PL ISSN PL ISSN MEDIA DAY

Transkrypt

1 Rok XXXI lipiec-październik marzec-kwiecień Nr 24-5 (178) ( ) PL ISSN PL ISSN MEDIA DAY

2 Monety na 100-lecie KUL Z okazji 100-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II Narodowy Bank Polski w dniu 11 IV 2019 r. wprowadził do obiegu złotą monetę o nominale 200 zł oraz srebrną monetę o nominale 10 zł. Na awersie złotej monety została umieszczona dewiza Uczelni Deo et Patriae, obok niej symbole władz uniwersyteckich, a w tle organy z Auli im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Na rewersie jest godło KUL i okolicznościowy napis. Na awersie srebrnej monety znajduje się dewiza KUL i liczba 100, nawiązująca do rocznicy Uczelni. Na rewersie widnieje popiersie założyciela i pierwszego rektora KUL ks. Idziego Radziszewskiego na tle logotypów 8 obecnie istniejących na Uniwersytecie wydziałów, a w otoku okolicznościowy napis. Obydwie monety kolekcjonerskie zaprojektował artysta rzeźbiarz medalier Robert Kotowicz, a na zlecenie NBP wyprodukowała je Mennica Polska S.A. Moneta złota wyszła w nakładzie do 1500 egzemplarzy, srebrna do egzemplarzy. 15 IV 2019 r. w Sali Senatu KUL odbyła się uroczysta prezentacja monet kolekcjonerskich upamiętniających 100-lecie Uniwersytetu. Uroczystość otworzył Rektor KUL ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński, po czym dyrektor Pracowni Badań nad Dziejami KUL dr hab. Irena Wodzianowska przybliżyła postać ks. Idziego Radziszewskiego i początki Uczelni. Członek Zarządu Narodowego Banku Polskiego prof. Andrzej Kaźmierczak odczytał okolicznościowy list prezesa NBP Adama Glapińskiego, a dyrektor lubelskiego oddziału NBP Ilona Skibińska-Fabrowska zaprezentowała monety. Pierwsze egzemplarze z rąk przedstawicieli NBP otrzymali: Rektor KUL ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński, wielki kanclerz KUL abp Stanisław Budzik, rektor Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie prof. dr hab. Zygmunt Litwińczuk i prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w latach Zbigniew Nestorowicz.

3 Szanowni Państwo, ks. Idzi Radziszewski, kończąc relację o początkach działalności nowej polskiej wszechnicy, w niedatowanym, pochodzącym prawdopodobnie z miesięcy wakacyjnych roku 1919 liście do kard. Dezyderego Merciera, swojego mistrza z czasu studiów w Wyższym Instytucie Filozoficznym na uniwersytecie w Lowanium, pisze: Jeszcze jest bardzo dużo do zrobienia, ale mam w Bogu nadzieję, wszystko da się z biegiem czasu wykonać, a to, co mniej dobre, udoskonalić. Kolejne lata funkcjonowania naszej Alma Mater wiązały się i ze wspomnianą aktywnością, i ze wspomnianym udoskonalaniem. I tak niezmiennie przez dziesięciolecia, pracowaliśmy zapatrzeni w symbol Serca Bożego, symbol prawdy i miłości jak mówił rektor ks. Wincenty Granat na zakończenie swojego przemówienia w czasie uroczystości 50-lecia KUL. W minionym roku, obchodami 100-lecia, zamknęliśmy pierwszy rozdział w historii naszego Uniwersytetu, jego istnienia i funkcjonowania w jakże różnych realiach i uwarunkowaniach dziejowych, politycznych, gospodarczych, społecznych, naukowych Niezmienna dewiza Deo et Patriae jest dla nas busolą i będzie nią także w kolejnym stuleciu Uniwersytetu puentował przeszłość i plany na przyszłość rektor ks. Antoni Dębiński podczas jubileuszowych uroczystości w dniu 8 XII 2018 r. Nadeszła pora otworzyć nowy rozdział. A czas to szczególny, bo wraz z całym polskim szkolnictwem wyższym i polską nauką wkroczyliśmy w okres reformy. Jej realizacja będzie kilkuletnim procesem, który etapami pozwoli na wprowadzenie nowych rozwiązań prawnych związanych z dopasowaniem wewnętrznych regulacji naszej Uczelni do obowiązującej od 1 X 2018 r. ustawy. Prace związane z wdrażaniem Konstytucji dla nauki na KUL będziemy przybliżać w Przeglądzie Uniwersyteckim, począwszy od bieżącego numeru. Nowe stulecie, niosąc nowe wyzwania, wymaga nowych działań. Wiąże się z tym powstawanie nowych jednostek naukowo-badawczych, dydaktycznych czy kulturalnych. W tym numerze prezentujemy 2 z nich Centrum Analiz Społecznych i Ekonomicznych oraz Uniwersyteckie Centrum Medialne obydwie utworzone na Wydziale Nauk Społecznych. dr Marzena Krupa redaktor naczelna Przegląd Uniwersytecki Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Rada Programowa: ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński, dr hab. Iwona Niewiadomska, prof. KUL, dr hab. Marzena Górecka, prof. KUL, ks. prof. dr hab. Stanisław Janeczek Redaktor naczelna: dr Marzena Krupa Projekt graficzny, skład i łamanie: Małgorzata Adamczyk, Anna Kowalczyk Zdjęcia: Tomasz Koryszko Korekta: Danuta Krupa Adres: Lublin, Al. Racławickie 14, pokój 27, tel , przeglad@kul.pl Druk: MAGIC Lublin / Nakład: 1200 egz. Okładka: Rektor KUL ze studentami współorganizatorami Media Day (fot. Karol Samborski) Numer zamknięto 5 kwietnia 2019 r. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania, adiustowania i redagowania tekstów, zmiany tytułów oraz odmowy publikacji tekstów niezamówionych.

4 Spis treści WYDARZENIA Marcin Składanowski Wyzwania i szanse 5 Sławomir Pawłowski Ekumeniczny Lublin 7 Rafał Charzyński Pamiętając o ks. prof. Józefie Pastuszce 8 Małgorzata Żurakowska Aby sprostać wyzwaniom współczesności 10 Lesław Łesyk Dar Odrodzenia 12 Danuta Opozda, Ewa Domagała-Zyśk, Katarzyna Braun Pedagogiczna myśl prof. Teresy Kukołowicz w pracach młodych pedagogów 14 Maria Anna Furtak Nagroda Skowyrów 15 Wojciech Jocz Spotkanie Rektora KUL z absolwentami w Białymstoku 16 Małgorzata Ganczar Prawnicza klasa uniwersytecka KUL 17 Ewa Kula Spotkanie z KUL w Jeleniej Górze 18 Z GABINETU REKTORA Z kalendarza wybrane 19 Antoni Dębiński Słowo Rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II na uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego 2019 roku Zmartwychwstały Chrystus ostoją naszej nadziei 20 LAURY 22 WOKÓŁ NAUKI Mariusz Szram Kościół pierwszych wieków 24 Janina Kotlińska Forum Spółdzielcze Dorota Mącik Dlaczego czasem nie rozumiemy naszego zachowania? 26 Anna Szafranek-Nakonieczna, Weronika Goraj Mikrobiologiczny staż w Holandii 28 Cezary Taracha Gorzkie żale w języku Cervantesa 30 Grzegorz Adamczyk Nowa jednostka naukowo-badawcza 32 Teresa Paszkowska Formacja eklezjalna permanentna odnowa osobowa 34 Agnieszka Romanko Uhonorowani przez SAWP 37 Memorial Lectures 37 Tadeusz Gacia Wenancjusz Fortunat po polsku 38 UCZELNI CZAS MINIONY Marzena Krupa Nowy budynek frontowy 40 Marian Surdacki Zasłużony dla KUL i dla Kościoła lubelskiego 44 KULTURA Katarzyna Kołakowska Skarby BU KUL w Warszawie 47 Szymon Zygma Rzeźby i reliefy Wincentego Kućmy 48 Teresa Księska-Falger O Stanisławie Moniuszce w 200. rocznicę urodzin 50 POŻEGNANI Tadeusz Zadykowicz Ks. prof. Krzysztof Jeżyna ( ) 52 PIÓREM STUDENTA Anna Pietrala Spojrzenie na miasto oczami historyków sztuki 54 PREZENTACJE Konrad Klimkowski Portal Kariery i Portal Pracodawcy 55 Małgorzata Peroń Humaniści są ważni! 56 Małgorzata Baran-Sanocka Nowe oznakowanie Uniwersytetu 57 Z REKOMENDACJI WYDAWCY Publikacje Wydawnictwa KUL i TN KUL 58

5 WYDARZENIA WYDARZENIA 5 KS. DR HAB. MARCIN SKŁADANOWSKI, PROF. KUL kierownik Działu ds. Monitorowania Strategii Rozwoju Uniwersytetu Wyzwania i szanse Obowiązująca od 1 X 2018 r. Konstytucja dla nauki zakłada duże zmiany w sposobie funkcjonowania uczelni. Proces wchodzenia w życie poszczególnych przepisów jest rozłożony na kilka lat. Pierwszy rok to przede wszystkim czas na opracowanie nowego statutu i nowych struktur. Oczekiwania i niepokoje Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, która weszła w życie z początkiem roku akademickiego 2018/2019, dokonuje głębokich zmian w polskich instytucjach naukowych. Skala tych zmian jest tak duża, że niekiedy ustawę tę nazywa się Konstytucją dla nauki. Ma ona w założeniu przyczynić się do takiej przebudowy polskiej nauki, aby ta była zdolna w większym stopniu uczestniczyć w międzynarodowym życiu naukowym. Uchwalenie ustawy było poprzedzone szerokimi konsultacjami z polskim środowiskiem akademickim. W ich toku ujawniło się wiele problemów (o charakterze instytucjonalnym, prawnym, ale także związanych z kulturą organizacji), stanowiących przeszkodę w pełnym wykorzystaniu potencjału polskich instytucji naukowych i szkół akademickich. Z tego z kolei wynikły liczne postulaty zmian, z których tylko pewna część znalazła się w ostatecznie przyjętej ustawie. Zadaniem polskich uczelni jest dostosowanie się do nowych wymogów. Ważne jest jednak, aby zmierzało ono do maksymalnego wykorzystania nowych możliwości stwarzanych przez ustawę przez wzmocnienie działalności badawczej i dydaktycznej. Możliwości takich jest dużo. Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na 3 elementy. Na pierwszym miejscu należy wskazać szeroką autonomię uczelni, przede wszystkim w zakresie organizacji. Uczelnie mogą dzisiaj tworzyć takie struktury, które są im rzeczywiście potrzebne do podnoszenia poziomu prowadzonych badań oraz kształcenia. Mogą natomiast zrezygnować z tych elementów organizacji, które choć zakorzenione w tradycji nie przystają do dzisiejszych warunków prowadzenia działalności akademickiej. W ten sposób struktura organizacyjna uczelni może przeistoczyć się ze zbiurokratyzowanego i zhierarchizowanego balastu w nowoczesny, menedżerski system, motywujący i wspomagający nauczycieli akademickich w badaniach i pracy dydaktycznej. Po drugie, reorganizacja kształcenia doktorantów, polegająca na zniesieniu studiów doktoranckich i zastąpieniu ich szkołami doktorskimi, wzmacnia nacisk na skuteczność badawczą. Doktoranci nie będą już traktowani jako studenci, lecz jako rozpoczynający karierę badacze, którzy mają prawo oczekiwać od uczelni niezbędnego wsparcia, a zarazem powiększają swoim dorobkiem naukowym osiągnięcia badawcze reprezentowanej dyscypliny naukowej. Wreszcie, po trzecie, przyjęcie nowych zasad ewaluacji działalności badawczej sprzyja wzrostowi jej poziomu. Ocena dyscyplin naukowych uprawianych na uczelniach, zamiast jak miało to miejsce do tej pory poszczególnych jednostek, niekiedy bardzo zróżnicowanych wewnętrznie, umożliwi sprawiedliwą i rzetelną ewaluację poziomu prowadzonych badań, a w szczególności jego porównanie pomiędzy uczelniami. Nie będzie możliwe, w ramach dotychczasowych różnorodnych jednostek, trwanie dyscyplin słabych, pozbawionych osiągnięć, które wysoką kategorię naukową zawdzięczały jedynie dobrym wynikom przedstawicieli innych dyscyplin prowadzonych w tej samej jednostce. Podobne dążenie do uczciwości ewaluacji działalności naukowej widoczne jest w wymaganiu rzeczywistego dorobku od wszystkich nauczycieli akademickich na stanowiskach badawczych i badawczo-dydaktycznych. Ograniczenie maksymalnej liczby publikacji zgłaszanych do ewaluacji przez jednego nauczyciela akademickiego uniemożliwi budowanie dorobku dyscypliny na pracy tylko niewielkiej części kadry naukowej i będzie skłaniało władze uczelni do takich działań, aby wszystkich pracowników stymulować do większej efektywności badawczej. Cele Uniwersytetu Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II jest głównym ośrodkiem myśli katolickiej w Polsce oraz rozpoznawalną instytucją akademicką. Ta rozpoznawalność nie może jednak zamykać się do chlubnej przeszłości stuletniej Uczelni. Pielęgnując tradycję, KUL dąży do najwyższej jakości prowadzonych badań naukowych oraz działalności dydaktycznej, zawsze w poczuciu szczególnej misji służby Bogu i ojczyźnie. Nasz Uniwersytet, mając ambicje bycia uczelnią ponadlokalną i aktywnego udziału w polskim i międzynarodowym życiu naukowym, może wykorzystać narzędzia

6 6 WYDARZENIA dawane przez nową ustawę. Wdrożenie reformy nauki na Uniwersytecie winno obejmować najpierw duży nacisk na badania naukowe, prowadzone zgodnie z najwyższymi standardami i upowszechniane w wymiarze międzynarodowym, a zarazem odpowiadające misji Uczelni. Zadaniem Uniwersytetu jest stworzenie nauczycielom akademickim takich warunków pracy, aby mogli publikować wyniki badań w najlepszych międzynarodowych czasopismach naukowych oraz w najbardziej prestiżowych wydawnictwach. Ważne jest także zachęcanie do publikowania wyników w języku angielskim, będącym głównym językiem międzynarodowej debaty naukowej. Nowe regulacje prawne dotyczą także kształcenia studentów i doktorantów. Z jednej strony ustawodawca docenił pracę dydaktyczną nauczycieli akademickich, umożliwiając im planowanie własnej kariery zawodowej na drodze dydaktycznej. Z drugiej strony, rezygnując z tzw. minimum kadrowego oraz określając wymogi dla studiów o profilu ogólnoakademickim i praktycznym, dał uczelniom możliwość przeorientowania prowadzonych studiów, tak aby bardziej odpowiadały wymogom rynku pracy oraz lepiej wykorzystywały potencjał uczelni. Również przed naszym Uniwersytetem stoi zadanie analizy prowadzonych kierunków studiów. O ile dotychczas KUL prowadził studia o profilu ogólnoakademickim, o tyle teraz niektóre kierunki studiów zostaną przekształcone w studia o profilu praktycznym, realizowane w ścisłej współpracy z przemysłem i biznesem oraz angażujące praktyków jako istotną część kadry dydaktycznej. Radykalne zmiany dotkną kształcenia doktorantów. Stawia to przed naszym Uniwersytetem, posiadającym uprawnienia do nadawania stopnia doktora w różnych dyscyplinach naukowych, zadanie takiego zorganizowania szkoły doktorskiej, która rzeczywiście będzie sprzyjała badaniom prowadzonym na najwyższym poziomie. Skoro zarówno europejskie, jak i krajowe regulacje dowartościowują umiędzynarodowienie studiów, szkoła doktorska mogłaby stać się środowiskiem gromadzącym doktorantów z różnych krajów, otwierając tym samym nasz Uniwersytet jeszcze bardziej na międzynarodową wymianę naukową. Główne elementy reformy nauki i perspektywy rozwoju KUL Zmiany dokonujące się na naszym Uniwersytecie, pomimo pewnych niepokojów, przebiegają w atmosferze dialogu władz z pracownikami i studentami. Znakiem tego dialogu było grudniowe spotkanie kolegium rektorskiego ze społecznością akademicką, na którym Rektor KUL wraz z prorektorami przedstawili założenia reformy nauki oraz harmonogram jej wdrażania. Zgodnie z decyzją Senatu KUL, wyrażoną w uchwale podjętej 17 I 2019 r., zmiany strukturalne na Uniwersytecie nie będą rewolucyjne. Tak jak do tej pory rektor będzie wybierany przez Senat KUL. Wprawdzie, jak stanowi to nowa ustawa, zostaną znacząco wzmocnione kompetencje rektora, jeśli chodzi o zarządzanie Uczelnią, jednakże zachowane będą w znacznej części dotychczasowe formy organizacyjne. W szczególności zdecydowano się na zachowanie wydziałów jako jednostek Uniwersytetu, kierowanych przez dziekanów wybieranych przez zgromadzenie wydziałowe. Dziekani zachowają zatem silną pozycję w społeczności akademickiej. Istotną zmianą będzie natomiast redefinicja instytutów, które mają odpowiadać dyscyplinom naukowym. Utożsamienie dyscypliny z instytutem sprawi, że dyrektor instytutu będzie wymaganym przez ustawę koordynatorem dyscypliny, a rada instytutu stanie się radą dyscypliny, której Senat KUL powierzy kompetencje związane z nadawaniem stopni naukowych. Istotnym krokiem na rzecz wzmocnienia zespołów badawczych jest zawarty w uchwale Senatu postulat, aby niezbędnym minimum do utworzenia katedry było 5 pracowników badawczych lub badawczo-dydaktycznych. Realizacja tych ważnych, ale dość ogólnych wskazań, dokonuje się w powołanych do tego celu zespołach opracowujących poszczególne elementy wdrożenia reformy nauki na Uniwersytecie. Senat KUL dnia 25 kwietnia uchwalił statut Uniwersytetu (o czym szerzej w kolejnym numerze PU). Do konsultacji uczelnianych rozesłano także projekt strategii rozwoju KUL. Wypracowany został kluczowy dla skuteczności działalności naukowej system grantów wewnętrznych, mający wspierać najlepsze badania i umożliwiać publikację ich wyników zgodnie ze standardami międzynarodowymi. Definiowane są zadania związane z nowymi stanowiskami badawczymi i dydaktycznymi zajmowanymi przez nauczycieli akademickich. Powołane zostały zespoły złożone z pracowników administracji ogólnouniwersyteckiej i wydziałowej mające na celu wspieranie pracy badawczej, dydaktyki oraz komercjalizacji wiedzy. Głęboką reorganizację przechodzi Biblioteka Uniwersytecka, która odgrywa ważną rolę jako instytucja wewnętrznego wsparcia zarówno dla nauczycieli akademickich, jak też studentów i doktorantów. Dobiegł także końca proces opracowywania koncepcji, struktury i regulaminu oraz zasad rekrutacji do szkoły doktorskiej. Wdrażanie reformy na naszym Uniwersytecie wymaga jednak, do pełnej skuteczności, jeszcze jednego ważnego elementu. Reforma ma charakter nie tylko instytucjonalny czy organizacyjny. Winna ona być zmianą mentalną. W warunkach głębokich zmian społecznych, cywilizacyjnych, kulturowych, którym towarzyszy gwałtowny rozwój nauki, uczelnia nawet mająca tak piękne tradycje jak KUL musi się intensywnie rozwijać, aby pozostać znaczącym uczestnikiem życia naukowego. Nie da się tego zrealizować bez zaangażowania całej społeczności akademickiej. KUL ma predyspozycje do rozwoju. Jego atutami są: kompetentna kadra badawcza i dydaktyczna, zaangażowani, identyfikujący się z Uczelnią i jej misją pracownicy administracji oraz studenci i doktoranci, którzy podejmują studia na katolickiej uczelni, aby łączyć wykształcenie z przekonaniem o konieczności świadomego zaangażowania chrześcijańskiego w życie społeczne, kulturalne i gospodarcze Polski i świata. W celu wdrożenia na KUL Ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce powołana została komisja, która pod przewodnictwem Rektora KUL podjęła prace nad opracowaniem projektu nowego statutu Uczelni i dostosowaniem wewnętrznych przepisów prawnych do nowych w terminach podanych w ustawie. Informacje na temat składu komisji, harmonogramu wprowadzaniu zmian na KUL i związanych z wdrażaniem aktów prawnych (państwowych, kościelnych i wewnętrznych) można znaleźć w zakładce Konstytucja dla nauki na stronie internetowej Uniwersytetu.

7 WYDARZENIA 7 KS. DR HAB. SŁAWOMIR PAWŁOWSKI SAC, PROF. KUL Instytut Ekumeniczny Ekumeniczny Lublin W dniu 27 II 2019 r. miała miejsce inauguracja programu Lublin ekumeniczny Ku jedności. 450 lat Unii Lubelskiej ( ). W ydarzenie rozpoczęło się nabożeństwem ekumenicznym w bazylice Dominikanów na Starym Mieście w Lublinie. Następnie w pobliskim Trybunale Koronnym odbyła się debata pt. Drogi wolności i jedności. Znaczenie Unii Lubelskiej dziś ( ), prowadzona przez o. Tomasza Dostatniego OP. Wzięli w niej udział: prof. dr hab. Antoni Mironowicz (Uniwersytet w Białymstoku), dr hab. Mirosław Filipowicz, prof. KUL, prof. dr hab. Wojciech Stanisław Kriegseisen (UW, PAN) i Piotr Nowina-Konopka, były ambasador RP przy Stolicy Apostolskiej. Po debacie odbyła się promocja książek Ekumeniczna postylla (red. G. Brudny, A. Konachowicz, S. Pawłowski) i O niepodległości ekumenicznie (red. S. Bober, S.J. Żurek), które są owocem programu Lublin ekumeniczny W stulecie odzyskania niepodległości ( ). Lubelski program ekumeniczny na rok bieżący obejmuje szereg inicjatyw naukowych i kulturowych, niemal na każdy miesiąc. Towarzyszą im nabożeństwa w kościołach i kaplicach chrześcijańskich Lublina. Odbędą się między innymi: debata o jedności w różnorodności inspirowana nauczaniem św. Jana Pawła II (24 kwietnia); promocja Biblii ekumenicznej (29 maja); anglikańsko-starokatolicka debata o jedności (26 czerwca); ekumeniczne spotkanie liderów świeckich (25 września); debata o wolności inspirowana nauczaniem ks. Marcina Lutra oraz innych reformatorów (31 października); konferencja naukowa na temat Unii Lubelskiej (5-6 listopada); spotkanie z liderami chrześcijańskich kapel muzycznych (27 listopada); debata o adwencie (18 grudnia). Szczegółowe informacje na temat godzin i miejsc znajdują się na stronie: Organizatorami projektu są: rzymskokatolicka Archidiecezja Lubelska, Prawosławna Diecezja Lubelsko-Chełmska, Diecezja Warszawska Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, Polska Rada Ekumeniczna o. Lublin, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Fundacja Rozwoju KUL, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Miasto Lublin, lubelskie parafie i wspólnoty: prawosławna, polskokatolicka, mariawicka, adwentystyczna, zielonoświątkowa i ewangelicko-augsburska (koordynator projektu). Ku Jerozolimie w roku 2020 W roku 2017 odbył się w Lublinie I Międzynarodowy Kongres Ekumeniczny Lublin miasto zgody religijnej. Ponieważ inicjatywa ta, zdaniem szerokiej opinii publicznej, powinna być kontynuowana, dlatego organizatorzy zaplanowali w dniach XI 2020 r. II Międzynarodowy Kongres Ekumeniczny. Niezwykłe ma być miejsce organizacji wydarzenia: Jerozolima. Wybór tego miasta nie jest przypadkowy to najważniejsze miejsce dla wyznawców 3 religii monoteistycznych: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Istnieje także ważne historycznie powiązanie tego miasta z Lublinem, który w okresie I i II Rzeczypospolitej był nazywany Jerozolimą Królestwa Polskiego. Organizatorzy kongresu planowanego na 2020 r. w Jerozolimie podpisali zatem w dniu Sygnatariusze listu intencyjnego w sprawie współpracy w organizacji II Międzynarodowego Kongresu Ekumenicznego w Jerozolimie w roku II 2019 r. list intencyjny w sprawie wzajemnej współpracy. Jego sygnatariuszami zostali: Archidiecezja Lubelska, reprezentowana przez abpa Stanisława Budzika; Prawosławna Diecezja Lubelsko-Chełmska, reprezentowana przez abpa Abla (Popławskiego); Diecezja Warszawska Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, reprezentowana przez bpa Jana Cieślara; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, reprezentowany przez Rektora KUL ks. prof. dra hab. Antoniego Dębińskiego; Polska Rada Ekumeniczna o. Lublin, reprezentowana przez ks. infułata Andrzeja Gontarka; Miasto Lublin, reprezentowane przez prezydenta Krzysztofa Żuka; Samorząd Województwa Lubelskiego, reprezentowany przez marszałka Jarosława Stawiarskiego. Celem kongresu pod hasłem Lublin Jerozolima: miasta dialogu ma być naukowa refleksja nad wspólnymi korzeniami chrześcijaństwa oraz nad dialogiem międzyreligijnym i ekumenicznym, szerzenie kultury dialogu i pokoju we wzajemnych relacjach społecznych, zacieśnianie współpracy międzywyznaniowej w Lublinie i w województwie lubelskim, promocja Lublina i województwa oraz nawiązywanie nowych kontaktów międzyreligijnych, ekumenicznych, naukowych i kulturowych w Ziemi Świętej. Obradom mają towarzyszyć wydarzenia kulturalne, a także spotkania modlitewne.

8 8 WYDARZENIA KS. DR HAB. RAFAŁ CHARZYŃSKI Instytut Filozofii Pamiętając o ks. prof. Józefie Pastuszce 27 II 2019 r. społeczność KUL modliła się podczas Mszy św. w kościele akademickim w intencji zasłużonego dziekana Wydziału Nauk Humanistycznych i Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej. N iedawno miniona 30. rocznica śmierci ks. prof. Józefa Pastuszki jest okazją do przypomnienia postaci tego uczonego kapłana związanego z naszą Alma Mater przez długie dziesięciolecia. Dodajmy, że związek ten był wynikiem głęboko umotywowanego wyboru, który po latach on sam scharakteryzował w następujący sposób: Decyzja przejścia na KUL wyrosła z wewnętrznego, trochę podświadomego przekonania, że moja praca naukowa i kapłańska może być w Lublinie bardziej potrzebna i owocna niż w uniwersytecie państwowym. Warto zatem przedstawić jego życiową drogę, która doprowadziła go na katolicki uniwersytet w Lublinie, a potem powiodła dalej jako członka z wyboru tej społeczności. Początki drogi naukowej Józef Adam Pastuszka urodził się 28 II 1897 r. we wsi Rzeczniówek koło Iłży, znajdującej się wówczas w zaborze rosyjskim. Rodzice Franciszek i Tekla z Wróblewskich zadbali o wychowanie syna w katolickiej wierze i w duchu miłości do ojczyzny. Józef kształcił się początkowo w rodzinnej miejscowości, następnie w progimnazjum męskim w Sandomierzu. Tam też w roku 1912 wstąpił do niższego seminarium duchownego. W czerwcu 1915 r. w wyniku działań wojennych został wraz z rodziną ewakuowany na wschód, do Brzeźca. Po Uroczystość 35-lecia pracy ks. prof. Józefa Pastuszki na KUL (fot. Marian Hałasa, Biblioteka Cyfrowa KUL) Ks. prof. Józef Pastuszka (z prawej) podczas Wykładów dla Duchowieństwa w 1965 r. (fot. Biblioteka Cyfrowa KUL) dotarciu w 1917 r. do Petersburga przez 2 lata kontynuował naukę w tamtejszym seminarium duchownym, a przez rok studiował w Akademii Duchownej, którą kierował wówczas ks. Idzi Radziszewski. W lipcu 1918 r., po powrocie do kraju, Józef Pastuszka został skierowany na studia na wydziale teologicznym uniwersytetu w Innsbrucku. Podczas ich trwania, 15 VIII 1919 r., otrzymał święcenia kapłańskie. Jesienią następnego roku, zwieńczywszy doktoratem, na podstawie rozprawy De privilegio canonis, studia teologiczne, rozpoczął kolejne w tamtejszym Wyższym Instytucie Filozofii Scholastycznej. Kiedy uzyskał licencjat z filozofii, powierzono mu w sandomierskim seminarium duchownym wykłady z psychologii, etyki i teodycei oraz zajęcia z języka niemieckiego, a także funkcję wychowawcy kleryków. Obowiązki te łączył ze studiami w Innsbrucku. Sfinalizował je w 1925 r. drugim doktoratem. Podstawą była dysertacja De origine potestatis civilis iuxta R. Bellarminum. Pięć lat później na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego habilitował się na podstawie rozprawy Niematerialność duszy ludzkiej u św. Augustyna,

