SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia COM(2013) 420 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY dotyczące wdrożenia rozporządzenia (WE) nr 1445/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 grudnia 2007 r. ustanawiającego wspólne zasady dostarczania podstawowych informacji w sprawie parytetów siły nabywczej oraz ich wyliczenia i rozpowszechniania (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Tekst mający znaczenie dla EOG) PL PL

2 SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY dotyczące wdrożenia rozporządzenia (WE) nr 1445/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 grudnia 2007 r. ustanawiającego wspólne zasady dostarczania podstawowych informacji w sprawie parytetów siły nabywczej oraz ich wyliczenia i rozpowszechniania (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Tekst mający znaczenie dla EOG) 1. WPROWADZENIE Niniejsze sprawozdanie zawiera przegląd przepisów rozporządzenia (WE) nr 1445/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 grudnia 2007 r. ustanawiającego wspólne zasady dostarczania podstawowych informacji w sprawie parytetów siły nabywczej oraz ich wyliczenia i rozpowszechniania (dalej zwane rozporządzeniem ), zgodnie z wymogami art. 14. Sprawozdanie podsumowuje stan wdrożenia rozporządzenia oraz zmiany, których dokonano od czasu jego przyjęcia. Proponuje ono dostosowanie ram prawnych w odniesieniu do parytetów siły nabywczej w celu odzwierciedlenia tych zmian, jak również dostosowanie ich do postanowień traktatu lizbońskiego. 2. PRZEBIEG PROCEDURY Parytety siły nabywczej (PPP) oznaczają wskaźniki różnic w poziomach cen między krajami. Określają one koszt określonej liczby towarów i usług w poszczególnych krajach wyrażony w liczbie jednostek waluty. PPP mogą być wykorzystywane jako kursy wymiany walut w celu przeliczenia wydatków wyrażonych w walutach krajowych na sztuczną wspólną walutę (standard siły nabywczej SSN), eliminując w ten sposób wpływ różnic w poziomach cen między krajami. PPP mają następujące główne zastosowania: do przeliczania agregatów rachunków narodowych na porównywalne agregaty dotyczące wielkości; PPP mogą być użyte w szczególności przy porównywaniu produktu krajowego brutto (PKB) w różnych krajach, co pozwala na uniknięcie wpływu różnych poziomów cenowych w tych krajach; do analizowania poziomu względnych cen w poszczególnych krajach; w tym celu bieżące PPP są dzielone przez bieżący nominalny kurs wymiany, aby otrzymać indeks poziomu cen (ang. PLI), który wyraża poziom cen danego kraju w stosunku do innych. PPP są również istotne do celów administracyjnych. Odgrywają one ważną rolę w określaniu kryteriów kwalifikowalności do funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Głównym wskaźnikiem określającym kwalifikowalność do funduszy strukturalnych jest przeliczony parytet siły nabywczej PKB na mieszkańca, podczas gdy w przypadku Funduszu Spójności jest to przeliczony parytet siły nabywczej dochodu narodowego brutto (DNB). Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) wykorzystuje PPP przy ustalaniu kwot składek jego członków. Kwoty składek danego kraju wyznaczają środki finansowe, PL 2 PL

