dziennych. Wieczerza wspomniana w szesnastym rozdziale Ewangelii Łukasza ilustruje Izrael, który zaproszony był najpierw na wieczerzę przygotowaną przez Pana, ale ponieważ ci odmówili, dana została tym, co przyszli z chęcią. W Objawieniu Jana 19;17 jest mowa o wieczerzy dla ptaków żywiących się ścierwem, co będzie miało miejsce przy końcu wielkiego ucisku.] (dawno) vacsora, estebéd wieczerza hojna, noc niepokojna [bőséges vacsora, nyugtalan éjszaka] kevés vacsora, jó éjszaka Wieczerza Pańska (1. ostatnia Pascha Jezusa; 2. sakrament eucharystii; 3. Ostatnia Wieczerza) (w religii) Utolsó Vacsora [a keresztény vallásban Jézus és 12 apostolának utolsó közös vacsorája], Úrvacsora (latinul communio, görögül eukharisztia) [1. a magyar és nemzetközi protestáns egyházak egyik szentsége. Oltáriszenteségnek is nevezik. 2. Krisztus szerezte elárultatása és elfogatása estéjén, a páskavacsorát követően, emlékeztetőül megváltó halálára; az áldás és szabadulás látható jele mindazok számára, akik hisznek Jézusnak bűneikért elvégzett helyettes áldozatában. Különböző megjelölésekkel ünneplik: az új szövetség teste és vére (Mt 26,26-28), közösség Krisztus testével és vérével (1Kor 10,16), az Úr kenyere és pohara (1Kor 11,27), a kenyér megtörése (ApCsel 2,42; 20,7); az Úr vacsorája (1Kor 11,20); nem szabad

160 7450 méltatlanul részt venni benne (1Kor 11,27-32).] Wieczerza Pańska - obchodzenie wieczerzy Pańskiej jest bardzo ważną rzeczą. Nie jest ona wymysłem ludzkim, ale poleceniem samego Pana Jezusa Chrystusa. Jest tak ważna jak chrzest, który także wyraźnie został polecony przez Pana. Pan polecił wiele innych rzeczy i te wszystkie są bardzo ważne, a z tych tylko wieczerza i chrzest połączone są z pewnym ceremoniałem. I w jednym i w drugim Pan sam brał udział, Pan również występował jako człowiek i jako odwieczny Syn Żywego Boga, tzn. w dwóch naturach: jako Bóg i jako człowiek. Był wzorem człowieka wg woli Bożej i dlatego pokazał Siebie jako człowieka w chrzcie i w wieczerzy ku uczczeniu Jego śmierci. On jest nam także wzorem w Jego zmartwychwstaniu, w czynie pokazał nam triumf życia nad śmiercią, w czym i my bierzemy udział dzięki Jego przelanej krwi. Dlatego pierwotni chrześcijanie zaczęli już w ich czasach obchodzić wieczerzę w pierwszy dzień tygodnia, aby wykazać ścisły związek między śmiercią Pana i Jego zmartwychwstaniem (chociaż obchodzono wieczerzę i w inne dni). W obchodzeniu wieczerzy Pańskiej powinniśmy iść śladem pierwotnych chrześcijan i poświęcać jej specjalne zebranie, które jest inne od wszystkich pozostałych. Na tym zebraniu nie chcemy prosić o chleb powszedni, miejsce zebrań, Boga pieczę nad rodzinami naszymi, nad krajem i władzami naszymi, nie chcemy studiować i wyjaśniać, ale dziękować. W podziękowaniach naszych chcemy Panu powiedzieć, że wiemy, że On jest wypełnieniem tego, na co wszystko ofiary Starego Testamentu wskazywały; że On jest tym barankiem paschalnym, który głaidzi grzechy świata, chcemy Mu powiedzieć, że wiemy, iż On jest tym, o którym prorocy mówili setki lat przed Jego ukazaniem się w ciele. I to nazywamy wielbieniem Go. Na zebraniu tym obecny jest sam Jezus Chrystus. Stąd wyrażenie: ''Zbieramy się w imię Pańskie''. W greckim tekście wyrażenie ''eis to emon onoma'' lepiej jest tłumaczyć: ''do imienia mego'', bo słowo ''eis'' wskazuje na kierunek. Na zebraniu tym może być obecny każdy człowiek, który zachowaniem się i wyglądem swoim nie przyniesie ujmy wielkości i świętości chwili. Ale wielbić Pana mogą tylko ci, co zostali zbawieni. Naturalny człowiek nie może dziękować za zbawienie duszy swojej, bo nie jest jeszcze zbawiony. Obchodzenie wieczerzy Pańskiej jest dziękowaniem za zbawienie. Zebraniem tym musi kierować Duch Święty, a nie ktokolwiek z obecnych na tym zebraniu. Gdy więc ktoś chce podarować podziękowanie, podać pieśń, albo przeczytać stosowny urywek z Pisma Świętego, to musi być pewnym, że działa pod kierunkiem Ducha Świętego. W uwielbianiu nie możemy nauczać ani wyjaśniać, ale dziękować, dlatego i w tym wypadku nie może być wiele słów. Symbole, chleb i kielich z winem, spełniają ważną rolę. Chleb powinien być podawany w całym bochenku (grec. artos ozn. bochenek chleba, a nie kawałeczki chleba, albo opłatki), bo musi wskazywać na jedność i niepodzielność ciała Chrystusowego. (Symbole też muszą głosić, przepowiadać śmierć Pańską). Zasadą jedności musi także pokazywać kielich (w grec. potrion, co nie ozn. kielich ale naczynie do picia, kubek). Na wielkich zebraniach stosownym będzie używanie kilku kielichów, z tym jednak, aby, dla utrzymania jedności, nie jedna osoba, ale więcej piło z jednego. Używanie już gotowych i pokrajanych kawałków chleba, opłatka i kieliszeczków do wina jest przeciw zasadzie jedności ciała. wieczerza wigilijna karácsonyi v. karácsonyesti vacsora wieczerzać [jeść wieczorny posiłek] vacsorázni; (dawno) vacsorálni wieczko kis fedő wiecznie örökké, örökösen, folyton, mindig, szakadatlanul, állandóan wiecznie to samo mindig ugyanaz wieczność [1. nieskończoność w czasie; 2. czas bardzo długi; 3. według wierzeń religijnych: życie pozagrobowe] örökkévalóság, halhatatlanság wieczność, wieczystość, wiekuistość [(u Zygmunta Glogera) wieczystość ziemska, w prawie polskiem jus perpetuum, znaczy tyle, co własność dziedziczna ziemska. Krzyżanowski w Dawnej Polsce nazywa to mylnie wieczysta dzierżawą, jak i lenna nazywa mylnie wieczystemi dzierżawami lub emfiteuzami. Są to różne między sobą rzeczy, o których nie miał jasnego pojęcia.] örökkévalóság wieczność (grec. aion), wieczny (aionios) [stan poza czasem, nieskończoność. Bóg daje żywot wieczny. Wieczne rzeczy są poza czasem (i są niewidzialne). Bóg daje także radość wieczną. Kara będzie wieczna dla tych, co pagardzili łaską Boga.] örök; örökkévalóság; hosszú idő, régidő, ősidő, hajdankor [A végtelen múlttal és jövővel, Istennek minden időbeni jelenvalóságával van kapcsolatban; Isten egyik lényegbeli ismertetőjegye (Jer 1,5; Zsolt 90).] Az örök, örökké, olthatatlan stb. héber és görög szavak bibliai alkalmazása: Az Ó-Szövetség héber szövege az örök szóra az olám szót, és az Új-Szövetség görög szövege az aion szót; melléknévként pedig az aionosz szót használja. Az egész Bibliában ezek a szavak 541-szer fordulnak elő. A különböző új-testamentumi szótárakban az aion szónak igen sokféle jelentése van. Az aion és aionosz mint főnév és melléknév jelentése lehet: hosszú idő, régidő, ősidő, hajdankor; negatív értelemben: soha, soha többé, befejezés, életfogytiglan, generációk, jövőbeli korszak, állandóan, tartósan. Itt egy néhány példa ennek a szónak a bibliai használatára: II. Móz. 21-ben azt mondja az Írás a héber szolgák jogaival kapcsolatosan: De ha a szolga azt mondaná: szeretem az én uramat, az én feleségemet és fiamat, nem akarok felszabadulni; akkor vigye őt az