9 WYDARZENIA 9 otrzymując tytuł docenta filozofii. Inspiracja myślą biskupa Hippony pozostała cechą charakterystyczną twórczości ks. Pastuszki. Na KUL W 1934 r. ks. Józef Pastuszka rozpoczął pracę na KUL, wiążąc się odtąd jak sam napisał ideologicznie i uczuciowo z naszą Alma Mater. Ten właśnie silny związek zdecydował o tym, że nie przyjął oferowanej mu w 1936 r. katedry filozofii na Uniwersytecie Jana Kazimierza ani na Wydziale Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego, zaproponowanej mu rok później, chociaż zgodził się prowadzić w stołecznej uczelni wykłady zlecone. Nie przyjąłem tych ofert napisał po latach i nigdy tego nie żałowałem. W 1938 r. wybrano go na dziekana Wydziału Nauk Humanistycznych KUL. W tym też roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z okazji dwudziestolecia KUL. Ten początkowy okres w naszej Uczelni cenił sobie i wspominał bardzo ciepło: Pięć lat przedwojennych spędzonych w Lublinie uważam za pewną nie tylko chronologiczną, ale i moją osobistą życiową całość, na którą dziś jeszcze patrzę z tęsknotą i rozrzewnieniem. Byłem jeszcze młody, w pełni sił, miałem już ustaloną pozycję społeczną jako profesor nadzwyczajny KUL uczelni, w której praca odpowiadała moim aspiracjom życiowym. Harmonijne łączenie życiowych powołań kapłana i uczonego, co konsekwentnie starał się realizować przez całe życie, było doceniane przez studentów KUL. Jedna z nich Maria Kunowska po latach z wdzięcznością wspominała jego zaangażowanie dydaktyczne i duszpasterskie: Sokratesowe gnoti se auton, realizowane poniekąd w założeniach nauki Chrystusowej na płaszczyźnie naukowej, znakomicie według mnie przedstawiał humanistom ks. prof. Józef Pastuszka. Jego wykłady z psychologii ogólnej, indywidualnej, rozwojowej czy też z życia religijnego były pomocne zarówno do rozwoju intelektualnego, jak i moralnego. Poprzez proponowaną introspekcję osobową posłużyły do poznania tajemniczych mocy dobra i zła w człowieku. Ks. profesor prowadził wykłady tak ciekawie i sugestywnie, że do dziś pozostały mi we wdzięcznej pamięci, utrwaliły właściwe spojrzenie na postępowanie bliźnich. [ ] Ks. profesor poświęcał się nie tylko pracy naukowej i dydaktycznej, ale z gorliwością oddawał się duszpasterstwu w środowisku akademickim. Często uczestniczyliśmy w celebrowanej przez niego Mszy św., słuchaliśmy jego kazań lub widzieliśmy go siedzącego w konfesjonale. Pamiętam prowadzone przez ks. profesora trzydniowe rekolekcje wielkopostne dla całej Uczelni. Po wybuchu II wojny światowej ks. Pastuszka opuścił Lublin, unikając w ten sposób aresztowania przez gestapo za przedwojenną krytykę rasizmu. Ukrywał się w Lipowej pod Opatowem i w rodzinnej miejscowości, pełniąc posługę duszpasterską oraz prowadząc tajne nauczanie. Do Lublina wrócił w kwietniu 1945 r. i objął katedrę psychologii ogólnej na Uniwersytecie, który po wojennej przerwie wznowił jawną działalność. Rok później Senat Akademicki KUL powierzył mu organizowanie Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej, mianując go pierwszym dziekanem. W roku 1951, gdy władze PRL usunęły z Uczelni rektora ks. prof. Antoniego Słomkowskiego, ks. Pastuszka przez 3 miesiące, od października do grudnia, pełnił jego obowiązki. Sam jednak we wrześniu 1952 r. pod naciskiem władz komunistycznych zmuszony był opuścić Uniwersytet. Wyjechał wówczas do Sandomierza, gdzie w seminarium duchownym prowadził zajęcia z filozofii. Wkrótce jednak zabroniono mu również tych wykładów. Na KUL powrócił po październikowej odwilży 1956 r. Ponownie wybrany na dziekana Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej, funkcji tej nie przyjął. Do czasu przejścia na emeryturę w 1969 r. kierował zaś na Wydziale specjalizacją filozoficzno-psychologiczną. Prowadził wykłady z psychologii ogólnej, charakterologii, psychologii społecznej, historii psychologii, psychologii duszpasterskiej i etyki. Jako emerytowany profesor miał jeszcze przez kilka lat zajęcia zlecone na KUL. Kiedy żegnał się z naszym miastem i Uniwersytetem, dziękując za wieloletnią pracę, powiedział: Składam jak najlepsze życzenia rozwoju, żeby ten Wydział, który rzeczywiście z tak małego ziarnka wyrastał, żeby się jeszcze bardziej rozrósł i żeby oddziaływał na życie kulturalne Polski. 23 V 1984 r. ks. Pastuszka otrzymał, przyznaną przez Zarząd Towarzystwa Naukowego KUL, Nagrodę im. ks. Idziego Radziszewskiego za wybitne osiągnięcia naukowe w duchu humanizmu chrześcijańskiego. Zmarł 13 I 1989 r. w Sandomierzu i tam został pochowany. Spuścizna naukowa Dorobek naukowy ks. Józefa Pastuszki obejmuje 337 pozycji, w tym 23 książki, z których przywołać należy przynajmniej najważniejsze: Kryzys kultury a religia. Szkice filozoficzno-religijne (Warszawa 1932), Współczesne kierunki w filozofii religii (Warszawa 1932), Filozofia współczesna (t. I-II, Warszawa 1936), Filozofia religii H. Bergsona (Warszawa 1936), Filozoficzne i społeczne idee A. Hitlera. Rasizm (Lublin 1938), Z filozofii i psychologii komunizmu (Lublin 1939), Rasizm jako światopogląd (Lublin 1939), Psychologia ogólna (t. I-II, Lublin 1946), Psychologiczne źródła niewiary (Lublin 1946), Dusza ludzka. Jej istnienie i natura (Lublin 1947), Idea człowieka we współczesnych prądach filozoficznych (Poznań 1947), Filozofia a religia (Lublin 1947), Trwałe wartości filozofii chrześcijańskiej na tle współczesnych prądów filozoficznych (RF 1(1948) s. 1-41), Filozoficzne i empiryczne pojęcie osoby ludzkiej (Lublin 1948), Psychologia społeczna (Lublin 1948), Charakter człowieka. Struktura, typologia, diagnostyka psychologiczna (Lublin 1962), Koncepcja człowieka w psychoanalizie Freuda (Lublin 1967), Historia psychologii (Lublin 1971). Jest on również autorem niewydanego drukiem, obszernego Słownika filozoficznego. Już same tytuły publikacji pozwalają na zorientowanie się w zainteresowaniach naukowych ks. Pastuszki. Były to filozofia i psychologia; w pierwszym przypadku głównie antropologia i filozofia religii oraz krytycznie uprawiana historia filozofii, a w drugim psychologia ogólna (racjonalna) i jej historia oraz psychologia religii. Chociaż ks. Pastuszka, zdaniem swoich uczniów, wspierał na KUL rozwój psychologii empirycznej, to psychologię traktował jako dział filozofii, której przedmiotem jest dusza ludzka rozpatrywana jako zespół przeżyć psychicznych (psychologia racjonalna). Psychologia ma za zadanie ustalić genezę, strukturę i charakter zjawisk psychicznych, a także rządzące nimi prawa oraz ich związek z ich podmiotem i przyczyną duszą, w aspekcie jej działań poznawczych i wolitywnych. Filozofię rozumiał w duchu klasycznym jako dziedzinę poznania mającą za przedmiot całą rzeczywistość, którą ma wyjaśniać poprzez ostateczne przyczyny. Chociaż wyraźnie odcinał się od pozytywistycznej koncepcji filozofii jako syntezy nauk szczegółowych, uważając ją za autonomiczną dziedzinę poznania, to jednak opowiadał się za uwzględnieniem wyników tych nauk w punkcie wyjścia filozofii, która powinna wyrastać z doświadczenia i posiłkować się naukami. Istotna rola, jaką odgrywa filozofia przy formowaniu światopoglądu, zbliża ją do religii. Nic dziwnego, że kulowski filozof formułował wizję filozofii chrześcijańskiej podejmującej podstawowe prawdy światopoglądu chrześcijańskiego, takie jak istnienie Boga czy nieśmiertelność duszy. Zarówno więc doborem problematyki naukowej, jak też proponowanymi sposobami jej rozwiązywania ks. Józef Pastuszka potwierdzał wierność swojej podwójnej życiowej misji kapłana i uczonego.

10 10 WYDARZENIA DR MAŁGORZATA ŻURAKOWSKA Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Medialnego Aby sprostać wyzwaniom współczesności Uniwersyteckie Centrum Medialne KUL powstaje na naszych oczach. Profesjonalna placówka studia, sale, pracownie zostanie w pełni wyposażona i oddana do użytku w 2020 r. Trochę historii Media Day otworzyła dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Medialnego dr Małgorzata Żurakowska Studenci dziennikarstwa i komunikacji społecznej ze sprzętem video, będącym na wyposażeniu Uniwersyteckiego Centrum Medialnego By poznać starania o powstanie pracowni medialnych z prawdziwego zdarzenia, należy cofnąć się o blisko 20 lat, do działań o. prof. dra hab. Leona Dyczewskiego OFMConv, wybitnego socjologa, w którego zainteresowaniach mieściło się także kształcenie młodych adeptów dziennikarstwa. O. prof. Dyczewski przez kilkanaście lat niezłomnie dążył do tego, żeby na KUL pojawił się kierunek przygotowujący profesjonalnych, odważnych i kreatywnych pracowników mediów, a także badaczy rzeczywistości medialnej. Za sprawą jego starań w 1992 r. powstało podyplomowe Studium Komunikowania Społecznego i Dziennikarstwa KUL. Przyszli studenci musieli nie tylko legitymować się dyplomem uczelni wyższej (tytułem magistra), ale również zdać trudny, wielogodzinny egzamin, który miał sprawdzić zarówno wiedzę, jak i odporność na stres kandydatów. Na egzamin składała się praca pisemna stworzona na podstawie wybranego zdjęcia należało napisać artykuł, do którego owo zdjęcie mogłoby posłużyć jako ilustracja, napisać esej na zadany temat, a w części językowej rozprawkę na podany temat. Zajęcia odbywały się w systemie stacjonarnym (mimo że studium było podyplomowe) i obejmowały także soboty. Grupowano je w blokach kilkugodzinnych ze względu na wykładowców, którzy przyjeżdżali na KUL z różnych części Polski, a nawet świata. Do celów dydaktycznych Studium oferowało profesjonalnie wyposażone studio radiowe, salę komputerową, gdzie poznawano programy edytorskie, i salę wykładową. Wśród wykładanych przedmiotów znalazły się między innymi: etyka dziennikarska, prasoznawstwo, badanie opinii publicznej, reklama, public relations, gatunki dziennikarskie, erystyka, analiza dyskursu społecznego. Był to czas, kiedy prace dyplomowe ze specjalizacji radiowej zdobywały nagrody w konkursach polskich i międzynarodowych. Od początku poprzeczka była postawiona bardzo wysoko. O. prof. Leon Dyczewski pragnął, aby studium przekształciło się w kierunek studiów, i jeszcze za jego życia to marzenie, poparte ciężką pracą, ziściło się. 24 IV 2008 r. uchwałą Senatu KUL powołano Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej na Wydziale Nauk Społecznych. Jego pierwszym dyrektorem został prof. dr hab. Karol Klauza. We wrześniu 2016 r. obowiązki dyrektora przejęła dr hab. Justyna Szulich-Kałuża, prof. KUL. Obecnie Instytut prowadzi studia I stopnia (licencjackie) w 5 specjalizacjach: radiowej, telewizyjnej, prasowej, public relations i kultury medialnej, a także studia II stopnia (magisterskie). Kadra dydaktyków, naukowców i praktyków od początku pracowała nad odpowiednim poziomem proponowanego studentom programu nauczania. Jednocześnie trwały starania o modernizację sprzętu przejętego po Studium Komunikowania Społecznego i Dziennikarstwa, a także studia radiowego i telewizyjnego. Kilka razy wydawało się, że działania te zakończą się powodzeniem, bo pracownicy przygotowywali wstępne projekty studia radiowego, telewizyjnego, pracowni prasowej Pięć lat temu część praktyczną studiów na kierunku dziennikarstwo i komunikacja społeczna udało się wzbogacić o zajęcia w Szkole Radiowej, Prasowej i Telewizyjnej, realizowane dzięki umowom z TV Lublin, Radiem Lublin i Kurierem Lubelskim. Kiedy zaś pojawiła się możliwość uzyskania dotacji z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz zapewnienie władz Uczelni i Wydziału Nauk Społecznych o słuszności inicjatywy, rozpoczęto prace nad wizją centrum medialnego. Tworzyli ją niemal

11 WYDARZENIA 11 Dr Wojciech Wciseł organizator Media Day prezentuje reporterski sprzęt radiowy wszyscy pracownicy IDiKS pod kierunkiem dra hab. Roberta Szweda, prof. KUL, wieloletniego współpracownika o. prof. L. Dyczewskiego. Rektor KUL dnia 26 III 2018 r. powołał Uniwersyteckie Centrum Medialne, sytuując je w pionie prorektora do spraw nauki i kształcenia. współczesności Wieloletnie starania zostały uwieńczone sukcesem w 2018 r. MNiSW przyznało dotację celową na UCM, dzięki czemu marzenia pomysłodawców wchodzą w życie. Prace nad dostosowaniem pomieszczeń i pozyskiwanie sprzętu rozłożono na lata Dotychczas w ramach projektu zakupiono najwyższej klasy sprzęt do rejestracji i edycji dźwięku i obrazu zarówno w studiu nagraniowym, jak i w terenie, a także wyposażenie pracowni multimedialnej i fotograficznej. Zależało nam na tym, aby jeszcze przed zakończeniem prac budowlano-remontowych studenci mogli podczas zajęć warsztatowych korzystać z profesjonalnego wyposażenia. 27 II 2019 r. wydarzeniem Media Day symbolicznie zainaugurowana została działalność UCM. Rektor KUL ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński rozpoczął je uroczystym naciśnięciem migawki jednego z nowych aparatów i wykonaniem pierwszego zdjęcia. Zgromadzeni licznie wykładowcy, pracownicy i studenci chętnie uczestniczyli w pokazach sprzętu radiowo-telewizyjnego oraz pozowali do zdjęć portretowych i grupowych. Studenci zrobili blisko 2000 zdjęć. W przygotowanie i realizację Media Day zaangażowani byli pracownicy i studenci IDiKS, głównie młodzież działająca w Passion TV i czasopiśmie Coś Nowego. Przy okazji odbyła się zbiórka pieniędzy na stypendia dla dzieci z przedszkola Mapera Tandale w Tanzanii, prowadzonego przez zgromadzenie Ojców Białych i Sióstr Białych. Całe przedsięwzięcie odbiło się szerokim echem w regionalnych relacjach medialnych. i jeszcze o przyszłości (nieodległej) Docelowo na Uniwersyteckie Centrum Medialne będą składały się: studio radiowe i telewizyjne (oba z reżyserkami), sala przeznaczona do montażu rtv z 12 stanowiskami, pracownia fotograficzna i sala multimedialna, która służy studentom już od semestru letniego roku akademickiego 2018/2019. Wszystkie pomieszczenia, przystosowane do warsztatów i produkcji medialnej, zostaną wyposażone w profesjonalny sprzęt. Zakupy sprzętu zostały zaplanowane w 2 transzach. Pierwsza już została zrealizowana to właśnie zakupiony sprzęt stanowił podstawę aktywności w czasie Media Day; po uroczystej inauguracji trafił do rąk studentów i wykładowców jako wsparcie procesu dydaktycznego. Uniwersyteckie Centrum Medialne będzie miejscem otwartym na działania studentów i pracowników KUL zarówno jako baza dydaktyczna (IDiKS ma wieloletnią tradycję zajęć dydaktycznych także dla Instytutu Muzykologii i MISHuS), jak i miejsce szkoleń (np. z zakresu poruszania się w przestrzeni medialnej czy współpracy z mediami), realizacji projektów i eventów. Planowana jest także współpraca ze szkołami średnimi Lublina i Lubelszczyzny, obecnie powstaje wspólny projekt warsztatów medialnych. Kierownictwo Centrum zakłada również ścisłą współpracę z Działem Komunikacji KUL przy obsłudze działań promocyjnych i reporterskich, z różnymi kierunkami studiów i z agendami studenckimi takimi, jak: Passion TV, Coś Nowego czy Studencka Agencja Fotograficzna Terra, która ma zostać reaktywowana. Utworzenie UCM na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II jawi się jako naturalna kontynuacja drogi, którą przebyła idea dziennikarstwa na KUL: od podyplomowego studium poprzez kierunek aż do placówki ogólnouniwersyteckiej z prawdziwego zdarzenia.

12 12 WYDARZENIA DR LESŁAW ŁESYK Oddział Zbiorów Specjalnych BU KUL Dar Odrodzenia W styczniu 2019 r. materiały archiwalne Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej Odrodzenie wzbogaciły zbiory specjalne Biblioteki Uniwersyteckiej KUL. edno z ognisk rozpalonych przez Ducha Świętego taką prze- posłużył się wybitny filozof, a zarazem wieloletni wykła- Jnośnią dowca naszej Uczelni prof. Stefan Swieżawski, określając Stowarzyszenie Młodzieży Akademickiej Odrodzenie w wywiadzie udzielonym Tygodnikowi Powszechnemu. Stowarzyszenie katolickiego Ruchu Kultury Chrześcijańskiej Odrodzenie, które jest historycznym i ideowym kontynuatorem SMA Odrodzenie, przekazało Bibliotece Uniwersyteckiej KUL materiały związane z historią i funkcjonowaniem organizacji. Początki Odrodzenia SMA Odrodzenie sięga swoimi początkami XX w. (od zaborów istniały w Polsce organizacje i środowiska, które stanowiły ideowy grunt pod powstanie takiej organizacji: w Krakowie Polonia, a w Wilnie odrodzony ruch filomacki). W Warszawie w latach (potem ponownie od 1920 r.) wydawano czasopismo Prąd. Powstawało ono w środowisku skupionym między innymi wokół Cecylii Plater-Zyberkówny ( ), którą należy uważać za najważniejszą prekursorkę dzieła Odrodzenia. Była ona działaczką społeczną i religijną, założycielką Szkoły Żeńskiej Gospodarstwa Wiejskiego w Chyliczkach koło Piaseczna. Wzywała pracodawców do sprawiedliwości i miłości. Głosiła również hasło: przez odrodzenie człowieka, rodziny, młodzieży do odrodzenia Ojczyzny, co można zrealizować jedynie w oparciu o etykę katolicką i Ewangelię. W dziele odnowy wspierali ją późniejszy bp Jerzy Matulewicz oraz ks. Idzi Radziszewski założyciel i pierwszy rektor Uniwersytetu Lubelskiego. W duchu miesięcznika Prąd, niejako wychowani na jego tekstach, a także pod wpływem Plater-Zyberkówny, studenci stworzyli w październiku 1919 r. organizację akademicką w Warszawie, a za jej cel postawili odrodzenie kraju i społeczeństwa przez odrodzenie moralne, religijne, intelektualne oraz społeczne każdego człowieka. Twórcami stowarzyszenia byli: Władysław Lewandowicz (pierwszy prezes), Antoni Chaciński, Tadeusz Błażejewicz i inni. W kolejnych latach ( ) powstały pierwsze koła w kilku miastach: Lublinie, Poznaniu, Wilnie, Lwowie, Krakowie i Petersburgu. Program Do SMA wstępowała młodzież, która pragnęła: służyć narodowi, uwolnić ojczyznę, budować życie w oparciu o wartości nieprzemijające, czerpiąc z doświadczeń lat wcześniejszych. Organizacja od początku działała planowo, opierając się na 3 filarach: formacji wewnętrznej (uczestnictwo w Mszach św., rekolekcjach, konferencjach duchowych i dniach modlitwy), intelektualnej (organizacja Wśród przekazanych przez Zarząd Główny RKCh Odrodzenie archiwaliów są zdjęcia prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego wykonane podczas Dni Modlitw na Jasnej Górze; to w czasie Mszy św. w roku 1966 lub 1967 prelekcji i spotkań z dyskusjami na temat nauczania Kościoła i ojca świętego) oraz społecznej (oddziaływanie na otaczające środowisko przez przykład własnego życia i obronę wartości chrześcijańskich, a także obecność w mediach, organizowanie lokalnych Dni Kultury Chrześcijańskiej, wykładów w parafiach, prowadzenie bibliotek przy parafiach, rozpowszechnianie literatury i prasy katolickiej). S. Swieżawski w swoich wspomnieniach podkreślał, że w każdym środowisku działały 3 sekcje: filozoficzno-religijna ( wiedza, w co i dlaczego wierzymy ), społeczna (rozbudzenie wrażliwości na problemy społeczne) i narodowa (dobro narodu a religia i dobro Kościoła; przykładowo w środowisku lubelskim akcentowano związek tradycji narodowej z katolicyzmem ks. rektor Antoni Szymański, prof. Czesław Strzeszewski). Działalność W latach zorganizowano pierwszy ogólnopolski kongres Odrodzenia, na którym wyłoniono władze i przyjęto deklarację ideową. W kolejnym roku w Lublinie odbył się I Tydzień Społeczny, stanowiący ważne forum dla pracy formacyjnej i debaty społecznej w kraju. Wyeksponowano na nim ponownie cele organizacji: oparcie życia i ustroju społecznego na chrześcijańskich zasadach. W 1926 r. rozszerzono nazwę organizacji na Stowarzyszenie

13 WYDARZENIA 13 Katolickiej Młodzieży Akademickiej Odrodzenie oraz utworzono Związek Seniorów Odrodzenia dla członków organizacji kończących studia. Czas II wojny światowej to przerwanie działalności organizacji. Czas powojenny bywa zaś określany przez członków Stowarzyszenia okresem rozproszenia, kiedy de facto nie prowadzono działalności zorganizowanej, a podtrzymywano jedynie kontakty towarzyskie i samopomocowe. Było to jednak ważne, ponieważ także dzięki nim Stowarzyszenie przetrwało. Ważną w tym kontekście postacią był kard. Stefan Wyszyński, związany z Odrodzeniem od czasów studiów na KUL ( ). Prymas i jego środowisko odnowili działalność SKMA Odrodzenie, a następnie, od 1956 r., wraz z innymi (m.in. ks. Antonim Marchewką, Wacławem Sobańskim, Konstantym Turowskim, Ignacym Kruszyńskim, a potem Janem Sielickim) zaczęli organizować na Jasnej Górze doroczne spotkania pod nazwą Dni Modlitw Inteligencji Katolickiej. Pierwsze tego typu spotkanie jesienią 1957 r. zgromadziło około 200 osób. W 1979 r., za sugestią prymasa Wyszyńskiego, zjednoczyły się nieformalne wspólnoty pod nazwą Ruch Kultury Chrześcijańskiej Odrodzenie, a organem kierowniczym została Rada Krajowa. Spotkania na Jasnej Górze zaczęto nazywać Dniami Modlitw RKCh Odrodzenie. W 1992 r. Ruch uzyskał rejestrację w sądzie i został uznany przez władze kościelne za stowarzyszenie katolickie, a w 2006 r. otrzymał status organizacji pożytku publicznego. O roli, jaką odegrało Odrodzenie w historii Kościoła katolickiego w Polsce, świadczą słowa prof. Swieżawskiego, który podkreślał, że przygotowywało ono grunt pod przemiany po Soborze Watykańskim II, ponieważ już w latach 20. i 30. żyliśmy odnową liturgii oraz duchem Kościoła wspólnotowego, służebnego i otwartego. Stowarzyszenie było wyrazem zaangażowania osób świeckich w życie i działalność Kościoła w aspekcie społecznym, politycznym i intelektualnym. Jan Sielicki stwierdza, że hasła przyświecające Stowarzyszeniu od początku są wciąż aktualne: oddać Polskę Chrystusowi oraz sentire cum Ecclesia. Obecnie działa ponad 30 lokalnych kół, wydawany jest wciąż biuletyn Głos Odrodzenia Nova et Vetera. Odrodzenie na KUL Odrodzenie na naszej Uczelni powstało w maju 1920 r., a w 1934 r. zostało zatwierdzone jako organizacja studencka przez rektora ks. Antoniego Szymańskiego (po dostosowaniu przepisów ministerialnych ponownie zatwierdzone w 1938 r.). Organizowało w latach między innymi wspomniane wcześniej Tygodnie Społeczne. Jego członkowie należeli do wielu organizacji akademickich i kół naukowych. W latach Stowarzyszenie było najliczniejszą organizacją na Uniwersytecie. W 1944 r. związani z Odrodzeniem pracownicy naukowi przyczynili się do wznowienia działalności KUL, między innymi ks. Józef Pastuszka, bp Piotr Kałwa, Czesław Strzeszewski, Stefan Swieżawski. Personalia Stowarzyszenie, zachowując swój świecki charakter, było cenione i wspierane przez duchownych, między innymi ks. Władysława Korniłowicza, o. Jacka Woronieckiego OP (rektor KUL w latach ), ks. Antoniego Szymańskiego (rektor KUL ), a w późniejszym czasie także przez abpa Ignacego Tokarczuka czy kard. Józefa Glempa. Do Stowarzyszenia należeli między innymi: bł. o. Michał Czartoryski OP, kard. Stefan Wyszyński, bp Jan Cieński, ks. Jan Szewczyk, księża Aleksander i Tadeusz Fedorowicz, ks. Stanisław Czartoryski, ks. Władysław Bukojemski, dr Adam Bilik. Warto też wspomnieć, że członkowie Odrodzenia byli współzałożycielami i redaktorami naczelnymi Tygodnika Powszechnego (m.in. Jerzy Turowicz, Stanisław Stomma, Antoni Gołubiew, Czesław Zgorzelski, Stefan Swieżawski, Konrad Górski, Marian Plezia). Opis daru dla BU KUL W podarowanym Bibliotece Uniwersyteckiej zbiorze znaczące miejsce zajmuje dokumentacja związana z organizacją Dni Modlitw Inteligencji Katolickiej na Jasnej Górze, a są to między innymi: zaproszenia do uczestnictwa kierowane przez prymasów kard. Stefana Wyszyńskiego i kard. Józefa Glempa, foldery z programem, wywiady i dyskusje z prymasem Wyszyńskim podczas DM, statystyki, rozliczenia finansowe, ankiety osobowe uczestników i analizy tych ankiet, ankiety przeprowadzane podczas spotkań na różne tematy dotyczące Kościoła i życia religijnego, teksty homilii i konferencji religijnych drukowane po DM. W przekazanych archiwaliach jest też dokumentacja RKCh Odrodzenie : korespondencja władz z instytucjami oraz osobami zaangażowanymi w działalność Ruchu, instytucjami świeckimi i kościelnymi, lokalnymi kołami, przedstawicielami władz państwowych; dokumentacja administracyjna związana z funkcjonowaniem RKCh Odrodzenie i działalnością poszczególnych kół (protokoły i sprawozdania ze zjazdów, uchwały, listy okolicznościowe, wycinki prasowe, listy uznania, statuty, regulaminy, deklaracje ideowe, programy działania SMA najstarszy z 1928); homilie, przemówienia, teksty konferencyjne, wystąpienia, których autorami są między innymi: kard. S. Wyszyński, kard. J. Glemp, bp Stefan Bareła, bp Kazimierz Majdański, bp Józef Rozwadowski, bp Stanisław Smoleński, bp Alfons Nossol, bp Ignacy Tokarczuk, bp Edmund Piszcz, bp Józef Zawitkowski, bp Bronisław Dembowski, s. Zofia J. Zdybicka, ks. Józef Kudasiewicz, ks. Jerzy Chmiel, Jerzy Turowicz, Andrzej Stelmachowski, Maria Braun-Gałkowska, o. Jacek Salij, ks. Franciszek Blachnicki, ks. Mieczysław Maliński; korespondencja prywatna, zdjęcia, pisma urzędowe Ignacego Kruszyńskiego; publikacja Stefana Kaczorowskiego pt. Historia, działalność i tradycje Odrodzenia ( Zeszyty Chrześcijańsko-Społeczne, zeszyt 2, Londyn 1980); karty osobowe członków Ruchu i spisy członków honorowych; unikatowe fotografie, między innymi kard. Wyszyńskiego z Mszy św. i spotkań w czasie Dni Modlitw; numery biuletynu informacyjnego Głos Odrodzenia Nova et Vetera. Po opracowaniu ta stuletnia spuścizna Ruchu Kultury Chrześcijańskiej Odrodzenie będzie dostępna w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL. Przygotowano na podstawie: Piotr Nitecki, Odrodzenie. Stowarzyszenie Katolickiej Młodzieży Akademickiej, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. II, Lublin 2018, s. 124 Stefan Swieżawski, Plantacja Ducha Świętego, Tygodnik Powszechny nr 51-52/1997 [ Apokryf nr 12] Stefan Swieżawski, Wielki przełom , Lublin 1989 Konstanty Turowski, Historia Stowarzyszenia Katolickiego Młodzieży Akademickiej, Warszawa 1987 Materiały archiwalne RKCh Odrodzenie

14 14 DR HAB. DANUTA OPOZDA, PROF. KUL DR HAB. EWA DOMAGAŁA-ZYŚK, PROF. KUL DR KATARZYNA BRAUN Instytut Pedagogiki Od 2 lat Instytut Pedagogiki ogłasza Konkurs im. prof. Teresy Kukołowicz na najlepsze prace magisterskie i licencjackie. WYDARZENIA Pedagogiczna myśl prof. Teresy Kukołowicz w pracach młodych pedagogów Patronka konkursu Profesor Teresa Kukołowicz ( ), pracując na KUL w latach , wychowała kilka pokoleń pedagogów kompetentnych, wrażliwych na drugiego człowieka i odpowiedzialnych za jego rozwój. Oddziaływanie jej myśli pedagogicznej ma też zasięg ogólnopolski w latach swojej pracy zawodowej prof. Kukołowicz była aktywnym społecznikiem, współpracującym szeroko z placówkami poradnictwa parafialnego oraz publikującym artykuły popularnonaukowe (w swoim dorobku ma ich ponad 100). Główne obszary zainteresowań naukowych prof. T. Kukołowicz były związane z teorią wychowania, pedagogiką ogólną, pedagogiką rodziny, ale także socjologią medycyny i pedagogiką leczniczą. Uznawana jest ona za prekursorkę promowania społecznego modelu choroby i niepełnosprawności jako sytuacji, która dotyka nie tylko samą osobę chorą czy niepełnosprawną, ale także ma wpływ na funkcjonowanie całego systemu rodzinnego. Choroba zmienia także role społeczne pełnione przez poszczególne osoby, ale pomimo różnych uciążliwości z nią związanych może stać się także sytuacją zadaniową, wychowawczą, dzięki której dokonuje się wzrost osobowy zarówno samego pacjenta, jak i towarzyszących mu osób. Ważnym obszarem refleksji pedagogicznej prof. Teresy Kukołowicz była rodzina. Rozumienie rodziny jako wspólnoty osób było podstawowe w prowadzonych przez nią badaniach. Pisała: Rodzina zatem to wspólnota osób wspomagająca siebie w realizacji dobra każdego z członków. Kamieniem węgielnym rodziny jest więc osoba, która musi wchodzić w relację z drugą osobą. Relacja ta jest zawsze relacją osób. Tworzące się życie rodzinne rozpięte jest między spotkaniem tych dwojga a ich śmiercią oraz narodzinami dzieci i ich odejściem. Wspólnota rodzinna stanowi podwalinę społeczeństwa. Rodzina jest pierwsza przed społeczeństwem (Wprowadzenie, w: Z badań nad rodziną). Prof. Kukołowicz realizowała założenia personalizmu chrześcijańskiego w pedagogicznym oglądzie rzeczywistości wychowania w rodzinie. Niezależnie od zakresu analiz i przedmiotu w badaniach pedagogicznych rozumienie rodziny jako wspólnoty osób określało sposoby poznania, opis i interpretacje, a także projektowanie działań praktycznych. Rodzina jako wspólnota osób powinna być wyjaśnieniem, interpretacją danych o jej życiu i życiu jej członków. Rodzina jako wspólnota osób powinna być kryterium doboru problemów badawczych, porządkowania danych, ustalenia relacji do innych wspólnot, oceny wpływów pozarodzinnych, potrzeby powoływania instytucji wspierających rodzinę, interpretacji zjawisk dewiacyjnych w rodzinie pisała w cytowanej wyżej książce. Można uznać, że prof. Teresa Kukołowicz była badaczem o transgresyjnej postawie wykraczającej poza teren wąskich eksploracji. Dostrzegała obecność zjawisk natury interdyscyplinarnej i potrzebę stawiania problemów na styku różnych teorii, zawsze jednak w duchu filozofii realistycznej i personalizmu chrześcijańskiego. Idea i wyniki konkursu Osoba i myśl prof. Teresy Kukołowicz od 2 lat mają okazję stać się bardziej znane dzięki organizowanemu w Instytucie Pedagogiki KUL konkursowi na najlepsze prace magisterskie i licencjackie w zakresie pedagogiki. Rozstrzygnięcie drugiej edycji konkursu miało miejsce w dniu 28 II 2019 r., w 5. rocznicę śmierci Pani Profesor. Recenzentami w tegorocznej edycji byli prof. Alicja Kargulowa, która przez wiele lat współpracowała z prof. Kukołowicz, oraz prof. Marian Surdacki z Instytutu Pedagogiki. Recenzenci zgodnie podkreślili wysoki poziom merytoryczny i metodologiczny prac oraz trafność w wyborze istotnych społecznie tematów. Laureaci dali tym samym dowód wysokiej wrażliwości społecznej i rzetelności w prowadzeniu badań. Laureatkami tegorocznej edycji konkursu zostały: I miejsce: s. Dorota Kondracka ZSAPU, Tożsamość narracyjna mężczyzn znajdujących się w kryzysie życiowym. Studium pedagogiczne, promotor: ks. dr Marek Jeziorański; Paulina Lewandowska, Komunikowanie się osób słabosłyszących podczas wyjazdów zagranicznych. Wyzwania i możliwości wsparcia, promotor: dr hab. Ewa Domagała-Zyśk, prof. KUL; II miejsce: Anna Pasek, Wybrane zachowania zdrowotne licealistów i ich opinie na temat bulimii, promotor: dr hab. Dorota Kornas-Biela, prof. KUL; III miejsce: Izabela Karamać, Problematyka blogów osobistych prowadzonych przez matki dzieci z niepełnosprawnością, promotor: dr hab. Ewa Domagała-Zyśk, prof. KUL.