3 które dane państwo ma m.in. obowiązek przekazać na rzecz MFW. Przeliczony parytet siły nabywczej PKB stanowi 20 % obliczonej kwoty. Eurostat opracowuje coroczne PPP dla 37 państw: 27 państw członkowskich, trzech państw Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), jednego kraju przystępującego, czterech krajów kandydujących i dwóch potencjalnych krajów kandydujących 1. W opracowaniu PPP bierze udział wiele organizacji takich jak krajowe instytuty statystyczne państw uczestniczących, Eurostat i Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Opracowanie PPP jest określane jako program PPP. Eurostat publikuje PPP począwszy od lat siedemdziesiątych XX wieku, ale dopiero w 2007 r. program PPP otrzymał solidne podstawy prawne w postaci rozporządzenia. Pozwoliło to na opisanie praktyk wykorzystywanych w tym czasie, umożliwiających gromadzenie i wyliczanie podstawowych danych, jak również rozpowszechnianie PPP. Głównym nowym elementem było stworzenie sformalizowanego systemu kontroli jakości. Od 2007 r. program PPP uległ zmianom. Wprowadzono nową metodologię lub zostanie ona wprowadzona w najbliższym czasie w wielu istotnych obszarach, takich jak edukacja, opieka zdrowotna, energia i budownictwo (zob. sekcja 4.2). Program PPP Eurostatu jest ściśle związany z programem rachunków narodowych, ponieważ opiera się na europejskim systemie rachunków (ESA). Przyjęcie wersji ESA 2010 i jej wdrożenie w 2014 r. znajdą odbicie w programie PPP. Artykuł 14 rozporządzenia wymaga, by jego przepisy były poddane przeglądowi pięć lat po jego wejściu w życie. Zawiera on również następujący zapis: zmiany rozporządzenia dokonuje się w razie potrzeby na podstawie sprawozdania Komisji i wniosku przedłożonego Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Niniejsze sprawozdanie proponuje zmianę rozporządzenia i przedstawia pewne propozycje zmian. 3. WYKONANIE ROZPORZĄDZENIA 3.1. Przekazywanie podstawowych danych Wszystkie państwa członkowskie UE i państwa EFTA w pełni spełniają wymogi dotyczące przekazywania danych określonych w rozporządzeniu. Dotyczy to kompletności danych, częstotliwości i terminowości ich przekazywania oraz przestrzegania minimalnych standardów jakości zgodnie z definicją w załączniku I do rozporządzenia. Wszystkie kraje przystępujące i kandydujące (z wyjątkiem Czarnogóry) również w pełni spełniają ustanowione wymogi. Czarnogóra oraz dwa kraje Bałkanów Zachodnich, które są potencjalnymi krajami kandydującymi spełniają wymogi na średnim lub wysokim poziomie. Główne słabości jakie ustalono w przypadku tych dwóch krajów dotyczą dostarczania szczegółowych danych z zakresu rachunków narodowych. 1 Rozporządzenie to ma oczywiście zastosowanie jedynie do państw członkowskich i państw EFTA. Pozostałe państwa są ujęte w ramach przygotowań do członkostwa w UE lub potencjalnych przygotowań do członkostwa w UE. PL 3 PL

4 3.2. Wyliczanie i rozpowszechnianie PPP Eurostat corocznie wylicza i rozpowszechnia PPP, wykraczając poza minimalne wymagania zawarte w rozporządzeniu. Wstępne szacunki PPP dla roku t są opublikowane w czerwcu t + 1, z późniejszymi zmianami w grudniu t + 1, grudniu t + 2 oraz grudniu t + 3 (szacunki ostateczne). Zgodnie z rozporządzeniem w tych ostatecznych PPP nie dokonuje się dalszych zmian. Eurostat publikuje PPP, wskaźniki poziomu cen, wskaźniki wielkości PKB na mieszkańca oraz szereg innych wskaźników dla 60 kategorii Podręcznik metodologiczny Rozporządzenie nakłada na Eurostat obowiązek opracowywania i aktualizacji podręcznika metodologicznego. Pierwszą wersję podręcznika metodologicznego Eurostatu i OECD w sprawie parytetów siły nabywczej opublikowano pod koniec 2006 r. W 2012 r. został on całkowicie zmieniony i w pełni zaktualizowany, aby odzwierciedlić najnowsze metodologie. Jest on dostępny na stronie internetowej Eurostatu Kontrola jakości W rozporządzeniu (art. 7) wprowadzono formalny proces kontroli jakości programu PPP. Wszystkie państwa dostarczyły uporządkowany zestaw dokumentacji dotyczącej źródeł podstawowych danych, metod ich