161 7451 ő ura a bírák elé, és állítsa az ajtóhoz vagy az ajtófélhez, és az ő ura fúrja át az ő fülét árral; és szolgálja őt mindörökké. (5-6. vers.) Itt az örökre vagy mindörökké megjelölés egyszerűen azt jelenti, hogy mindaddig, amíg él. II. Móz. 29,9. szerint Áronnak és fiainak kell a papi szolgálatot végezni örök rendelés szerint. Mindemellett tudjuk, hogy az ó- szövetségi áldozati és papi szolgálatot Krisztus bevégezte és leváltotta. Itt az örök szó egy meghatározott időt jelent. Hasonló példákat találunk az Új-Szövetségben is. Máté 12,32. így szól: Annak sem ezen, sem a más világon meg nem bocsáttatik. A világ szó az aion -ból van fordítva; aion örökkévalóság. Azt azonban nem mondhatjuk, hogy sem ezen, sem azon az örökkévalóságon... A jelentése tehát egyszerűen: világ. A világ alatt a jelenvaló időszakaszt kell érteni. Hasonló a helyzet Lukács 16,8-ban. Milyen érthetetlenül hangzana Gal. 1,4. ha a világ -gal fordított aion szó örökkévalósággal lenne visszaadva! Timótheushoz írt levelében ír Pál Démásról: Engem elhagyott, e jelenvaló világhoz (aion) ragaszkodván. (II. Tim. 4,10.) Írhatnánk-e azt, hogy ehhez az örökkévalósághoz ragaszkodott, amikor éppen a mulandó világot akarta kifejezni? Az örök szó jelentése lehet végtelen is, de csak akkor, amikor az Istennel van kapcsolatban, vagy valamivel, ami Istentől ered, pl. az élet. Ezért jelent az örök élet végnélküli életet. Ilyen életet azonban nem bírhatnak azok, akik Istentől elszakadtak, vagy elhagyták Ot. Az aion szónak akkor van még örökkévalóság jellege, ha az egész végtelenségre van kihatása. Ez vonatkozik Jézus megváltási tettére. És tökéletességre jutván, örök üdvösség szerzője lett, mindazokra nézve, akik neki engedelmeskednek. (Zsid. 5,9.) És nem bakok és tulkok vére által, hanem az ő tulajdon vére által ment be egyszer mindenkorra a szentélybe, örök váltságot szerezve. (Zsid. 9,12.) Ezt az örök üdvösséget, ezt az örök megváltást Jézus a kereszten hozott áldozata által szerezte. Ez egy egyszeri áldozat, egy örök, vagy állandó hatással (Zsid. 9, 28. Róm. 6,10.). Ebben az értelemben érvényes az örök szó az örök tűz, örök ítélet, örök halál, örök büntetés kifejezésekre is. A hatása megszüntethetetlen, végtelen, de nem a tűznek, az ítéletnek és a büntetésnek az időtartama. Az egész íráshasználatban tehát csak két fogalomnál találjuk meg a szó lényében bennefoglalva, hogy az aionosz vagy olám toldalékszócskák végnélküliséget jelentenek, ezek pedig: Isten és élet. wieczność; wieczność Boga [1. Wieczność Boga oznacza, że On jest. Nie w jakiejś przelotnej chwili jest, ale był i będzie, bez końca ani początku.. (H. Paissac, Istnienie i istota Boga, w. Wprowadzenie do zagadnień teologicznych. Praca zbiorowa. Dogmatyka, Poznań 1969, s.52); 2. wieczność Bożego poznania; wieczność Bożej miłości do nas; wieczność Bożych zamierzeń i pragnień.] Isten örökkévalósága (lat. aeternitas Dei) [Isten tulajdonságainak egyike, predikamentális nyugvó, pozitív sajátság. - Azt jelenti, hogy az ő létmódja abszolút módon fölötte áll minden időbeli mértéknek.] wiecznotrwały, -a, -e [niemający końca] örökkétartó, örök, örökös wiecznotrwałość örökkétartóság wiecznozielony, -a, -e örökzöld wieczny, -a, -e [1. nieograniczony w czasie, zawsze trwający; 2. stale się powtarzający lub trwający od bardzo dawna] örök, örökös, örökkévaló, állandó; halhatatlan Wieczna lampka [Jej pochodzenie sięga starożytności, kiedy lampki oliwne z gliny lub brązu napełniano tłuszczem, głównie oliwą i służyły do oświetlania domów i kościołów. We wczesnym średniowieczu utrwalił się zwyczaj palenia lampki w dzień i w nocy przed miejscem przechowywania Najświętszego Sakramentu. Stąd jej nazwa "wieczna". Wieczna lampka wykonana była dawniej ze srebra, miedzi i złoconego brązu, posiadała kształt gołębicy, ryby lub ozdobnego kosza. Zawieszano ją nad tabernakulum, czuwając by nigdy nie zgasła. Obecnie stosuje się lampy elektryczne, wykonane z czerwonego szkła, koloru symbolizującego miłość Boga do Ludzi.] örökmécses [Katolikus templomokban az Oltáriszentség őrzési helyét az örökmécses jelzi.] wieczne miasto (Rzym) az örök város (Róma) wieczne pióro [przyrząd do pisania na papierze, w którym materiałem pisarskim jest płynny atrament spływający poprzez działanie siły grawitacji przez specjalną końcówkę zwaną stalówką (wykorzystywane jest tu zjawisko kapilarne).] töltőtoll wieczny odpoczynek [modlitwa za zmarłych zaczynająca się od tych słów] örök nyugalom (halál) wieczny ogień örök tűz wieczny ogień na ołtarzach örök tűz az oltáron; oltáron égő örök tűz wieczny pokój örök békesség v. nyugalom wieczny student örök diák wieczny śnieg, lód [śnieg, lód nietopniejący nigdy całkowicie, występujący na szczytach górskich lub w strefach polarnych] örök hó (hóhatár felett v. sarkokon) wieczorek [pot. wieczorne spotkanie towarzyskie, często z tańcami]; wieczorynka

162 7452 [wieczorny program telewizyjny dla najmłodszych dzieci] est, mulatság, táncos összejövetel; uzsonnatársaság, estély, zsúr wieczorek taneczny tánccal egybekötött zsúr wieczorek z programem artystycznym műsoros est wieczorek zapoznawczy ismerkedési est wieczorem, wieczór [rzeczownik, (narzędnik)] este [főnév (eszköz eset)] (d.u ) wieczorem, wieczorami, wieczorkiem [w porze wieczornej] este; esti időpontban wieczorem będę w domu, mam dużo pracy este otthon leszek (maradok), sok munkám van (sok a munkám) wieczorem poprzedniego dnia előző este wieczorem wracamy este visszajövünk wieczornica [wieczorne spotkanie połączone z tańcami, popisami artystycznymi, organizowane w świetlicach, domach kultury itp.] est, estély wieczornica literacka irodalmi est wieczorny, -a, -e esti wieczorny seans filmowy esti mozielőadás wieczorowy, -a, -e esti, estélyi wieczorowa suknia [przeznaczona do noszenia na specjalne wieczorowe okazje. Jej długość nie jest ustalona, odpowie wymaganiom mody. Wyróżniamy krótkie, o średniej długości i długie suknie wieczorowe. Krótka s.w. ma tę samą długość, co zwykła sukienka dzienna; o średniej długości znajduje się między krótką a długą; długa s.w. sięga prawie do stóp. S.w. często posiada dekolt, i zwykle jest wytwarzana z ozdobnej tkaniny.] estélyi ruha (1) [Különleges esti rendezvényeken viselt ruha. Hossza a mindenkori divatiránynak felel meg. A rövid estélyi ruha hossza olyan, mint az utcai ruháé, a hosszú estélyi ruha legalább bokáig ér, az ún. félhosszú estélyi ruha pedig e kettő között helyezkedik el. Különlegesen szép anyagokból, gyakran mély dekoltázzsal készül.] wieczorynka (potocznie: dobranocka) [1. wieczorny program telewizyjny dla najmłodszych dzieci; 2. wieczorny blok programowy przeznaczony dla dzieci w wieku od 5 do 12 lat] esti mese wieczorynka wieczorynkowy, -a, -e esti, zsúr-; esti mesewieczór [1. część doby między zmierzchem a nocą; 2. publiczne spotkanie z programem literackim, muzycznym itp., odbywające się wieczorem; też: spotkanie towarzyskie odbywające się o tej porze] est; este; (impreza) est, estély wieczór [wieczorem] (pora dnia) este wieczór autorski szerzői est wieczór dyskusyjny vitaest wieczór galowy gálaest wieczór kawalerski legénybúcsúztató, legénybúcsú wieczór literacki irodalmi est wieczór nadchodzi esteledik wieczór operektowy operettest wieczór panieński leánybúcsúztató wieczór pieśni dalest wieczór pieśni ludowej népdalest wieczór pożegnalny búcsúest wieczór przedwigilijny karácsonyest előtti este wieczór sylwesterowy szilveszterest wieczór tańcujący; wieczór taneczny táncestély wieczór wigilijny szenteste, karácsonyest wieczór zapoznawczy ismerkedési est wieczystość örökkévalóság, öröklét wieczysty, -a, -e [podn. nieprzemijający, wieczny] örök, örökös; örökletes, örökkévaló, végtelen wieczysta dzierżawa [1. dzierżawa zawarta na okres kilkudziesięciu lat; 2. umowa zawarta na taką dzierżawę] örökbér wieczysto-lenne dobra [różne od dóbr prawem ziemskiem posiadanych, były te, które nadane na sejmie, ulegały szczególnej sukcesyi, zwykle tylko z linii zstępnej i wracały do dóbr królewskich, gdy linja lennicza wygasła. Były one pod jurysdykcją sądu asesorskiego i różniły się od ziemskich co do ciężarów publicznych,