15 WYDARZENIA 15 MARIA ANNA FURTAK Ośrodek Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym Nagroda Skowyrów Laureatem nagrody za rok 2018 został ks. dr Stanisław Flis, archiwista, duszpasterz Polonii. Uroczysta Msza św. pod przewodnictwem ks. dra Stanisława Flisa (fot. Paweł Sieradzki) Uroczystość w Orchard Lake Dnia 17 II 2019 r. w kaplicy SS. Cyril & Methodius Seminary w Orchard Lake w stanie Michigan w Stanach Zjednoczonych odbyła się uroczystość wręczenia Nagrody Naukowej im. Ireny i Franciszka Skowyrów, przyznawanej od 1981 r. przez Ośrodek Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL za wybitne publikacje naukowe na tematy polonijne, ochronę dziedzictwa polskiego za granicą oraz działalność duszpasterską skierowaną do rodaków na wychodźstwie. Edycja tego wyróżnienia za rok 2018 jest szczególnie ważna ze względu na rangę jubileuszy 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę oraz 100-lecia KUL. Jednogłośną decyzją Kapituły Nagrody Naukowej im. Ireny i Franciszka Skowyrów laureatem został ks. dr Stanisław Flis, wieloletni dyrektor Centralnego Archiwum Polonii Amerykańskiej przy Zakładach Naukowych w Orchard Lake w uznaniu za wybitne osiągnięcia w dziedzinie badań nad Polonią i duszpasterstwem polonijnym oraz za ochronę dziedzictwa archiwalnego społeczności polskiej w Stanach Zjednoczonych. Po uroczystej Mszy św. pod przewodnictwem Laureata dyrektor Ośrodka Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL dr hab. Jacek Gołębiowski, prof. KUL wygłosił laudację ku czci ks. dra Flisa, podkreślając jego wieloletnie zasługi w zachowywaniu dziedzictwa Polonii amerykańskiej oraz w działalności naukowej. W uroczystości uczestniczyli również inni przedstawiciele KUL ks. dr Adam Kubiś z Instytutu Nauk Biblijnych i dr Paweł Sieradzki z Ośrodka Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym, ponadto kanclerz Zakładów Naukowych w Orchard Lake ks. kan. Mirosław Król i s. Genowefa Potaczała MChr z Documentation Center of the Polish-American Religious Heritage w Orchard Lake. Laureat nagrody w towarzystwie (od lewej): s. Genowefy Potaczały MChr, dra hab. Jacka Gołębiowskiego, prof. KUL, ks. kan. Mirosława Króla i dra Pawła Sieradzkiego (fot. Paweł Sieradzki) Sylwetka Laureata Stanisław Flis urodził się 31 VII 1945 r. w Dzwoli w województwie lubelskim. W latach studiował w Wyższym Seminarium Duchownym w Lublinie, które ukończył, otrzymując tytuł zawodowy magistra teologii na podstawie pracy Dzieje parafii Zaklików oraz przyjmując święcenia kapłańskie 17 VI 1969 r. W roku 1973 otrzymał na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim tytuł licencjata teologii, a w 1984 r. stopień doktora w zakresie socjologii religii na podstawie rozprawy Wpływ wielkiego miasta na religijność podmiejską. Studium socjologiczne na przykładzie parafii Dąbrowica i Tomaszowice. Poświęcając czas badaniom naukowym, równocześnie pracował jako duszpasterz w parafiach Krężnica Jara ( ), Dąbrowica ( ) i Krasiczyn ( ). Współtworzył też struktury duszpasterstwa chorych w diecezji lubelskiej i był duszpasterzem w Zakładzie dla Niewidomych w Żułowie. Od 1986 r. przebywa w Orchard Lake w Stanach Zjednoczonych jako duszpasterz Polonii, gdzie pełni wiele funkcji, między innymi jest dyrektorem Polish American Liturgical Center (od 1999 r.) i The Central Archives of American Polonia (od 2010 r.), a także członkiem Priests Conference for Polish Affairs of Detroit (od 1987 r.) i Polish American Priests Association (od 1990 r.). Ponadto jako profesor w SS. Cyril & Methodius Seminary od lat prowadzi wykłady z zakresu teologii pastoralnej. Jest autorem licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych z zakresu badań nad Polonią, dziejów duszpasterstwa emigracyjnego i socjologii religii.

16 16 DR WOJCIECH JOCZ absolwent socjologii prezes Podlaskiego Stowarzyszenia Absolwentów KUL WYDARZENIA Spotkanie Rektora KUL z absolwentami w Białymstoku Od 20 lat absolwenci KUL zamieszkujący północno-wschodnią Polskę spotykają się regularnie kilka razy w roku. Zaczęło się od inicjatywy osób, które po ukończeniu studiów w Lublinie chciały nadal żyć wartościami zawartymi w dewizie Uczelni Deo et Patriae. Pierwsze spotkanie odbyło się 7 II 1999 r. Podlaskie Stowarzyszenie Absolwentów KUL powstanie, zadania i działalność W 2001 r. w środowisku absolwentów KUL ziemi białostockiej zrodził się pomysł powołania organizacji w celu rozwinięcia szerszej działalności oraz nadania jej podstaw prawnych. 4 XII 2001 r. została ona zarejestrowana pod nazwą Podlaskie Stowarzyszenie Absolwentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Za swe cele przyjęła: konsolidowanie środowiska absolwentów KUL i utrzymywanie łączności z macierzystą Uczelnią, szerzenie etosu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, kształtowanie postaw religijno-moralnych swoich członków zgodnie z nauczaniem Kościoła katolickiego, promowanie osiągnięć zawodowych absolwentów KUL, organizowanie przedsięwzięć o charakterze religijnym, naukowym, kulturalno-oświatowym, społecznym i charytatywnym w duchu katolickiej nauki społecznej. Opiekunem duchowym i asystentem kościelnym Stowarzyszenia został ks. Henryk Ciereszko, obecnie biskup pomocniczy białostocki. Stowarzyszenie ofertę swą kieruje zarówno do absolwentów KUL, jak też do osób otwartych na wartości chrześcijańskie i patriotyczne. Podjęło między innymi inicjatywę prowadzenia wykładów otwartych z katolickiej nauki społecznej. W latach we współpracy z innymi organizacjami katolickimi zorganizowało 49 spotkań, na których referaty wygłosili między innymi: bp Edward Ozorowski, bp Stanisław Stefanek, bp Adam Lepa, europoseł Marek Jurek, ks. prof. Janusz Nagórny, ks. prof. Andrzej Szostek, prof. Maria Braun- -Gałkowska. Zainteresowanie wykładami było duże, na niektórych spotkaniach frekwencja wynosiła około 150 osób. Stowarzyszenie promuje też dorobek absolwentów KUL. W latach zorganizowało promocje książek bpa dra hab. Henryka Ciereszki, ks. prof. Józefa Zabielskiego, dra Andrzeja Dakowicza oraz dra Krzysztofa Antoniego Jabłońskiego. W 2005 r. zrodził się pomysł wyjazdowych spotkań integracyjnych, które odbywają się rokrocznie, głównie w ciekawych miejscach na Podlasiu. Zorganizowane były też pielgrzymki śladami bł. ks. Michała Sopoćki na Litwę w 2009 r. i na Białoruś w 2017 r. Podlaskie Stowarzyszenie Absolwentów KUL skupia obecnie 51 członków. Prezesem jest dr Wojciech Jocz, a wiceprezesami dr A. Dakowicz i Adam Urbanowicz. Zarząd stanowią: bp H. Ciereszko, ks. prof. J. Zabielski, Małgorzata Mazuś, dr Lidia Dakowicz, Barbara Jocz, Mirosława Jeleniewska, a w Komisji Rewizyjnej są: dr Emilia Kramkowska, Waldemar Pawłowski i dr Piotr Borowski. Dwudziestoletnia działalność skłania do refleksji i podsumowań. Zorganizowanie się absolwentów KUL na terenie Rektor KUL uhonorował działalność Podlaskiego Stowarzyszenia Absolwentów KUL Medalem Jubileuszowym 100-lecia KUL, który wręczył prezesowi drowi Wojciechowi Joczowi (fot. Jerzy Mazuś) północno-wschodniej Polski przynosi owoce. Odnawiane i pielęgnowane są przyjaźnie z czasów studiów, przenoszone też na rodziny absolwentów, jako że w spotkaniach integracyjnych uczestniczą również współmałżonkowie i dzieci. Stowarzyszenie podejmuje działania religijno-społeczne w mieście. Ważna i owocna jest współpraca z instytucjami kościelnymi, seminarium duchownym, stowarzyszeniami i ruchami katolickimi. Udostępniany i promowany jest dorobek naukowy i zawodowy absolwentów. Członkowie Stowarzyszenia wierni są wartościom wyrażonym w zawołaniu Deo et Patriae i szerzą je w swych środowiskach. Obchody jubileuszu 100-lecia KUL w Białymstoku W 2018 r. z okazji jubileuszu 100-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II Stowarzyszenie przygotowało okolicznościową wystawę w Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnym w Białymstoku. Przygotowano i eksponowano 20 plansz z materiałów udostępnionych przez Uczelnię, a także pamiątki z czasu studiów oraz inne przedmioty związane z Uniwersytetem pochodzące z prywatnych zbiorów członków Stowarzyszenia. Uroczystość jej otwarcia

17 WYDARZENIA 17 miała miejsce 23 XI 2018 r. Wernisaż prowadzili absolwenci: dziennikarka TVP Białystok Dorota Kuc i prezes Stowarzyszenia dr W. Jocz. Wspomnieniami z czasu studiów podzielili się: Jerzy Binkowski, bp H. Ciereszko, dr Elżbieta Młyńska, dr E. Kramkowska. Oprawę artystyczną, w postaci śpiewów religijno-patriotycznych, przygotowała Schola Cantorum Omni Die pod kierunkiem absolwenta KUL Romana Szymczuka. Obecni byli: metropolita białostocki abp Tadeusz Wojda, wielu duchownych i świeckich, głównie absolwentów KUL. W zamyśle pomysłodawców wystawa miała być przybliżeniem historii KUL społeczności Białegostoku oraz promocją Uczelni, zwłaszcza wśród młodzieży. 9 II 2019 r. odbyło się wyjątkowe spotkanie absolwentów KUL mieszkających na terenie województwa podlaskiego z Rektorem KUL ks. prof. drem hab. Antonim Dębińskim. Rozpoczęło się ono od zwiedzania wystawy przygotowanej z okazji 100-lecia Uczelni. Ksiądz Rektor przedstawił zarys dziejów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, jego etos oraz zachęcał uczestników spotkania do podtrzymywania kontaktów z Uczelnią. Dwudziestoletnią działalność białostockiego środowiska absolwentów naszej Alma Mater przedstawił prezes Stowarzyszenia dr W. Jocz. W dowód uznania dla działalności tej organizacji Ksiądz Rektor wręczył na ręce prezesa Medal Jubileuszowy 100-lecia KUL. W dalszej części spotkania ks. dr Łukasz Mudrak, dyrektor Biura Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół KUL oraz Agnieszka Jurczak przedstawili ofertę TP KUL skierowaną do absolwentów Uniwersytetu, a dr hab. Michał Wyrostkiewicz, prof. KUL wygłosił wykład pt. Dziedzictwo zobowiązuje i uzdalnia. Spotkanie to było pięknym dopełnieniem obchodów jubileuszu naszej Alma Mater, zaakcentowanego w Białymstoku trzymiesięczną ekspozycją okolicznościowej wystawy. Miejscem spotkania było Archiwum i Muzeum Archidiecezjalne w Białymstoku (fot. Adam Urbanowicz) fot. pixabay.com/pl DR MAŁGORZATA GANCZAR Instytut Administracji Prawnicza klasa uniwersytecka KUL W ramach umowy o współpracy między WPPKiA KUL i XXIV LO w Lublinie powstała klasa o profilu prawniczym. Uczestnicy wydarzenia mogli obejrzeć wystawę przygotowaną z okazji 100-lecia KUL (fot. Michał Młodzikowski) grona szkół objętych patronatem Katolickiego Uniwersytetu Do Lubelskiego Jana Pawła II dołączyło XXIV Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół nr 5 im. Jana Pawła II w Lublinie. Uroczyste podpisanie umowy miało miejsce przy okazji finału Konkursu Wiedzy o Prawie, którego współorganizatorem jest Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL, przy współpracy Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia, Okręgowej Izby Radców Prawnych, w tym Fundacji OIRP Znam Prawo, Izby Adwokackiej i Izby Notarialnej w Lublinie. W tym roku do partnerów konkursu dołączyła ogólnopolska Fundacja Edukacji Prawnej Iustitia. W dniu 7 III 2019 r. odbył się w murach szkoły drugi etap i finał Konkursu Wiedzy o Prawie dla uczniów klas VII i VIII szkół podstawowych oraz gimnazjalistów. Dodatkowo, tak jak miało to miejsce w latach ubiegłych, uczniowie klasy pierwszej klasy patronackiej Fundacji Okręgowej Izby Radców Prawnych z rąk dziekana Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL dra hab. Andrzeja Herbeta, prof. KUL otrzymali symboliczne indeksy uprawniające do udziału w zajęciach kolejnej edycji Akademii Prawa. Podpisane porozumienie dotyczy rozszerzenia współpracy XXIV Liceum Ogólnokształcącego z WPPKiA KUL. Od września 2019 r. w siedzibie szkoły przy ul. Elsnera rusza klasa prawnicza Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Zajęcia z uczniami z podstaw prawa, w liczbie 2-3 godzin tygodniowo, prowadzić będą pracownicy naukowi WPPKiA w gmachu KUL przy Alejach Racławickich.

18 18 WYDARZENIA EWA KULA Dział Komunikacji Spotkanie z KUL w Jeleniej Górze Aby zacieśnić współpracę z dolnośląską grupą absolwentów i sympatyków Uczelni, Dział Komunikacji zorganizował 2 II 2019 r. spotkanie w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze z udziałem Rektora KUL ks. prof. dra hab. Antoniego Dębińskiego. Okazją był finisaż wystawy W hołdzie Niepodległej. Zbiory Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Finisaż wystawy W hołdzie Niepodległej : (z lewej) dyrektor Muzeum Karkonoskiego Gabriela Zawiła i rektor ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński, (z prawej) kuratorskie oprowadzanie przez dyrektora Muzeum KUL dra Krzysztofa Przylickiego (fot. Małgorzata Adamczyk) C hoć Dolny Śląsk dzieli od Lublina kilkaset kilometrów, to grono mieszkających tam absolwentów KUL jest niemałe. Ich zawodowe kariery stanowią dowód, że na naszej Uczelni zostali dobrze przygotowani do dorosłego życia. Nie dziwi więc fakt, że Uniwersytet zajmuje ważne miejsce w ich sercach i chętnie przyjęli zaproszenie na spotkanie z przedstawicielami społeczności akademickiej. Szczególne znaczenie miała obecność Księdza Rektora, który w swoim wystąpieniu podkreślił wagę, jaką Uniwersytet przykłada do relacji zarówno z absolwentami, jak i sympatykami KUL, którym misja katolickiego uniwersytetu jest szczególnie bliska i którzy angażują się w prace Towarzystwa Przyjaciół KUL, stając się ważnym filarem wspierającym działalność Uniwersytetu oraz jego doskonałymi ambasadorami. Okazją do przypomnienia sobie czasu studiów stały się wykłady wygłoszone przez pracowników naukowych KUL. Pierwszym była opowieść o działalności studenckiej pt. Kolorowa banda i własny dekiel. Słowo o korporacjach akademickich na KUL. Przedstawił ją dr hab. Maciej Jońca, prof. KUL, kierownik Katedry Prawa Rzymskiego, kurator Polskiej Akademickiej Korporacji Astrea Lublinensis oraz Gildii Akademickiej Piusa XI. Te organizacje studenckie w swojej działalności nawiązują do tradycji przedwojennych akademickich korporacji. Są jednymi z wielu zrzeszeń studenckich pokazujących, jak ważnym elementem edukacji na KUL jest kształtowanie poczucia odpowiedzialności za ojczyznę i społeczeństwo. Tematem kolejnego wykładu była Sztuka na KUL dzieje zbiorów sztuki podarowanych Uniwersytetowi. Sylwetki darczyńców i ich pasje oraz niezwykłe dzieje poszczególnych egzemplarzy kolekcji przedstawił dr Krzysztof Przylicki, pracownik Instytutu Historii Sztuki i dyrektor Muzeum KUL. Ostatnim punktem była prezentacja współczesnego oblicza Uniwersytetu pt. KUL u progu nowego stulecia, przedstawiona przez Ewę Kulę z Działu Komunikacji. Po wykładach rozpoczęła się część nieoficjalna spotkania, wypełniona rozmowami i wspomnieniami. Szczególnie wzruszającym momentem było spontaniczne odśpiewanie przez absolwentów pieśni Plurimos annos dla swojej Uczelni z okazji 100-lecia jej istnienia. Finisaż wystawy W hołdzie Niepodległej, która od października ubiegłego roku prezentowana była w Muzeum Karkonoskim, odbył się następnego dnia. Przybyli miłośnicy sztuki zostali oprowadzeni po wystawie przez jej kuratora dra K. Przylickiego. Na zakończenie Ksiądz Rektor podziękował Gabrieli Zawiłej, dyrektor Muzeum Karkonoskiego, a zarazem absolwentce KUL, za współpracę przy upowszechnianiu zbiorów lubelskiego uniwersytetu w Polsce. Spotkanie z KUL w Jeleniej Górze pokazało, jak ważne dla absolwentów są kontakty ze swoją Uczelnią, a także jak istotna jest jej kulturotwórcza działalność.

19 Z GABINETU REKTORA Z KALENDARZA WYBRANE 19 Wydarzenia Ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński w ramach spotkań z cyklu Śniadanie z Rektorem 7 stycznia gościł dyrektora i pracowników Biura Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół KUL, a 23 stycznia wraz z prorektorem ks. drem hab. Andrzejem Kicińskim, prof. KUL spotkał się z pracownikami i studentami działającymi w organizacjach medialnych. 9 stycznia w Sądzie Apelacyjnym w Rzeszowie Rektor KUL wygłosił wykład pt. Równolatek II Rzeczypospolitej. O misji i symbolach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. 20 stycznia w programie TVP Między Ziemią a Niebem Jego Magnificencja wypowiadał się między innymi na temat jubileuszowej publikacji Encyklopedii 100-lecia KUL. 22 stycznia prorektor dr hab. Iwona Niewiadomska, prof. KUL uczestniczyła w konferencji prasowej podsumowującej wspólny projekt KUL i UMCS w ramach programu Inkubator Innowacyjności+, mającego na celu wsparcie procesu zarządzania wynikami badań naukowych i prac rozwojowych, szczególnie w zakresie komercjalizacji. W czasie spotkania zaprezentowano wynalazki, które uzyskały dofinansowanie na prace przedwdrożeniowe. 24 stycznia kolegium rektorskie gościło redaktorów naczelnych lubelskich mediów; z inicjatywy Rektora KUL spotkanie to odbywa się rokrocznie z okazji Światowego Dnia Środków Masowego Przekazu. Modlitwa Rektor KUL 21 lutego poprowadził rozważanie w czasie apelu jasnogórskiego w kaplicy Matki Bożej na Jasnej Górze [tekst na pl/wypowiedzi]. W nabożeństwie uczestniczyli pracownicy i studenci z Duszpasterstwa Akademickiego KUL. 22 lutego, w 97. rocznicę śmierci pierwszego rektora KUL ks. Idziego Radziszewskiego, modlił się wraz ze studentami z Akademickiej Służby Porządkowej przy jego grobie i złożył na nim kwiaty. 24 lutego przewodniczył Mszy św. w kościele akademickim KUL, odprawionej w intencji społeczności akademickiej, absolwentów, przyjaciół i darczyńców Uniwersytetu. Tematem homilii była bezinteresowność [tekst na Eucharystię transmitowała TV Polonia. Umowa Gonçalvesem SJ i rozmawiał z nim o przyszłej współpracy obydwu uniwersytetów. Był gościem ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej przy Stolicy Apostolskiej Janusza Andrzeja Kotańskiego. Tematem spotkania stały się między innymi obchody 100-lecia KUL, uroczystości z okazji 100. rocznicy nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską i Stolicą Apostolską oraz forma udziału KUL w planowanych w Rzymie obchodach 100-lecia urodzin św. Jana Pawła II. Rektor KUL odwiedził również Papieski Instytut Studiów Kościelnych. Pełniący obowiązki rektora ks. Robert Danieluk SJ oraz wieloletni pracownik placówki ks. Ryszard Plezia SJ zapoznali go z historią Instytutu i jego zbiorami, a także podziękowali za dotychczasową współpracę z KUL i wyrazili nadzieję na jej rozwój w przyszłości. Rektor był też gościem Polskiego Papieskiego Instytutu Kościelnego i rektora ks. dra Adama Sycza, z którym rozmawiał o działalności tej placówki i o uczonych z KUL związanych z nią podczas swoich rzymskich studiów. opracowała M.K. Rektor KUL ks. prof. Antoni Dębiński i ambasador RP przy Stolicy Apostolskiej Janusz Andrzej Kotański (fot. Maciej Jońca) Spotkanie w Papieskim Instytucie Studiów Kościelnych (fot. Maciej Jońca) 27 lutego Rektor KUL ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński i kanclerz SS. Cyril & Methodius Seminary w Orchard Lake ks. Mirosław Król podpisali umowę dotyczącą współpracy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II z polskim seminarium duchownym w Orchard Lake w Stanach Zjednoczonych. Współpraca będzie polegała na prowadzeniu wspólnych projektów naukowych, edukacyjnych, kulturalnych i sportowych. Od roku akademickiego 2019/2020 naukowcy z Wydziału Teologii KUL będą prowadzić badania naukowe i wykłady w seminarium w Orchard Lake. Wizyta 1-2 marca Rektor KUL przebywał w Rzymie. Spotkał się z rektorem Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego ks. prof. Nuno da Silvą

20 20 Z GABINETU REKTORA Słowo Rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II na uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego 2019 roku fot. pixabay.com Zmartwychwstały Chrystus ostoją naszej nadziei I. Zmartwychwstał już Chrystus, Pan mój i nadzieja Te słowa z wielkanocnego hymnu, który wczoraj śpiewaliśmy przed czytaniem z Ewangelii św. Jana, są odpowiedzią Marii Magdaleny na prośbę, którą Kościół kieruje do niej także i dziś: Mario, ty powiedz, coś w drodze widziała?. Po doświadczeniu Ogrójca, drogi krzyżowej i Golgoty, po dniach przygnębienia, lęku i niepewności, a nade wszystko po wydarzeniach owego poranka pierwszego dnia po szabacie i po osobistym spotkaniu z Mistrzem ta uczennica Pana wraz z innymi kobietami i apostołami głosi radosną nowinę: Zmartwychwstał już Chrystus. Dzielimy dzisiaj radość kobiet, które stały się pierwszymi zwiastunkami wielkanocnej nowiny. Z ich świadectwa, z ich spotkania ze Zmartwychwstałym rodzi się nasza nadzieja, bo jak Maria i pozostałe kobiety czujemy się adresatami słów Chrystusa: Nie bójcie się! (Mt 28,10), które są wezwaniem do porzucenia wszelkiego lęku. Nie musimy się bać, bo Dobro pokonało przewrotność i śmierć. Nie musimy się bać, bo Prawda pokonała kłamstwo. Nie musimy się bać, bo Miłość pokonała grzech. Zmartwychwstanie Chrystusa jest fundamentem, stoi w centrum naszej wiary i naszej nadziei. Ufamy, że nasz Pan nie pozostawił nas samym sobie, ale idzie z nami i wskazuje nam pewną drogę ku Bogu Ojcu. On także posyła nas z radosnym i pełnym otuchy orędziem do naszych sióstr i braci. Posyła nas, by dzielić się nadzieją ze wszystkimi ludźmi, zwłaszcza z tymi, którzy ją utracili. II. Bóg [ ] przez powstanie z martwych Jezusa Chrystusa na nowo zrodził nas do żywej nadziei (1P 1,3) Pośród wielu życzeń, które św. Paweł kieruje do adresatów swoich listów, jest także przesłanie nadziei. W Liście do Rzymian życzenie to przybiera postać błogosławieństwa: Bóg, dawca nadziei, niech wam

21 Z GABINETU REKTORA 21 udzieli pełni radości i pokoju w wierze, abyście mocą Ducha Świętego byli bogaci w nadzieję (Rz 15,13). To wielkanocne życzenie jest potrzebne ludziom wszystkich czasów, potrzebne jest także nam, współczesnym. Dziś bowiem tak łatwo odebrać człowiekowi nadzieję. Wielu ją utraciło wskutek różnego rodzaju trudności, rozczarowań i zawiedzionych oczekiwań. Dla wielu powodem jej utraty stało się doświadczenie nieprawości, kolejnych odsłon słabości i grzechu, także ludzi Kościoła. Rodzi to pesymizm, lęk, rozpacz, ucieczkę w złudzenia. Z drugiej strony jesteśmy świadkami taniego optymizmu, utopii i technik niosących wprawdzie chwilowe pocieszenie i uspokojenie sumień, ale dalekich od prawdziwej nadziei. Dać ją bowiem może tylko Chrystus. Jego zwycięstwo nad śmiercią, piekłem i szatanem. Dlatego powinniśmy głosić radość Jego zmartwychwstania, będącego źródłem nadziei. Nasze życie jest duchową wędrówką pełną wciąż nowych wyzwań. Potrzebujemy więc ducha nadziei, by ustawicznie je przekształcać i pogłębiać, nadawać mu nowy sens. Nadzieja na spotkanie z Bogiem, który jest celem naszego życia, sprawia, że intensywniej Go szukamy. Ona też pomaga nam patrzyć na świat w świetle naszego powołania do nieśmiertelności. Bo Nadzieja jak pisał ks. Jan Twardowski to cierpliwość czekania na to, / że spełnią się wszystkie Boże obietnice (Elementarz księdza Twardowskiego). W perspektywie naszej chrześcijańskiej nadziei zrodzonej z wielowiekowego doświadczenia Kościoła i naszych osobistych doświadczeń, że Chrystus nigdy nie zawodzi lepiej dostrzegamy, iż nic na ziemi nie jest ostateczne, kompletne, skończone. Człowiek, który żyje nadzieją, odnajduje prawdziwy dynamizm dla swojego życia; ona nie pozwala mu ustać w drodze, nie pozwala pogrążyć się w bezczynności, nie pozwala ulegać frustracji. Wszak tylko ludzie silni nadzieją są zdolni przetrwać wszelkie trudności jak w jednym z kazań mówił bł. ks. Jerzy Popiełuszko. Nadzieja jest potrzebna człowiekowi, by mógł on żyć pełnią życia. Ze św. Piotrem możemy z ufnością głosić: Jeśli razem z Chrystusem powstaliście z martwych, szukajcie tego, co w górze, gdzie przebywa Chrystus, zasiadający po prawicy Boga. Dążcie do tego, co w górze, nie do tego, co na ziemi (Kol 3,1-4). Od Jezusa zmartwychwstałego możemy czerpać odwagę, by w życiu osobistym, rodzinnym, społecznym, gospodarczym, politycznym angażować się w szukanie tego, co w górze, pamiętając o Chrystusowej obietnicy: Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata (Mt 28,20). Wobec tego: sursum corda w górę serca! III. Uniwersytet w służbie nadziei Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, po radosnych obchodach stulecia swego istnienia, z nadzieją wchodzi w drugie stulecie działalności. Uczelnia nasza, tak jak dzieli obawy i lęki ludzi współczesnych, tak też dzieli nadzieje Kościoła i narodu, by nie ulec pokusie frustracji i bierności. Ufamy, że w drugim stuleciu z naszego środowiska akademickiego nadal będzie płynąć wezwanie zmartwychwstałego Chrystusa: Nie lękajcie się, przypomniane podczas inauguracji pontyfikatu i po wielekroć powtarzane przez naszego profesora i patrona św. Jana Pawła II. Jezus powiedział przecież św. Pawłowi: Wystarczy ci mojej łaski (2Kor 12,8). My możemy powtórzyć za Apostołem Narodów: Wszystko mogę w Tym, który mnie umacnia (Flp 4,13). Zaufaliśmy bowiem słowom Jezusa: Miejcie odwagę, Jam zwyciężył świat (J 16,33). Z nich czerpiemy siłę, by nie poddać się pokusie zwątpienia i zniechęcenia, ale niezmiennie realizować cel naszego Uniwersytetu: służbę Prawdzie. Ufamy, że ten duch dojrzałej mądrości karmionej siłą nadziei pozwoli naszej Uczelni umiejętnie sprostać zmianom w polskiej nauce i szkolnictwie wyższym. Postulujemy bowiem, by słuszne poszukiwania nowych dróg wyznaczanych przez wymogi współczesności, zwłaszcza w zakresie współpracy nauki z techniką i aplikacji wyników nauki do rozwiązywania aktualnych problemów, nie doprowadziły do zburzenia ładu instytucjonalnego polskiej nauki. Wyrażamy pragnienie, aby przemiany umożliwiły rozwój badań, które pozwolą na kultywowanie narodowego i chrześcijańskiego dziedzictwa oraz formułowanie diagnoz i terapii niezbędnych wobec zagrożeń cywilizacyjnych, ujawniających się w wymiarze globalnym. Tak jak w przeszłości bowiem chcemy bronić integralnej prawdy o człowieku i prowadzić badania humanistyczno-społeczne, ugruntowane na trwałym fundamencie filozofii greckiej, prawa rzymskiego i etyki chrześcijańskiej, które widzimy jako zwornik naszej cywilizacji zachodniej i akademickości naszego Uniwersytetu. Integralna prawda o człowieku jest też podstawowym wyróżnikiem naszej działalności wychowawczej, realizowanej w duchu pogłębionej wiary i w jedności z nauczającym Kościołem. IV. Alleluja! Jezus zwyciężył Drodzy Przyjaciele Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II! Dziękujemy za sprawdzoną przez dziesięciolecia życzliwość okazywaną naszej Uczelni, za modlitwy i wsparcie. Dziękujemy naszym wiernym Przyjaciołom, tak licznym Absolwentom i czcigodnemu Duchowieństwu za promocję idei KUL jako uniwersytetu oddanego Bogu i Ojczyźnie. Poznać Boga prawdziwego Boga oznacza otrzymać nadzieję napisał w encyklice Spe salvi papież Benedykt XVI. Niech święta Wielkiej Nocy będą dla nas czasem głębokiego spotkania z Bogiem niosącym nadzieję, niech będą czasem radosnego świętowania ze Zmartwychwstałym naszym Panem i naszą nadzieją. ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński Rektor KUL

22 22 LAURY Krzyż Zasługi Prezydent RP Andrzej Duda na wniosek burmistrza Kolbuszowej Jana Zuby przyznał Brązowy Krzyż Zasługi ks. drowi hab. Sławomirowi Zychowi z Ośrodka Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym. Wręczenie odznaczeń państwowych i wyróżnień honorowych miało miejsce 29 I 2019 r. w Podkarpackim Urzędzie Wojewódzkim w Rzeszowie. Uroczystość wręczenia nominacji na stanowisko profesora i dyplomów doktora habilitowanego Nominacja profesorska Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 5 II 2019 r. dr hab. Mariola Łaguna, kierownik Katedry Psychologii Ogólnej w Instytucie Psychologii, otrzymała tytuł profesora nauk społecznych. Nominacje Minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin powołał na okres 28 I 30 IV 2019 r. zespoły doradcze do spraw wykazów czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych dla poszczególnych dyscyplin naukowych. W skład zespołów weszli pracownicy KUL: dr hab. Paweł Kawalec filozofia, prof. dr hab. Mirosława Hanusiewicz-Lavallee literaturoznawstwo, dr hab. Ewa Domagała-Zyśk, prof. KUL pedagogika, dr hab. Elżbieta Szczot, prof. KUL prawo kanoniczne, prof. dr hab. Mariola Łaguna psychologia, ks. dr hab. Grzegorz Barth, prof. KUL, ks. prof. dr hab. Henryk Witczyk i ks. dr hab. Marcin Wysocki, prof. KUL teologia. Doktoraty, habilitacje, profesury 21 II 2019 r. miała miejsce uroczystość, podczas której dyplomy doktorskie otrzymało 7 naukowców z Wydziału Nauk Humanistycznych, 6 z Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, 6 z Wydziału Nauk Społecznych, 3 z Wydziału Teologii i 2 z Wydziału Filozofii. Ponadto Rektor KUL ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński wręczył nominacje na stanowisko profesora nadzwyczajnego, które otrzymali ks. dr hab. Jacek Goleń i ks. dr hab. Grzegorz Pyźlak z Wydziału Teologii. Dyplom doktora habilitowanego otrzymali pracownicy Wydziału Teologii ks. dr hab. Marcin Kowalski i dr hab. Adam Zadroga oraz Wydziału Nauk Humanistycznych dr hab. Irena Wodzianowska i ks. dr hab. Sławomir Zych. Nagroda Społeczna im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II został laureatem wyróżnienia przyznawanego przez kapitułę powoływaną przez Fundację Spes, której celem jest wspieranie rozwoju myśli chrześcijańsko-demokratycznej oraz ruchu chrześcijańsko-demokratycznego w Polsce. KUL otrzymał nagrodę w 100-lecie działalności za olbrzymi wkład w rozwój polskiej kultury, nauki i myśli społecznej w oparciu o chrześcijańską wizję człowieka i wartości wynikające z Ewangelii. Gala wręczenia wyróżnień odbyła się 19 I 2019 r. w Muzeum Pałacu Jana III Sobieskiego w warszawskim Wilanowie. Nagrodę dla KUL odebrali wielki kanclerz abp Stanisław Budzik i dziekan Wydziału Nauk Społecznych ks. dr hab. Stanisław Fel, prof. KUL. Medal Jubileuszowy 100-lecia KUL 7 stycznia medalem został odznaczony ks. dr hab. Stanisław Longosz, prof. KUL, założyciel i redaktor naczelny w latach pierwszego w Polsce pisma patrystycznego Vox Patrum, wieloletni wicedyrektor i dyrektor Instytutu Badań nad Antykiem Chrześcijańskim. 28 lutego odznaczenie otrzymał dr hab. Grzegorz Pecka, kierownik Katedry Dydaktyki Muzycznej w Instytucie Muzykologii, od 1998 r. dyrygent i kierownik artystyczny Chóru KUL, od 2006 r. dyrygent Chóru Instytutu Muzykologii KUL. Stypendia W I edycji Programu im. Bekkera Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej przyznała stypendia 156 naukowcom. W gronie tym znalazło się 2 pracowników KUL. Dr hab. Arkadiusz Gut, prof. KUL (Katedra Teorii Poznania w Instytucie Filozofii) otrzymał dofinansowanie w kwocie zł na realizację projektu Comparative and cross cultural research on the mind, the soul, and the body. From Philosophy to Folk Intuitions na City University of New York (USA). Dr Katarzyna Miaskowska-Daszkiewicz (Katedra Prawa Administracyjnego w Instytucie Administracji) na Philipps-Universität Marburg (Niemcy) będzie zajmowała się projektem Legal status of homeopathic and anthroposophic medicines in the legal systems of European countries, dofinansowanym kwotą zł. Celem nowego programu jest zwiększenie mobilności międzynarodowej naukowców i nauczycieli akademickich poprzez umożliwienie im prowadzenia badań naukowych lub zajęć dydaktycznych w renomowanych zagranicznych ośrodkach na całym świecie. Polsko-Amerykańska Komisja Fulbrighta na rok akademicki 2019/2020 przyznała łącznie 62 stypendia polskim studentom, doktorantom i pracownikom naukowym. Fulbright Senior Award otrzymał dr hab. Sławomir Łukasiewicz, kierownik Katedry Nauk o Polityce, dyrektor Instytutu Europeistyki. Program Fulbrighta to największy program wymiany naukowej i kulturowej Stanów Zjednoczonych, realizowany od 1946 r. Jego celem jest wspieranie współpracy na rzecz rozwoju nauki, kultury oraz relacji międzyludzkich