gromadzenia i przekazywania. Zestaw obejmuje sprawozdanie z każdego badania cen towarów konsumpcyjnych (por. sekcja 5 załącznika I do rozporządzenia), jak również wykaz źródeł i metod, wraz z pełnym opisem sposobu, w jaki rozporządzenie zostało wdrożone (por. pkt załącznika I do rozporządzenia). Strukturę obu rodzajów informacji ustanowiono w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 193/2011 z dnia 28 lutego 2011 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 1445/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie systemu kontroli jakości stosowanego w odniesieniu do parytetów siły nabywczej. Niniejsze rozporządzenie Komisji jest wymagane na podstawie art. 7 ust. 4 rozporządzenia. Eurostat rozpoczął formalną ocenę praktyk państw członkowskich w 2011 r. (por. pkt załącznika I do rozporządzenia), po okresie, w którym państwa sporządziły swoje wykazy. Do końca 2012 r. odwiedzono i oceniono 10 państw. Sprawozdania z oceny są dostępne na stronie internetowej Eurostatu. Oceny te zawierają dogłębną analizę źródeł i metod stosowanych przez poszczególne państwa oraz weryfikację ich zgodności z rozporządzeniem i podręcznikiem metodycznym Finansowanie PPP to zasadniczo statystyki międzynarodowe, wykorzystywane w ograniczonym stopniu do celów krajowych. Właśnie z tego powodu art. 13 rozporządzenia stanowi, że państwa członkowskie otrzymują wsparcie finansowe ze strony Komisji. Zgodnie z przepisami Komisji dotyczącymi dotacji wkład ten wynosi maksymalnie 70 % kosztów kwalifikowalnych. Komisja proponuje utrzymanie tego wsparcia finansowego, które jest niezbędne dla zapewnienia trwałości programu PPP. 2 Zob. EN.PDF. PL 4 PL

5 4. ROZWÓJ SYTUACJI OD CZASU PRZYJĘCIA ROZPORZĄDZENIA 4.1. Przegląd bieżący Przegląd bieżący programu PPP został przeprowadzony w 2010 r. w kontekście ram zapewniania jakości Eurostatu. Przegląd bieżący miał formę ankiety przeprowadzonej wśród użytkowników, sondażu przeprowadzonego wśród partnerów (głównie krajowych urzędów statystycznych) oraz samooceny przeprowadzonej przez Eurostat. Streszczenie sprawozdania końcowego dostępne jest na stronie internetowej Eurostatu 3. W przeglądzie stwierdzono, że użytkownicy i partnerzy wysoko ocenili jakość opublikowanych PPP. Stwierdzono, że: Wyliczanie europejskich PPP odbywa się na podstawie rozporządzenia PPP, co gwarantuje wysoki stopień harmonizacji danych PPP. Ponadto gromadzenie danych jest oparte na mocnych podstawach metodologicznych i uwzględnia powszechnie funkcjonujące definicje oraz nomenklatury europejskie i międzynarodowe. Prace nad programem PPP są zorganizowane w sposób skuteczny oraz koordynowane i kierowane przez Eurostat i OECD. Obciążenie respondentów indywidualnych i przedsiębiorstw jest niskie. Wykorzystanie powszechnych narzędzi informatycznych do zarządzania listami produktów, wprowadzania i zatwierdzania danych oraz standardów ich przekazywania znacznie ułatwia pracę Eurostatu i jego partnerów. W sprawozdaniu z przeglądu sformułowano szereg zaleceń, które Eurostat realizuje Nowa metodologia w szczególnych obszarach Metodologia w zakresie porównywania cen i wolumenów towarów i usług w różnych krajach stale ulega zmianie. w dziedzinie edukacji Eurostat wprowadził nową metodologię w 2008 r. Pozwala ona na bezpośredni pomiar wielkości produkcji zamiast opierania PPP na cenach nakładów (takich jak wynagrodzenia nauczycieli). Metoda ta jest stosowana do PPP lat referencyjnych od 2005 r.; w dziedzinie opieki zdrowotnej nowa metodologia opracowana wspólnie z OECD ma zostać wprowadzona w 2013 r. dla lat referencyjnych od 2010 r. Ta nowa metoda opiera się na