163 7453 nie mogły być bez zezwolenia króla ani dzielone, ani aljenowane, chybaby zostały przemienione na ziemskie, jak tego mamy przykład w r co do dóbr Narowla, obróconych in naturam dóbr ziemskich dziedzicznych.] (daw) örök hűbér javak wieczyście örökké, örökösen, szakadatlanul, végtelenül wiedenka [mieszkanka Wiednia] bécsi nő Wiedeń [1. (niem. Wien, łac. Vindobona) stolica Austrii, jej największe miasto oraz kulturalne i polityczne centrum kraju, położone nad Dunajem, na krańcu Lasu Wiedeńskiego; 2. stanowi także jeden z dziewięciu krajów związkowych Austrii. Jest to jedno z bardziej znanych miast środkowej Europy] Bécs (németül Wien, bajor nyelvjárásban Wean, horvátul Beč, románul Viena, szlovénül Dunaj, szlovákul Viedeň, oroszul Вена, franciául Vienne, angolul, olaszul Vienna, latinul Vindobona, lengyelül Wiedeń) Ausztria fővárosa és egyik szövetségi tartománya. wiedeńczyk [mieszkaniec Wiednia] bécsi (ffi) wiedeński, -a, -e [przymiotnik od: Wiedeń (stolica Austrii)] bécsi wiedeńska karoca bécsi hintó wiedliszek [komary z rodzajów Anopheles] (áll.) anopheles [e: anofelész] a maláriát terjesztő egyik szúnyogfajta; maláriaszúnyogok (Anopheles sp.) [a kétszárnyúak (Diptera) rendjébe és a csípőszúnyogok (Culicidae) családjába tartozó vérszívó rovarok.] wiedza [1. ogół wiadomości zdobytych dzięki badaniom, uczeniu się itp.; też: zasób informacji z jakiejś dziedziny; 2. znajomość czegoś; 3. (ang. knowledge) - zasób powiązanych ze sobą faktów, zasad, teorii i doświadczeń przyswojonych przez osobę uczącą się] tudás, ismeret, tudomány; tudomás wiedza do potęga a tudás hatalom wiedza dogłębna mélyreható tudás wiedza encyklopedyczna enciklopédikus v. lexikális tudás wiedza fachowa szatudás, szakismeret wiedza głęboka mély tudás wiedza gruntowna alapos v. mélyreható tudás wiedza hermetyczna [nauki tajemne kapłanów babilońskich i egipskich] hermetikus tudás wiedza niekompletna hiányos tudás wiedza nowoczesna naprakész tudás wiedza ogólna általános tudás wiedza powiezchowna felületes tudás wiedza szeroka széles tudás wiedza teoretyczna elméleti tudás wiedza to potęga a tudás hatalom wiedza ugruntowana megalapozott v. alapos tudás wiedza wnikliwa mélyreható tudás wiedza wszechstronna sokoldalú tudás wiedza zawodowa szaktudás, szakismeret wiedzieć [wiem, wiesz, wie, wiemy, wiecie, wiedzą] + Ac.=T. [mieć wiedzę, wiadomości o czymś i być świadomym tego] tudni wie, skąd wiatr wieje tudja, honnan fúj a szél wiedzieć coś tudni vmit wiesz co? tudod mit? wiesz czym to pachnie? (bottal fenyegetőzve) [tudod minek a szaga ez?] ismered ezt? tudod, minek a következménye? wiesz, jak on się nazywa? Tudod hogy mi a neve? wiesz, mam imieniny tudod, névnapom van wiesz przecież hiszen tudod, ugyis tudod wiesz, śmiercią pachnie [tudod, ennek halálszaga van] tudod-e, hogy az életeddel játszol? wiedzę, że popełniłem a. zrobiłem błąd elismerem, hogy hibáztam wiedzą sąsiedzi, jak kto siedzi (közm.) tudják a szomszédok, ki hogyan él wiedzieć co z doświadczenia tapasztalatból tudni v. ismerni vmit wiedział, że umiera i był zrezygnowany tudta, hogy haldoklik és rezignált volt wiedziony, -a, -e tudott wiedźma [1. pot. o kobiecie brzydkiej i kłótliwej; też jako wyzwisko; 2. zob. czarownica; 3. (u Zygmunta Glogera) Wiedźma, wiedma, czarownica, latawica] (átv.) házsártos, veszekedős nő; boszorkány, varázsló, vén banya wieje wiatr fúj a szél wiejski, -a, -ie [związany z wsią] falusi, vidéki wiejski dom parasztház wiejski bogacz zsírosparaszt, kulák wiejski kupczyk falusi boltos v. szatócs; kupecparaszt wiejskie izby porodowe falusi szülőotthonok wiejskość falusi jelleg wiek (w.) [1. długość życia człowieka od urodzenia do danej chwili; też: długość życia rośliny lub zwierzęcia lub czas istnienia czegoś; 2. okres stu lat; 3. długi, dłużący się okres; 4. okres wyróżniający się czymś znamiennym] (stulecie) század, (sz.), évszázad; kor, korszak; (życia) kor, életkor wiek XVII a XVII. század

164 7454 Wiek apostolski [Księga Dziejów Apostolskich (rozdziały 1-5) podaje, że po zesłaniu Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy apostołowie zaczęli dynamicznie organizować działalność ewangelizacyjną i strukturę wewnętrzną wspólnoty chrześcijańskiej w Jerozolimie i Judei. W miejsce zdrajcy Judasza wybrano przez los Macieja i w tym składzie grono Dwunastu zarządzało całością pierwszych chrześcijan.] APOSTOLI KOR. [A keresztyén egyház (Gyülekezet) történelmének az a korszaka, amikor az apostolok még éltek és munkálkodtak.] wiek atomu (zob. era atomowa; era atomu) atomkorszak wiek balzakowski [etym. - por. powieść Balzaka Kobieta trzydziestoletnia (1831 r.) 1. wiek kobiety, około 40 lat; 2. kobiety - trzydzieści do czterdziestu lat.] balzaki kor (30-40 éves nők) wiek Chrystusowy [wiek 33 lat, zwłaszcza u mężczyzn] krisztusi-kor (33 év) Wiek Człowieka [górna granica wieku człowieka leży w latach Nieporównywalnie dłużej żyli ludzie przed potopem: Adam żył 930 lat, Noe - 950, Metuszelach - 969, Sem (już po potopie) - 600, Peleg - 239, Abraham - 175, Mojżesz W tysiącleciu (Millenium) prawdopodobnie tylko bezbożni będą umierać.] emberi kor; életkor [a magas életkor a szülők iránti engedelmesség jutalma (2Móz 20,12); az élemedett korú emberek iránti tisztelet: parancs (3Móz 19,32).] wiek dojrzały érett kor wiek dojrzewania kamaszkor, serdülőkor wiek dorosły felnőttkor wiek dziecięcy (dzieciństwo) gyermekkor wiek feudalizmu feudalizmus kora wiek go zgarbił a kor a vállát nyomja; meggörnyedt a kotról wiek emerytalny [przewidziany ustawowo wiek, w którym pracownik przechodzi na emeryturę] nyugdíjas időszak, nyugdíjkor, nyugdíjkorhatár wiek kapitalizmu kapitalizmus kora wiek krytyczny kritikus kor, veszélyes kor wiek Księżyca [liczba dni, jakie upłynęły między ostatnim nowiem a daną fazą Księżyca] Hold időszak wiek matuzalemowy [sędziwy wiek] matuzsálemi kor wiek męski férfikor wiek miniony elmúlt kor wiek młodzieńczy ifjúkor, serdülőkor wiek niemowlęcy csecsemőkor wiek nieprodukcyjny [wiek, w którym człowiek jeszcze nie jest lub już nie jest zdolny do wydajnej pracy] inproduktív-kor wiek nowożytny újkor wiek odrodzenia újjászületés, reneszánsz wiek oświecenia felvilágosodás kora wiek poborowy sorköteles v. katonaköteles kor wiek podeszły (starość) öregkor wiek pokojowy békés kor wiek poprodukcyjny, pozaprodukcyjny [wiek, w którym człowiek zakończył już pracę zawodową] a termelő munka utáni időszak wiek postępu fénykor, virágkor, aranykor wiek produkcyjny [wiek, w którym człowiek dysponuje pełnią sił i jest zdolny do wydajnej pracy] produktív-kor wiek przedprodukcyjny [wiek, w którym człowiek jeszcze się nie zajmuje pracą zawodową, ale się uczy w szkole] a munka előtti időszak v. korszak wiek przedszkolny [wiek, w którym dziecko uczęszcza lub może uczęszczać do przedszkola] iskola előtti v. óvodás kor wiek przejściowy [1. okres dojrzewania płciowego; 2. okres przekwitania] átmeneti v. változó kor; a változás kora v. évei; klimaktérium (másnéven: női változókor) wiek przeszły elmúlt kor; múlt wiek przyszły következő, jövendő kor wiek reprodukcyjny [wiek, w którym ludzie i zwierzęta mogą mieć potomstwo] reproduktív v. nemzőképes-kor wiek rozrodczy [wiek, w którym kobieta może rodzić dzieci] nemző v. szülőképes-kor wiek szczenięcy kamaszkor wiek szkolny iskoláskor wiek trolejbusowy (tréf.) (dawno) ötven és hatvan év közötti életkor (a varsói trolibuszok számozása alapján) [51-57] wiek twarz mu zorał (átv.) az idő barázdát húzott ar arcára wiek ubiegły elmúlt v. múlt év wiek, wieki [w obecnym pojęciu wiek liczy 100 lat. W Piśmie Świętym wiek może oznaczać bardzo długi okres czasu. W liczbie mnogiej, np. ''na wieki'', wyraz ten może oznaczać nieskończoność.] kor; korszak wiek wielkich odkryć a nagy földrajzi felfedezések kora wieki średnie középkor Europa. Historia. Wieki średnie. Wielkie wędrówki ludów w IV VII w., wywołane najazdem Hunów na Europę, doprowadziły do