23 LAURY 23 i międzyinstytucjonalnych między Stanami Zjednoczonymi a innymi krajami, których liczba sięga już prawie 160. Dotychczas z programu skorzystało blisko osób. W Polsce jest on realizowany od 1959 r. i ma ponad 2000 absolwentów. Medal Pro Patria Odznaczeniem nadawanym przez Szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych za szczególne zasługi w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej wyróżnieni zostali: Legia Akademicka KUL, jej kurator dr hab. Maciej Jońca, prof. KUL, studenci Bartłomiej Piotr Grzeluszka, Bartosz Czajka, Michał Dworski. Uroczystość z udziałem szefa Urzędu Jana Józefa Kasprzyka odbyła się 19 II 2019 r. w Lubelskim Urzędzie Wojewódzkim. Wydawnictwa punktowane Wydawnictwo KUL i Towarzystwo Naukowe KUL znalazły się w wykazie wydawnictw publikujących recenzowane monografie naukowe, ogłoszonym Komunikatem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 18 I 2019 r. W związku z zakwalifikowaniem ich do poziomu I wydawane w nich publikacje będą otrzymywały 80 punktów. Ogłoszony wykaz obejmuje 536 pozycji. Został on przygotowany przez zespół doradczy ministra, składający się z 15 ekspertów przedstawicieli świata nauki, biegłych w kwestiach bibliometrii i badań nad światowymi trendami w zakresie kanałów komunikacji naukowej. W przyszłości wykaz będzie uzupełniany przez Komisję Ewaluacji Nauki, która rozpoczęła swoją działalność 1 III 2019 r. Medal Jubileuszowy 100-lecia KUL dla (z prawej) ks. dra hab. Stanisława Longosza, prof. KUL (fot. Leszek Wojtowicz) i (poniżej) dra hab. Grzegorza Pecki eksperckiej oceny dofinansowanie otrzymały: : Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, Linguistics Beyond and Within, Quêtes littéraires, Review of European and Comparative Law, Społeczeństwo i Rodzina, Studia Nauk Teologicznych, Studia Prawnicze KUL, Studia z Prawa Wyznaniowego, TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych, Vox Patrum, Zeszyty Naukowe KUL. Laureatami konkursu zostały także 3 czasopisma wydawane przez Towarzystwo Naukowe KUL: Roczniki Pedagogiczne, Studia Norwidiana, Studia Polonijne. Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarze dla Zdrowia Dr Małgorzata Żurakowska z Katedry Medialnej Komunikacji Społecznej w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej, dziennikarka Polskiego Radia Lublin otrzymała III nagrodę (ex aequo z redaktor Katarzyną Pelc z Radia Kraków) w konkursie na Dziennikarza Medycznego Roku 2018 w kategorii audycje radiowe, do której zgłoszono 153 audycje. Uroczystość wręczenia nagród w 10. edycji konkursu, organizowanego przez Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia, odbyła się 18 I 2019 r. opracowała M.K. Konkurs Wsparcie dla czasopism naukowych 27 III 2019 r. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego opublikowało listę 500 czasopism naukowych laureatów konkursu Wsparcie dla czasopism naukowych. Czasopisma z ogłoszonej listy zostaną dofinansowane, by mogły osiągnąć poziom, który zapewni im miejsce w międzynarodowych bazach. W pierwszej edycji konkursu uczestniczyło 1025 redakcji czasopism naukowych. Spośród 13 czasopism z KUL zgłoszonych do

24 24 WOKÓŁ NAUKI KS. PROF. DR HAB. MARIUSZ SZRAM Instytut Historii Kościoła i Patrologii Kościół pierwszych wieków Od 50 lat prowadzone są na KUL systematyczne badania dotyczące starożytnego chrześcijaństwa. Powołana w 1972 r. Komisja Badań nad Antykiem Chrześcijańskim wspiera ich rozwój i popularyzuje wiedzę o Kościele starożytnym. T radycja patrystyczna jest najstarszym autorytatywnym komentarzem do Biblii jako głównego źródła objawienia. Z tej racji myśl filozoficzno-teologiczna pierwszych wieków Kościoła stanowi istotny przedmiot badań teologów, zwłaszcza po Soborze Watykańskim II, który zachęcił do zwrócenia się ku źródłom chrześcijaństwa. Wybitny francuski historyk i patrolog Jean Daniélou, jeden z autorów idei powrotu ad fontes, powtarzał wielokrotnie, że biblistyka i patrologia powinny tworzyć jądro katolickiego uniwersytetu. Odpowiedzią na te apele było powstanie na KUL w dniu 13 V 1969 r., z inicjatywy patrologa o. Jana Marii Szymusiaka SJ i filologa klasycznego Leokadii Małunowiczówny, Międzywydziałowego Zakładu Badań nad Antykiem Chrześcijańskim do prowadzenia systematycznych badań nad problematyką starożytnego chrześcijaństwa w okresie I-VIII w. Uznania dla działalności tej jednostki naukowej nie krył papież Jan Paweł II, który w liście do uczestników sympozjum z okazji 30-lecia jej istnienia napisał: Zakład Badań nad Antykiem Chrześcijańskim jest mi bardzo drogi. Czuję się z nim związany od samego początku jego powstania. W dniu 20 IV 1972 r. w ramach Wydziału Historyczno-Filologicznego Towarzystwa Naukowego KUL zostało powołane ciało doradcze Zakładu. Instytucja otrzymała nazwę Komisja Badań nad Antykiem Chrześcijańskim. Jest to ogólnopolskie stowarzyszenie naukowe badaczy zajmujących się różnymi aspektami starożytności chrześcijańskiej. W jego skład wchodzą członkowie TN KUL oraz pracownicy naukowi polskich uczelni. Pierwszymi przewodniczącymi Komisji były prof. L. Małunowiczówna ( ) i prof. Barbara Filarska ( ). Następnie, do 2012 r., Komisją kierował zarząd w składzie: ks. prof. Henryk Wójtowicz (przewodniczący), ks. prof. Augustyn Eckmann (zastępca przewodniczącego) i ks. prof. Stanisław Longosz (sekretarz; główny organizator comiesięcznych posiedzeń naukowych). W latach w skład zarządu wchodzili: prof. Bożena Iwaszkiewicz-Wronikowska (przewodnicząca), ks. dr hab. Marcin Wysocki (zastępca) i s. dr Marta Ziółkowska (sekretarz). Obecny zarząd, wybrany w 2016 r., tworzą: ks. prof. Mariusz Szram (przewodniczący), dr hab. Ewa Osek (zastępca) i dr Anna Głowa (sekretarz). Zadania Komisji obejmują prowadzenie własnych prac badawczych i ogólnopolską koordynację badań naukowych, a przede wszystkim organizowanie comiesięcznych otwartych interdyscyplinarnych spotkań dyskusyjnych połączonych z wykładem zaproszonego naukowca na wybrany temat związany ze starożytnością chrześcijańską. Podczas dotychczasowej 47-letniej działalności Komisja zorganizowała 195 posiedzeń naukowych z udziałem prelegentów z ośrodków zagranicznych (Louvain, Rzym, Paryż, Bruksela, Nikozja, Zagrzeb, Wilno) i polskich uczelni (Warszawa, Kraków, Poznań, Gdańsk, Łódź, Katowice, Opole). Wśród nich byli między innymi tak znakomici znawcy antyku chrześcijańskiego, jak: Anne-Marie Malingrey z Sorbony historyk greckiej literatury klasycznej i wczesnochrześcijańskiej; ks. Wincenty Myszor z Uniwersytetu Śląskiego specjalista w zakresie języka koptyjskiego i literatury gnostyckiej; Maria Dzielska z Uniwersytetu Jagiellońskiego znawca historii i kultury aleksandryjskiej; Waldemar Ceran z Uniwersytetu Łódzkiego wieloletni przewodniczący Komisji Bizantynologicznej PAN; ks. Marek Starowieyski z Uniwersytetu Warszawskiego nestor patrologów polskich, autor Słownika wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa i redaktor serii publikujących teksty ojców Kościoła; ks. Jerzy Naumowicz z UKSW tłumacz tekstów wczesnochrześcijańskich i badacz dziejów świąt Bożego Narodzenia. Najczęściej wykładowcami podczas posiedzeń Komisji byli: polscy patrolodzy należący do Sekcji Patrystycznej przy Komisji ds. Nauki Wiary Konferencji Episkopatu Polski, historycy Bizancjum pracujący w najważniejszym w Polsce ośrodku badań bizantyńskich na Uniwersytecie Łódzkim, historycy starożytności z UMCS w Lublinie, pracownicy naukowi KUL. Tematy referatów prezentowanych podczas posiedzeń dotyczą różnych dziedzin wiedzy historycznej, związanych z takimi elementami wczesnochrześcijańskiego świata, jak: działalność instytucji Kościoła (np. Konfliktowe elekcje papieskie IV i V wieku), literatura (np. Zalążki dramatu chrześcijańskiego w literaturze patrystycznej), teologia patrystyczna (np. W jakim ciele zmartwychwstaniemy? Stanowisko Tertuliana i Orygenesa), filozofia (np. Boecjuszowa koncepcja Filozofii-Pocieszycielki. Źródła i oddziaływanie), prawo (np. Cesarskie prawodawstwo zakonne do czasów Grzegorza Wielkiego) i sztuka (np. Rozumienie przyrody w ikonografii wczesnochrześcijańskiej i bizantyńskiej). Naukowa i popularyzatorska aktywność Komisji trwa już blisko pół wieku. Obok prac związanych z wydawaniem periodyku naukowego Vox Patrum, poświęconego starożytnemu chrześcijaństwu (od 1981 r. ukazało się 70 tomów), głównym zadaniem zarządu Komisji pozostaje nadal organizowanie comiesięcznych tematycznych spotkań naukowych. Ich szczególną zaletą jest interdyscyplinarność i możliwość konfrontacji poglądów przedstawicieli różnych dziedzin wiedzy. Pełnią one również rolę integrującą środowisko naukowe, a także dydaktyczną, ponieważ są otwarte dla wszystkich. Warto wybrać się na posiedzenie, które zazwyczaj odbywa się w każdy trzeci czwartek miesiąca w sali 243 w Gmachu Głównym KUL o godzinie Osoby, które chociaż raz na nie przyszły, tak naukowcy i studenci, jak inni miłośnicy starożytności, pozostają wiernymi uczestnikami spotkań. Działalność Komisji utwierdza w przekonaniu, że historia jest matką życia, a czasy wczesnego chrześcijaństwa, czyli tzw. wiosny Kościoła jak nazwał ten okres wybitny szwajcarski teolog Hans Urs von Balthasar stanowią ożywcze źródło dla rozwoju późniejszej myśli chrześcijańskiej.

25 WOKÓŁ NAUKI 25 DR HAB. JANINA KOTLIŃSKA, PROF. KUL Instytut Ekonomii i Zarządzania Forum Spółdzielcze 2019 Spółdzielnie to ważny uczestnik życia gospodarczego, to forma działalności o dużym potencjale. Debata dotycząca spółdzielczości gromadzi rokrocznie zainteresowanych tą tematykę na Forum Spółdzielczym ogólnopolskiej konferencji naukowej z udziałem prawników, ekonomistów i spółdzielców. Uczestnicy Forum Spółdzielczego 2019 P od hasłem Bezpieczeństwo spółdzielni odbyło się 27 II 2019 r. kolejne Forum Spółdzielcze. Głównym organizatorem wydarzenia było Krajowe Stowarzyszenie Ruch Spółdzielców, a ze strony KUL Katedra Bankowości, działająca w ramach Instytutu Ekonomii i Zarządzania. Konferencję otworzyli dr Ryszard Nowak, prezes Zarządu Krajowego Stowarzyszenia Ruch Spółdzielców, oraz ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński, rektor KUL, którzy podkreślili znaczenie ruchu spółdzielczego dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, rozwoju lokalnego, a także ścisły związek KUL z ideą pracy od podstaw, współpracy dla dobra ogólnego i budowy demokracji. Forum prowadził dr hab. Paweł Marzec, prof. KUL, dyrektor IEiZ, a swoją obecnością uświetnili je bp Mieczysław Cisło oraz przedstawiciele prezydenta Lublina i wojewody lubelskiego. Obecni byli również spółdzielcy różnych branż, samorządowcy, reprezentanci wielu środowisk współpracujących ze spółdzielczością, sympatycy ruchu spółdzielczego i studenci. Po wystąpieniach zaproszonych gości nastąpiło uroczyste wręczenie medali Zasłużony dla Ruchu Spółdzielców. Część merytoryczna Forum rozpoczęła się od wykładu inauguracyjnego pt. Bezpieczeństwo spółdzielni, wygłoszonego przez prof. dra hab. Michała Pietrzaka (SGGW). Swoje wystąpienie rozpoczął on od zdefiniowania pojęcia bezpieczeństwo, a następnie starał się przybliżyć znaczenie spółdzielni w Polsce, Europie i świecie w nawiązaniu do danych liczbowych traktujących o liczbie tych podmiotów, ich przychodach i udziale w PKB, a także o liczbie spółdzielców i pracowników spółdzielni. Dalej skupił się na niebezpieczeństwach związanych z formą organizacyjną, jaką jest spółdzielnia. Wskazał, że co prawda stanowi ona formę ochrony przed niebezpieczeństwem, jakim jest oportunizm graczy rynkowych, ale niestety narażona jest na oportunizm w relacjach wewnętrznych. Mówił o uprawnieniach własnościowych i ograniczeniach członków spółdzielni, w tym spółdzielni rolniczych. Nawiązał do problemu dóbr wspólnych w spółdzielniach rolniczych, opierając się na poglądach laureatki Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych Elinor Ostrom, dotyczących analizy ekonomicznych aspektów rządzenia, szczególnie przez wspólnoty. Podkreślił (za E. Ostrom), że podstawową zasadą skutecznie zarządzanych dóbr wspólnych są jasno zdefiniowane granice, czyli określenie, kto może czerpać korzyści z zasobów wspólnych, oraz możliwość wykluczenia osób z zewnątrz z korzystania z tych zasobów. Na zakończenie wskazał na niebezpieczeństwa związane z wielkością spółdzielni i poruszył problem optimum w tym zakresie. Słuchaczy zaś pozostawił z pytaniem o to, dokąd zmierza ruch spółdzielczy. Obrady toczyły się w następujących po sobie sesjach tematycznych. W sesji I, moderowanej przez dr hab. Janinę Kotlińską, prof. KUL, zgromadzeni wysłuchali wystąpień poświęconych stabilności prawno-ekonomicznych warunków prowadzenia działalności gospodarczej przez spółdzielców w Polsce i źródeł finansowania ich działalności. Głos zabrali: prof. dr hab. inż. Artur Paździor (Politechnika Lubelska), dr hab. Aneta Suchoń (UAM), dr Piotr Bolibok (KUL). Sesja II, prowadzona przez prof. dra hab. inż. Ryszarda Katę (Uniwersytet Rzeszowski), poświęcona była bezpieczeństwu spółdzielni w społeczeństwie informacyjnym. Uczestnicy mieli możliwość wysłuchania referatu dr Aliny Betlej (KUL) na temat cyberbezpieczeństwa prowadzenia działalności gospodarczej, dr Marty Kawy (Uniwersytet Rzeszowski) na temat elektronicznych kanałów dystrybucji produktów i usług oraz dra Łukasza Wojciechowskiego (WSEiI w Lublinie) na temat ochrony danych osobowych i ewentualnych zagrożeń i kar dla spółdzielni w związku z funkcjonowaniem przepisów o RODO. Sesja III, moderowana przez prof. dr hab. Izabellę Jackowską (UP w Lublinie), dotyczyła bezpieczeństwa żywnościowego. Prof. Jackowska mówiła o dodatkach do żywności, prof. dr hab. inż. Joanna Stadnik (UP w Lublinie) o kierunkach rozwoju funkcjonalnych produktów mięsnych, dr inż. Janusz Majewski (SGGW) o perspektywach rozwoju spółdzielni pszczelarskich i dr Aleksandra Kowalska (UMCS) o zagrożeniach w łańcuchu dostaw żywności. Napięty harmonogram konferencji sprawił, że dyskusje na styku nauka praktyka przeniosły się do kuluarów. Forum podsumował prezes dr R. Nowak, który zaprosił na kolejne wydarzenia ze spółdzielczością w roli głównej.

26 26 WOKÓŁ NAUKI DR DOROTA MĄCIK Instytut Psychologii Dlaczego czasem nie rozumiemy naszego zachowania? Wielu spośród nas zastanawia niekiedy, dlaczego wciąż zachowuje się w ten sam sposób, nieprzynoszący efektów, krzywdzący, prowadzący do negatywnych konsekwencji. Nie potrafimy często pomimo postanowień, że tym razem będzie inaczej zmienić swojego zachowania, choć dostrzegamy wspomniane konsekwencje i doświadczamy ich w codziennym życiu. Zjawisko to obecne jest również w praktyce psychologicznej. T erapeuci mają liczne obserwacje wskazujące, że pomimo zrozumienia mechanizmów, które stoją za trudnościami pacjentów, nie uzyskują oni zmiany lub po pewnym czasie względnie dobrego funkcjonowania zauważają, że trudności powracają. Problem ten obserwowano zwłaszcza w przypadku pacjentów z nieprawidłową osobowością. Według Jeffreya Younga odpowiedzialne za to są wczesne nieadaptacyjne schematy (early maladaptive schemas). Schemat i jego źródła Young rozumie schematy jako specyficzne wzorce, które regulują działanie osoby w sposób automatyczny, szybki, względnie mało refleksyjny. Wzorce te mogą być zarówno pozytywne (adaptacyjne), jak i negatywne (nieadaptacyjne), i to właśnie ten drugi typ wiąże się z pojawianiem się zachowań utrudniających efektywne funkcjonowanie. Nieadaptacyjny schemat jest dla Younga wzorcem odczuwania, interpretowania i zgodnego z nimi zachowania, obejmuje więc części emocjonalne, poznawcze i behawioralne zachowania, przy czym zdecydowanie najważniejsza jest tu część emocjonalna. Emocje bowiem, jak się powszechnie przyjmuje, stanowią podstawowy element motywujący do działania, który może, choć nie musi, być modyfikowany przez myślenie i racjonalny osąd. Tak rozumiane schematy powstają według autora koncepcji we wczesnym dzieciństwie w efekcie niezaspokojenia podstawowych potrzeb rozwojowych dziecka. W oparciu o dotychczasowe doniesienia z badań nad efektywnością różnych sposobów pracy terapeutycznej, zwłaszcza w przypadku zaburzeń osobowości, terapia skoncentrowana na zmianie schematów (schema focus therapy) wydaje się jednym z bardziej skutecznych podejść. Dla prawidłowego rozwoju dziecka, a potem kształtowania dorosłego, istotne są właściwe postawy rodzicielskie, skoncentrowane przede wszystkim na adekwatnym zaspokajaniu potrzeb psychicznych dziecka. Young wskazuje na kilka podstawowych potrzeb, których deprywacja (niezaspokojenie) prowadzi do doświadczania przez dziecko negatywnych emocji i tworzenia związanej z nimi negatywnej wiedzy o sobie: potrzeba bezpieczeństwa stabilnego otoczenia, dostępności bliskich, nienarażania dziecka na krzywdę fizyczną i psychiczną; kiedy nie jest zaspokojona, dziecko może tworzyć przekonania: nie można polegać na innych, inni krzywdzą, nie mogę nikomu zaufać, bliskość jest niebezpieczna; potrzeba kontaktu z innymi, doświadczania przywiązania, miłości, uwagi, empatii; brak realizacji wiąże się z powstawaniem przekonań: moje potrzeby są nieważne, nie zasługuję na uwagę, nie można mnie kochać, nikogo nie obchodzę; potrzeba autonomii: możliwości separacji od rodziców i stopniowego przejmowania odpowiedzialności za siebie; przy jej niezaspokojeniu mogą powstać przekonania: sam jestem bezradny, jestem niekompetentny, słabszy i gorszy od innych, bez innych nie przetrwam; potrzeba poczucia własnej wartości: doceniania przez bliskich, szacunku i wspierania możliwości; jej niezaspokojenie może tworzyć przekonania: jestem gorszy, słaby, do niczego, nic mi nie wychodzi, jestem bezwartościowy; potrzeba autoekspresji, wolności w wyrażaniu siebie, swoich uczuć, emocji, potrzeb i zainteresowań; niezaspokojona może prowadzić do przekonań: nie mogę mówić o swoich uczuciach, moje potrzeby są mniej ważne niż innych, najpierw muszę realizować swoje obowiązki, trzeba dostosować się do innych; potrzeba doświadczania granic nauki akceptacji realnych wewnętrznych i zewnętrznych ograniczeń zachowania; nierealizowana prowadzi do schematów: wszystko mi wolno, jestem lepszy od innych, uczucia innych są nieważne. Radzenie sobie ze schematem Aktywacja takich przekonań, tzn. sytuacja, w której dokładnie tak się czujemy, wiąże się z doświadczaniem negatywnych stanów emocjonalnych i poznawczych (jestem złą osobą), co prowadzi do podejmowania działań umożliwiających zachowanie pozytywnego stanu emocjonalnego. Działania takie układają się w 3 podstawowe style, zwane stylami radzenia sobie ze schematem: podporządkowanie się schematowi zachowanie zgodne ze schematem, które wprawdzie nie wiąże się z niedoświadczaniem jego negatywnych konsekwencji, ale nie wymaga podejmowania wysiłków skierowanych na jego uniknięcie (ponieważ jestem głupi, to cokolwiek bym zrobił i tak sobie nie poradzę, bo jestem głupi); unikanie zachowania skoncentrowane na takim układaniu życia, żeby nikt nie dowiedział się, jaka jest prawda o mnie (ponieważ jestem głupi, to jeśli wybiorę szkołę zawodową, a nie liceum, może uda mi się mieć dobre oceny i nikt nie dowie się, że jestem głupi), lub na unikaniu myślenia o schemacie i doświadczania emocji z nim związanych (kiedy źle mi z tym, że

27 WOKÓŁ NAUKI 27 Prezentowane w książce dr Doroty Mącik wyniki jej badań wskazują, że schematy, związane zwłaszcza z zaburzeniami więzi i brakiem poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego w dzieciństwie, skutkują wieloma trudnościami w życiu dorosłym jestem głupi, dobrze jest zjeść czekoladę/pójść na zakupy/upić się wtedy udaje mi się o tym nie pamiętać); kompensacja zachowania związane z próbami przekonania wszystkich, w tym siebie samego, że jest dokładnie inaczej, niż zakłada schemat (jeśli będę pracować odpowiednio dużo, udowodnię, że to nieprawda, że jestem głupi). Istotą trudności w funkcjonowaniu jest według Younga powtarzalność tych zachowań, pomimo oczywistych dowodów ich negatywnych konsekwencji, co wiąże się z uwięzieniem osoby w swoistej pułapce. Na przykład dziecko, które doświadczyło deprywacji potrzeby autoekspresji, nauczyło się, że komunikowanie o swoich potrzebach czy stanach emocjonalnych i podążanie za nimi wiąże się z negatywnym oddźwiękiem, krytyką, karą czy odrzuceniem emocjonalnym przez rodzica. Być może nauczyło się również, że kiedy tłumi własne potrzeby, mówi to, co inni chcieliby usłyszeć, i realizuje potrzeby innych, rezygnując z własnych, unika tego odrzucenia. Taka strategia postępowania jest przez nie powtarzana, ponieważ jest skuteczna. Jednak w dorosłym życiu może prowadzić do tego, że z powodu braku komunikacji kolejne związki będą się rozpadały, osoba będzie doświadczała rozczarowania życiem, zmęczenia, braku satysfakcji, co może rozwinąć się na przykład w zespół depresyjny. Ponieważ jednak jej doświadczenie mówi, że tylko takie postępowanie prowadzi do uniknięcia negatywnych stanów emocjonalnych, będzie pomimo to intensyfikowała wyuczone działania, wpadając tym samym w specyficzną życiową pułapkę. Próba zmiany zachowania jest z reguły mało efektywna, ponieważ głównym motywatorem do działania są emocje związane ze schematem, zwłaszcza zaś lęk, że schemat zostanie uaktywniony i narazi osobę na doświadczanie odrzucenia i nieakceptacji, podobnie jak w dzieciństwie. Schematy w badaniach empirycznych Taki sposób wyjaśniania zachowania, jaki przyjął Young, wpisuje się w szeroko rozumiany nurt poznawczo-behawioralny psychoterapii. Podejście terapeutyczne skoncentrowane na zmianie i modyfikacji schematów jest szeroko dyskutowane i weryfikowane, tak pod względem testowania założeń koncepcji, organizacji schematów, jak i efektywności terapii, zaś dotychczas zebrane dane z badań prowadzonych na całym świecie sugerują wewnętrzną spójność koncepcji oraz zasadność jej stosowania w praktyce. O ile jednak badań prowadzonych w obszarze zaburzeń jest wiele, to jedynie nieliczne stawiają pytanie, czy zależności te obecne są również u osób, które radzą sobie efektywnie i nie doświadczają żadnego rodzaju zaburzeń. W Polsce z kolei, pomimo dość łatwo dostępnej terapii schematów, pojawiają się dopiero pierwsze badania empiryczne. Było to przyczyną podjęcia przeze mnie tej tematyki w szerokich badaniach polskiej populacji. Efektem badań jest analiza funkcjonowania psychospołecznego osób dorosłych w kontekście roli, którą odgrywają wczesne nieadaptacyjne schematy, o czym piszę w książce W pułapce schematów? (Warszawa 2019). Celem wspomnianych badań było sprawdzenie, czy założenia Younga opisujące genezę psychopatologii mają swoje przełożenie również na sytuację osób zdrowych, które wprawdzie nie borykają się z objawami w takim nasileniu, że możliwe jest postawienie diagnozy, ale bywają bardziej smutne, mniej efektywne, mają liczne kompleksy czy też nie są w stanie stworzyć sieci satysfakcjonujących relacji. Badania objęły ponad 700 dorosłych osób, a weryfikacji poddano 3 główne sfery funkcjonowania: relację ze sobą, wyrażaną przez samoakceptację oraz typ przeżywania emocjonalnego (dominujące emocje, regulacja emocji oraz nastawienie do świata), relację z innymi (mierzoną przez sposób funkcjonowania w związkach intymnych) oraz zagrożenia dla zdrowia psychofizycznego (mierzone przez obecność nieprawidłowych cech funkcjonowania). Najważniejsze wnioski z badań Badania te doprowadziły do kilku istotnych z punktu widzenia terapii, ale także profilaktyki zaburzeń, wniosków. Uzyskano liczne istotne związki pomiędzy nasileniem nieadaptacyjnych przekonań a jakością funkcjonowania psychospołecznego dorosłych, co potwierdza zasadność schematów dla interpretacji zachowania. Silne nieadaptacyjne przekonania związane z poczuciem odrzucenia i braku akceptacji wiążą się z tendencją do tworzenia więzi przywiązaniowych, które charakteryzują się unikaniem bliskości, a to z kolei przekłada się na brak satysfakcji ze związku, wyrażający się rozczarowaniem, zniechęceniem, poczuciem niezrozumienia (warto tu podkreślić, że jedynie bardzo nieliczna grupa badanych deklarowała rozpad związku). Przekonania związane z odrzuceniem, ale również poczuciem niekompetencji i bezradności, wiążą się ze skłonnością do przeżywania negatywnych emocji i osłabiają nasilenie pozytywnych, ponadto ukierunkowują na takie działania, których celem jest dalsze obniżanie nastroju. Wiąże się to więc w konsekwencji z niższą oceną siebie i skłonnością do koncentracji raczej na negatywnych niż pozytywnych sytuacjach życiowych oraz z bardziej negatywnymi oczekiwaniami co do przyszłości. Ponadto, im schematy są silniejsze, tym częściej i silniej (chociaż cały czas są to odczucia mieszczące się w obszarze zdrowego funkcjonowania) osoby doświadczają obniżonego nastroju i niepokoju, a czasem wręcz lęku, i czują się nieco gorzej fizycznie (na przykład doświadczają bólów głowy, napięcia czy zmęczenia). Utrwala się również sposób funkcjonowania społecznego, które staje się mniej plastyczne i mniej adaptacyjne, i najczęściej zaczynają się w tym zachowaniu pojawiać lękowe interpretacje sytuacji, związane z obawą przed odrzuceniem czy nieporadzeniem sobie. Można więc zauważyć, że efekt działania schematów jest szeroki i nie wiąże się wyłącznie z pojawianiem się zaburzeń psychicznych. Im przekonania powstałe w toku naszego rozwoju są silniejsze oraz im bardziej negatywną treść niosą ze sobą, tym silniejszy będzie ich związek z naszym zachowaniem i pojawiającymi się trudnościami. Kiedy ktoś doświadcza trudności związanych z codziennym radzeniem sobie, nie wystarczy więc pokazać mu, jak inaczej może się zachować, bo będzie to nieskuteczne. Obrany przez osobę dotychczasowy sposób działania służy przede wszystkim poradzeniu sobie z negatywną wiedzą o sobie i towarzyszącymi jej emocjami, natomiast zmiana nieadaptacyjnych zachowań wymaga zmiany przyczyny, która prowadzi do ich pojawienia się.