ocenie quasi-cen dla szeregu standardowych rodzajów leczenia; w dziedzinie budownictwa sposób przeprowadzania badania został zmieniony w 2010 r. poprzez rozłożenie gromadzenia danych na okres dwóch lat, a jednocześnie ograniczenie liczby projektów budowlanych, które należy wycenić; ponadto w dziedzinie energii (a szczególności w zakresie zużycia gazu i energii elektrycznej) Eurostat wykorzystuje synergie płynące z zastosowania dostępnych danych pochodzących ze statystyki cen energii 4. Udoskonalenia w metodologii są w toku i nadal będą kontynuowane. W przypadku wprowadzania nowej metody pojawia się jednak przerwa w szeregach czasowych PPP, ponieważ dane poprzedzające zmianę nie są w pełni porównywalne z danymi 3 4 Zob. ve%20summary_0.pdf. Szczegółowe informacje na temat nowych metod można znaleźć w uaktualnionym podręczniku PPP. PL 5 PL

6 opracowanymi po dokonaniu zmiany 5. Artykuł 9 ust. 4 stanowi, że publikowane ostateczne wskaźniki PPP co do zasady nie podlegają przeglądowi. Postanowienia tego artykułu uniemożliwiają Eurostatowi zapewnianie wyższej jakości usług użytkownikom, co byłoby możliwe, jeżeli nowa metoda byłaby stosowana do jak najwcześniejszych szeregów danych. Dlatego właśnie niniejsze sprawozdanie proponuje zbadanie możliwości złagodzenia zawartych w rozporządzeniu zasad dotyczących zmian. Przyjęcie nowej metodologii w poszczególnych dziedzinach wymaga przyjęcia klasyfikacji grup podstawowych w załączniku II do rozporządzenia Klasyfikacja spożycia indywidualnego według celu (COICOP) Do celów wyliczenia PPP, wydatki na spożycie ostateczne w sektorze gospodarstw domowych podzielone są na kategorie na podstawie klasyfikacji spożycia indywidualnego według celu (COICOP). Ustalona na podstawie uzgodnień międzynarodowych wersja COICOP obejmuje jedynie cztery cyfry lub poziom klas. Podział ten nie jest wystarczająco szczegółowy dla niektórych zastosowań statystycznych i w rezultacie istnieją różne wersje COICOP na poziomie pięciocyfrowym lub na poziomie podklas. W Unii Europejskiej opracowano trzy wersje pięciocyfrowe COICOP: na potrzeby badań budżetów gospodarstw domowych (HBS), na potrzeby zharmonizowanego indeksu cen konsumpcyjnych (HICP) oraz na potrzeby PPP. Te trzy wersje różnią się od siebie, co w dużej mierze utrudnia porównywalność tych trzech dziedzin statystycznych. Harmonizacja pomiędzy COICOP i PPP oraz COICOP i HICP ma szczególne znaczenie dla programu PPP, ponieważ pozwoli na podwyższenie jakości ekstrapolacji PPP z lat, w których przeprowadzano badania, na lata, w których nie były one przeprowadzane, przy zastosowaniu wskaźników HICP. W 2010 r. Eurostat rozpoczął proces opracowywania wersji pięciocyfrowej COICOP, która ma być stosowana do wszystkich statystyk Eurostatu. Proces ten był ograniczony do poziomu pięciocyfrowego. Zmiany na poziomie czterocyfrowym musiałyby być omawiane w kontekście szerzej zakrojonych zmian i przy udziale Departamentu Statystyki Organizacji Narodów Zjednoczonych, który sprawuje pieczę nad COICOP. Celem poziomu pięciocyfrowego jest stworzenie klasyfikacji głównej z podklasami określonymi w taki sposób, aby zaspokoić potrzeby programu PPP, programu HICP i HBS. Proces ten zakończył się w 2012 r. Klasyfikacja ma być wprowadzona w HICP, PPP i HBS na przełomie 2014 i 2015 r. Harmonizacja pomiędzy COICOP i PPP oraz COICOP i HICP powinna doprowadzić do większej zbieżności pomiędzy grupami podstawowymi PPP oraz ekstrapolowanymi danymi HICP. Powinna ona również doprowadzić do większej spójności w sposobie prezentacji wyników PPP i HICP, a także, w miarę możliwości, w samych wynikach. Ponadto nie będzie już konieczności oddzielnego gromadzenia informacji na temat wskaźnika cen konsumpcyjnych w ramach klasyfikacji COICOP PPP, tak jak to ma miejsce obecnie, co pozwoli na zmniejszenie obciążeń państw związanych z badaniami. Wprowadzenie zharmonizowanej pięciocyfrowej COICOP do PPP wymaga dostosowania klasyfikacji grup podstawowych w załączniku II do rozporządzenia. 