165 7455 upadku cesarstwa zachodniorzymskiego (476); powstające na jego gruzach królestwa germańskich najeźdźców podlegały chrystianizacji, wchłaniały, w zbarbaryzowanej wersji, elementy cywilizacji śródziemnomor.; w ciągu wieków stapiały się społeczności: rzymska i germańskie, wytwarzając mimo różnorodności etnicznej i wielości polit. zachodnioeur. jedność kulturową, opartą na podobnej strukturze społ.-gosp. (feudalizm), gdzie wiążącym czynnikiem ideowym stało się chrześcijaństwo obrządku łac., z hierarchiczną, ponadpaństw. strukturą kośc., podległą papieżowi w Rzymie; przywrócenie Zachodowi jedności polit. przez państwo Franków było krótkotrwałe, przyniosło jednak odnowienie idei cesarstwa zachodniego (800, Karol Wielki). Dawna cywilizacja gr.- rzymska, choć schrystianizowana i przekształcona, znalazła pełniejszą kontynuację w gr. cesarstwie wschodnim (bizantyńskie cesarstwo), które przetrwało coraz bardziej ograniczane terytorialnie do Podboje arab. spowodowały, że od VII w. znaczne obszary rejonu śródziemnomor.: zachodnią Azję, północną Afrykę, a od VIII w. także Płw. Iberyjski, objęła cywilizacja islamu. Mimo regresu kult., gosp. i polit. Zachodu oraz patrząc z uogólniającej perspektywy postępującej słabości cesarstwa wschodniego, atrakcyjność obu tych sfer była wielka dla ludów środkowej, północnej i wschodniej Europy; wraz z przyjmowaniem chrztu z Rzymu lub Bizancjum do świata cywilizacji śródziemnomor.-chrześc. włączyła się od V do przeł. X i XI w. cała Europa (ostatnie enklawy do XIV w., jak Litwa); jednocześnie, wraz z krystalizowaniem się struktury powiązań kośc., polit. i kult., dokonał się jej podział na 2 kręgi: zachodni (łac.) i wschodni (gr.), przypieczętowany 1054 rozłamem Kościoła na katol. i prawosł. (tzw. schizma wschodnia); granica między nimi przebiegła przez zachodnią część Bałkanów, a dalej na północ wyznaczył ją chrzest Węgier, Polski i krajów skand. w obrządku zachodnim, a Rusi wschodnim. W kręgu zachodnim prawie wyłącznym nośnikiem pisma, nauki i sztuki było duchowieństwo, językiem pisanym łacina, ośr. przekazywania dziedzictwa kultury i wiedzy klasztory; drugą warstwą społ., w pewnym sensie wspólną dla Europy i jednoczącą ją, stał się stan rycerski, który odwoływał się do tych samych kanonów postępowania, symboliki, wzorów moralnych. Po okresie przewagi kręgu bizant. w V X w., kiedy w zachodniej i środkowej Europie wśród wojen i najazdów zewn. (Normanowie, Madziarzy) kształtowały się dopiero trwałe organizmy państw., w końcu X i w XI w. Zachód dzięki zdobyczom techn. (pług z odkładnicą, system trójpolowy) przeszedł do ekspansji gosp. i demograf.: nastąpiło poszerzenie areału ziem uprawnych, wzrost wydajności rolnictwa, odnowienie miast, ożywienie handlu i rzemiosła, wzrost gęstości zaludnienia; od XII/XIII w. procesy intensywnego rozwoju gosp. objęły również Europę Środkowowschodnią; zjawiskom tym towarzyszył rozwój kultury (ożywianej m.in. przez zapożyczenia z islamu), której ważnymi ośr. stały się zakładane od XII w. uniw., sprzyjające ze względu na jednolitość programową unifikacji elit intelektualnych i utrwalaniu poczucia ich przynależności do łac. wspólnoty. Mimo ustalających się podziałów państw., wspólnota rel.-kult. umożliwiła odnowienie się tendencji uniwersalistycznych, zmierzających do podporządkowania całego zachodniego chrześcijaństwa władzy cesarza rzymskiego (tytuł przywrócony 962 przez królów niem. po opanowaniu północnych i środkowych Włoch, kontynuacja idei jedności imperium rzymskiego) lub papieża (jako głowy chrześcijaństwa łac.); przejawem łączności świata łac. była również zewn. ekspansja polit.-rel. w konfrontacji z islamem (rekonkwista, krucjaty); walka przeciwstawnych kierunków uniwersalizmu doprowadziła ostatecznie do deprecjacji autorytetu zarówno cesarzy, jak i papieży (zwł. w epoce tzw. niewoli awiniońskiej oraz schizmy zachodniej); wykrystalizowała się Europa niezależnych monarchii nar. z wyjątkiem Niemiec i Włoch rozbitych politycznie w wyniku osłabienia więzi cesarstwa rzymsko-niemieckiego. Po najeździe mong. na wschodnią Europę w XIII w., zagrożenie dla państw wschodnioi środkowoeur. stworzył podbój Płw. Bałkańskiego przez osmańską Turcję w 2. poł. XIV i w XV w. oraz jej dalszy napór (rozbicie Węgier w pocz. XVI w.). W XIV w. zachodnią Europę objął długotrwały kryzys gosp., spowodowany zapewne niedostatecznymi zdolnościami produkcyjnymi średniow. rolnictwa, nie mogącego zaspokoić potrzeb wynikających z szybkiego przyrostu demograf.; klęski głodu zwiększały podatność na choroby; zwłaszcza epidemia tzw. czarnej śmierci zdziesiątkowała ludność wielu krajów w zachodniej, południowej i północnej Europie oraz naruszyła ich ekonomikę; zahamowaniu uległo rozszerzanie kontaktów handlowych. Kryzys tylko w niewielkim stopniu dotknął środkową Europę, umożliwiając jej częściowe nadrobienie opóźnień. ( ) wieko [wierzchnia część skrzyni, kufra itp. zamykająca je od góry, zdejmowana lub na zawiasach] fedél, tető, fedő wieko trumny koporsófedél wiekopomny, -a, -e [godny pamiętania] örökké emlékezetes, örökkétartó, örök, felejthetetlen, halhatatlan

166 7456 wiekować [pot. pozostawać gdzieś długo lub zbyt długo] örökké, nagyon soká tartani wiekowość kor; korosság wiekowy, -a, -e [1. liczący lub trwający bardzo wiele lat; 2. o człowieku: bardzo stary; 3. dotyczący określonego wieku lat życia] százados, évszázados; (stary) koros, idős, agg, öreg, vén wiekuistka (Ammobium alatum) [złociszek oskrzydlony] Papírvirág (Ammobium alatum) wiekuistość örökkévalóság, örökkétartóság wiekuisty, -a, -e [1. trwający wiecznie, zwykle w odniesieniu do życia pozagrobowego; 2. istniejący od dawna, od zawsze] örök, örökkévaló, örökkétartó wiekuiście örökké wielbiciel [1. osoba uwielbiająca kogoś lub coś; 2. mężczyzna obdarzający względami jakąś kobietę] imádó, rajongó, tisztelő, hódoló; (starający się) udvarló ffi wielbiciel sportu sportrajongó wielbiciel sztuki műbarát wielbicielka női imádó v. rajongó wielbić [1. otaczać kogoś czcią i miłością; 2. daw. oddawać cześć] tisztelni, imádni, isteníteni wielbić kogoś imádni vkit wielbienie tisztelés, bálványozás, istenítés, imádás, udvarlás wielbląd teve (Camelus), páros ujjú patásokhoz tartozó, kérődző emlős wielbłąd [zwierzę przeżuwające, wytrwałe na upał, głód i pragnienie. Gromadzi zapasy wody w specjalnym organie, a tłuszcz w garbie. Żywi się pustynnymi roślinami, gałązkami, słomą itp. Ze słusznością nazywany jest ''okrętem pustyni''. Są wielbłądy jednogarbne (dromader) i dwugarbne (baktrian). W starożytności określano bogactwo: liczbą posiadanych wielbłądów. Job miał ich Posiadał je Abraham. Chociaż tak pożyteczny i lubiany, wielbłąd należał do zwierząt nieczystych. Królowa Saby przyjechała z wielką liczbą wielbłądów, do Salomona. Jan Chrzciciel nosił odzienie z wielbłądziej sierści.] teve [Hátas-, igavonó, teherhordó állat gyanánt szolgáltak (2Kir 8,9); teveszőrből ruhákat készítettek (2Kir 1,8; Mt 3,4). Egyes vidékeken nagyra értékelték a tejüket és húsukat. Az izráelitáknál a teve tisztátalan állatnak számított (3Móz 11,4); Ábrahámnak és Jóbnak sok tevéje volt. A keleti városok falain rendszerint voltak kis kapuk, amelyeken a főkapu bezárása után a későn érkező utasokat bebocsátották. Ezeket "tűfok"-nak nevezték (lásd ott is); ahhoz, hogy a teve ezen átjuthasson, le kellett térdelnie, terhét le kellett venni róla, és úgy csúszott át rajta (vö. Mt 19,24).] wielbłąd dwugarbny; baktrian (Camelus bactrianus) [ssak zaliczany do rodziny wielbłądowatych, występujący niegdyś w stanie dzikim na stepach centralnej Azji, obecnie żyjący także jako forma udomowiona.] teve, kétpúpú teve (Camelus bactrianus, régebben Camelus ferus) v. baktrián (az ókori Baktria nevéből) [egy nagyrészt háziasított közép-ázsiai teveféle. Rokonával, az eredetileg Afrikában és Arab-félszigeten elterjedt dromedárral szemben hátán két púp magasodik.] wielbłąd garbaty púpos teve wielbłąd jednogarbny; dromader (Camelus dromedarius) [ssak zaliczany do rodziny wielbłądowatych występujący w całej Afryce Południowej, na Półwyspie Arabskim, w Azji Mniejszej oraz w południowo-zachodnich Indiach, rozpowszechniony także na obszarze Australii, Hiszpanii, w Stanach Zjednoczonych i w południowej części środkowej Ameryki Środkowej, gdzie częściowo zdziczał.] egypupú teve (Camelus dromedarius) v. dromedár [egy háziasított teveféle. Rokonával, az eredetileg Közép-Ázsiában elterjedt kétpúpú tevével szemben a hátán egy púp magasodik]