28 28 WOKÓŁ NAUKI DR ANNA SZAFRANEK-NAKONIECZNA DR WERONIKA GORAJ Instytut Biotechnologii Mikrobiologiczny staż w Holandii Udział w programie badawczym Soehngen Institute of Anaerobic Microbiology w Katedrze Mikrobiologii na Uniwersytecie im. Radbouda w Nijmegen pozwolił na poznanie metody prowadzenia hodowli mikroorganizmów w warunkach anaerobowych, przeprowadzenie własnych badań, a także na aktywne uczestnictwo w życiu naukowym uczelni. Uniwersytet im. Radbouda w Nijmegen Program badawczy Soehngen Institute of Anaerobic Microbiology (SIAM) finansowany jest przez holenderskie Ministerstwo Edukacji, Kultury i Nauki, a tworzą go ośrodki naukowe: Radboud Universiteit Nijmegen, Wageningen University & Research, Technische Universiteit Delft oraz The Royal Netherlands Institute for Sea Research (NIOZ). Celem programu jest wymiana doświadczeń i wspieranie badań dotyczących mikroorganizmów i procesów anaerobowych. W wyniku postępowania konkursowego dr Anna Szafranek-Nakonieczna i dr Weronika Goraj z Katedry Biochemii i Chemii Środowiska w Instytucie Biotechnologii zostały zakwalifikowane do uczestnictwa w tym projekcie i otrzymały finansowanie na pobyt naukowo-szkoleniowy w jednej z instytucji naukowych w Holandii. Dr A. Szafranek- -Nakonieczna uczestniczyła w ścieżce SIAM Visiting Scientist Program, a dr W. Goraj zdobyła SIAM Talent Grant przeznaczony dla młodych naukowców. Miejscem docelowym stażu była Katedra Mikrobiologii na Uniwersytecie im. Radbouda w Nijmegen. Uniwersytet ten od lat zajmuje wysoką pozycję w międzynarodowych rankingach. W 2018 r. według Times Higher Education World University Ranking, opracowanego przez spółkę Thomson Reuters, która podaje listę 1000 najlepszych uniwersytetów na świecie, zarówno pod kątem nauczania, badań, transferu wiedzy, jak i współpracy międzynarodowej, Uniwersytet im. Radbouda zajął 123 miejsce. W innym globalnym rankingu zw. szanghajskim (Academic Ranking of World Universities), opracowywanym na podstawie liczby naukowców najwyższego szczebla (laureatów Nagrody Nobla i wysoko cytowanych uczonych) oraz liczby publikacji (łącznie, jak również artykułów w Nature i Science ), w 2018 r. uplasował się on na 115 pozycji. Ponadto od lat uznawany jest przez Keuzegids Universiteiten za najlepszy holenderski uniwersytet pod względem programów dydaktycznych. Katedra Mikrobiologii, w której odbywał się staż, jest zaś jednym z wiodących światowych ośrodków naukowych zajmujących się procesami metanogenezy, metanotrofii oraz nitryfikacji. Jej kierownikiem jest prof. Mike S.M. Jetten, znany i ceniony w świecie uczony, członek Królewskiej Holenderskiej Akademii Nauk i Sztuki, dwukrotny laureat Spinoza Prize (tzw. holenderska Nagroda Nobla) oraz dwukrotny zdobywca grantu ERC (European Research Council). Wśród pracowników Katedry są naukowcy z całego świata, specjaliści zajmujący się różnorodnymi środowiskami anaerobowymi, mikroorganizmami biorącymi udział w cyklu metanu, bakteriami utleniającymi azotyny, biochemią i fizjologią tych mikroorganizmów, a także ich genomiką i metagenomiką. Dr Anna Szafranek- -Nakonieczna (z lewej) podczas przygotowywania hodowli metanogenów w laboratorium mikrobiologicznym (fot. Weronika Goraj) Dr Weronika Goraj (z prawej) przed budynkiem Wydziału Nauki Uniwersytetu im. Radbouda w Nijmegen (fot. Anna Szafranek- -Nakonieczna)

29 WOKÓŁ NAUKI 29 Aktywność naukowa Podczas pięciotygodniowego stażu miałyśmy szansę poznać metody prowadzenia hodowli mikroorganizmów w warunkach anaerobowych, a następnie przeprowadzić badania nad efektywnością wykorzystywania różnych substratów przez metanogeny z rodzajów Methanomassiliicoccus (M. luminyensis) oraz Methanosarcina (M. mazei). W przypadku hodowli mikroorganizmów anaerobowych bardzo ważne jest prawidłowe przygotowanie podłoża wzrostu, tak aby wyeliminować z niego obecność tlenu, zapewniając jednocześnie sterylne warunki. Procedura ta jest czasochłonna i przebiega w kilku etapach. Ponadto zdobyłyśmy nową wiedzę z zakresu technik hodowli czystych kultur mikroorganizmów z wykorzystaniem bioreaktorów. Pobyt w tym ośrodku był również okazją do zapoznania się z podstawami bioinformatyki stosowanej w analizie metagenomów mikroorganizmów pochodzących z różnych środowisk. Badania tego rodzaju mają duże znaczenie między innymi ze względu na to, iż wiele mikroorganizmów występujących naturalnie w środowisku posiada duży potencjał aplikacyjny. Poznanie ekologii i umiejętność hodowli metanogenów daje możliwości zastosowania tych mikroorganizmów w biogazyfikacji różnego rodzaju odpadów organicznych, prowadzącej do otrzymania wydajnego energetycznie paliwa, jakim jest metan. Udział w programie SIAM i wizyta na Uniwersytecie im. Radbouda w Nijmegen były też dla nas ogromną szansą na zdobycie nowych kontaktów naukowych i wielu cennych doświadczeń w zakresie szeroko pojętej mikrobiologii i biotechnologii. Miałyśmy okazję zapoznać się z tematyką badawczą prowadzoną przez inne ośrodki, nie tylko holenderskie, poprzez udział w licznych spotkaniach, sympozjach i konferencjach organizowanych w czasie naszego pobytu przez Soehngen Institute of Anaerobic Microbiology, między innymi The Soehngen Institute of Anaerobic Microbiology (SIAM) Mini Symposium, Institute for Water and Wetland Research (IWWR) Day Symposium, Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Microbiologie (KNVM) Microbial Ecology fall meeting. Warto podkreślić, iż na jednym z seminariów w ramach SIAM miałyśmy możliwość zaprezentować tematykę swoich badań. Dr Anna Szafranek-Nakonieczna wygłosiła referat Methanogenic and methanotrophic potential of different environments. Przedstawiona Hodowla bakterii z rodzaju Nitrospira z wykorzystaniem sterylnego bioreaktora do hodowli ciągłej i sprzętu umożliwiającego kontrolę procesu w Katedrze Mikrobiologii na Uniwersytecie im. Radbouda w Nijmegen (fot. Weronika Goraj) Metanogeny obserwowane pod mikroskopem (fot. Anna Szafranek-Nakonieczna) w nim tematyka wiąże się z metanem, który z jednej strony, jako gaz cieplarniany, jest niebezpiecznym składnikiem atmosfery, potęgującym obserwowane zmiany klimatu, a z drugiej strony jest cennym substratem energetycznym. Metan powstaje w naturalnych środowiskach (np. w glebach torfowych, na terenach podmokłych) w wyniku anaerobowej transformacji materii organicznej przeprowadzanej przez metanogeniczne archeony. Aktywność metanogenów warunkowana jest kooperacją z bakteriami odpowiedzialnymi za początkowe etapy rozkładu materii organicznej do prostych związków (np. ditlenek węgla i wodór, octany), które są substratami dla metanogenów. Sprzymierzeńcami w obniżaniu stężenia metanu w atmosferze są natomiast bakterie metanotroficzne, dla których metan jest źródłem zarówno węgla, jak i energii. Badania te są zatem ważne zarówno w aspekcie ekologicznym, jak i ekonomicznym. Dr Weronika Goraj zaprezentowała swoje badania w referacie pt. Analysis of Wieliczka Salt Mine microbial community from environment to enrichment culture. Przedstawione wyniki dotyczyły rozpoznania bioróżnorodności mikroorganizmów zasiedlających środowisko ekstremalne, jakim jest Kopalnia Soli Wieliczka. Mikroorganizmy wyizolowane z takich ekstremalnych ekosystemów mogą produkować różne metabolity, wykorzystywane w biotechnologii, bioremediacji, przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym czy medycynie. Pobyt w tak cenionym ośrodku naukowym był dla nas ogromnym doświadczeniem, pozwolił pogłębić wiedzę i rozwinąć umiejętności, a także nawiązać kontakty naukowe i współpracę, które w przyszłości mogą zaowocować przygotowaniem wspólnych projektów oraz rozwojem prowadzonych przez nas badań.

30 30 WOKÓŁ NAUKI DR HAB. CEZARY TARACHA Instytut Historii Gorzkie żale w języku Cervantesa Hispaniści z KUL podjęli się tłumaczenia tekstu nabożeństwa Gorzkich żalów. Edycja, opracowana naukowo i wzbogacona o wersję dźwiękową, trafiła do wielu odbiorców świata hiszpańskojęzycznego. Staropolskie nabożeństwo pasyjne W Kościele powszechnym istnieje wiele różnych sposobów przeżywania liturgicznego czasu Wielkiego Postu i kontemplowania Męki Pańskiej. Najbardziej znana i rozpowszechniona jest, bez wątpienia, droga krzyżowa (via crucis), odprawiana we wspólnotach katolickich całego świata. Istnieją jednak również pewne specyficzne, właściwe dla konkretnych kultur czy krajów, formy rozpamiętywania tego zbawczego wydarzenia. W Polsce taki właśnie charakter mają Gorzkie żale. Przypomnijmy, że to piękne nabożeństwo pasyjne powstało w początkach XVIII w., w bardzo trudnym dla naszej ojczyzny okresie dziejowych doświadczeń, wewnętrznych niepokojów oraz ingerencji obcych mocarstw. Twórcą Gorzkich żali był ks. Wawrzyniec Stanisław Benik ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego à Paulo, duszpasterz posługujący pośród ludzi chorych i ubogich przy kościele Świętego Krzyża w Warszawie. W roku 1707 tekst nabożeństwa został wydany drukiem pt. Snopek Mirry z Ogrodu Gethsemańskiego albo żałosne Gorżkiey Męki Syna Bożego [ ] rozpamiętywanie. Od tego czasu Gorzkie żale bardzo szybko rozpowszechniły się na ziemiach Rzeczypospolitej. Przetrwały dziejowe burze, czas zaborów, powstań i wojen, umacniając wiarę i nadzieję Polaków na lepszą przyszłość. Warto w tym miejscu dodać, że to specyficznie polskie nabożeństwo pasyjne zachwycało również przedstawicieli innych narodów. Wiemy, na przykład, że ich szczególnym admiratorem był nuncjusz apostolski w Polsce u progu niepodległości Achille Ratti, późniejszy papież Pius XI. Amargas lamentaciones List gratulacyjny od króla Hiszpanii Filipa VI Z wielu powodów, przede wszystkim językowych i kulturowych, Gorzkie żale pozostają praktycznie nieznane poza Polską i skupiskami polonijnymi, mimo że dokonano ich przekładu na kilka języków (litewski, niemiecki, angielski i francuski). Brak działań promocyjnych spowodował, że nie przyjęły się one w innych krajach katolickich. Mając na uwadze tę właśnie okoliczność oraz wspomnianą już wielką wartość duchową i kulturową nabożeństwa, Katedra Świata Hiszpańskiego przygotowała i zrealizowała projekt pt. Gorzkie żale, skarb polskiej duchowości i kultury, dla papieża Franciszka i świata hiszpańskiego. Głównym celem tego przedsięwzięcia był przekład tekstu nabożeństwa na język Cervantesa i udostępnienie go wraz z zapisem nutowym odbiorcom z Hiszpanii i Ameryki Łacińskiej. Chcieliśmy

31 WOKÓŁ NAUKI 31 Dar dla świata hiszpańskojęzycznego Dr hab. Cezary Taracha z limitowanym wydaniem Amargas lamentaciones darem dla papieży Franciszka i Benedykta XVI również w ten sposób podziękować papieżowi, wywodzącemu się właśnie ze świata hiszpańskiego, za kanonizację Jana Pawła II, który był związany z naszą Alma Mater jako profesor, wykładowca i wychowawca. W realizację i promocję projektu zaangażowanych było wiele osób ze środowisk nauki, kultury i mediów z Polski, Hiszpanii, Chile, Ekwadoru i Kolumbii. Pierwszy etap pracy to przekład nabożeństwa na język hiszpański, dokonany przez dra Pablo de la Fuente i autora niniejszego artykułu. Było to zadanie skomplikowane, wymagające językowej wyobraźni. Mieliśmy wszak do czynienia z tekstem szczególnym: barokowym nabożeństwem pokutnym, wierszowanym, śpiewanym, o charakterze pasyjnym, z poezją religijną. Po wstępnym przekładzie następowała językowa sublimacja. Mając gotowe tłumaczenie, poprosiliśmy grono profesorów KUL o napisanie studiów wprowadzających hiszpańskojęzycznego czytelnika w szeroki kontekst historyczny i kulturowy Gorzkich żalów. Wartość teologiczną nabożeństwa przybliżył ks. dr hab. Adam Rybicki, prof. KUL, walory językowe i literackie dr hab. Henryk Duda, prof. KUL, strukturę muzyczną śp. dr hab. Antoni Zoła, prof. KUL. Dr hab. Irena Rolska, prof. KUL napisała artykuł poświęcony motywom pasyjnym w sztuce polskiej, dr Pablo de la Fuente przedstawił proces przekładu tekstu nabożeństwa na język hiszpański, a ja zająłem się kontekstem historycznym Gorzkich żalów. Wstęp do powstającej książki napisał ówczesny nuncjusz apostolski w Polsce abp Celestino Migliore. Kolejny etap realizacji projektu to nagrania płytowe Amargas lamentaciones, zrealizowane w Polsce oraz Chile. Owocami pracy naszego zespołu są publikacja książkowa pt. Amargas lamentaciones, zawierająca studia naukowe wprowadzające odbiorcę hiszpańskojęzycznego w kontekst historyczny, kulturowy, teologiczny, językowy i muzykologiczny nabożeństwa, oraz 2 płyty kompaktowe z nagraniami Gorzkich żalów po hiszpańsku. Pierwsza z tych płyt to tradycyjne wykonanie nabożeństwa z towarzyszeniem organów, zrealizowane przez znakomity Chór z Viña del Mar w Chile. Płyta druga powstała z myślą o młodym odbiorcy, do którego bardziej przemawia stylistyka i estetyka muzyki współczesnej. Taką właśnie aranżację przygotowali młodzi lubelscy artyści Diana Świder i Piotr Bogutyn. Warto jeszcze dodać, że autorem projektu graficznego książki oraz płyt jest zamojski artysta plastyk Marek Sołowiej. Oprócz znaczącego nagłośnienia projektu w mediach katolickich i świeckich powodem naszej szczególnej satysfakcji jest fakt, że egzemplarze Amargas lamentaciones trafiły do wyjątkowego grona odbiorców. Są wśród nich: papież Franciszek, papież emeryt Benedykt XVI, król Hiszpanii Filip VI, były prezydent Peru Pedro Pablo Kuczynski, kard. Gerhard Müller, arcybiskup Madrytu Antonio María Rouco Varela, arcybiskup Barcelony Juan José Omella. Mając na uwadze znakomitą okazję, jaką dla promocji Gorzkich żalów po hiszpańsku dawały Światowe Dni Młodzieży w Krakowie, a następnie w Panamie, przygotowaliśmy specjalne edycje pt. Gorzkie żale, skarb polskiej duchowości i kultury, dla młodych ze świata hiszpańskiego. Pięć tysięcy pakietów zawierających śpiewnik z tekstem, nutami i akordami oraz płytę kompaktową ze współczesną aranżacją zostało rozdanych uczestnikom SDM z Hiszpanii i Ameryki Łacińskiej w czasie ich pobytu w Polsce. Do Panamy zaś Amargas trafiły w formie pliku pdf za pośrednictwem ambasady tego kraju. W związku z realizacją projektu zarejestrowano również polską ścieżkę dźwiękową w aranżacji dokonanej przez Dianę Świder i Piotra Bogutyna, a wartość tego nagrania została zauważona i doceniona przez media, profesjonalistów i miłośników muzyki. W 2016 r. tygodnik katolicki Gość Niedzielny wydał płytę zawierającą nasze Gorzkie żale w bardzo dużym nakładzie. Warto również podkreślić, że Amargas lamentaciones trafiły do wielu polskich misjonarzy posługujących na terenie Ameryki Łacińskiej. Płyty CD z nagraniami Amargas lamentaciones (wersja tradycyjna Chór z Viña del Mar w Chile oraz wersja uwspółcześniona Diana Świder z zespołem)

32 32 WOKÓŁ NAUKI DR HAB. GRZEGORZ ADAMCZYK, PROF. KUL kierownik Centrum Analiz Społecznych i Ekonomicznych Rynek badawczy w Polsce Po 1989 r. nastąpił w Polsce intensywny rozwój branży usług badawczych. Powstały nowe ośrodki, a dotychczasowe, jak CBOS czy OBOP, uzyskały niezależność. Instytuty badawcze zaczynające swoją działalność po 1989 r. były zakładane albo przez polskich przedsiębiorców (np. PBS, IQS), albo powstawały jako filie firm zagranicznych (np. IPSOS, GfK). Niektóre z polskich firm badawczych z czasem stały się częścią globalnych międzynarodowych korporacji, np. SMG/KRC i Pentor, należące obecnie do tej samej grupy Kantar Insights. Obecnie na polskim rynku działa około 30 instytutów badawczych. W rzeczywistości liczba ta zapewne jest wyższa, gdyż nie obejmuje firm nienależących do Organizacji Firm Badania Opinii i Rynku i/lub nieogłaszających się w Roczniku Polskiego Towarzystwa Badań Rynku i Opinii. Polski rynek badawczy jest obecnie wart około 700 mln zł rocznie taką wartość mają zamawiane badania rynku i opinii publicznej w ciągu roku w ośrodkach badawczych na terenie Polski (PTBRiO 2018). W 2017 r. w badaniach komercyjnych rynku i opinii wzięło udział blisko 12 mln respondentów. Liczba ta z roku na rok systematycznie rośnie z poziomu 8 mln w 2011 r. Dotychczas najczęściej stosowanym sposobem kontaktu z respondentem był wywiad telefoniczny w 2013 r. przebadano tak blisko 3 mln osób. Obecnie technika ta została zdystansowana przez badania online, w których w 2017 r. wzięło udział 6,5 mln osób, czyli blisko 25% więcej niż w 2016 r. Nastąpiło to kosztem liczby wywiadów telefonicznych (-2,7%) i wywiadów bezpośrednich w domach respondentów (-2,2%). Jednocześnie zauważa się spadek liczby badań jakościowych w 2017 r. wzięło w nich udział respondentów, a więc o 38,2% mniej niż w roku poprzednim (PTBRiO 2018). Idea projektu CASiE Rozwój rynku badawczego w Polsce można podzielić na 3 okresy, różniące się pod względem jakości i rodzaju oferowanych usług. Pierwszy to lata 90. XX w., kiedy rynek badań dopiero się tworzył. Drugi etap obejmuje czas od przełomu wieków do światowego kryzysu finansowego, kiedy zaczęły powstawać mniejsze wyspecjalizowane firmy badawcze, a jednocześnie nastąpiła stabilizacja rynku i jego wzrostu na poziomie około Nowa jednostka naukowo-badawcza Decyzją Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod koniec 2017 r. przyznane zostały środki finansowe na utworzenie Centrum Analiz Społecznych i Ekonomicznych w ramach Wydziału Nauk Społecznych. Z dniem 1 III 2018 r. Rektor KUL powołał do życia nową jednostkę naukowo-badawczą, która po roku intensywnych przygotowań oferuje przedsiębiorcom, naukowcom i innym podmiotom pełną paletę badań rynku i opinii publicznej. 11% rocznie (w latach 90. było to 43-79% rocznie) (PTBRiO 2007). Trzecia faza rozwoju rynku badawczego wiąże się z kryzysem finansowym z lat Zmusił on zleceniodawców i wykonawców badań do poszukiwania tańszych metod badawczych niż dotychczas stosowane. Stąd nastąpił szybki rozwój badań z wykorzystaniem internetu, zastąpienie badań PAPI (Paper and Pencil Personal Interview) badaniami CAPI (Computer Assisted Personal Interview) czy zastosowanie automatycznych monitoringów zachowań konsumenckich. Zaczęto łączyć dane z różnych źródeł, na przykład bazy CRM, geomarketingowe, programy lojalnościowe. Na znaczeniu zyskały dane pozyskiwane dzięki rozwojowi nowoczesnych technologii. Śledzenie aktywności w internecie i przemieszczania się właścicieli smartfonów stało się źródłem bogatej wiedzy behawiorystycznej. Obecnie oferowane są rozwiązania badawcze na nieporównywalnie wyższym poziomie, niż miało to miejsce w latach 90. XX w. Nie oznacza to jednak, że wszystkie problemy, istotne również dla środowiska naukowego, zniknęły raz na zawsze. Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na skutki komercjalizacji badań. Po pierwsze, realizacja badań empirycznych na zamówienie oznacza, że relacje pomiędzy badaczem a odbiorcą badań są zdefiniowane według schematu: sprzedawca klient. Mimo że Kodeks ICC/ESOMAR (podający standardy etycznego i profesjonalnego postępowania w branży) określa badacza jako niezależnego eksperta, to nadrzędnym celem komercyjnych instytutów badawczych nie jest poznawanie, ale zarabianie. Stąd badacze-handlowcy koncentrują się przede wszystkim na sprzedawaniu, a nie na jakości i rozwoju metodologii badań. Po drugie, komercjalizacja oznacza presję czasową realizacji badań. Zleceniodawcy maksymalnie skracają proces badawczy, a badacze temu się poddają, chcąc osiągnąć swoje cele sprzedażowe. Z tych samych powodów często realizują jednocześnie kilka projektów. Konsekwencje są oczywiste brak odpowiedniego namysłu nad operacjonalizacją i poprawnością stosowanych narzędzi pomiarowych, nierzadko powielanych z innych badań. Po trzecie, instytuty badawcze funkcjonują tak jak każde inne przedsiębiorstwo w warunkach wolnorynkowych. Oznacza to, że konkurują między sobą i stosują różne strategie mające przekonać potencjalnych klientów, że są lepsze od konkurencji. W konsekwencji oferują niższe ceny (np. kosztem jakości badań terenowych, ograniczania kontroli terenowej), krótsze terminy realizacji itp. Wyżej opisane problemy komercyjnej branży badawczej dotyczą również środowiska naukowego, które często nie posiadając własnej infrastruktury, korzysta z komercyjnych usług badawczych. Jednostki naukowe traktowane są przez instytuty badawcze tak samo jak każdy inny klient, w konsekwencji zleceniodawcy ze środowiska naukowego są narażeni na skutki komercjalizacji badań tak jak inni zleceniodawcy. Dlatego warto dążyć

33 WOKÓŁ NAUKI 33 Zespół CASiE tworzą (od lewej): dr hab. Grzegorz Adamczyk, Jan Gondek, Jakub Grygiel, Anna Lato, dr Mariusz Lisowski, dr Wiktor Razmus i dr Wiesław Talik (fot. Andrey Goleta) do tego, by środowiska naukowe poprzez stworzenie odpowiedniej infrastruktury badawczej mogły: uniezależnić się od konieczności zlecania usług badawczych na zewnątrz; ograniczyć zakres tych usług tylko do realizacji badania w terenie (w wypadku konieczności zlecenia badań na zewnątrz); skutecznie konkurować z instytutami komercyjnymi w realizacji projektów istotnych społecznie; zwiększać dostępność do infrastruktury badawczej pracownikom nauki, zwłaszcza młodym pracownikom i doktorantom, którzy mimo znakomitych pomysłów badawczych nie mogą ich realizować ze względu na ograniczone środki finansowe, niewystarczające na zlecenie badań w komercyjnych instytutach; pomagać uczelniom w realizacji obligatoryjnych badań dotyczących losów absolwentów lub badań lokalnego rynku pracy związanych z tworzeniem nowych kierunków i specjalizacji. Misja CASiE Misją Centrum Analiz Społecznych i Ekonomicznych jest świadczenie wysokiej jakości nowatorskich usług badawczych dla przedsiębiorców, środowiska naukowego i innych podmiotów w oparciu o interdyscyplinarny potencjał naukowy środowiska akademickiego. Stąd w ramach CASiE utworzono 4 jednostki oferujące usługi badawcze i analityczne. Są to: Pracownia Badań Ilościowych Online, Pracownia Badań Ilościowych Bezpośrednich, Pracownia Badań Jakościowych i Pracownia Analiz Danych ze Źródeł Niebadawczych. Szczególny nacisk położony jest na rozwój oferty badań online. Ze względu na upowszechnienie się dostępu do internetu, stosunkowo niskie koszty tego typu badań i możliwość stosowania plików multimedialnych badania online mogą znaleźć powszechniejsze zastosowanie w badaniach naukowych, niż ma to miejsce obecnie. CASiE pracuje nad utworzeniem tzw. paneli badawczych społeczności internautów współpracujących z CASiE, spośród której losowane są próby badawcze. Internauci na etapie rekrutacji wypełniają kwestionariusz ankiety, w którym podają informacje o profilu socjodemograficznym, psychograficznym, podstawowych orientacjach konsumenckich i cechach gospodarstwa domowego. Pozwala to na tworzenie operatów losowania w zależności od potrzeb badawczych, na przykład tylko kobiety, tylko osoby z wykształceniem wyższym itd. W ten sposób w przeciwieństwie do innych badań online próba badawcza jest kontrolowana, a dobór respondentów ma charakter losowy, co jest niezbędnym warunkiem reprezentatywności statystycznej badań. Dotychczas środowiska naukowe nie wykorzystywały w znaczącym zakresie tej metody pozyskiwania danych. Inną specjalizacją CASiE są badania jakościowe realizowane niezależnie od badań ilościowych lub jako element strategii triangulacji metod badawczych. W Centrum prowadzone są badania z wykorzystaniem zogniskowanego wywiadu grupowego (fokusy), indywidualnego wywiadu pogłębionego oraz metody etnograficznej, zdobywającej w ostatnim czasie coraz większą popularność. W niedługim czasie dodatkowym elementem będą badania jakościowe realizowane online. Warto nadmienić, że CASiE dysponuje kompletnym zapleczem infrastrukturalnym do prowadzenia badań jakościowych własną w pełni wyposażoną salą fokusową, salami do prowadzenia indywidualnych wywiadów pogłębionych, jak również sprzętem do prowadzenia badań jakościowych w terenie. Oferta CASiE CASiE, realizując swoją misję, oferuje usługi badawcze i analityczne skierowane zasadniczo do 3 grup odbiorców. Są to: przedsiębiorstwa, środowiska naukowe i inne podmioty, zwłaszcza jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe, działy HR, instytucje potrzebujące badań ewaluacyjnych. Przedsiębiorstwom CASiE oferuje badania motywacji i postaw konsumentów, ich zachowań nabywczych i zwyczajów konsumpcji, badania segmentacyjne, badania wizerunku marki, satysfakcji klienta, cykliczne badania kondycji marki i skuteczności kampanii reklamowych. Do środowiska naukowego skierowana jest oferta badań ilościowych, jakościowych oraz eksperymentalnych. Dodatkowo CASiE oferuje nie tylko całościową realizację projektów badawczych, ale również różnego rodzaju usługi analityczne, między innymi tworzenie narzędzi pomiarowych (np. kwestionariusz, scenariusz) i zbiorów danych, analizy statystyczne, jakościowe analizy danych. Szczegółowo z ofertą CASiE można zapoznać się na stronie Twórcy i pracownicy CASiE mają nadzieję, że nowa jednostka naukowo-badawcza KUL pozwoli istotnie wzmocnić potencjał Uniwersytetu, zwłaszcza w obszarze badawczym.

34 34 WOKÓŁ NAUKI PROF. DR HAB. TERESA PASZKOWSKA Instytut Teologii Duchowości W spółczesnemu człowiekowi oferuje się wiele typów odnów, gwarantujących poprawę zdrowia, urody czy samopoczucia. Mają one charakter zabiegów powtarzanych. Kościół zaś oferuje swoim członkom pełną odnowę osobową o charakterze permanentnym, zmiennym w odniesieniu do zakresów i celów szczegółowych na różnych jej etapach. Całościowy zakres formacji tak rozumianej sugeruje kruchość formy człowieczeństwa i jej podatność na różnorakie deformacje, którym trzeba wciąż się przeciwstawiać. Dla rozeznania tego, co ma być wyrugowane, a co rozwijane, konieczne jest odniesienie do skonkretyzowanej osobowej normy. Tę bezdyskusyjną normę (K. Rahner: Absolutum Concretissimum) znajduje Kościół w Osobie Syna Bożego, którego sposób życia w realiach historycznych (nie mitycznych) stanowi wzorzec dla każdego ucznia. Tak ujęta wizja formacji eklezjalnej potrzebuje zatem uściśleń w odniesieniu do ujęcia jej istoty i zasadniczego celu, stosowanych środków i wymiernych efektów, a także uwarunkowań, które znacząco wpływają na tempo i rezultaty wysiłków ze strony formatorów i formowanych. Istota procesu formacji, wymiary i etapy W antropologii teologicznej charakterystycznym punktem jest początek nowego życia idealny stan człowieczeństwa, tożsamy ze świętością. Ochrzczony rozpoczyna życie jako święty w niezaburzonej relacji z Bogiem, źródłem Życia, jest też obdarowany praktycznym uposażeniem (chrzcielny kapitał początkowy), tzn. cnotami teologalnymi (duchowe sprawności: wiara, nadzieja, miłość) oraz darami Ducha Świętego, co pomaga ten pierwotny stan ustrzec lub go odzyskiwać. Pozostałe sakramenty, do których chrzest daje dostęp, z właściwymi sobie dynamizmami służą pobudzaniu i ochronie wzrostu duchowego. Znaczy to, że formowanie postaw wewnątrzeklezjalnych i ogólnospołecznych chrześcijanina realizuje się nie tylko według ludzkich strategii wychowawczych, ale również z wykorzystaniem źródeł inspirujących ducha ludzkiego w kierunku sursum (w górę) i ad altum (na głębię). To ujawnia, że fundamentem dla formacji eklezjalnej staje się paradoksalnie wymiar wertykalny (pionowy). W tym można upatrywać specyfikę tej formacji, nieporównywalnej do innych formacji, typu: biznesowego, dyplomatycznego, ideologicznego. Formacja eklezjalna permanentna odnowa osobowa Pojęcie formacja eklezjalna stosuje się do złożonego procesu, który obejmuje wszystkie wymiary i aspekty życia chrześcijanina, poddając je ustawicznej trans-formacji w kierunku optymalnej odnowy. Złożoność formacji prowadzonej przez Kościół odsłania się w logice porządku zstępującego: formacja duchowa (logos Ewangelii), formacja kulturowa (wymiar ludzki i społeczny), formacja do określonych posłannictw w Kościele i świecie. Niezależnie od tego, do jakiego stanu życia przynależy formowany laikat, prezbiterzy, osoby konsekrowane ta logika pozwala dostrzec sens i cel wysiłku formacyjnego, mającego charakter stały i nigdy nieukończony. A jeśli wymiar wertykalny dominuje nad wymiarem horyzontalnym (poziomym), należy się spodziewać, że obok uchwytnych zewnętrznie efektów procesu formacyjnego zachodzą też naturalnie nieuchwytne skutki. Są to chrystoformizacja mistyczna transformacja osoby ludzkiej upodabniająca do Chrystusa, a także osobowość sakramentalna nieobecna w normach psychologicznych. Formacja eklezjalna nakłada się na naturalny proces rozwoju osoby i społeczny proces jej wychowania, wnosząc pełny obraz osoby (znormalizowany w Osobie Syna), do którego odnoszą się formowani i formatorzy. Ma ona zawsze ukierunkowanie do (kapłaństwa, małżeństwa, konsekracji, modlitwy, apostolstwa itd.), a realizuje się przez (pouczenie, praktyki, wierność, sprawności, dojrzewanie uczuć itd.). Metodycznie proces ten można sprowadzić do odpowiedniej informacji, oglądu osobowych wzorców i stopniowej interioryzacji wskazań w osobistym doświadczeniu. Nadzieje z tym wiązane opierają się na uzasadnionym założeniu, że człowiek może rozwijać swój potencjał, szukając wysokiej formy człowieczeństwa. Teologia wskazuje też, że dar istnienia przyjmuje człowiek od Boga jako życie już uformowane, wstępnie upostaciowione i podatne na dalszy rozwój. Oddziaływanie formatorów ma charakter pomocniczy (inspirująco-korygujący) i zawsze służebny wobec formowanego. Można je sprowadzić do właściwego diagnozowania potencjału, dynamizowania i wzmacniania zainteresowań, wspierania w sytuacjach kryzysów i konfliktów, przysposabiania do autonomii i dojrzałości społecznej. Ich rola jest ambiwalentna, wyraźnie zmniejsza się w sytuacji dojrzałości formowanego. Wówczas nowe inspiracje i decyzje korekcyjne sytuują się wprost w relacji formowany Osoba Ikona, autorytet Chrystusa zaczyna oddziaływać bezpośrednio, realnie i skutecznie. Doświadczenie miłości Bożej tworzy fakty i zmienia życie człowieka (Spe salvi, nr 2). Stąd w formacji eklezjalnej zdecydowanie uwzględnia się człowiecze pragnienie Boga (capax Dei) i przyznaje mu priorytet pośród innych pragnień. Celem jest tu formacja integralna, obejmująca w osobie ludzkiej także wymiar tajemnicy (nadprzyrodzony). Nie można tego mylić z integracją formalną osobowości i różnorakich sprawności osoby, które czynią ją wartościową społecznie. Pełna formacja osoby ludzkiej obejmuje dziedzinę fizyczną, moralną, intelektualną i duchową (Potissimum institutioni, nr 34), co nie znaczy, że przechodzi się ewolucyjnie od tego, co ludzkie, do tego, co chrześcijańskie, aż po duchowe (mistyczne relacje z Bogiem, ponadkonfesyjne). Proces rozpięty w czasie wchodzi w etapy: początkowy, pogłębiony i permanentny. W logice Objawienia transformacja osoby ma kierunek odgórny. To duch daje formę temu, co niższe (także ciału zdeformowanemu chorobą, kalectwem czy wiekiem); duch nadaje kształt myślom, słowom, czynom osoby. Termin duch oznacza tchnienie Boże stwórcze