5 W związku z tym do danych z 2005 r. w bazie danych Eurostatu dodano oznaczenie b oznaczające przerwa w szeregu dla wszystkich zmiennych, których dotyczy wprowadzenie nowej metody w dziedzinie edukacji. PL 6 PL

7 4.4. Europejski system rachunków 2010 Artykuł 2 ust. 2 rozporządzenia gwarantuje, że definicje stosowane w przypadku programu PPP są w pełni zgodne z tymi stosowanymi w europejskim systemie rachunków z 1995 r. (ESA 95) 6. ESA 95 jest obecnie aktualizowany i nowe rozporządzenie ESA ( ESA 2010 ) będzie stosowane przez państwa członkowskie od września 2014 r. ESA 2010 utrzymuje podstawę teoretyczną systemu, który zostanie zastąpiony. W stosunku do poprzedniej wersji nie dokonano radykalnych zmian. Mimo to zmiany dotyczyć będą nakładów brutto na środki trwałe, w wyniku zmian, które wprowadzono w klasyfikacji środków trwałych. Najważniejsze zmiany w tym względzie to zmiana klasyfikacji wydatków na badania naukowe i rozwój (B&R) i systemów uzbrojenia wojskowego jako wydatków na aktywa trwałe, które mają być uwzględnione w środkach trwałych. Wydatki te były uprzednio traktowane jako konsumpcja pośrednia. Rozszerzenie zakresu aktywów w celu uwzględnienia wydatków na B&R spowoduje zwiększenie zarówno poziomu nakładów brutto na środki trwałe jak i PKB. Ujęcie wydatków na uzbrojenie wojskowe podniesie poziom nakładów brutto na środki trwałe oraz, w mniejszym stopniu, poziom PKB, lecz także obniży poziom usług zbiorowych, ponieważ są one szacowane jako suma kosztów produkcji, do której należy konsumpcja pośrednia. Uwzględnienie B&R oraz uzbrojenia wojskowego w nakładach brutto na środki trwałe wymaga dostosowania klasyfikacji grup podstawowych w załączniku II do rozporządzenia Klasyfikacja produktów według działalności (CPA) CPA 2008 jest ostatnią wersją klasyfikacji produktów według działalności. Stanowi ona zmianę w stosunku do CPA 2002, która z kolei jest zmianą CPA 96. CPA 96 jest wersją wykorzystaną w załączniku II do niniejszego rozporządzenia w celu określenia klas wydatków na nakłady brutto na środki trwałe. CPA 2008 została wprowadzona w rachunkach narodowych państw członkowskich w 2011 r. W związku z tym konieczna jest zmiana załącznika II do rozporządzenia, aby dostosować PPP do nowej CPA Traktat lizboński Rozporządzenie należy również dostosować w związku z wejściem w życie w 2009 r. traktatu lizbońskiego. W szczególności, w ramach procedury komitologii art. 11 i 12 muszą zostać zmienione w celu dostosowania ich do nowych procedur. 5. PODSUMOWANIE Rozporządzenie PPP zapewniło niezawodność i jakość PPP publikowanych przez Eurostat. Powyższe podsumowanie zmian, jakie nastąpiły od czasu przyjęcia rozporządzenia w 2007 r. wskazuje jednak na potrzebę przeprowadzenia ogólnej aktualizacji w celu uwzględnienia obecnych praktyk i wymogów prawnych. W 2013 r. Komisja zamierza zatem zaproponować przegląd ram prawnych dotyczących PPP, w celu dostosowania ich do postanowień traktatu lizbońskiego 6 Rozporządzenie Rady (WE) nr 2223/96 z dnia 25 czerwca 1996 r. w sprawie europejskiego systemu rachunków narodowych i regionalnych we Wspólnocie. PL 7 PL

8 oraz uwzględnienia postępów, jakie dokonały się w ciągu ostatnich pięciu lat oraz, łącznie ze zmianą klasyfikacji w załączniku II. PL 8 PL