167 7457 wielbłądnik tevehajcsár wielbłądzi, -ia, -ie teve-, teveszerű wielbłądzia sierść teveszőr wielbłądzia wełna (1) [obfita i miękka wełniana tkanina, która jest pełna w dotyku i ma lekką okrywę na powierzchni, tkanina najczęściej w kolorze wielbłądziej sierści; o diagonalnym lub atłasowym splocie. Wykorzystywana na damskie i męskie płaszcze. Nazwa pochodzi z Anglii.] teveszőr szövet wielbłądzia wełna (2) [zastosowanie na damskie i męskie płaszcze, produkowana przy dużym udziale wełny wielbłądziej; Najczęściej w kolorze beżu. Kształtem odpowiada bieżącej modzie. Po raz pierwszy została pokazana na Olimpiadzie w Londynie w 1908, i stała się bardzo popularna w latach 20 XIX wieku.] teveszőr-kabát [1. Férfi- vagy női kabát, amelynek nyersanyaga jelentős mennyiségű teveszőrt tartalmaz (v. ö. teveszőr-szövet). Általában a teveszőrhöz hasonló drapp színű. Formai kialakítása a mindenkori divatirányt követi. Először az évi londoni olimpiára készítették, az 1920-as években lett nagyon népszerű. 2. Könnyű, terjedelmes kabát az egy- vagy kétpúpő teve szőréből. Az 1908-as londoni olimpiai játékok idején magyar mágnások vezették be, ezért először mágnáskabátnak is nevezték. Azóta sportosan elegáns kabát, általában jellegzetes bézs-barnás színben, különféle modellvariációkban. A harmincas évektől női kabát is] wielbłądziarz tevehajcsár wielbłądzica [samica wielbłąda] nőstényteve wielbłądy najuczone złotem, srebem arannyal, ezüsttel megrakott tevék wielce [w dużym stopniu] nagyon, rendkívül, igen, mélyen, erősen; felette, felettébb wielce szanowny mélyen tisztelt, nagyrabvecsült; igen tisztelt wiele [1. wielka liczba, ilość czegoś lub kogoś; 2. w dużym stopniu, zakresie, np. Wiele się u was zmieniło.] sok, számos; hat. számosan, jócskán wiele? mennyi?, hány? wiele domów sok ház wiele doznałem w życiu sok mindent megértem, sokat átéltem életemben wiele hałasu o nic sok hűhó semmiért Wiele hałasu o nic (ang. Much Ado About Nothing) komedia autorstwa Williama Shakespeare'a z Należy do najczęściej inscenizowanych przedstawień tego autora. Została opublikowana w Pierwszym Folio w 1623 roku. Pięć aktów opowiada losy dwójki kochanków i mimo że jest to główny temat utworu, to śledzimy także losy Benedicka i Beatrice, których niecodzienne stosunki mają duży wpływ na całość przedstawienia. William Shakespeare: Sok hűhó semmiért (Much ado about nothing) [Shakespeare talán legnépszerűbb komédiájában Eve Best és Charles Edwards alakítja Beatricét és Benedicket, a stratfordi költő legszúrósabb nyelvű szerelmespárját. Claudio és Hero szerelmesek, ezért semmi sem választhatja el őket. Benedick és Beatrice szerelmesek, ezért semmi sem hozhatja össze őket! Vagy mégis? A sértett herceg intrikája odáig fajul, hogy Benedick Claudióval, jó barátjával is megvív, csak hogy szerelemét bizonyítsa.] wiele jest książek, które mówią nam jak się kochać sok könyv van, melyek elmondják, hogyan szeretkezzünk wiele przeszedł a. przeżył sok mindenen ment keresztül wiele razy sokszor wiele razy dziennie naponta sokszor (többször) wiele ródzin poodnajdywało się po wojnie a háború után sok család talált egymásra wiele tajemnie odkryje się w przyszłości majd sok titok kiderül még wiele wody, a ryb małe (átv.) sok az eszkimó, kevés a fóka; sok a horgász, kevés a hal wiele wody już upłynęło w rzece, odkąd ostatni raz mówił się o kim sok víz folyt le (a folyóban), amióta utoljára beszélt (vkiről) wiele znaczący sokatmondó; (wybitny) kiváló, kitűnő, nagyszerű wielu chłopców sok fiú wielebność [honorowy tytuł duchownego] tisztelendő, főtisztelendő wielebny [przymiotnik używany przy tytułowaniu osób duchownych] (tytuł duchownych kalwińskich) tiszteletes, tisztelendő, főtisztelendő (Wielebny) ksiądz! Tisztelendő úr! wielekroć, wielokroć [wiele razy] sokszor, többször, számtalanszor, gyakran

168 7458 wieleznaczący, -a, -e jelentőségteljes Wielkanoc [1. święto kościelne obchodzone przez chrześcijan na pamiątkę zmartwychwstania Chrystusa, w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca; 2. w Dziejach Apostolskich 12;4 znaczy święto Paschy.] Húsvét (páska-ünnep) [1. a keresztények legfontosabb ünnepe, de a tavaszvárás, a tavasz eljövetelének ünnepe is, melyet március vagy április hónapban (a Hold állásának megfelelően) tartanak. 2. Az a nap, amelyen a keresztyének az ő Uruk Jézus Krisztus feltámadását ünneplik.] wielkanocny, -a, -e húsvéti wielkanocne zwyczaje húsvéti szokások wielki, -a, -ie [1. znaczny pod względem rozmiarów, liczby, ilości lub wartości; 2. przewyższający inne rzeczy lub zjawiska pod względem siły, intensywności lub jakości; 3. mający duże znaczenie; 4. o człowieku: znacznie przewyższający swymi zdolnościami, umysłem, zasługami itp. innych ludzi; 5. przydomek nadawany wybitnym władcom, wodzom] nagy, hatalmas (wielka) gmina nagyközség (nk.) Wielka Armia (fr. Grande Armée) [nazwa nadawana kolejnym armiom, tworzonym przez I Cesarstwo Francuskie w latach i ; potocznie nazwa armii Napoleona, utworzonej w celu podboju Rosji w Motto formacji brzmiało: "Valeur et Discipline" (męstwo i dyscyplina).] - Grande Armée [I. Napóleon francia császár nagy, soknemzetiségű hadserege, amely kb főt számlált ben a vette fel a francia hadsereg a Grand Armeé címet, s egészen 1815-ig, a császár bukásáig állt fenn. Az 1812-i oroszországi hadjáratban a Borogyinói csatában még győzelmet aratott, de Moszkva bevétele és a fokozatos visszavonulás során meggyengült, felbomlott. Érdekes, hogy a fős seregből az oroszországi hadjárat után alig ren tértek haza.] Wielka Brytania (ang. United Kingdom; UK) [Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, państwo w północno-zachodniej Europie, na Wyspach Brytyjskich położonych na Morzu Północnym i na Oceanie Atlantyckim. Granica lądowa z Irlandią. W skład Wielkiej Brytanii wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie Wielka Brytania, Irlandia Północna leżąca w północnej części wyspy Irlandia, a także Wyspy Normandzkie i wyspa Man, będące dependencjami (terytoriami zależnymi).] Nagy-Britannia [Nagy-Britannia és Észak-Írország Egyesült Királysága (angolul United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland vagy Britain, a magyar köznapi használatban többnyire Nagy-Britannia) nyugat-európai ország, az Európai Unió tagja. Országrészei Anglia, Wales, Skócia és Észak-Írország.] wielka, brzydka grafika ASCII (pogardliwe określenie nieestetycznej grafiki tworzonej ze znaków ASCII); BUAG (Big Ugly ASCII Graphic) (kat.: informatyka, żargon) ASCII graphics [7 bites ASCII kódú karakterekből összeállított rajzok, melyek könnyen továbbíthatók elektronikus levelekben; gyakran használják üdvözlő "képeslapok" céljára vagy az aláírás blokk színesítésére] wielka fala magas v. nagy hullám wielka figura nagy forma; arg. fejes wielka ilość nagy mennyiség Wielka Karta Swobód, Magna Charta Libertatum, The Great Charter [akt wydany w Anglii 1215 przez króla Jana bez Ziemi pod naciskiem możnowładztwa, wzburzonego królewską samowolą i uciskiem podatkowym.] (hist.) magna charta ; Magna Charta Libertatum [az június 17-én Földnélküli János angol király által aláírt szabadságlevél] wielka litera (zob. duża litera) nagybetű wielka mi rzecz! nem érdekel! wielka miłość nagy szeretet v. szerelem Wielka Niedziela [niedziela wielkanocna zamykająca Wielki Tydzień] a nagyhetet záró húsvétvasárnap Wielka Niedźwiedzica (łac. Ursa Maior, dop. Ursae Maioris, skrót UMa) [gwiazdozbiór okołobiegunowy nieba północnego, a zarazem trzecia co do wielkości konstelacja nieba. W Polsce, a zatem na naszej szerokości geograficznej, widoczna przez cały rok.] Göncölszekér, Nagymedve [A közhiedelem szerint a Nagy Medve másik magyar neve a Göncölszekér, ez azonban nem igaz: csak a Nagy Medve hét csillagból álló középső, legfényesebb része a Göncölszekér. Szintén a közhiedelemmel ellentétben ezt a csillagképápárészletet nem csak Magyarországon illetik külön névvel. Észak- Amerikában Big Dipper, az Egyesült Királyságban Plough vagy Charles' Wain a neve, de ismerik Skandináviában (Karlavagnen), Németországban (Großer Wagen), Romániában (Carul Mare) és a hindu csillagászatban is, sőt már a Biblia is említi, mint a 'hét csillagot' (Ámosz 5:8)]