35 WOKÓŁ NAUKI 35 wyposażenie każdego człowieka, jak również Ducha, który finalizując dzieło Odkupienia, dokonuje swoistej re-formacji grzeszników przez odrodzenie ich w Chrystusie. Kościół w stosunku do wierzących pozostaje troskliwą Matką uczącą nas mówić językiem wiary (Lumen fidei, nr 38) i rozumieć jej tajemnice, eksponując przy tym wyjątkową godność człowieka. Pośród bytów niebiańskich i ziemskich jest on jedynym, któremu Bóg oferuje usynowienie. Wszystkie inne stworzenia zaistniały w trybie rozkazującym, on zaś został stworzony w trybie miłości nieodmienialnym według naszych koniugacji która jest miłością Trójcy ku nam (J.M. Garrigues, Bóg, w którym nie ma idei zła. Wolność człowieka w sercu Boga). Z tego powodu nie można dopuścić do tego, aby ktoś zadowolił się czymś małym (Evangelii gaudium, nr 160). Dynamizm inicjujący formację osobową w Kościele płynie z wysoka, jakby uderzenie gwałtownego wiatru (Dz 2, 2), które porusza i wprawia w obrót wszystko, co ma wymiar ludzki (naturalny, codzienny). Równocześnie podnosi wszystko, co grawituje na sposób ziemski, wpisane w płaszczyznę horyzontalną. Nawet formacja podjęta przez Jezusa wobec uczniów wymagała tego dopełnienia, które przychodzi z Duchem. Wydaje się, że z pewnym uproszczeniem można to zobrazować za pomocą schematu: TYPOWA AKTYWNOŚĆ PASTORALNA: ewangelizacja, caritas, celebracje liturgiczne, duchowe towarzyszenie itd. FORMACJA DUCHOWA chrześcijańska KULTUROWA społeczna LUDZKA indywidualna POWINNOŚCI WYNIKŁE Z PROFESJI rad ewangelicznych: czystość, ubóstwo, posłuszeństwo, życie wspólnotowe itd. POSŁANNICTWA CHARYZMATYCZNO- -ETATOWE: katechety, pielęgniarza, kucharza, ogrodnika, profesora itd. W tej logice formacja duchowa (wymiar wertykalny) dynamizuje formację kulturową (normy życia społecznego, edukacja, uwrażliwianie na dobro i piękno), bazującą na naturalnym wyposażeniu człowieka (potencjał genetyczny, kondycja dzieciństwa, młodości, dorosłości, starości). Kościół nieustępliwie głosi, że ciało ludzkie jest także przeniknięte całą rzeczywistością osoby: godnością osoby (Jan Paweł II, audiencja 4 II 1981). Tą logiką i dynamiką nasyca duchowo dzieje ludzkie. Kościół kroczy razem z całą ludzkością (Gaudium et spes, nr 40), będąc od 2 tysiącleci faktem na globie ziemskim. Istnieje więc w świecie swoista eklezjosfera (É. Poulat, L Église c est un monde. L Ecclésiosphère), w której wszystko odnosi się do faktu Chrystusa w świecie działającego (historycznie i teraz mistycznie) z tym zamiarem, by człowiek nie został uwięziony w horyzontalizmie. Niebezpieczeństwo, że człowiek zaloguje się tylko w doczesności, jest bardzo realne. Znamienne utrudnienia To, co zmusza do stałej pracy nad człowiekiem, można sprowadzić do 2 zasadniczych elementów: odwieczne mysterium iniquitatis i grzech jako stan faktyczny; mentalność i priorytety obyczajowe danego czasu. Grzech pozostaje rzeczywistością empiryczną i zarazem mroczną tajemnicą, nierozwiązywalną w ramach postępu naukowego. Pominięcie go milczeniem niczego nie zmienia, dowodzi raczej nieporadności ludzkiej. Diagnoza św. Pawła pozostaje aktualna: każde usta muszą zamilknąć i cały świat musi się uznać winnym wobec Boga (Rz 3,19). W świetle Objawienia istotę grzechu upatrujemy w naruszeniu (zerwaniu, osłabieniu, narażeniu) tej duchowej relacji, która została ustanowiona między stworzeniami osobowymi i Osobami Boskimi. Trwały status nadał tej relacji Bóg, regulując ją dla grzeszników także normami Prawa, pouczeniami proroków i ostatecznie Słowem Wcielonym. Pojęcie grzechu odnosi się do stanu faktycznego lub intencjonalnego (myślą, mową, czynem, zaniedbaniem), który świadomie i dobrowolnie dewaluuje relację miłości, wierności i odpowiedzialności. Ekonomia obciążenia grzechem zdecydowanie utrudnia człowiekowi funkcjonowanie i rozwój. Nowa ekonomia wzlotu zainicjowana w Nowym Adamie (Rz 5,12-19) jest ofertą Kościoła adresowaną do kolejnych pokoleń. Jasna świadomość grzechu przyczynia się do trzeźwego myślenia (2Tm 1,7) i obrania strategii oporu przeciw grzechowi (Hbr 12,4). Z tego powodu Kościół nie oferuje nikomu formacji jedynie teoretycznej, wymaga ona kontaktu mistrza z uczniem, kroczenia ramię przy ramieniu, w zaufaniu i nadziei (Młode wino, nowe bukłaki, nr 16). Obecne czasy charakteryzuje hipertrofia tego, co funkcjonalne, nad tym, co esencjonalne (S. Palumbieri). W tak zdeformowanej przestrzeni antropologicznej człowiek karłowacieje, zadowalając się stanem, który Goethe (Pausi 2,2) określił jako homunculus (człowieczek). Antropologia zakorzeniona w kulturowym nihilizmie, niezależnie od tego, czy jest sprowadzona do fizjologizmu, psychologizmu czy do socjologizmu, staje się nauką o pewnych ssakach, którym wyprostowana postawa»uderzyła do głowy«(v.e. Frankl). Sens i normy życia można tu łatwo podważyć, ośmieszyć, odrzucić, co jest szczególnie groźne dla ludzi młodych wchodzących w życie.

36 36 WOKÓŁ NAUKI Amputowanie osobie ludzkiej właściwego jej ontycznego transcendowania (tego, co horyzontalne) przytłacza ducha i pozbawia go żywotności (acedia). Dlatego Kościół nie przestaje inspirować do tworzenia kultury jako osobowej przestrzeni życia. Cywilizacja techniczna zasadza się na [ ] przedmiotach wytwarzanych przez siebie i nimi mierzy wartość ludzkiego życia, podczas gdy kultura ożywia nadzieję na coś nieskończenie większego. Wyrasta z marzenia o Przyszłości, pod którą uprawiamy w sobie samych ziemię w dialogu z innymi oraz z Bogiem (S. Grygiel). H.U. von Balthasar dopowiada: Osobowa głębia jednostki ma swoje środowisko w»tym, co wieczne«. Każda kultura, każda społeczność, każda cywilizacja, która tego nie uznaje, jest dla człowieka zagrożeniem. Dzisiaj optymizm postępu, celebrowany przez cywilizację technicystyczną, dlatego jest tak hałaśliwy, bo musi zakrzyczeć agonalne wołanie pognębionej osoby (De l intégration. Aspects d une théologie et Histoire). Formatorzy eklezjalni potrzebują logiki tej odwiecznej perspektywy, zwłaszcza w sytuacji obecnych kryzysów. Praktyki usprawniające osobowość i duchowość Tradycja wychowawcza Kościoła obejmuje elementy normatywne (hierarchia praw i powinności), element naśladownictwa wzorów osobowych, systematyczne wdrażanie w praktyki dla nabycia określonych sprawności (umysłu, uczuć, zachowań i działań). Znaczącą rolę grają tu autorytety, oparte na miłości, która nie przyzwala na wszystko (aimer sans tout permettre), ale poświęca wiele uwagi. Horyzontalny wir życia wciąga wielu, deformując myślenie i relacje. Nie wystarczy jednak poddać formowanych wirowi praktyk, trzeba ich osobowo wprowadzać w ducha i sens. Bezduszne powtarzanie czynności i sytuacji nie da rezultatów ani w rodzinach chrześcijańskich, ani w instytutach życia konsekrowanego, ani we wspólnotach przygotowujących alumnów do święceń kapłańskich. Stopniowo duchem Chrystusowym (Rz 8,9) trzeba nasączyć zwykłą codzienność i całą osobowość do tego stopnia, by przejawiały ruch ducha ludzkiego w górę (por. Flp 3,13-14). Sfery niebieskie śpiewają, lecz my słyszymy tylko siebie i hałas naszych spraw. Coraz więcej szczelin ducha, przez które moglibyśmy usłyszeć, zamyka się w nas (H.U. von Balthasar, Serce świata). W tych okolicznościach oferta formacyjna Kościoła przynosi sprawdzone praktyki: silentium (cisza i milczenie), ascezę, czytanie duchowe, posługę stałych spowiedników, normy Dekalogu, atmosferę gorliwości i wdrażanie w postawę służby. Spodziewane rezultaty Podczas gdy psychologia wskazuje na determinizmy psychospołeczne, w formacji eklezjalnej akcentuje się, że los osoby jest zdeterminowany nade wszystko przez ów zaród wieczności, który w sobie nosi (Gaudium et spes, nr 18). To pozwala z ewangelicznym optymizmem spoglądać na formowanych, ponieważ w logice wiary człowieka determinuje nie to, co w życiu przeszedł lub odziedziczył, ale to, do czego jest przez Boga powołany (pełnia życia)! Ta wizja pomaga podnosić upadłych i porywać tych, którzy pragną życie wpisać w jakąś wielką sprawę (Evangelii gaudium, nr 85). Oczekuje się przy tym wymiernych efektów, jak: solidnie uformowane postawy, zwłaszcza permanentna postawa ucznia, ukształtowany charakter, relacje braterskie, duchowość dziecięctwa wszystko na podłożu radykalizmu i optymizmu ewangelicznego, pozwalającego utrzymać młodość ducha niezależnie od wieku. Powołani przez Boga nie do wegetacji, nie do minimalistycznego przeżywania na granicy tego, co dozwolone (K. Lachmanová, Dwa oblicza lenistwa), stopniowo odkrywamy, że odnawiamy się, gdy umiemy więcej od Niego przyjmować (tamże). Zachodzi różnica między dojrzewaniem wynikającym z przyrodzonych zdolności ludzkiej duszy a dojrzałością prawdziwie chrześcijańską, która obejmuje rozwój życia w Duchu, dojrzewanie wiary, nadziei i miłości [ ] rozrasta się na wszystkie obszary ludzkiej egzystencji, także zewnętrzne i społeczne (Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego). Budując na tej skale, nie gra się o własny los kostkami hipotezy (J. Ratzinger, Obrazy nadziei), nie uznaje kanonów nauk humanistycznych za nową ewangelię (Raport o stanie wiary, 2005). Siłę dążeń przyziemnych (Flp 3,19) niwelują powroty do Chrystusa, człowieka ostatecznego (ό ἔσχατος Ἀδὰμ, 1Kor 15,45), który swym duchem ożywiającym wprowadza w przyszłość podniesioną ponad horyzont. Proste być człowiekiem nie wystarczy, chodzi o bycie człowieka z Bogiem. Formacja eklezjalna w odniesieniu do wszystkich osób należących do Kościoła jest tematem najnowszej publikacji prof. dr hab. Teresy Paszkowskiej (fot. Małgorzata Kobiałka-Szkutnik)

37 WOKÓŁ NAUKI 37 Memorial Lectures Laureaci Nagrody im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia ks. prof. Józef Krukowski i Marek Jurek (fot. Ewa Kamińska) DR AGNIESZKA ROMANKO Instytut Prawa Kanonicznego Uhonorowani przez SAWP W tym roku Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa po raz drugi przyznało nagrody i medale imienia Stefana Wyszyńskiego. S towarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa KUL we współpracy z Katedrą Kościelnego Prawa Publicznego i Konstytucyjnego zorganizowało w dniu 12 I 2019 r. konferencję naukową pod patronatem honorowym rzecznika praw dziecka Mikołaja Pawlaka pt. Dziecko w prawie kanonicznym i polskim. Konferencję otworzył jej pomysłodawca ks. dr hab. Mirosław Sitarz, prof. KUL, kierownik Katedry Kościelnego Prawa Publicznego i Konstytucyjnego oraz przewodniczący SAWP KUL. Przypomniał słowa Czcigodnego Sługi Bożego Stefana kard. Wyszyńskiego, który mówił: Nowa Polska nie może być Polską bez dzieci Bożych, Polską niepłodnych lub mordujących życie matek! Obyście nie poddali się wygodnictwu, egoizmowi i wrogości życia!. Prelegenci z kraju i zagranicy: ks. prof. M. Sitarz, ks. dr Krzysztof Nykiel, dr Agnieszka Romanko, o. prof. dr hab. Zbigniew Suchecki, dr hab. Waldemar Bednaruk, prof. KUL, rzecznik praw dziecka Mikołaj Pawlak, sędzia Edyta Birut, dr Małgorzata Makarska i Krzysztof Kasprzak podkreślili znaczenie dobra dziecka i ochrony jego życia zarówno w porządku kościelnym, jak i państwowym. Decyzją Zarządu SAWP KUL Nagrodę im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia za 2018 r. za wybitne osiągnięcia mające na celu szerzenie zasad katolickich zgodnie z dewizą KUL Deo et Patriae otrzymali: Viktor Orbán (premier Węgier; wręczenie nagrody nastąpi podczas jego wizyty w Polsce), Marek Jurek (poseł Parlamentu Europejskiego) laudację wygłosił dr Paweł Milcarek i ks. prof. dr hab. Józef Krukowski (honorowy przewodniczący SAWP KUL) laudację wygłosił ks. prof. M. Sitarz. Medalem Stefan Kardynał Wyszyński Nauczyciel praw Bożych za znaczące wspieranie realizacji zadań statutowych Stowarzyszenia zostali wyróżnieni: bp Ryszard Karpiński, ks. inf. dr Ireneusz Skubiś, ks. dr Krzysztof Nykiel, o. prof. Zbigniew Suchecki, dr hab. Przemysław Czarnek, Zbigniew Tracichleb, prof. Waldemar Bednaruk, Arkadiusz Jaworowski oraz dr Maciej Mitera. W maju Wydział Filozofii organizuje tegoroczną edycję Memorial Lectures. STANISŁAW KAMIŃSKI MEMORIAL LECTURES odbędą się w dniach maja, a ich gościem będzie prof. Kevin Mulligan (Università della Svizzera italiana). Tytuł jego wykładów brzmi Foolishness an anatomy of cognitive vice. Wykłady w ramach KAROL WOJTYŁA MEMORIAL LEC- TURES w dniach maja wygłosi prof. Martin Cajthaml (Palacký University Olomouc). Ich tematem będzie Value and Morality in the Philosophy of Dietrich von Hildebrand. Religion, Science, and Ethics: Catholic Perspectives to tytuł wykładów prof. Brendana Sweetmana (Rockhurst University) w ramach JACEK WORONIECKI MEMORIAL LECTU- RES, które odbędą się w dniach maja. Szczegółowe informacje na fot.unsplash.com

38 38 WOKÓŁ NAUKI KS. DR HAB. TADEUSZ GACIA, PROF. KUL dyrektor Instytutu Studiów Klasycznych i Orientalnych Wenancjusz Fortunat po polsku Twórczość znakomitego poety, tworzącego u schyłku starożytności, znana jest nieco polskiemu odbiorcy za sprawą jego hymnów wykorzystywanych w liturgii do dziś. Znaczącą zaś część spuścizny literackiej Wenancjusza Fortunata pozwoli poznać nowe wydanie tłumaczenia jego 107 utworów poetyckich. Poeta i duchowny Wenancjusz Fortunat (Venantius Honoratus Clementianus Fortunatus) urodził się między rokiem 530 a 540 w Duplavilis (obecnie Valdobiaddene), w pobliżu dzisiejszego Treviso, w Italii pod rządami Ostrogotów. W jego życiu wielkie znaczenie odegrały studia w Rawennie, którą opuścił na zawsze pod koniec lata albo jesienią 565 r., udając się do Galii, a więc na tereny państwa Franków. Galia pod rządami Merowingów u schyłku VI stulecia była krajem o bardzo prostej kulturze literackiej, ale królowie, arystokracja i biskupi cenili sobie nadal prestiż rzymskiej cywilizacji. W szerokim sensie był to więc obszar oddziaływania Latinitas, choć od jej głównych centrów coraz dalszy. Powodem wyjazdu Fortunata do Galii miało być odbycie pielgrzymki do grobu św. Marcina w Tours, w podzięce za nagłe wyleczenie z choroby oczu, choć rzeczywiste powody tego wyjazdu mogły być różne. W biografii Fortunata bardzo znaczącą datą jest rok 567. Poeta przybył wtedy do Poitiers, gdzie zatrzymał się na prośbę Radegundy, byłej żona króla Chlotara I, przebywającej w ufundowanym przez siebie przynajmniej 10 lat wcześniej klasztorze. Tu powstało najwięcej utworów Fortunata i ten okres zaowocował w jego życiu nawiązaniem wielu znajomości. Do kręgu przyjaciół poety należeli między innymi: Leoncjusz, biskup Bordeaux, Feliks, biskup Nantes oraz Grzegorz, biskup Tours. Korespondencja poetycka z nimi i z wieloma innymi osobistościami stanowi znaczącą część twórczości Fortunata. Największe dzieła stworzył on w ciągu 9 lat, między rokiem 567 a 576. Później Wenancjusz Fortunat fragment obrazu z około 1100 r. (fot. commons.wikipedia.org) powracał do twórczości poetyckiej już raczej okazjonalnie. Około r. Fortunat przyjął święcenia kapłańskie. Część jego poezji została opublikowana jeszcze przed tym wydarzeniem, 9 spośród 11 ksiąg wydał w latach , a 2 księgi ukazały się już po jego śmierci. Jeszcze przed końcem VI w. Wenancjusz Fortunat został biskupem Poitiers. Zmarł niedługo po wyborze na tę stolicę, tuż po 600 r. i został pochowany w bazylice św. Hilarego w tym mieście. Dzieła Twórczości poetyckiej Wenancjusza Fortunata wydawcy dawali tytuły Miscellanea lub Carmina. Łącznie stanowi ją 250 utworów poetyckich o charakterze lirycznym, rozmaitej długości. Zdecydowana większość tych utworów, mianowicie 237, została napisana dystychem elegijnym. Inne miary metryczne Fortunat stosował bardzo rzadko. Oddzielnie należy wymienić poemat Vita sancti Martini epos w 4 księgach, liczący 2303 heksametry. Fortunat jest także autorem napisanych prozą żywotów świętych, wśród nich św. Radegundy. Wśród jego utworów lirycznych spotykamy różne gatunki charakterystyczne dla poezji okolicznościowej: epitalamia, epitafia, enkomia, wiersze konsolacyjne, opisowe, hodoeporikony, także wiersze o charakterze dydaktycznym i hymny. Gatunki te u niego łączą się ze sobą i jakby wzajemnie na siebie nakładają. Specjalne miejsce zajmują w jego poezji hymny o tematyce teologicznej, którymi od bardzo dawna interesowała się liturgia rzymska. Recepcja twórczości Wenancjusz Fortunat cieszył się wielkim uznaniem przez całe średniowiecze, a także w epoce późniejszej. Najstarsza edycja jego pism została wydana w Wenecji w 1578 r., kolejna zaś na początku XVII w. Prawie 200 lat później w Rzymie ukazało się następne wydanie całości jego dorobku, z którego kilkadziesiąt lat później korzystał J.P. Migne, zamieszczając jego pisma w 88. tomie Patrologia Latina. W Monumenta Germaniae Historica twórczość Fortunata została podzielona na poezję i utwory prozaiczne. Z kolei z tego wydania korzystał Ch. Nisard, francuski filolog i historyk literatury, który w 1887 r. dokonał pierwszego przekładu poezji Fortunata na język francuski, dając mu tytuł Poésies mêleés. Pomimo tych edycji zainteresowanie postacią Fortunata zmalało w pracach filologicznych w drugiej połowie XIX w. i na początku XX w. Czas, w którym żył, i lata

39 WOKÓŁ NAUKI 39 następne zaczęto nazywać ciemnym wiekiem saeculum obscurum. Jednak w stuleciu XX i w czasie nam najbliższym uczeni opublikowali prawie 300 książek i artykułów na temat Fortunata, z czego prawie dwie trzecie wyszło w ciągu ostatnich 30 lat. O odrodzeniu studiów nad Fortunatem świadczy także kilka konferencji i sympozjów poświęconych poecie, zorganizowanych w ostatnich latach w miejscach, które wiążą się z jego życiem. Wśród najnowszych przekładów poezji Fortunata chronologicznie pierwsze miejsce ma edycja w języku francuskim: Venance Fortunat, Poèmes (t. I III, texte établi et traduit par M. Reydellet, deuxième tirage, Les Belles Lettres, Paris ). Są to, poprzedzone wstępem i opatrzone objaśnieniami, 3 tomy poezji; autorem wstępu do tomu 4., zawierającego przekład Vita sancti Martini, jest S. Quesnel. W Rzymie na początku XXI w. ukazał się przekład poezji na język włoski, opracowany przez S. Di Brazano, a w Neapolu przekład Vita sancti Martini pióra S. Tamburriego. Świat języka angielskiego zawdzięcza studia nad Fortunatem i wydanie jego poezji amerykańskiemu filologowi z Wydziału Studiów Klasycznych na Wesleyan University. W 2009 r. M. Roberts wydał monografię The Humblest Sparrow: The Poetry of Venantius Fortunatus, w której podzielił poezję Fortunata tematyczne na 3 grupy: laudacyjną, hagiograficzną i osobistą. Osiągnięciem zaś, które ujrzało światło dzienne zaledwie półtora roku temu, jest obejmujący przeszło 900 stronic, dokonany także przez M. Robertsa, przekład całej poezji Fortunata z wyłączeniem poematu o św. Marcinie. Polskie tłumaczenie Książka Wenancjusza Fortunata Poezje (wybór), wydana w Towarzystwie Naukowym KUL w grudniu 2018 r. w serii Źródła i Monografie, licząca 290 stron, to przekład 107 utworów poety. Jest to wybór reprezentatywny, ponieważ przetłumaczone przeze mnie wiersze pochodzą ze wszystkich 11 ksiąg Carmina oraz z Appendix carminum i reprezentują całe spektrum genologiczne. Wydanie dwujęzyczne (oryginalną wersję wierszy przytaczam według krytycznej edycji M. Reydelleta) pozwala śledzić dokładnie bieg myśli autora oryginału i zestawiać go z polskim przekładem, co trudno ukryć dla tłumacza jest bardzo zobowiązujące. Obecny przekład wyboru poezji Fortunata poprzedziłem przed kilku laty wydaniem książki Vernalia tempora mundo. Wenancjusz Fortunat i jego poezje liryczne (Lublin 2014). Metrum elegijne, w którym została napisana większość utworów Fortunata, jest trudno naśladować w języku polskim ze względu na właściwości naszego akcentu wyrazowego. W ekwimetrycznym tłumaczeniu poezji łacińskiej na polski system wersyfikacyjny nie ma odpowiednika. Przekładając dystych elegijny, po bardzo wielu próbach, zastosowałem połączenie trzynastozgłoskowca z jedenastozgłoskowcem. Choć są to 2 naturalne polskie wiersze (przykłady to Mickiewiczowskie: Litwo, ojczyzna moja, ty jesteś jak zdrowie oraz Ktokolwiek będziesz w nowogródzkiej stronie ), to jednak w poezji polskiej ich połączenie w takim układzie nigdy nie występuje. Połączenie takie oddaje jednak nierówność długości heksametru i pentametru, a poza nielicznymi przypadkami pozwala zmieścić w tak skomponowanych 2 wersach treść każdego dystychu, tak aby nie trzeba było rezygnować z ważnych słów czy znaczeń, które inaczej nie zmieściłyby się w wersie. Do zastosowania tego sposobu przekładania metrum elegijnego ośmieliły mnie 2 przykłady translatorskie. Anna Kamieńska tak właśnie tłumaczyła poezję Hozjusza, zaś Aleksander Mikołajczyk Remedia amoris Owidiusza, z tym że jego przekład w odróżnieniu od Kamieńskiej jest rymowany. Choć Wenancjusz Fortunat na gruncie polskim jest prawie nieznany, to kilka jego utworów wciąż żyje dzięki liturgii. Bezsprzecznie należą do nich: hymn Pange, lingua, gloriosi praelium certaminis (Carm. II 2; znany w przekładzie brewiarzowym jako Sław języku bój chwalebny, a zwłaszcza pochodzący z niego fragment od słów Crux fidelis), następnie Vexilla regis prodeunt (Carm. II 6; w przekładzie brewiarzowym Sztandary Króla się wznoszą, a w wersji ludowej Króla wznoszą się znamiona) i Tempora florigero rutilo distincta sereno (Carm. III 9, którego fragment od słów Salve, festa dies był wielkanocnym hymnem procesyjnym aż do ostatniej reformy soborowej). Centralnym tematem dwóch pierwszych hymnów jest krzyż, trzeci stanowi połączenie ekfrazy poetyckiej, enkomium i hymnu paschalnego. Temat, który poeta w nich podjął, i ich wyjątkowe walory literackie sprawiły, że Kościół rzymski włączył je do swojej liturgii. Gdy setki lat temu Fortunat brał do ręki pióro, by te hymny pisać, z pewnością nie przeszło mu przez myśl, że tworzy coś wiekopomnego. Epigon i prekursor Wenancjusz Fortunat bywa nazywany ostatnim poetą starożytności. Z jednej strony reprezentuje on ostatni okres literackiej kultury antycznej, ale będąc ostatnim poetą, stoi zarazem jakby na moście pomiędzy jedną a drugą epoką, w momencie przejścia od społeczeństwa późnoantycznego do średniowiecznego, w nowej historycznej chwili, w której rzymskość niepostrzeżenie przechodziła w inną kulturę, ciągłe jednak w kulturze rzymskiej zakorzenioną. Łacińskie średniowiecze, u którego progu stoi Fortunat, E.R. Curtius nazwał starą, rozpadającą się drogą rzymską prowadzącą ze starożytności do świata nowożytnego. Na tej drodze narodziła się świadomość europejska i nowa jedność kulturowa, nazwana potem Christianitas. Poezja Wenancjusza Fortunata zapowiada piękno średniowiecza. Ku czci krzyża świętego fragment hymnu Pange, lingua, gloriosi praelium certaminis, znany dotychczas w XVI-wiecznym tłumaczeniu o incipicie Krzyżu święty, nade wszystko Krzyżu wierny i szlachetny, jedno spośród wszystkich drzew, w żadnym lesie nie wyrosły takie liście, owoc, kwiat, słodkie drzewo, słodkie gwoździe, słodki ciężar nosić chcesz. Schyl konary, drzewo wzniosłe, członkom spiętym ulżyć racz, niechaj zmięknie twardość owa, którą kiedyś dał ci ród, ciało Króla niebieskiego po mięciutkim spuśćże pniu. Tyś jedyne było godne okup ziemi nosić tej i jak żeglarz do przystani ten rozbity przywieźć świat, ciebie krew obmyła święta, co z Baranka spływa ran.