169 7459 Wielka Nierządnica lub Babilon Wielki, Wielka Nierządnica Babilońska [to według Rastafarian matka nierządnic i obrzydliwości ziemi. Jest jednym z kilku chrześcijańskich i rastafariańskich alegorycznych przedstawień najwyższego zła. Utożsamiana z Antychrystem i Bestią z Apokalipsy, wg. wielu wyznań protestanckich wyobraża kościół katolicki, a konkretnie połączenie władz świeckich z duchowymi] Babilon, a Nagy Prostituált wielka niewiadoma (átv.) rejtély, toitokzatos talány Wielka Nizina Węgierska (węg. Alföld lub Nagyalföld, słow. Veľká dunajská kotlina, niem. Große Ungarische Tiefebene) [jedna z trzech jednostek podziału geograficznego Kotliny Panońskiej, zajmująca jej część na wschód od doliny Dunaju.] Alföld (vagy régebben Nagy-Magyar-Alföld) [az eurázsiai sztyeppevidék legnyugatabbi területe, kiterjedése kb km²] wielka obfitość pazar bőség wielka orkiestra symfoniczna nagyzenekar Wielka otchłań [poetyckie ujęcie chaosu, jaki istniał przed stworzeniem i uporządkowaniem świata. Ta sama nazwa określa ocean podziemny, który według poglądów rozpowszechnionych na starożytnym Bliskim Wschodzie znajdował się pod ziemią.] (héb.) Seol; alvilág, a halottak birodalma wielka płyta [1. element konstrukcyjny w postaci dużej, gotowej płyty betonowej; 2. prefabrykowany element konstrukcyjny używany do modułowej budowy bloków mieszkalnych i innych budynków] panel; nagypanel (építészeti szerkezet)panelház (röviden panel) [előregyártott vasbeton elemekből készült lakótömb] Wielka Rewolucja Październikowa [Rewolucja październikowa w Rosji 1917, zamach dokonany z inspiracji bolszewików 6-7 listopada (24-25 października starego stylu), w stanie narastającego kryzysu politycznego i wobec zbliżających się wyborów do Konstytuanty.] a Nagy Októberi Szocialista Forradalom wielka rzecz! (gúny.) nagy dolog! az is valami? na és! wielka sala nagyterem wielka schizma wschodnia [rozłam w chrześcijaństwie na Kościół wschodni i zachodni. Za symboliczną datę tego wydarzenia przyjmuje się rok 1054.] nagy egyházszakadás v. kelet nyugati egyházszakadás (skizma) [a középkori keresztény egyház keleti és a nyugati felének eltávolodására, majd 1054-ben történt végleges kettéválására utal, amelynek következményeként kialakult a római katolikus és az ortodox (keleti) keresztény egyház).] Wielka Sobota [święto chrześcijańskie, przedostatni dzień Wielkiego Tygodnia i ostatni Triduum Paschalnego poprzedzający święto Zmartwychwstania. Obchodzone przez chrześcijan obu tradycji, wschodniej i zachodniej.] nagyszombat (a húsvétot megelőző nap a keresztény naptárban) [Magyar elnevezése a nagyhétre utal, nagyszombat maga is része a "három szent napnak" (triduum sacrum): nagycsütörtök, nagypéntek, nagyszombat. Nagyszombat a húsvéti örömünnep kezete. Este kezdődik az ünnep a tűzszenteléssel (ez a VIII. századból eredő pogány szertartás), ezt követi a keresztvíz-szentelés majd a vigília (éjjeli) mise, ez már a feltámadást ünnepli.] Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październikowa, Rewolucja październikowa w Rosji 1917 [zamach dokonany z inspiracji bolszewików 6-7 listopada (24-25 października starego stylu), w stanie narastającego kryzysu politycznego i wobec zbliżających się wyborów do Konstytuanty. Postanowiony na wniosek W.I. Lenina 29 (16) października na posiedzeniu Komitetu Centralnego Socjalistycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików), został przygotowany przez Komitet Wojskowo-Rewolucyjny pod przewodnictwem L.D. Trockiego. Zapoczątkowany wystrzałem z krążownika Aurora (sygnał do szturmu na Pałac Zimowy - siedzibę Rządu) doprowadził do obalenia Rządu Tymczasowego i utworzenia bolszewickiego rządu - Rady Komisarzy Ludowych z Leninem na czele. Oprócz Piotrogrodu do największych walk doszło w Moskwie 7-15 listopada W terminologii komunistycznej rewolucja październikowa zyskała miano "wielkiej socjalistycznej rewolucji", wywarła decydujący wpływ na zmiany w Rosji, związane z wojną domową oraz z budową ustroju komunistycznego.] Nagy Októberi Szocialista Forradalom [bolsevik hatalomátvétel Szentpétervárott november 7-én történt forradalmi esemény Oroszországban] Wielka Środa [dzień, w którym chrześcijanie obchodzą pamiątkę sprzedania Jezusa Chrystusa faryzeuszom przez Judasza za 30 srebrników. W tym dniu msze święte są

170 7460 odprawiane normalnie. Apostołowie w tym dniu przygotowywali się do święta Paschy, które miało się odbyć następnego dnia.] nagyszerda (a nagyhét harmadik napja.) wielka, szlachotna dusza nagy nemes lélkek v. jellem wielka wędrówka ludów [okres masowych migracji plemion barbarzyńskich, w szczególności Hunów i Germanów, na ziemie Cesarstwa rzymskiego u schyłku starożytności i w początkach średniowiecza (IV-VI wiek). Proces ten radykalnie odmienił obraz kontynentu europejskiego doprowadził do zmian etnicznych na dużych obszarach, wyznaczył koniec starożytności i pociągnął za sobą upadek cesarstwa. Większość powstałych na jego gruzach nowych państw sama podzieliła jego los, jednak niektóre (jak państwo Franków) stały się podwalinami nowożytnych państw europejskich.] népvándorláskor v. a népvándorlás kora [körülbelül a 4-8. század közötti korszak Európában, a késő ókorból a kora középkorba való átmenet időszaka. A népvándorlás folyamata mindenekelőtt a gótok, vandálok és frankok mozgását foglalta magában, számos más germán és szláv nép, valamint az alánok, avarok, onogurok stb. mellett. A népek elvándorlását kiválthatta a hun betörés, amely a török népek Közép-Ázsiából kiinduló terjeszkedésével állt kapcsolatban, de okozhatta a túlnépesedés vagy a korabeli éghajlatváltozás is. A népek mozgása ezt követően is folytatódott, még jóval a 8. századot követően is, a vikingek, magyarok, besenyők, úzok, kunok, tatárok egymást követő hullámaival, amelyek gyökeresen megváltoztatták Kelet-Európa etnikai összetételét. Nyugat-európai történészek ugyanakkor általában a Nyugat-Európa történetére legnagyobb hatással bíró népmozgásokat hangsúlyozzák.] wielki bęben nagydob, üstdob wielki bury kocur nagy szürke kandúr Wielki Churał Państwowy [1. najwyższy organ władzy państwowej w Mongolii; 2. jednoizbowy, mongolski parlament do którego wchodzi 76 deputowanych wybieranych na 4 lata w wyborach powszechnych] Nagy Népi Hurál (mongol parlament) Wielki Czwartek [czwartek Wielkiego Tygodnia, obchodzony przez chrześcijan na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy] Nagycsütörtök [a keresztény hagyomány szerint az utolsó vacsora napja, amikor Jézus a Getsemáné-kertben búcsút vett tanítványaitól és felkészült az áldozatra] wielki hotel nagyszálló [Książ Wielki hotel] Wielki Izrael (również Cała Ziemia Izraela, hebr. HaSzlema) Erec Jisrael,השלמה ישראל ארץ irredentystyczny termin opisujący historyczne i biblijne granice Ziemi Izraela. Pomimo że granice Wielkiego Izraela nie są jasno sprecyzowane, wielu religijnych Żydów (jak również niektórzy chrześcijanie), czerpią inspirację ze źródeł biblijnych, z Księgi Rodzaju, która opisuje przymierze Boga z Abrahamem: "Wtedy to właśnie Jahwe zawarł przymierze z Abramem, mówiąc: «Potomstwu twemu daję ten kraj, od Rzeki Egipskiej aż do rzeki wielkiej, rzeki Eufrat, wraz z Kenitami, Kenizytami, Kadmonitami, Chetytami, Peryzzytami, Refaitami, Amorytami, Kananejczykami, Girgaszytami i Jebusytami»." (Rdz 15:18-21) W powyższym kontekście, Wielki Izrael powinien składać się z ziem dzisiejszego Izraela (wraz z Zachodnim Brzegiem, Strefą Gazy i Wzgórzami Golan), Jordanii, Libanu, dużej części Syrii, Iraku, Kuwejtu oraz części Arabii Saudyjskiej, Egiptu i Turcji.] Nagy Izrael [Izrael Földjének bibliai (השלמה ישראל ארץ) és történeti határait leíró irredenta terminológia, politikai irányzat.] 1 Móz. 15:18-21: E napon kötött az Úr szövetséget Ábrámmal, mondván: A te magodnak adom ezt a földet Égyiptomnak folyóvizétõl fogva, a nagy folyóig, az Eufrátes folyóvízig.

171 Móz. 12,7., 1 Móz. 13,15., 1 Móz. 26,4., 5 Móz. 34,4., 2 Krón. 9,26. A Keneusokat, Kenizeusokat, és a Kadmoneusokat. A Hittheusokat, Perizeusokat, és a Refeusokat. Az Emoreusokat, Kananeusokat, Girgazeusokat, és a Jebuzeusokat. wielki kapitalista nagytőkés wielki kapitał nagytőke wielki kapitał międzynarodowy nemzetközi nagytőke wielki komtur [najwyższy urzędnik i zastępca wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego] nagykomtur (a nagymester helyettese) wielki książę [1. w dawnej Rusi i na Litwie: książę mający władzę zwierzchnią nad udzielnymi książętami; 2. tytuł suwerennego władcy używany na Rusi Kijowskiej, w Wielkim Księstwie Litewskim oraz państwie moskiewskim (później w odniesieniu do przedstawicieli rodziny carów Rosji)] nagyherceg (németül Grossherzog, franciául grandduc, angolul grand duke, olaszul granduca) [egy nemesi rang, a királynál alacsonyabb rangú, de az uralkodó hercegnél (fejedelemnél) magasabb. Ma Luxemburg az egyetlen állam, amelynek nagyhercegség az államformája.] wielki majątek nagy vagyon wielki mistrz (zob. mistrz w zn. 3.) nagymester wielki mistrz zakonu (tört.) a lovagrend v. rend nagymestere wielki ołtarz főoltár Wielki Ołtarz Zeusa [wolno stojący (niezwiązany ze świątynią) ołtarz poświęcony Zeusowi i Atenie Zwycięskiej (gr. Nikeforos). Zbudowany został, według projektów Menekratesa z Rodos, w latach ( p.n.e.) w Pergamonie przez Eumenesa II dla upamiętnienia zwycięstwa nad Galatami.] A Pergamon-oltár [egy monumentális Zeusz-oltár, melynek építését II. Eumenész király uralkodása alatt, Kr. e. 2. század első felében épült Kis-Ázsiában, Pergamon város várhegyén.] Wielki Ołtarz Zeusa wielki palec (zob. duży palec) hüvelykujj, nagyujj Wielki Piątek [1. święto ruchome w Kalendarzu Chrześcijańskim. Przypada w Wielkim Tygodniu, 2 dni przed Wielkanocą. Obchodzone przez różne wyznania chrześcijańskie na pamiątkę męki i śmierci Jezusa.; 2. ostatni piątek przed Wielkanocą, święto obchodzone na pamiątkę ukrzyżowania Chrystusa] Nagypéntek [1. a keresztény felekezetek szerint a húsvét előtti péntek. Ezen a napon emlékeznek meg Jézus Krisztus kereszthaláláról. 2. Jézus Krisztus szenvedésének, keresztre feszítésének, halálának és eltemetésének napja.] wielki piec [piec służący do wytapiania surówki i rud żelaza] nagykohó, nagyolvasztó; nagyolvasztómű wielki polityk nagy politikus wielki polityk angielski nagy angol politikus Wielki Post [w Kościele katolickim: czterdziestodniowy okres od środy popielcowej do Wielkiej Soboty, w którym obowiązuje surowy post i zakaz urządzania hucznych zabaw] nagyböjt Wielki Proletariat [I Proletariat, Wielki Proletariat, właśc. Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat, pierwsza polska partia robotnicza, opierająca się na założeniach marksizmu, powstała w 1882 roku w Warszawie. Jej założycielem był Ludwik Waryński.] (az első, egy időben igen erős, marxista lengyel szocialista párt a XIX. században) wielki przemysł nagyipar wielki skok naprzód nagy lépés (ugrás) előre wielki sukces nagy siker Wielki Szlem [sport., w tenisie: zdobycie tytułu mistrzowskiego w czterech wielkich zawodach międzynar.: Anglii (Wimbledon), Francji (Roland-Garros), USA (Forest Hills i Flushing Meadow) i Australii.] nagy szlem; az összes ütés; Nagy Szlem (a négy nagy nemzetközi teniszverseny) wielki świat a nagyvilág; a nagy világ wielki tłok na jarmarku nagy tömeg v. tolongás van a vásárban wielki tłum nagy embertömeg