40 40 UCZELNI CZAS MINIONY DR MARZENA KRUPA redaktor naczelna Nowy budynek frontowy 45 lat temu wiosną 1974 r. odbyły się uroczystości związane z budową nowoczesnego skrzydła frontowego KUL. Przypominając to wydarzenie, warto choćby fragmentarycznie zajrzeć w historię najstarszego i przez dziesięciolecia jedynego gmachu naszego Uniwersytetu. Dominikański klasztor koszary świętokrzyskie Dominikanie obserwanci, po uzyskaniu zgody biskupa krakowskiego Jana Małachowskiego na założenie klasztoru przy zlokalizowanym pod Lublinem kościele Świętego Krzyża, osiedlili się tu w 1697 r. W 1710 r. otrzymali zgodę królewską na budowę konwentu, co poświadcza, zachowany w Archiwum Prowincji Dominikanów w Krakowie, dokument: August II, król Polski obdarza gruntem przeległym kościołowi św. Krzyża za murami miasta Lublina OO. Dominikanów Obserwantów sprowadzonych i fundowanych przy tymże kościele, a to na wybudowanie klasztoru. Malborg 13 VI Klasztor nie pozostał jednak długo w posiadaniu bertrandystów, jak nazywano dominikanów obserwantów od nazwiska patrona ich kongregacji na ziemiach polskich św. Ludwika Bertranda. W 1800 r. uległ likwidacji w wyniku józefińskiej kasaty zakonów. Przejęli go Austriacy i przekształcili w koszary. W latach 20. XIX w. trzyskrzydłowy gmach został poddany gruntownej przebudowie i powiększony o skrzydło północne. Jeszcze w 1827 r. korpus i dwa skrzydła zamykały od frontu żelazne sztachety, tworząc obszerny dziedziniec opisywał dawny klasztor wędrowny artysta Stanisław Krzesiński, relacjonując swoją wyprawę do Lublina. Koszary świętokrzyskie, wielki czworoboczny pałac z dziedzińcem obszernym wewnątrz [...], w roku przeszłym zrestaurowany; ma wielką liczbę pomieszkań notował już w wydanym w 1839 r. Obrazie miasta Lublina pochodzący z Lubelszczyzny prozaik Seweryn Zenon Sierpiński. Od wojny do wojny W czasie I wojny światowej obiekt służył jako szpital zakaźny. W 1920 r. decyzją marszałka Józefa Piłsudskiego, w odpowiedzi na usilne zabiegi rektora ks. Idziego Radziszewskiego, podominikański konwent stał się siedzibę Uniwersytetu Lubelskiego. Przejęty przez Uczelnię, wielki, pozbawiony wszelkiego stylu budynek jak pisał pierwszy vicerektor UL prof. Konstanty Chyliński na łamach Ziemi Lubelskiej był zniszczony, niemal zrujnowany. Wymagał odbudowy i zarazem przebudowy, by dostosować go do nowych funkcji dydaktyczno-administracyjnych. Plany przekształcenia gmachu, zrealizowane w podstawowych założeniach w latach , opracował prof. Marian Lalewicz. Architekt zaprojektował według przekazu prof. Chylińskiego monumentalny gmach frontowy z wielką aulą uniwersytecką. Radości z pozyskania własnego lokum nie kryła społeczność uniwersytecka, ale także goście uroczystości przedstawiciele władz kościelnych, miejskich i różnych środowisk w dniu 8 I 1922 r., kiedy to nastąpiło poświęcenie nowej siedziby

41 UCZELNI CZAS MINIONY 41 6 IV 1974 r. zalanie pierwszego fundamentu pod budynek frontowy z udziałem władz KUL (od lewej): dziekana Wydziału Teologii ks. prof. Edwarda Kopcia, rektora o. prof. Mieczysława A. Krąpca, prodziekana Wydziału Prawa Kanonicznego ks. prof. Piotra Hemperka i prorektora prof. Stefana Sawickiego Uczelni. Wprawdzie jak pisał dziennikarz Głosu Lubelskiego tu i tam leżą w obrębie gmachu gruzy, to jednak Uniwersytet wchodzi w podwoje imponującej siedziby własnej. Przebudowę północnego skrzydła, odkładaną w czasie z powodu braku środków finansowych, zapowiadał podczas inauguracji roku akademickiego 1925/1926 rektor ks. prof. Józef Kruszyński: Jeszcze przez jakiś czas widok uniwersyteckiego gmachu od ulicy musi się przedstawiać więcej aniżeli marnie. I sprawozdając kolejne lata, zmuszony był powtarzać informację o ogromnych problemach w realizacji prac inwestycyjnych w tym zakresie ( idzie bardzo ciężko mówił 9 X 1927 r.). Na początku II wojny światowej budynek został zajęty przez Niemców. Po opuszczeniu przez nich Lublina przejęły go wojska radzieckie i urządziły w nim szpital. KUL odzyskał swoją siedzibę w 1944 r., zdewastowaną i ograbioną. Konieczny więc był kolejny remont. Odnawiany i modernizowany... sukcesywnie budynek planowano przebudować w latach 50., jednak projekt, który zwyciężył w przeprowadzonym konkursie, nie został zrealizowany. W okresie kadencji rektora ks. prof. Wincentego Granata nie powiodły się plany rozbudowy kampusu uniwersyteckiego od strony zachodniej, bo projekt, zatwierdzony w 1968 r. przez władze Uczelni, nie uzyskał aprobaty władz państwowych. Od 1970 r. władze KUL kolejnej kadencji rozpoczęły przebudowę skrzydła wschodniego, planowały też prace przy skrzydle południowym i frontowym. Po wieloletnich zabiegach, szczególnie zasłużonego w tym względzie rektora o. prof. Mieczysława Alberta Krąpca OP, udało się uzyskać zgodę władz państwowych na kapitalny remont i nadbudowę skrzydła północnego. Na prośbę rektora przygotowania koncepcji nowego rozwiązania architektonicznego podjął się krakowski architekt i urbanista prof. Stanisław Juchnowicz, przy autorskiej współpracy Krystyny Juchnowicz. Pracę rozpoczął w 1970 r. Jego zadanie miało polegać na opracowaniu projektu nowoczesnego, funkcjonalnego skrzydła, które jednocześnie wkomponuje się w historyczną część obiektu. Koncepcja zmieniała się, także w czasie trwania robót, kiedy okazało się, że konieczne są kompleksowe działania, bo mury zaczęły już pękać, budynek nie miał solidnych fundamentów, zaś zmurszałe drewniane stropy wymagały wymiany. Dlatego też jak mówił rektor o. Krąpiec podczas inauguracji roku akademickiego 1971/1972 musimy [ ] rozpocząć wielką pracę budowlaną nowej auli i całkowitej przebudowy skrzydła frontowego naszego gmachu. W 1972 r. rozpoczęto więc rozbiórkę budynku frontowego. Dwa lata później społeczność Uczelni dwukrotnie świętowała symboliczne wydarzenia na placu budowy. Oto bowiem 6 kwietnia miała miejsce uroczystość związana z zalaniem pierwszej stopy fundamentu pod nową część budynku. Wydarzenie rozpoczęło się koncelebrowaną Mszą św., której przewodniczył rektor o. prof. Mieczysław Albert Krąpiec. Następnie władze KUL, pracownicy i studenci przeszli na plac budowy, gdzie uczestniczyli we wmurowaniu odpowiedniego aktu w pierwszą stopę fundamentu. A 17 maja w obecności prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego, wielkiego kanclerza KUL bpa Piotra Kałwy, bpa Mariana Rechowicza (rektora KUL w latach ), lubelskiego biskupa pomocniczego Bolesława Pylaka i społeczności uniwersyteckiej z Senatem Akademickim na czele został poświęcony kamień węgielny pod nowy fronton. Akt erekcyjny, podpisany przez prymasa Polski, wielkiego kanclerza i Senat Akademicki, odczytał rektor o. prof. M.A. Krąpiec. Prymas

42 42 UCZELNI CZAS MINIONY 17 V 1974 r. podpisanie aktu erekcyjnego przez (z prawej) bpa Piotra Kałwę, (poniżej) rektora o. prof. Mieczysława A. Krąpca i prorektora prof. Stefana Sawickiego S. Wyszyński poświęcił kamień węgielny pod gmach wznoszony dla rozwoju nauki i kultury chrześcijańskiej w Polsce i podkreślił wielkie znaczenie podjętej inicjatywy dla kontynuacji działalności i rozwoju KUL. Uroczystość zakończyła się odśpiewaniem hymnu Boże, coś Polskę. Od tamtych wydarzeń musiało minąć jeszcze sporo czasu, by na początku lat 80. można było sukcesywnie oddawać do użytku kolejne pomieszczenia w nowym skrzydle. Obejmujący w 1983 r. urząd rektora bp Piotr Hemperek, dziękując ustępującemu kolegium rektorskiemu za trud i oddanie dla Uniwersytetu, w czasie uroczystej inauguracji roku akademickiego wypowiedział słowa wdzięczności między innymi za realizację potężnej inwestycji budynku frontowego, a także za gruntowną przebudowę całego gmachu, co wiązało się z wymianą części stropów i całego dachu, dzięki czemu baza lokalowa KUL powiększyła się o 2 nowe kondygnacje. Ze wspomnień architekta 95-letni dziś Stanisław Juchnowicz (emerytowany profesor Politechniki Krakowskiej) to wybitny uczony (ceniony zwłaszcza za prace na temat rozwoju zrównoważonego i śródmieść), architekt i urbanista (między innymi współautor krakowskiej Nowej Huty, projektant centrum Łodzi, autor planów rozbudowy 4 miast w Nigerii, ekspert ONZ i doradca rządu nigeryjskiego do spraw budowy stołecznej Abudży). Latem ubiegłego roku do rozmowy na temat projektu i realizacji frontowego skrzydła gmachu KUL zaprosiła go dr Aleksandra Sumorok z Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi. Wspominając lata 70. minionego wieku, opowiadał on o spotkaniu z o. Krąpcem w pałacu biskupim w Krakowie, gdzie odbyli pierwszą rozmowę dotyczącą planu działania; o swoich nocnych podróżach z Krakowa do Lublina i śniadaniach u o. rektora na początek dnia pracy; o ogromnym zaangażowaniu o. Krąpca, prorektora prof. Stefana Sawickiego i dyrektora administracyjnego Kazimierza Wojtasika;

43 UCZELNI CZAS MINIONY V 1974 r. bp Piotr Kałwa i rektor o. Mieczysław A. Krąpiec podczas uroczystości wmurowania kamienia węgielnego pod nowy budynek frontowy 17 V 1974 r. goście i władze Uniwersytetu (pośrodku), a także pracownicy i studenci na placu budowy o wzorowej współpracy z inwestorem, który dbał o realizację projektu autorskiego, a wszelkie konieczne zmiany uzgadniał z architektem. W ocenie ekspertów Wątki podjęte we wspomnianej rozmowie posłużyły dr Sumorok do nakreślenia historycznego tła w artykule poświęconym frontowemu skrzydłu KUL. Jej tekst, opublikowany w roku jubileuszu 100-lecia KUL, otworzył październikowy numer popularnonaukowego czasopisma Aura, wydawanego przez Naczelną Organizację Techniczną. Nosi on tytuł Architektura późnomodernistycznej poetyki. Budynek frontowy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Autorka opisuje założenie architektoniczne i podkreśla jego walory. Zauważa między innymi umiejętne wkomponowanie nowej części budynku w starą; od strony ulicy: kontrastowe zestawienie masywnej kompozycji fasady w części centralnej z lżejszymi częściami za sprawą okien po bokach, co nadaje całości charakter lekki i otwarty; rzeźbiarski wyraz elewacji; harmonię osiągniętą za sprawą rzędu nowoczesnych wsporników z piaskowca; od strony dziedzińca: przeszklenie elewacji, dające wnętrzu oświetlenie i realizujące funkcje widokowe i modernistyczny, corbusierowski paradygmat: słońce zieleń powietrze ; wewnątrz: optymalizację kompozycyjną rozmieszczenie stref funkcjonalnych i rekreacyjnych. Pozostając w poetyckiej konwencji opisu budynku przez dr Sumorok, można go podsumować jej słowami: Mistrzowskie operowanie bryłą, wysublimowany rytm, gra pustki (podcienia) i masy (bryły nadwieszenia) w połączeniu z niezwykłą wrażliwością na światło skutkują poetyckim nastrojem, wzniosłą, majestatyczną ciszą tego niezwykłego późnomodernistycznego obiektu. Te i inne walory obiektu docenili również eksperci: architekci, urbaniści i historycy sztuki, którzy jako członkowie specjalnie powołanej komisji sporządzali w 2010 r. lubelską listę dóbr kultury współczesnej. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym stanowi, że dobrami tymi są obiekty (m.in. pomniki, budynki, założenia urbanistyczne czy krajobrazowe) niebędące zabytkami, ale stanowiące uznany dorobek współczesności ze względu na ich znaczącą wartość artystyczną lub historyczną. Budynek frontowy KUL został wpisany na lubelską listę w zakresie architektury. zdjęcia: Archiwum Uniwersyteckie KUL, Janusz Kolasa

44 44 UCZELNI CZAS MINIONY PROF. DR HAB. MARIAN SURDACKI Instytut Pedagogiki Zasłużony dla KUL i dla Kościoła lubelskiego Urzędów, nazywany ziemią kapłanów, wydał ponad 80 duchownych. W XX w. był wśród nich ks. dr Zygmunt Surdacki, organizator tajnego nauczania na KUL i wikariusz generalny diecezji lubelskiej. Lata Zygmunt Surdacki urodził się 6 VI 1905 r. w Urzędowie, w rodzinie rolniczej. Był synem Wojciecha i Agnieszki z domu Krasińskiej. Po ukończeniu podstawowej edukacji w miejscowej szkole uczęszczał w latach do Gimnazjum im. Kanclerza Jana Zamojskiego w Janowie Lubelskim. Był wtedy uczniem dobrym, czwórkowym. Jako młodzieniec brał udział w walkach podczas wojny z bolszewikami w 1920 r. i dostał się do niewoli sowieckiej po bitwach o Hrubieszów. Do seminarium duchownego w Lublinie wstąpił w 1921 r. i kształcił się tam do 1926 r. W tymże roku jako subdiakon, za zgodą bpa Mariana Fulmana, podjął studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, na Wydziale Prawa Kanonicznego. Odłożone o ponad rok, z powodu braku odpowiedniego wieku, święcenia kapłańskie otrzymał 8 XII 1927 r. z rąk biskupa pomocniczego lubelskiego Adolfa Józefa Jełowickiego. Tego samego roku złożył akces do ruchu odrodzeniowego duchowieństwa, zwanego charystowskim. 13 XII 1928 r. uzyskał stopień licencjata prawa kanonicznego, zaś studia uniwersyteckie zakończył obroną doktoratu 26 VI 1930 r., na podstawie rozprawy Praca duszpasterska według pokodeksowych synodów diecezjalnych w Polsce, napisanej pod kierunkiem prof. Piotra Kałwy. Działalność duszpasterska W 1930 r. ks. Zygmunt Surdacki został mianowany wikariuszem w katedrze lubelskiej. W latach był notariuszem sądu biskupiego I i II instancji. Oceniany jako kapłan zaufany i energiczny, został desygnowany w 1932 r. przez bpa Fulmana na stanowisko dyrektora Akcji Katolickiej na diecezję lubelską z zadaniem propagowania tego dzieła, tworzenia struktur terenowych i organizowania lokalnych władz. W 1934 r. wszedł do Naczelnej Rady Instytutu Akcji Katolickiej jako delegat diecezji lubelskiej. Portret ks. Zygmunta Surdackiego z kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja w Urzędowie został wykonany w latach 50. XX w. (w podpisie niepoprawna data urodzin i śmierci; fot. Lech Dudziński) Siedziba Akcji Katolickiej mieściła się w miejscu zamieszkania ks. Surdackiego przy katedrze lubelskiej. Gdy jednak w 1934 r. objął on rektorstwo kościoła św. Jozafata na ul. Zielonej i budynki po upadającym Instytucie Misyjnym, to tam przeniesiono centrum Akcji. Podróżując jako dyrektor Akcji Katolickiej do Warszawy, Poznania, Krakowa, czerpał wiedzę i doświadczenie od kardynałów Augusta Hlonda i Adama Sapiehy oraz biskupów, a potem przenosił je na grunt Kościoła lokalnego. W roku 1936 był uczestnikiem ogólnonarodowej pielgrzymki do Ziemi Świętej i Kongresu Eucharystycznego w Budapeszcie. Na temat Akcji Katolickiej prowadził wykłady w roku akademickim 1937/1938 na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych oraz na Wydziale Nauk Humanistycznych KUL. W tym czasie był też prelegentem i współorganizatorem kilkudniowych uniwersyteckich Wykładów dla Duchowieństwa. Głosił też referaty na terenie diecezji lubelskiej i w innych ośrodkach w kraju. Był znawcą ideologii komunistycznej i propagandy bolszewickiej. Publikował artykuły, zwłaszcza w Wiadomościach Diecezjalnych Lubelskich. Był współtwórcą i redaktorem czasopisma Ogniwo, wydawanego od 1933 r. jako okólnik Akcji Katolickiej diecezji lubelskiej (od 1936 r. z podtytułem Periodyczne Wydawnictwo Organizacyjne Diecezji Lubelskiej). Rok 1939 We wrześniu 1939 r. ks. Surdacki został członkiem Miejskiego Obywatelskiego Komitetu Społecznego. Wybuch II wojny światowej, terror i antykościelna polityka okupanta niemieckiego wymusiły na nim ograniczenie i zakonspirowanie dotychczasowej aktywności, nie tylko w ramach Akcji Katolickiej. Ukrywając się, bez przerwy zmieniał miejsce swojego pobytu.

45 UCZELNI CZAS MINIONY 45 W celu omówienia dalszych form pracy duszpasterskiej bp Fulman w październiku 1939 r. zorganizował naradę z udziałem wybitniejszych kapłanów diecezji, w tym również ks. Surdackiego. Gdy w listopadzie aresztowano lubelskich biskupów, profesorów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i innych kapłanów, ks. Surdacki uniknął ich losu, ale był poszukiwany przez gestapo. Wikariusz generalny diecezji lubelskiej i organizator tajnego nauczania na KUL Po aresztowaniu i internowaniu biskupa lubelskiego Mariana Fulmana w Nowym Sączu (w lutym 1940 r.) ks. Surdacki otrzymał od niego nominację na stanowisko wikariusza generalnego diecezji. W konspiracji, w zastępstwie biskupa, podejmował różne inicjatywy i decyzje. Z nieobecnym ordynariuszem lubelskim utrzymywał kontakt poprzez księży jeżdżących do Nowego Sącza, przywożących mu wskazówki do administrowania diecezją. W lipcu 1940 r. znalazł się w składzie Rady Opiekuńczej i Powiatowej w Lublinie. Do ujawnienia się i oficjalnego sprawowania władzy nad diecezją nakłaniało ks. Zygmunta wielu księży po zelżeniu represji Niemców wobec duchowieństwa, co zawdzięczać należy interwencji papieża Piusa XI u ministra Ribbentropa. Panowało wtedy przekonanie, że dopóki ks. Surdacki będzie wikariuszem generalnym, aresztowanie mu nie grozi. Często więc myślał o nawiązaniu otwartych rozmów z władzami niemieckimi, które obiecywały mu nietykalność jako rządcy Kościoła lubelskiego. Ostatecznie ujawnił się 19 III 1940 r. i przystąpił do organizowania kurii biskupiej na ul. Narutowicza 6, przy powizytkowskiej świątyni rektoralnej Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej, gdyż właściwe budynki biskupie niemieccy okupanci zajęli na własne potrzeby. Jednocześnie powrócił do swojego przedwojennego mieszkania przy ul. Zielonej i kościele św. Jozafata, które na jego prośbę wyłączono z tworzonego tam przez Niemców getta żydowskiego. Będąc wikariuszem generalnym, domagał się od władz okupacyjnych uwolnienia więzionych kapłanów, otwarcia seminarium duchownego, a także nieprzekazywania przez Niemców świątyń katolickich wyznawcom prawosławia. Prowadził korespondencję z nuncjaturą apostolską w Berlinie. W październiku 1940 r. ordynariusz powierzył mu Dyplom doktorski ks. Zygmunta Surdackiego (fot. AU KUL) funkcję promotora sprawiedliwości dla spraw małżeńskich w sądzie biskupim obu instancji. Pod koniec 1940 r. na prośbę rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego ks. prof. Antoniego Szymańskiego ks. Zygmunt zajął się organizowaniem tajnego nauczania na KUL. Zajęcia studentów w formie ćwiczeń seminaryjnych odbywały się systematycznie od 1 I 1941 r. w mieszkaniu ks. Surdackiego. Na jego barkach spoczął cały ciężar wypracowania struktury i programów nauczania, zorganizowania i wyszukiwania wykładowców oraz profesorów. Jak pisał jego przyjaciel ks. Michał Słowikowski, był to kapłan ofiarny i dzielny, inteligentny. Człowiek zapalony, może nie zawsze opanowany, bo i z biskupem miał nieraz spory, jeśli był w czymś przekonany, to i biskupowi nie ustępował. Taki też wymagający był w stosunku do kapłanów, niektórych uważał za zbyt lękliwych, opornych i mało zaangażowanych, między innymi w akcje charytatywne. Część wpływowych księży diecezjalnych nie pogodziła się z decyzją powołującą go na wikariusza generalnego. On cieszył się jednak pełnym zaufaniem i wsparciem biskupa, który w jednym z listów wysłanych z internowania pisał: Przesyłam wiele słów życzliwych dla kochanego Księdza Zygmunta i oddaję go opiece Bożej. Aby ostatecznie rozprawić się z ks. Zygmuntem, gestapo musiało pozyskać dowody na jego wrogi stosunek do Rzeszy Niemieckiej i doprowadzić do jego dymisji z pełnionej funkcji. Szybko znalazł się do tego pretekst. Gdy ks. Henryk Sekrecki poświęcił sklep w obecności służb niemieckich, ks. Surdacki uznał to za skandal i profanację

46 46 UCZELNI CZAS MINIONY kapłaństwa, a w konsekwencji zwolnił go z rektorstwa kościoła powizytkowskiego, na które wcześniej go mianował. Nieskonsultowana z biskupem decyzja i snute przeciw niemu intrygi spowodowały odwołanie go ze stanowiska wikariusza generalnego 31 X 1940 r. Obowiązki związane z tym urzędem pełnił jednak jeszcze przez cały następny miesiąc. Po odwołaniu z wikariatu generalnego bp Fulman przesłał ukrywającemu się ks. Surdackiemu ostatni krótki list, w którym napisał: Dziękujemy Księdzu Zygmuntowi za gorliwą pracę na tym posterunku dla dobra Świętego Kościoła. Nie będąc już reprezentantem władzy kościelnej, przestał być ks. Surdacki dla niemieckich okupantów partnerem, a jako inteligent o wysokich walorach moralnych, intelektualnych i bezkompromisowej postawie uznany został za podżegacza wojennego. Doradcy i przyjaciele ostrzegali go, sugerowali opuszczenie Lublina i osiedlenie się na prowincji; tego jednak nie uczynił. Urzędowanie. To właśnie mojemu rodakowi i krewnemu ks. Zygmuntowi Surdackiemu, a także innym podobnie jak on oddanym Polsce poświęcono monument zwany Aniołem Wolności swoiste mauzoleum urzędowskich bohaterów. Rok 1941 Ks. Zygmunt Surdacki był bardzo zaangażowany w pomoc prześladowanym Żydom zagrożonym eksterminacją, należał też do organizacji podziemnej i angażował się w konspirację niepodległościową. W opinii niektórych kolegów kapłanów, przy pełnionej funkcji, było to zbyt niebezpieczne i ryzykowne dla niego i całej władzy diecezjalnej. Wiele dobrego robił na rzecz więźniów Zamku w Lublinie, wykorzystując kontakty podziemia ze służbą więzienną oraz z ważnymi funkcjonariuszami władz okupacyjnych w Lublinie. Te fakty, nie licząc tajnego nauczania i zaangażowania w konspiracyjną działalność w Stronnictwie Pracy, były powodem jego aresztowania w pierwszych dniach marca 1941 r. Dokonało się to w jego własnym mieszkaniu. Ktoś wskazał jego miejsce ukrywania się. W lubelskiej siedzibie gestapo Pod Zegarem został poddany brutalnemu śledztwu, następnie przeniesiony na Zamek. Torturowany i niemiłosiernie pobity, nikogo nie zdradził. Kuria biskupia bezskutecznie kierowała pisma do gestapo w Lublinie i do generalnego gubernatora Hansa Franka o zwolnienie ks. Zygmunta i zezwolenie mu na pobyt w Wojciechowicach koło Opatowa w diecezji sandomierskiej, do której przyjął go, w celu zakonspirowania, bp Jan Lorek. Z Zamku trafił do obozu Auschwitz, gdzie zginął 30 VI 1941 r. jako więzień polityczny o numerze Oficjalną przyczyną śmierci, według pism otrzymanych przez jego matkę i kurię biskupią od władz niemieckich, było nieleczone zapalenie ucha środkowego. Bohaterom Podanie ks. Zygmunta Surackiego o przyjęcie na studia i decyzja podpisana przez dziekana Wydziału Prawa Kanonicznego o. prof. Gommara Michielsa OFMCap (fot. AU KUL) Niestety. Zmarnował go daleko idący optymizm i lekceważenie grożącego niebezpieczeństwa, młodość i wiara we własne szczęście przekreślała ostrożność. W historii walki o duszę narodu ks. Zygmunt należał na terenie diecezji do tych, którzy umiłowali obowiązek narodowy i oddali mu się bez reszty. Byli na szańcu i na szańcu ginęli. Przyszły historyk odnajdzie w jego życiu dużo krzepiącego co może młodym pokoleniom kapłanów dać wzór do uszanowania i naśladowania w gorącej miłości Kościoła i narodu pisał o ks. Zygmuncie Surdackim w swym pamiętniku ks. Michał Słowikowski. W dniu 8 XII 2018 r. abp Stanisław Wielgus poświęcił na rynku w Urzędowie pomnik 100-lecia Odzyskania Niepodległości. Na monumencie, wykonanym z brązu, wyryta jest inskrypcja: W hołdzie mieszkańcom Urzędowa poległym i walczącym za Ojczyznę

47 KULTURA 47 DR KATARZYNA KOŁAKOWSKA dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej KUL Skarby BU KUL w Warszawie Najcenniejsze zbiory biblioteczne zostały zaprezentowane w arkadach Pałacu Krasińskich. W grudniu 2018 r. Biblioteka Uniwersytecka KUL podczas wystawy Ex thesauro. Ze skarbca Biblioteki Uniwersyteckiej KUL po raz pierwszy zaprezentowała swoje najcenniejsze zbiory, w tym XIII-wieczny Dekret Gracjana, autograf Romantyczności Adama Mickiewcza czy unikatową kolekcję muzykaliów z Bibliotheca Rudolphina, a także wyjątkowe stare druki, mapy oraz ciekawe dokumenty życia społecznego. Z okazji 100. urodzin BU KUL postanowiliśmy pokazać nasze skarby szerszej publiczności. Po sukcesie wystawy w Lublinie obiekty zostały zdigitalizowane i zaprezentowane w formie multimedialnej na fasadzie Pałacu Krasińskich w Warszawie, będącego siedzibą zbiorów specjalnych Biblioteki Narodowej. Jest to pokłosie podpisanej jesienią ubiegłego roku umowy o współpracy BU KUL z BN. Wystawa trwała przez cały marzec. Był to kolejny, ale nie ostatni przystanek naszych cymeliów. Kolejnym będzie Zamek w Łańcucie, gdzie najcenniejsze biblioteczne zbiory znowu zostaną zaprezentowane w najgodniejszej, pałacowej oprawie. zdjęcia: Biblioteka Narodowa, Ola Andrzejewska

48 48 Rzeźby i reliefy Wincentego Kućmy KULTURA W niezwykłym entourage u goście wystawy dzieł wybitnego rzeźbiarza mogli podziwiać jego prace i miniatury monumentalnych realizacji, które prezentowane były w Galerii Sztuki Sceny Plastycznej KUL w dniach 16 II 17 III 2019 r. Archanioł Michał, brąz, 1995, wys. 39 cm (fot. Grzegorz Winnicki) SZYMON ZYGMA doktorant w Instytucie Historii Sztuki opiekun Galerii Sztuki Sceny Plastycznej KUL Artysta Prof. Wincenty Kućma artysta rzeźbiarz. Jeden z najwybitniejszych żyjących plastyków polskich. Ukończył Liceum Technik Plastycznych w Kielcach. W roku 1962 uzyskał dyplom z wyróżnieniem i tytuł magistra sztuki na ASP w Krakowie, na Wydziale Rzeźby, pod kierunkiem prof. Wandy Ślędzińskiej. W 1972 r. został doktorem nauk plastycznych, w 1988 r. profesorem nadzwyczajnym, a 7 lat później uzyskał tytuł naukowy profesora zwyczajnego. W 1956 r. rozpoczął twórczą działalność artystyczną w zakresie rzeźby, projektów i realizacji monumentalnych, reliefu, rysunku, witraży, grafiki. W latach był pracownikiem naukowo- -dydaktycznym krakowskiej ASP, na Wydziale Form Przemysłowych, począwszy od asystenta do profesora zwyczajnego. W latach kierował Pracownią Działań Przestrzennych, a w latach Katedrą Sztuk Wizualnych. Tytułem Honorowego Profesora ASP został wyróżniony w 2015 r. Otrzymał wiele nagród, w tym nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za wybitne osiągnięcia w pracy twórczej i dydaktycznej z zespołem Katedry Sztuk Wizualnych. Artysta miał ponad 30 wystaw indywidualnych w kraju i za granicą. Brał udział w 80 wystawach zbiorowych w Polsce i około 60 poza nią. Uczestniczył w wielu konkursach rzeźbiarsko-architektonicznych, zdobył ponad 50 nagród i wyróżnień. Jego prace znajdują się w zbiorach oddziałów Muzeum Narodowego w kilku miastach i w wielu muzeach w Polsce i za granicą. Jest on twórcą znanych i nagradzanych dzieł i cykli rzeźbiarskich, pomnikowych i sakralnych. Został odznaczony między innymi Orderem Grzegorza Wielkiego, Złotym Medalem Ojca Świętego Jana Pawła II, Orderem Polonia Restituta, Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis oraz medalem Per Artem ad Deum przez Papieską Rady ds. Kultury. Wernisaż wystawy Wystawa rzeźb i reliefów w Galerii Sztuki Sceny Plastycznej KUL stanowiła przegląd zróżnicowanej twórczości prof. Wincentego Kućmy. Można na niej było zobaczyć różne projekty, mniej lub bardziej znane, w mniejszych skalach, odlane w brązie. Każda z rzeźb jest unikatowa wszystkie razem prezentują szeroką skalę umiejętności rzeźbiarskich artysty. Na wystawie eksponowane były dzieła sztuki, które odwołują się do tradycji zarówno sztuki starożytnej, jak i współczesnej. Można było dostrzec inspiracje takimi artystami, jak Henry Moore czy Auguste Rodin. W tych małych formach rzeźbiarskich odnaleźć można monumentalność. Nie bez powodu niektóre projekty znalazły swoje miejsce w sztuce monumentalnej i zostały zrealizowane w przestrzeniach miejskich. Większość rzeźb ma charakter sakralny, lecz nie wszystkie. W każdej z nich, dzięki bogatej metaforze oraz zmysłowej formie, odnaleźć można wiele humanistycznych wartości. Artysta nieustannie szuka piękna. Na wystawie w Galerii Sztuki Sceny Plastycznej KUL wydobywało je ślizgające się po rzeźbach światło. Artysta zadbał również o postumenty, które nie były przypadkowe i podkreślały wymowę ustawionych na nich dzieł. Ściany Galerii wypełniły reliefy masywne i ciężkie bloki wykonane z sosnowego drewna. Były ciosane i na końcu wypalane z olbrzymią cierpliwością i pieczołowitością. Poruszające było ich monumentalne milczenie.