172 7462 Wielki Tydzień [tydzień poprzedzający Wielkanoc] (egyh.) Nagyhét [1. a nagyböjt utolsó hete virágvasárnaptól nagyszombatig. Napjai a nagyhétfő, nagykedd, nagyszerda és a húsvéti szent háromnap; 2. a húsvét ünnepét megelőző hét; fontos részei: nagycsütörtök, nagypéntek, nagyszombat] Wielki Ucisk * Ucisk Izrael gyermekeinek (Izraeliták) több mint két évszázados egyiptomi rabsága wielki upływ krwi nagy vérveszteség Wielki Wóz [asteryzm Wielkiego Wozu jest utworzony dla obserwatora z Ziemi i okolic z siedmiu największych gwiazd w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy] Gölcölszekér, Nagy-Göncöl Wielki Wybuch (ang. Big Bang) [model ewolucji Wszechświata uznawany za najbardziej prawdopodobny. Według tego modelu ok. 13,75 (±0,11) mld lat temu dokonał się Wielki Wybuch z bardzo gęstej i gorącej osobliwości początkowej wyłonił się Wszechświat (przestrzeń, czas, materia, energia i oddziaływania).] - (ang. Big Bang) ősrobbanás [A kozmológiában az ősrobbanás (vagy Nagy Bumm, angolul Big Bang ) egy olyan tudományos elmélet, mely szerint a világegyetem egy rendkívül sűrű, meleg (vagy hideg és nagy energiasűrűségű) állapotból fejlődött ki nagyjából 13,7 milliárd évvel ezelőtt. Az elméletet Georges Henri Joseph Édouard Lemaître ( ) belga pap, a Louvain-i Római Katolikus Egyetem fizika és csillagászat tanára dolgozta ki először ben ősatom név alatt.] wielki z niego pan! (gúny) micsoda nagy úr v. nagyúr! wielki zakład państwowa állami nagyüzem wielkie [suma (w niedzielę)] (lat) summa, szumma; összeg, pénzösszeg (vasárnap) wielkie budowy komunizmu a kommunizmus nagy építkezései wielkie dzieła nagy tettek Wielkie Góry Wododziałowe [(ang. Great Dividing Range) łańcuch górski ciągnący się wzdłuż wschodnich wybrzeży Australii od Cieśniny Bassa na południu po półwysep Jork na północy na przestrzeni ponad 3500 km. Zostały wypiętrzone częściowo w orogenezie kaledońskiej, a częściowo w - hercyńskiej.] Nagy- Vízválasztó-hegység [Kelet-Ausztráliaihegyvidék (Nagy-Vízválasztó-hegység): 3000 km hosszan észak-déli irányban húzódó röghegység] Wielkie Jezioro Słone Nagy-sóstó Wielkie Księstwo Warszawskie [Księstwo Warszawskie fr. Duché de Varsovie istniejące w latach państwo polskie, formalnie niepodległe, jednak w rzeczywistości, jak wszystkie państwa zachodniej Europy, podporządkowane napoleońskiej Francji. Zostało stworzone przez Napoleona I na mocy traktatów pokojowych podpisanych 7 i 9 lipca 1807 w Tylży z ziem drugiego, trzeciego i części pierwszego zaboru pruskiego, w 1809 powiększone o ziemie pierwszego i trzeciego zaboru austriackiego. Formalnie według dzisiejszej oceny historii utworzenie Księstwa Warszawskiego zakończyło trwające 12 lat rozbiory Polski. Główne miasta: Warszawa, Kraków, Poznań, Lublin, Bydgoszcz, Kalisz i Toruń.] (tört.) Varsói Nagyhercegség wielkie łowy nagyvadászat, hajtóvadászat wielkie manewry nagy hadgyakorlat wielkie mi to mecyje! (gúny.) nem olyan nagy dolog ez számomra! wielkie miasto nagyváros wielkie mocarstwo a nagyhatalom wielkie mocarstwa a nagyhatalmak wielkie nic egy nagy semmi v. senki wielkie nieszczęście się stało nagy baj történt wielkie porządki domowe nagytakarítás wielkie porządki w domu to umęczenie dla gospodyni a nagytakarítás kimeríti a háziasszonyt v. nagy fáradsága a háziasszonynak wielkie powodzenie uskrzydliło artystę a nagy siker szárnyakat adott a művésznek wielkie przedsiębiorstwo nagyüzem wielkie sprzątanie v. sprzątnie nagytakarítás wielkie wiadro nagyvödör wielkie zero egy nagy semmi v. nulla v. senki wielkierz (dawno) népszavazás wielkierz gdańskiej wsi Pruszcz z 1485 roku Pruszcz gdanski falu évi népszavazása wielkoczwartkowy, -a, -e (egyh.) nagycsütörtöki wielkodusznie nagylelkűen

173 7463 wielkoformatowy, -a, -e nagyméretű; nagy formátumú wielkoduszność nagylelkűség, önzetlenség, nemeslelkűség wielkoduszny, -a, -e [odznaczający się wielkimi zaletami ducha, szlachetnością, wyrozumiałością; też: świadczący o czyjejś szlachetności, wyrozumiałości] nagylelkű, önzetlen, nemes wielkoksiążęcy, -a, -e nagyhercegi [17 Wielkoksiążęcy Pułk Dragonów (1 Meklemburski); 23 Wielkoksiążęcy Przyboczny Pułk Dragonów (1 Heski)] wielkolistny, -a, -e nagylevelű wielkolud [1. w baśniach: olbrzym o nadzwyczajnej sile; 2. pot. osoba bardzo wysoka] óriás wielkomiejski, -a, -ie; wielkomiastowy, -a, -e [charakterystyczny dla wielkiego miasta] nagyvárosi, nagyvárosias wielkomiejskość nagyvárosiság, nagyvárosiasság wielkomocarstwowy, -a, -e [właściwy wielkiemu mocarstwu] nagyhatalmi wielkomocarstwowy szowinizm nagyhatalmi sovinizmus wielkonakładowy, -a, -e [wydawany w wielkim nakładzie] nagypéldányszámú wielkonosy, -a, -e nagyorrú wielkooki, -a, -ie [mający wielkie oczy] nagyszemű wielkopański, -a, -ie [arystokratyczny, magnacki] nagyúri, főúri, főnemesi, nagyúri; nagyvonalú, arisztrokratikus wielkopańska rezydencja udvarház, főúri palota, kastély wielkopiecowy, -a, -e nagykemencewielkopiątkowy, -a, -e nagypénteki wielkopiecowy, -a, -e olvasztókemence-, kohówielkopłytowy, -a, -e nagypaneles Wielkopolanin [mieszkaniec Wielkopolski] nagylengyelországi, nyugatlengyengyelországi ffi Wielkopolanka [mieszkanka Wielkopolski] nagylengyelországi lány v. nő Wielkopolska [kraina historyczna w zachodniej części Polski ze stolicą w Poznaniu. Patronką Wielkopolski jest księżna kaliska bł. Jolenta Helena Arpad.] Nagy- Lengyelország (lengyelül: Wielkopolska, németül: Großpolen, latinul: Polonia Maior); Ólengyelhon [Lengyelország történelmi régiója a mai ország középső-nyugati területén. A mai Nagy-Lengyelország területén helyezkedett el a IX-X. században a polánok törzse.] wielkopolski, -a, -ie [przymiotnik od: Wielkopolska] nagylengyelországi wielkopostny, -a, -e nagyböjti wielkoprzemysłowy, -a, -e [dotyczący wielkich zakładów przemysłowych, wielkiego przemysłu] nagyipari wielkorządca [w dawnej Polsce: urzędnik zarządzający dochodami z miast i dóbr kólewskich] helytartó, kormányzó; (daw.) ispán wielkorządztwo kormányzóság wielkorządztwo krakowskie krakkói kormányzóság wielkorządy [w dawnej Polsce dobra król. w Małopolsce (bez ziemi sądeckiej i żup solnych), kierowane przez wielkorządcę; zorganizowane na pocz. XIV w., przed 1390 podzielone na w. krak. i sandom., istniały do 1794.] kormányzóság; királyi birtok Wielkorządy krakowskie [ob. Krakowskie wielkorządy (Enc. Star. t. III, str. 94).] (hist.) Krakkói kormányzóság wielkoseryjny, -a, -e nagyszériás wielkości dłoni tenyérnyi, tenyérnagyságú wielkości palca ujjnyi wielkościowy, -a, -e nagysági, kiterjedési, mennyiségi, nagyság szerinti wielkość [1. długość, szerokość i wysokość lub głębokość czegoś materialnego; 2. cecha tego, co odznacza się dużymi rozmiarami lub wielkim nasileniem; 3. cechy umysłu, charakteru wznoszące kogoś ponad przeciętny poziom; też: osoba nieprzeciętna; 4. właściwość ciał fizycznych lub zjawisk, którą można mierzyć] (miara) méret, nagyság, kiterjedés; (mt.) mennyiség; (átv.) nagyvonalúság, fennköltség; nagyzás

174 7464 wielkość [suma wszystkich zarejestrowanych lub podstawowych wymiarów; stosowana także do sprawdzenia innych metod dla zapewnienia i umieszczenia wykonanych pomiarów w określonym porządku, które są potrzebne do sporządzenia króju.] méretek [Mindazoknak a számértékeknek az összessége, amelyek alapján egy bizonyos ruhadarab egyes részeinek méretei megállapíthatók ill. ellenőrizhetők, és amelyek megfelelő rendszerezésével a szabásminták elkészíthetők. A ruházati iparban a méretrendszer a testmagasság, a mellkerület és (nőknél) a csípőkerület ill. (férfiaknál) a derékkerület méretadatain alapul.] wielkość fizyczna (fizikai) mennyiség wielkość masy towarowej árutömeg nagysága v. mérete wielkość niewymierna irracionális mennyiség wielkość odniesienia vonatkoztatási mennyiség wielkość okresowa rezgésmennyiség wielkość pierwotna alapmennyiség wielkość pochodna származtatott mennyiség wielkość produkcji termelés nagysága wielkość sinusoidalna tłumiona (o malejącej amplitudzie) csillapított szinuszos mennyiség wielkość skalarna [zob. skalar w zn. 1.] skaláris mennyiség [egy pozitív vagy negatív értékű számadat és a mértékegysége jellemzi] wielkość szczytowa zakłócenia zavarfeszültségcsúcs wielkość ubrania, rozmiar ubrania [tabelaryczne zestawienie wymiarów; numery wskazują rozmiary odzieży w wysokości sylwetki, obwodzie klatki piersiowej, talii i bioder. Rozmiary odzieży w wyrobach dzianych dla mężczyzn są określone przez wysokość sylwetki, obwód klatki piersiowej i talii; dla kobiet są one określone przez wysokość sylwetki, obwód klatki piersiowej i bioder. Rozmiar damskich majtek i męskich slipów podany jest jako obwód bioder; rozmiar męskich koszul jako obwód szyi, wysokości sylwetki i obwód klatki piersiowej; rozmiar dresów za pomocą wysokości sylwetki i obwodu klatki piersiowej.] mérettáblázat [A ruhaméretek szabványba foglalt táblázata, amely az egyes nagyságszámokhoz (méretekhez) hozzárendeli a testmagasságot, a mell-, derék- ill. csípőkerületet ("- bőséget"), ingeknél a nyakkerületet ("- bőséget"). Külön mérettáblázat van a férfi-, a fiú-, a női és a lánykaruházatra, ezen belül a különböző testalkatokra is (normál, vékony, telt, erős, valamint fiúknál és lányoknál korcsoportok szerint). Az egyes népek antropológiai különbségei miatt a mérettáblázat sok esetben országonként különbözik. Az ezekbe a táblázatokba foglalt adatoknak megfelelően kell elkészíteni a gyárilag, sorozatban előállított (tehát nem a méretes szabóságok által egyedileg készített) ruhadarabokat. Lásd még: méretjelölés, méretek.]; ruhaméret, nagyság wielkość wektorowa [zob. wektor w zn. 1.] vektor; vektormennyiség wielkość zapasów, optymalna optimális készlet nagysága wielkość zespolona komplex mennyiség wielkoświatowiec [bywalec salonów; człowiek obracający się w tzw. wielkim świecie] nagyvilági ember, világfi wielkoświatowy, -a, -e [1. należący do elity; 2. odznaczający się ogładą, wytwornością form towarzyskich] nagyvilági, előkelő wielkotygodniowy, -a, -e (egyh.) nagyheti wielmoża [w dawnej Polsce: członek wyższej warstwy społecznej] (dawno) méltóság, országnagy, rangbeli ember, közjogi méltóság wielmożność hatalmasság, tekintetesség, tekintetes (cím), nagyság wielmożny, -a (WP, WPan, WPani) [dawniej: tytuł, jakim zwracano się do osoby wysoko postawionej w hierarchii społecznej] (hist.) (dawno) nagyságos, méltóságos (mélt.), tekintetes Wielmożny Pan, Wielmożna Pani, Wielmożni Państwo [wyrażenia grzecznościowe dodawane przed nazwiskiem adresata listu lub przesyłki] (dawno) Nagyságos Úr, Nagyságos Asszony, Őnagyságáék wielmożny panie! (dawno) nagyságos uram! wielobarwnie sokszínűen, tarkán wielobarwne zadrukowywanie [zadrukowywanie farbami triadowymi zrastrowanych ilustracji] többszínnyomás wielobarwność tarkaság, sokszínűség, többszínűség wielobarwny, -a, -e [1. złożony z wielu barw lub z elementów różnego koloru; 2. obfitujący w różnorodne, ciekawe fakty, zdarzenia] sokszínű, színes, tarka, tarkabarka wieloboczny, -a, -e sokoldalú wielobok [1. figura geometryczna mająca wiele boków; 2. kształt, forma, postać zbliżone do wieloboku] sokszög wielobój [sport. dyscyplina sportowa obejmująca kilka konkurencji rozgrywanych przez tych samych zawodników] (sp) több sportágban való versenyzés; többtusa wielobojowy, -a, -e többtusa-

175 7465 wieloboista, wieloboistka többtusázó (ffi/nő) wielobóstwo [zob. politeizm] többistenimádás, politeizmus wielobrażowy, -a, -e sok szakmájú, több foglalkozási ághoz tartozó [zakład wielobrażowy, sklep wielobrażowy] wielocyfrowa (liczba) sokjegyű (szám) wielocyfrowy, -a, -e [1. wyrażony wieloma lub kilkoma cyframi; 2. złożony z wielu cyfr] sokszámjegyű, sok számjegyből álló wielocukier (ten składa się z olbrzymiej ilości cząsteczek glikozy) poliszaharid wieloczęściowy, -a, -e [złożony z wielu lub kilku części] többrészes, sokrészes wieloczłonowy, -a, -e [złożony z wielu lub kilku członów] többtagú, többágú wieloczynnościowy, -a, -e [o aparacie, urządzeniu itp.: wykonujący wiele lub kilka czynności] több művelet elvégzésére alkalmas (készülék) wieloczynnościowy robot kuchenny elektromos többfunkciójú háztartási robotgép wielodniowy, -a, -e [mający lub trwający wiele dni] több v. néhánynapos wielodzietność nagycsalád, sokgyermekesség wielodzietny [mężczyzna wielodzietny], wielodzietna sokgyermekes (ffi/nő) wielodzietny, -a, -e [mający wiele dzieci; też o rodzinie: licząca kilkoro dzieci] sokgyermekes wielofazowy, -a, -e [odbywający się w wielu fazach] (vill.) többfázisú wielogatunkowość sokféleség wielogatunkowość powieści Potop Henryka Sienkiewicza Henryk Sienkiewicz Özönvíz c. regényének sokfélesége wielogatunkowy, -a, -e [złożony z wielu gatunków] sokfajta, különféle, sokféle wielogłosowo többszólamúan wielogłosowość [1. polifonia (gr. πολυφωνία polyphonia - "wiele głosów"); 2. oba terminy mają zasadniczo znaczenie synonimiczne, w praktyce jednak termin polifonia stosuje się na określenie techniki linearnej, kontrapunktycznej, podczas gdy wielogłosowość ma raczej znaczenie szersze (np. układ harmoniczny czterogłosowy); pierwotne formy wielogłosowości (dwugłosowości początkowo) polegały na paralelizmie głosów, heterofonii, zastosowaniu burdonu; w ciągu średniowiecza rozwija się następnie technika kontrapunktyczna i homofoniczna] (gör.) polifónia (gör.: sokhangúság); (zene) többszólamúság; több önálló dallam, szólam együttes megszólaltatása wielogłosowy, -a, -e [1. śpiewany przez kilka głosów lub grany na kilku instrumentach; 2. śpiewający wieloma głosami] polifon, többszólamú wielogłowy, -a, -e [mający kilka głów] sokfejű wielogodzinny, -a, -e [trwający wiele godzin] többórás, több óráig tartó wielogodzinna dyskusja többórás vita wielohak [Narzędzie używane w dawnych arsenałach polskich do sprawdzania luf. C. Gemb.] (his) régi lengyel fegyvertárakban ellenőrző eszközök wielohektarowy, -a, -e [rozciągający się na wielu hektarach lub składający się z wielu hektarów] sokhektáros wieloizbowy, -a, -e többszobás wielojęzyczność [czynne lub bierne posługiwanie się dwoma lub większą liczbą języków przez jednostkę lub grupę społeczną. Liczba osób wielojęzycznych na świecie przewyższa liczbę osób posługujących się tylko jednym językiem] soknyelvűség, többnyelvűség wielojęzyczny, -a, -e [1. napisany, wydany, mówiony w wielu językach; 2. mówiący wieloma językami] soknyelvű, többnyelvű wielokanałowy, -a, -e [o urządzeniu elektronicznym: mający wiele kanałów umożliwiających przekaz sygnałów elektrycznych] sokcsatornás, többcsatornás wielokąt (albo wielobok) [1. część płaszczyzny ograniczona linią łamaną zamkniętą lub sama ta linia; 2. spójny obszar powierzchni dwuwymiarowej, ograniczony przez zamkniętą krzywą złożoną z co najmniej trzech punktów (wierzchołków wielokąta) połączonych odcinkami (bokami wielokąta), przy czym w każdym wierzchołku kończą się dokładnie dwa boki. Punkty boków również należą do wielokąta.] sokszög [sokszögnek (idegen szóval: poligonnak) nevezzük azokat a síkidomokat, melyeket véges sok egyenesszakasz alkotta zárt görbe (azaz zárt töröttvonal) határol.]