49 KULTURA 49 Wernisaż wystawy: (z lewej) artysta rzeźbiarz prof. Wincenty Kućma z założycielem Galerii Sztuki Sceny Plastycznej KUL prof. Leszkiem Mądzikiem i (z prawej) w czasie odznaczania medalem Lumen Mundi przez abpa Stanisława Budzika (fot. Grzegorz Winnicki) Wernisaż prac prof. Wincentego Kućmy w dniu 16 II 2019 r. otworzył gospodarz miejsca prof. dr Leszek Mądzik. Po laudacji wygłoszonej przez ks. prof. dra hab. Ryszarda Knapińskiego odbyła się uroczystość odznaczenia artysty medalem Lumen Mundi przez abpa Stanisława Budzika. W wernisażu wzięło udział ponad 80 osób, a niektórzy goście przyjechali z odległych miast Polski. Było wielu przedstawicieli lokalnych mediów, więc błyski fleszy rozświetliły tę chwilę. Galeria Sztuki Galeria Sztuki Sceny Plastycznej KUL znajduje się od ponad 18 lat w samym centrum Starego Miasta, w tzw. kamienicy Lubomelskich. Miejsce to swoją nazwę zawdzięcza rodowi Lubomelskich, który był jednym z jej właścicieli oraz przyczynił się do jej przebudowy i powstania słynnych polichromii w winiarni i na parterze. Galeria mieściła się początkowo w budynku Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Trzydzieści lat temu wystawą rysunków Andrzeja Wajdy rozpoczęła swoją działalność, powołana przez prof. L. Mądzika. Jak mówi jej założyciel: Powstała z dwóch powodów. Pierwszy, że zawsze chciałem się przyznać do tych ludzi, których szanowałem, mieli na mnie wpływ i z którymi się zgadzałem w wizji świata. Drugi, że postanowiłem poznać ich bliżej. Od tamtej pory w Galerii odbyło się ponad 100 wystaw najwybitniejszych polskich artystów sztuk wizualnych. Prezentowane były prace takich twórców, jak: Stanisław Wyspiański, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Zdzisław Beksiński, Magdalena Abakanowicz i wielu innych, znanych nie tylko z malarstwa (Zbigniew Herbert czy Cyprian Kamil Norwid). Oprócz prac artystów malarzy można było w niej podziwiać również rzeźbę (Wincenty Kućma), fotografię (Edward Hartwig) i grafikę (Bruno Schulz). W Galerii przy Rynku 8 nad każdą z wystaw górują zabytkowe XVI-wieczne polichromie unikat w skali Lublina. To jedyna taka zachowana panorama Lublina i scena batalistyczna przedstawiająca walkę wojsk polskich z tatarskimi. Niegdyś zapewne bardzo bogaty program ikonograficzny zachował się szczątkowo, ale to, co udało się uratować, jest bardzo wyraźne i stanowi cenne źródło historyczne. Złożenie do grobu, brąz, 1998, wys. 51 cm Reliefy duże V Wyjście, drewno sosnowe, technika własna, 2015, 133 x 129 cm Dialog, brąz, 2018, wys. 49 cm; w tle Relief Rzeka, drewno sosnowe, technika własna, 2018, 160 x 140 cm

50 50 KULTURA DR TERESA KSIĘSKA-FALGER organizatorka OPUS MAGNUM KULowskich wieczorów z muzyką O Stanisławie Moniuszce w 200. rocznicę urodzin D ziałał w latach niezwykle trudnych: po upadku powstania listopadowego, a następnie styczniowego, na zrujnowanych ziemiach polskich znajdujących się pod zaborem rosyjskim. Osobiście doświadczył surowej polityki antypolskiej, mającej na celu zniszczenie jego artystycznej wrażliwości, tożsamości narodowej, wszelkich przejawów aktywności społecznej. Był po części romantykiem i pozytywistą; z romantyzmem wiązało go emocjonalne podejście do otaczającego świata, wrodzone poczucie piękna, głęboka wiara w istnienie Boga Stwórcy, z pozytywizmem kult nauki i pracy, racjonalizm, potrzeba powszechnej edukacji ku estetyce i doświadczeniu sztuki dźwięku. Działał w Wilnie i Warszawie, troszczył się o staranne kształcenie muzyków, walczył z cenzurą własnej twórczości (warszawska premiera Strasznego dworu wywołała entuzjazm na miarę manifestacji, co spowodowało zdjęcie opery z afisza już po 3 przedstawieniach!), ale także z przejawami rodzimego zacofania, z zawiścią i małostkowością. Całe życie z rozmachem planował i marzył: by muzyka polska stała się dobrem wspólnym, by to, co narodowe, krajowe, miejscowe, co jest echem dziecinnych naszych przypomnień, nigdy mieszkańcom ziemi, na której się urodzili i wzrośli, podobać się nie przestało. W listopadzie 1854 r. założył w Wilnie Towarzystwo św. Cecylii w celu szerzenia dobrej i poważnej muzyki. Wystawienie 1 I 1858 r. opery Halka w Warszawie poważnie wzmocniło jego pozycję zawodową został dyrygentem Opery Warszawskiej, dostrzeżono jego talent. Rodzinny dom Stanisław Moniuszko urodził się 5 V 1819 r. w Ubielu (gubernia mińska), w patriotycznej rodzinie ziemiańskiej, która przejawiała głębokie zainteresowanie sztuką i nauką. Ojciec Czesław, uczestnik kampanii napoleońskiej 1812 r., pozostawił po sobie zbiór szkiców i niezwykły pamiętnik; matka Elżbieta wprowadziła małego Stasia w świat muzyki, pokazała pierwsze kroki w sztuce gry na fortepianie. Stryjowie: Dominik (urodzony społecznik), Kazimierz (prawnik, erudyta) i Józef (miłośnik teatru) czynili dom miejscem ważnych spotkań i wydarzeń. W zachodniej Europie Jesienią 1837 r. Stanisław Moniuszko wyjechał na studia muzyczne do Berlina, gdzie uczył się prywatnie u Carla Rungenhagena, dyrektora Sing-Akademie. Studiom w zakresie harmonii, instrumentacji, kontrapunktu i dyrygentury towarzyszyły zajęcia praktyczne: prowadzenie zajęć z chórem, akompaniowanie śpiewakom, analizowanie partytur i pisanie prac kompozytorskich, między innymi kanonów, pieśni, utworów fortepianowych, religijnych na chór mieszany a capella i fug. Moniuszko chodził na koncerty, poznawał oratoria (Paulusa Felixa Mendelssohna-Bartholdy ego, Mesjasza Georga Friedricha Haendla) i opery, zachwycał się grą Clary Wieck, jednej z najbardziej utalentowanych pianistek ówczesnej Europy. W panteonie najwybitniejszych polskich artystów zajmuje poczesne miejsce. Jego muzyka, inspirowana twórczością ludową, miała służyć pokrzepieniu serc, propagować ideę braterstwa i zapewnić muzyce narodowej należne jej miejsce. W 1838 r. firma Bote & Bock wydała Trzy śpiewy Stanisława Moniuszki (Sen, Niepewność, Moja pieszczotka) do słów Adama Mickiewicza, w następnym roku kolejne Trzech Budrysów i Rozmowę. Pozytywne recenzje pojawiły się na łamach Tygodnika Literackiego (Poznań) i w berlińskim Allgemeine Musikalische Zeitung. W czasie berlińskich studiów powstały także 2 kwartety smyczkowe (jeden z nich artysta podarował Józefowi Elsnerowi, dyrektorowi Szkoły Głównej Muzyki w Warszawie, nauczycielowi Fryderyka Chopina), utwory religijne, także pierwsza kompozycja sceniczna Nocleg w Apeninach (wodewil w 2 aktach). Czasy wileńskie W lipcu 1840 r. Stanisław Moniuszko powrócił do Wilna. 2 listopada poprowadził w kościele św. Jana Requiem Wolfganga Amadeusa Mozarta, a już 4 tygodnie później koncert muzyki symfoniczno-chóralnej, w którego programie znalazły się utwory Felixa Mendelssohna-Bartholdy ego, Ludwiga van Beethovena i Josepha Haydna. Wkrótce otrzymał nominację na stanowisko organisty kościoła św. Jana. Okres wileński, lata , okazał się czasem wytężonej, mrówczej codzienności. Z roku na rok powiększała się rodzina (10 dzieci), którą Moniuszko otaczał niezwykłą troską. Pracy twórczej towarzyszyły obowiązki organisty, lekcje prywatne korespondowały z organizacją koncertów, zadania związane z Towarzystwem św. Cecylii dopełniały wyjazdy koncertowe do Petersburga, gdzie artysta promował swoje dzieła, między innymi uwerturę Bajka i kantatę Milda. Nową jakość przyniosła wkrótce współpraca ze słynną firmą wydawniczą Alfreda Büttnera w Petersburgu oraz zawarcie znajomości z Aleksandrem Sierowem, liczącym się krytykiem muzycznym i kompozytorem (Sierow pisał recenzje i rozprawy o twórczości Mozarta, Beethovena, Glinki, Dargomyżskiego, Wagnera). Opinia uznanego recenzenta o IV Śpiewniku domowym Moniuszki wywołała poruszenie w środowisku warszawskim. Do Wilna dotarła propozycja wystawienia opery Halka w Teatrze Wielkim.

51 KULTURA 51 Okres warszawski Zdjęcie Stanisława Moniuszki autorstwa Jana Mieczkowskiego, wykonane około 1865 r. (fot. polona.pl) STANISŁAW MONIUSZKO kompozytor, dyrygent, organista, pedagog, dyrektor Teatru Wielkiego w Warszawie, twórca polskiej opery narodowej jest jednym z patronów roku 2019, wybranym niezależną decyzją przez obydwie izby Parlamentu RP. Obchody 200. rocznicy urodzin artysty, organizowane w Polsce, na Litwie i Białorusi, odbywają się pod auspicjami UNESCO. Podczas inauguracji Roku Stanisława Moniuszki w województwie lubelskim w dniu 5 II 2019 r. w Centrum Spotkania Kultur dr Teresa Księska-Falger wygłosiła wykład na temat znaczenia twórczości Moniuszki dla współczesnej kultury. W program obchodów rocznicy urodzin twórcy opery narodowej włączyli się także pracownicy Instytutu Muzykologii KUL związani ze Stowarzyszeniem Polskich Artystów Muzyków. W Trybunale Koronnym jako wykonawcy (fortepian, śpiew) i prelegenci (słowo o muzyce) uczestniczą w comiesięcznych koncertach kameralnych z cyklu Fonie Lublina, który w tym roku poświęcony jest twórczości Stanisława Moniuszki. O wyjątkowym znaczeniu Halki dla historii muzyki polskiej stanowi nie tylko jej wartość muzyczna (faktycznie przerastająca twórczość operową Elsnera, Kurpińskiego, Mireckiego i innych kompozytorów tamtych czasów), lecz także realistyczna treść i jej wymowa społeczna. Wprowadzenie na scenę chłopskiej pary jako bohaterów było wówczas krokiem śmiałym i ryzykownym, a osnucie akcji (libretto napisał Włodzimierz Wolski) wokół krzywdy ludzi wywodzących się z najniższej warstwy społeczeństwa niezwykle wymowne. Były trudności, były też ostre wystąpienia reakcyjnie nastawionej części społeczeństwa, ale Halkę pokochały tłumy; już w 1900 r. opera świętowała jubileusz pięćsetnego przedstawienia, a w czasie I wojny światowej przypadło tysięczne. Wystawiano ją w Berlinie, Moskwie, Budapeszcie, Wiedniu, Nowym Jorku i Mediolanie. Stała się klasycznym przykładem narodowego nurtu w muzyce europejskiej. W okresie warszawskim powstały opery: Hrabina (1859), Verbum nobile (1860), Straszny dwór (1862), Paria (1869), kantata Sonety krymskie (1868) i ballada Pani Twardowska (1869). Wykonane też zostały, napisane wcześniej w Wilnie, kantaty: Widma, Milda, Nijoła oraz operetka Jawnuta. Moniuszko doskonale orientował się w stylistyce opery XIX-wiecznej Europy, formy złożonej z tzw. numerów muzycznych, swobodnej sceny, braku wewnętrznej dramaturgii. Wysoko cenił Orfeusza Christopha Willibalda Glucka, Czarodziejski flet i Don Giovanniego Wolfganga Amadeusa Mozarta oraz Wolnego strzelca Carla Marii von Webera, ale mając na uwadze głównie polskiego odbiorcę podchodził do własnej twórczości operowej pragmatycznie: miała cieszyć urodą melodii i... zmuszać do myślenia. 4 XI 1871 r. odbył się ostatni koncert kompozytorski Moniuszki. Artysta zmarł nagle 4 czerwca rok później. W uroczystym pogrzebie uczestniczyły tysiące ludzi; Stanisław Moniuszko pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Twórczość Mistrzostwo Stanisława Moniuszki objawiło się w całej swojej krasie w ponad 300 pieśniach solowych (zawartych w 12 Śpiewnikach domowych i innych zbiorach). Ich rodowód sięga rdzennie polskich pieśni i tańców ludowych, przy czym są one niezwykle szczere, proste, o śpiewnej melodyce. W bogatym dorobku dzieł scenicznych, instrumentalnych, wokalnych osobne miejsce zajmują utwory religijne, które artysta tworzył przez całe życie. Są tu zarówno pieśni solowe, jak i chóralne, opracowania organowe znanych pieśni (m.in. Anioł pasterzom mówił, U drzwi Twoich) oraz akompaniamenty do śpiewów w kościele. Ich celem jest jak czytamy w jednym z listów Moniuszki pogłębianie przeżyć duchowych wiernych, towarzyszenie modlitwie... Pieśni chóralne charakteryzuje świetna technika polifoniczna, wrażliwość kompozytora na kolorystykę brzmienia oraz melodyka, będąca kwintesencją polskości. W historii muzyki polskiej Stanisław Moniuszko zajmuje szczególną pozycję jako twórca polskiej opery narodowej i artystycznej pieśni. Jego muzyka wywarła wielki wpływ na kolejne pokolenia kompozytorów i jak pragnął jej autor trafiła pod strzechy, jego pieśni bowiem stały się powszechną własnością narodu; śpiewano je w dworkach, domach mieszczańskich i wiejskich chatach. Opery zaś znalazły należne im miejsce w programach teatrów operowych świata.

52 52 POŻEGNANI KS. DR HAB. TADEUSZ ZADYKOWICZ, PROF. KUL dyrektor Instytutu Teologii Moralnej Ks. prof. Krzysztof Jeżyna ( ) 4 II 2019 r., przed południem, dotarła do nas smutna wiadomość o śmierci ks. dra hab. Krzysztofa Jeżyny, prof. KUL, absolwenta i wieloletniego wykładowcy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, teologa moralisty. Choć od 2 lat zmagał się z chorobą i nie prowadził już zajęć dydaktycznych, to jego odejście było zaskoczeniem dla pracowników Instytutu Teologii Moralnej, doktorantów i studentów. Rys biograficzny Ks. Krzysztof Grzegorz Jeżyna (Krzycho jak mówili o nim przyjaciele) urodził się 30 IX 1956 r. w Puławach. Tam też w latach uczęszczał do szkoły podstawowej. Liceum Ogólnokształcące w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą ukończył w 1975 r. Po maturze wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie, jednocześnie rozpoczynając studia teologiczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Od tego czasu aż do swojej śmierci był związany z lubelską uczelnią. W 1981 r. uzyskał tytuł zawodowy magistra teologii na podstawie pracy Czas historiozbawczy w ujęciu Oskara Cullmanna, napisanej pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Czesława Bartnika, i 14 czerwca przyjął święcenia prezbiteratu. Po święceniach był wikariuszem w Zakrzówku (15 VI IX 1982), a następnie w parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Chełmie (2 IX 28 X 1982). W latach odbył studia specjalistyczne z teologii moralnej na Wydziale Teologii KUL. W roku 1986 uzyskał licencjat z teologii moralnej. W marcu 1993 r. obronił pracę doktorską pt. Apostolstwo świeckich według Akcji Katolickiej w Polsce okresu międzywojennego, napisaną pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Janusza Nagórnego, i uzyskał stopień naukowy doktora nauk teologicznych w zakresie teologii moralnej. W nieco skróconej wersji praca ta ukazała się drukiem pt. Akcja Katolicka w II Rzeczypospolitej (Lublin 1996). Od 1991 r. wykładał teologię moralną w Instytucie Wyższej Kultury Religijnej w Lublinie i innych miastach regionu. Od 1992 r. fot. Małgorzata Kobiałka-Szkutnik prowadził zajęcia w Wyższym Seminarium Duchownym Księży Marianów w Lublinie. Na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim został zatrudniony na stanowisku asystenta 1 XII 1995 r., a 1 V 1998 r. na stanowisku adiunkta w Katedrze Teologii Moralnej Szczegółowej. W tym okresie pełnił również funkcję sekretarza Instytutu Teologii Moralnej, a także był redaktorem naczelnym Roczników Teologicznych. Dnia 8 X 2002 r. przystąpił do kolokwium habilitacyjnego. Na podstawie dorobku naukowego oraz książki Moralne przesłanie nowej ewangelizacji. Wezwanie do odnowy Kościoła i świata (Lublin 2002) uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego. Według obowiązujących ówcześnie przepisów, uchwałę Rady Wydziału Teologii KUL zatwierdziła 24 II 2003 r. Centralna Komisja ds. Stopni i Tytułów. Decyzję Centralnej Komisji przyjął i zatwierdził Senat Akademicki KUL w dniu 28 III 2003 r. Od 1 VII 2004 r. ks. Jeżyna był zatrudniony na KUL na stanowisku profesora nadzwyczajnego. W dniu 28 IX 2004 r. Senat KUL powierzył mu kierownictwo Katedry Teologii Moralnej Szczegółowej w Instytucie Teologii Moralnej. W roku 2006 objął urząd dyrektora Instytutu Teologii Moralnej, który sprawował do 2012 r. Dnia 8 XI 2018 r. przeszedł na rentę. Zmarł nad ranem 4 II 2019 r. w szpitalu wojskowym w Lublinie. Msza św. pogrzebowa została odprawiona 7 lutego w kościele pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej w Puławach. Uroczystościom przewodniczył bp Józef Wróbel SCJ, a w koncelebrze było blisko 200 kapłanów. W imieniu społeczności akademickiej KUL głos zabrał ks. dr hab. Sławomir Nowosad, prof. KUL, dziekan Wydziału Teologii, który odczytał list

53 POŻEGNANI 53 Rektora KUL. Ks. Jeżyna spoczął na cmentarzu parafii pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego w Puławach. Zainteresowania naukowe Zainteresowania naukowe ks. Krzysztofa Jeżyny koncentrowały się wokół zagadnień z zakresu teologii moralnej szczegółowej. Choć jego dorobek jest bogaty i różnorodny, to Profesor miał swoje tematy ulubione. W swoich publikacjach kładł szczególny nacisk na rolę świadectwa Kościoła w dzisiejszym świecie. Udowadniał, że nowa ewangelizacja jest nie tylko głoszeniem prawd wiary, ale także propozycją pewnego stylu życia zgodnego z wiarą. Ta propozycja jednak, jeśli ma być współcześnie przyjęta, to musi być składana z nowym zapałem, nowymi metodami, z użyciem nowych środków. Profesor był świadom istnienia we współczesnym świecie i w dzisiejszej kulturze wielu zagrożeń, które utrudniają podejmowanie wyborów moralnych zgodnych z powołaniem chrześcijańskim. Wnikliwie te zagrożenia analizował, ale też na tym nie poprzestawał. Traktował je jako wyzwania i wskazywał drogi przezwyciężania zła. Ks. Jeżyna często podkreślał potrzebę wytrwałego budowania komunii międzyludzkiej (w tym także małżeńskiej i rodzinnej), opartej zawsze na osobistej relacji z Bogiem. Dlatego wielokrotnie akcentował rolę inicjatywy Boga w życiu moralnym, potrzebę udziału w życiu sakramentalnym Kościoła oraz w kulcie religijnym. Mówiąc o sakramentach i czci dla Boga, skupiał się jednak nie tyle na obowiązku udziału chrześcijanina w praktykach religijnych, ile na potrzebie wprowadzania w życie tego, co sakramenty oznaczają, i na moralnych konsekwencjach udziału w kulcie. Owocem jego pracy naukowej są także wypromowane doktoraty i magisteria, udział jako recenzenta w postępowaniach habilitacyjnych i przewodach doktorskich, organizacja konferencji i wygłoszone na nich referaty, a także czynne uczestnictwo w stowarzyszeniach naukowych. Działalność pozanaukowa Ks. Krzysztof Jeżyna prowadził szeroką działalność duszpasterską, także wtedy gdy jego głównym zajęciem była praca na Uniwersytecie. Jako duszpasterz był między innymi diecezjalnym referentem do spraw duszpasterstwa młodzieży ( ), kapelanem lubelskich szpitali SPSK 1 ( ) i SP ZOZ MSWiA ( ). Pracował także jako duszpasterz akademicki, referent do spraw duszpasterstwa nauczycieli i kapelan policji. W latach pełnił funkcję dyrektora programowego Radia Plus. Był też moderatorem duszpasterstwa pracowników nauki ( ). Nie można też nie wspomnieć o jego zaangażowaniu w ruchu oazowym i we Wspólnocie Emmanuel, a także o licznie wygłoszonych rekolekcjach i homiliach. Przyjaciel i mistrz Ks. prof. Janusz Nagórny w swoim testamencie duchowym z 6 II 2005 r. napisał: Dziękuję Bogu, że tak wielu spośród moich uczniów obdarzyło mnie zaufaniem i darem przyjaźni, że dla niektórych z nich mogłem być przewodnikiem duchowym, a i sam korzystałem z ich duchowej pomocy. Chcę tu wspomnieć i bardziej osobiście podziękować: ks. Eugeniuszowi Derdziukowi, ks. Januszowi Lekanowi, ks. Jerzemu Kusemu, księżom z mojej rodziny Mariuszowi i Tomkowi Rybińskim, a specjalnie ks. Krzysztofowi Jeżynie. Niech się nie gniewają inni, że nie wydłużam tej litanii przyjaźni, ale kiedy piszę te słowa, staje mi przed oczyma tylu jeszcze współbraci. Specjalne podziękowanie ks. Jeżynie w ostatnim słowie ks. Nagórnego świadczy o szczególnie bliskich relacjach ludzkich i kapłańskich obu profesorów. Dla ks. Jeżyny o czym sam wspomina w swoim testamencie przyjaźń z ks. Nagórnym była wielką wartością i wywarła ogromny wpływ nie tylko na jego życie osobiste, ale także na pracę naukową i dydaktyczną. Ks. prof. Janusz Nagórny zaszczepił w nim między innymi troskę o upowszechnianie nauczania Jana Pawła II. Do tego nauczania często się więc odwoływał, a razem ze swoim mistrzem zredagował publikację Jan Paweł II. Encyklopedia nauczania moralnego (Radom 2005). Kierując się zaś szacunkiem dla ks. Nagórnego i uznaniem dla jego dorobku naukowego, rozpoczął wydawanie w Wydawnictwie KUL jego rozproszonej twórczości naukowej w postaci serii Dzieła Wybrane. Z testamentu duchowego Na koniec warto oddać głos samemu Krzychowi, który w swoim testamencie wyraził całą swoją osobowość człowieka, kapłana i duszpasterza, naukowca. Napisał w nim między innymi: Wierzę w Boga Zbawiciela. Wierzę, że mój Pan uzdolnił mnie do rozpoznania Go w świadectwie Kościoła oraz zaprosił do głębokiej komunii ze Sobą. Wierzę, że stało się to możliwe dzięki ofierze zbawczej Jezusa Chrystusa. On umarł na krzyżu za ludzkie grzechy i odkupił każdego człowieka, także mnie grzesznika. On wespół z Ojcem zesłał Ducha Świętego, by Ten był światłem i mocą sumienia w poznaniu i życiu w jedności z Bogiem. [ ] Wdzięczny jestem tym ludziom, którzy ogłosili mi Ewangelię i pozwolili mi doświadczyć bliskości Boga. Szczególnie wdzięczny jestem za ruch oazowy, w ramach którego mogłem przeżyć osobiste nawrócenie, a także mogłem patrzeć, jak łaska Boża rodzi kolejnych braci w wierze. Dziękuję za łaskę powołania kapłańskiego i możliwość pełnienia tej zaszczytnej posługi. Dziękuję za Wspólnotę Emmanuel, w której mogłem stale widzieć działanie łaski i mocy Bożej, a także uwierzyć, że możliwa jest wspólnota między wierzącymi braćmi. Dziękuję za możliwość głoszenia kazań i rekolekcji, w których dzieliłem się swoją wiarą i poznanymi prawdami wiary [ ]. Dziękuję Katolickiemu Uniwersytetowi Lubelskiemu za uzyskane wykształcenie i możliwość pracy naukowej na uniwersytecie. Dziękuję moim profesorom za wiedzę i przykład życia, zaś szczególnie wyrażam wdzięczność ks. prof. drowi hab. Januszowi Nagórnemu, który był mi przyjacielem w życiu i mistrzem w nauce. Dziękuję pracownikom Sekcji Teologii Moralnej, z którymi tworzyliśmy wspólnotę pracy naukowej, poszukiwań i zmagań, ale także wspólnotę życia [ ]. Wdzięczny jestem przyjaciołom i znajomym, dzięki którym mogłem przeżyć tyle wspaniałych sytuacji i wydarzeń. Dziękuję za trud budowania przyjaźni i miłości oraz za trud wytrwania w niej. Wiem, że przyjaźń jest możliwa i jest wspaniałym darem. [ ] Dziękuję wszystkim za wszelkie dobro, bowiem dzięki temu mogłem żyć w pokoju i zachować wiarę w człowieka. Tym samym przepraszam wszystkich za moje słabości, przewinienia i zaniedbania. Proszę o przebaczenie tych, którym uczyniłem krzywdę. Ja ze swej strony przebaczam wszystkim.

54 54 PIÓREM STUDENTA ANNA PIETRALA studentka historii sztuki Spojrzenie na miasto oczami historyków sztuki Spacery po Lublinie to inicjatywa Koła Naukowego Studentów Historii Sztuki KUL, mająca na celu poznanie miasta i jego dziedzictwa kulturowego. Uczestnicy pierwszego Spaceru po Lublinie mieli okazję zobaczyć między innymi mural ukraińskiego twórcy Aleksieja Kislowa na budynku przy ul. Lubartowskiej (fot. Joanna Łaska-Jarosz) L ublin jest miastem z bogatą historią, cennymi zabytkami i ciekawymi nowoczesnymi przestrzeniami miejskimi. Nic więc dziwnego, że inspiruje również historyków sztuki. Mając świadomość znaczenia i atrakcyjności miasta, zaproponowaliśmy lublinianom spacery, podczas których rozmawiamy o naszym otoczeniu. Zabiegani, zwykle nie widzimy pięknych zakątków i prawdziwych dzieł sztuki. Niejednokrotnie nie mamy wiedzy o niezwykłych mieszkańcach i cennym dziedzictwie. Stąd pomysł na pokazanie niewidocznego, zapomnianego, niedocenianego. Wiadomo, że aby lepiej zrozumieć sztukę i kulturę, należy jej dotknąć. Dlatego nie ograniczamy się do odczytania wykładu czy pokazania dużej liczby slajdów, ale zapraszamy do podążania wyznaczonym szlakiem po mieście. Spacery po Lublinie łączą wędrowanie z edukacją. Studenci przygotowują tematy i opracowują je według własnego pomysłu, posiłkując się bogatą literaturą przedmiotu oraz wiedzą znawców. Wielokrotnie konsultujemy tematy z naukowcami oraz praktykami, podejmujemy współpracę z instytucjami i ekspertami z danych dziedzin. Wszystko po to, żeby podzielić się rzetelnymi informacjami. Przygotowanie spaceru wymaga dużego nakładu pracy i zaangażowania wszystkich członków Koła Naukowego, daje nam jednak dużo satysfakcji. Wzbogaca też naszą wiedzę. Spotkania z mieszkańcami, którzy są zainteresowani swoim miastem i zadają różnorodne pytania, stają się dla nas również cennym doświadczeniem. Pomysły studentów historii sztuki odnośnie do tematyki spotkań są różnorodne i odzwierciedlają nasze zainteresowania oraz pasje. Dotychczas odbyły się 3 spacery, a na następne miesiące zaplanowane są kolejne. Pierwsza wędrówka przygotowana została przez Dominikę Gębę i dotyczyła lubelskich murali kolorowych obrazów na budynkach, będących znakiem naszych czasów. Dominika zaprosiła do poznania street artu, pokazała i omówiła ciekawe przykłady. Kolejnym tematem była lubelska secesja, o której opowiedziała Magda Morello. Zainteresowani tym tematem mieli okazję zobaczyć inspirowane secesją wiedeńską budynki i elementy architektoniczne przy ulicach w centrum miasta. W marcu Paula Krzykowska opowiedziała o sztuce obozowej i oprowadziła po dawnym niemieckim obozie koncentracyjnym na Majdanku. Kolejne zaplanowane działania będą zaskakujące zarówno pod względem tematów, jak i formy. Podjęcie organizacji Spacerów po Lublinie okazało się strzałem w dziesiątkę. Już na pierwszym spacerze pojawiła się liczna grupa słuchaczy. Otrzymujemy także wiadomości wyrażające oczekiwanie na następne spotkania. Jest to dla nas ogromna motywacja i satysfakcja. Pokłosiem Spacerów po Lublinie będzie wystawa, do której stworzenia Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki KUL wraz z Galerią 1 im. B. Słomki zaprasza uczestników kolejnych spotkań. Pragniemy, aby mieszkańcy sfotografowali miasto w tematach, które poruszamy. Takie działanie będzie nie tylko podsumowaniem naszego projektu, ale także skonfrontowaniem z tym, w jaki sposób postrzegamy miasto. Wystawa planowana jest na czerwiec, czyli na miesiąc, w którym odbędzie się ostatnie spotkanie z cyklu Spacery po Lublinie. Zachęcamy do uczestnictwa w organizowanych przez nas działaniach, a o ich terminach i tematyce można przeczytać na Facebooku Koła Naukowego Studentów Historii Sztuki KUL. Marcowe poznawanie Lublina odbywało się w muzeum martyrologicznym na Majdanku, założonym w 1944 r. na terenie dawnego nazistowskiego obozu koncentracyjnego KL Lublin (fot. Anna Pietrala)

55 PREZENTACJE 55 DR HAB. KONRAD KLIMKOWSKI kierownik Biura Karier W ejście na współczesny rynek pracy jest procesem złożonym i trudnym. Problemów w tym zakresie doświadczają zarówno studenci, jak i absolwenci. Pozornie może się wydawać, że pracodawcy mają w tej sytuacji przewagę, bo to oni stawiają warunki w procesie rekrutacji. Sytuacja dzisiejszego rynku pracy jest jednak znacznie bardziej złożona. Proces rekrutacji coraz częściej przyjmuje charakter dwustronnych negocjacji warunków zatrudnienia, a nie biernej akceptacji tego, co ma do zaoferowania pracodawca. Dodatkowo sytuację komplikuje niełatwa relacja pomiędzy uniwersytetem a rynkiem pracy. Przedstawiciele różnych gremiów akademickich często formułują obawy, że współcześni decydenci polityczni i lobbyści biznesowi próbują ograniczać role społeczne uniwersytetu do funkcji linii produkcyjnej kadr. Z kolei przedstawiciele rynku zarzucają uniwersytetom niedostosowanie oferty studiów do realiów współczesnego rynku, co z jednej strony stawia absolwentów w niekorzystnej sytuacji zatrudnieniowej, zaś z drugiej obniża jakość świadczonej pracy i usług oferowanych przez firmy. Opisane powyżej czynniki uzasadniają potrzebę wsparcia obu stron gry rynkowej, a także uniwersytetu, który w obecnych warunkach nie może unikać zaangażowania i odpowiedzialności w odniesieniu do zrównoważonego pośrednictwa pomiędzy kandydatem a rynkiem pracy. Właśnie dlatego 20 II 2019 r. Biuro Karier KUL uruchomiło 2 nowe portale internetowe. Portal Kariery to serwis adresowany do osób poszukującym pracy, praktyk lub staży. Każdy jego użytkownik buduje w nim własne portfolio kariery. Wprowadza dane składające się na CV, a serwis przetwarza je do odpowiedniego formatu graficznego i udostępnia pracodawcom. Użytkownik ma także możliwość załączenia kopii dokumentów poświadczających jego kompetencje i kwalifikacje. To kandydat określa, jak ma wyglądać jego profil kompetencyjny, dzięki któremu otrzyma informacje o odpowiadających jego oczekiwaniom ofertach. Serwis daje możliwość zapisywania się na spotkania organizowane przez Biuro Karier we współpracy z pracodawcami, a po spotkaniu wystawia zarejestrowanym uczestnikom odpowiednie zaświadczenia. Portal Kariery to nieograniczone czasowo i w pełni bezpłatne narzędzie strategicznego planowania kariery na każdym jej etapie. Portal Kariery i Portal Pracodawcy Biuro Karier uruchomiło serwis informatyczny, którego celem jest ułatwienie kandydatom wejścia na rynek pracy i pracodawcom dotarcia do poszukiwanych kandydatów. Serwis ma też tworzyć podstawy dobrych praktyk w zakresie budowania zrównoważonej relacji uniwersytet rynek pracy. Portal Kariery B I U R A K A R I E R K U L daj się poznać PRACODAWCOM Portal Pracodawcy B I U R A K A R I E R K U L SZYBKA I PROSTA REKRUTACJA Portal Pracodawcy to system dla pracodawców. Po założeniu konta serwis umożliwia im przeszukiwanie wszystkich portfolio pod kątem określonych kompetencji i kwalifikacji kandydatów. Pracodawcy mogą też publikować własne oferty pracy, serwis zaś udostępnia je tym studentom, których profil kompetencyjny najbardziej odpowiada potrzebom konkretnej akcji rekrutacyjnej. Pracodawcy mogą również zamieszczać ogłoszenia o wydarzeniach i spotkaniach, które chcą zorganizować na KUL. Portal obsługuje takie funkcjonalności, jak: zapisy na spotkania, pełen serwis informacyjny z nimi związany, automatyczne wystawienie zaświadczeń o uczestnictwie. Beneficjentami serwisu mogą być także organizacje trzeciego sektora i instytucje kultury, dlatego Portal Pracodawcy jest także narzędziem realizacji zadań misji naszego Uniwersytetu związanej ze współtworzeniem kultury. Portal Pracodawcy to platforma wspomagająca proces rekrutacji i wyboru kandydatów o wysokim stopniu dopasowania do oczekiwań rynku pracy. Portal Kariery oraz Portal Pracodawcy to instrumenty pomocowe wspomagające dialog, podejmowanie decyzji i negocjowanie działań obu stron relacji rynkowej. Takie rozumienie procesu wchodzenia na rynek i rekrutacji jest bliskie misji naszego Uniwersytetu w zakresie katolickiej nauki społecznej oraz ujętego w jej ramach rozumienia pracy ludzkiej, jej podmiotów oraz jej celów społeczno-ekonomicznych. Obydwa portale oraz pełna oferta Biura Karier dostępne są pod adresem pl/biurokarier. W razie pytań zapraszamy do kontaktu kariera@kul.pl. projekt: Marta Szymańska-Jarosz

56 56 PREZENTACJE DR MAŁGORZATA PEROŃ Instytut Filologii Polskiej sekretarz Akademii Młodych Humanistów P omysłodawczynią projektu i jego pierwszą przewodniczącą była prof. dr hab. Mirosława Hanusiewicz-Lavallee z Instytutu Filologii Polskiej. Zaproponowała ona pracownikom i doktorantom IFP, aby wzorem uniwersytetów amerykańskich stworzyć program, który umożliwi młodzieży szkolnej kontakt z Uniwersytetem i otworzy jej drogę do zapoznania się z ofertą edukacyjną KUL. Działania programu wspierają od 2015 r. Instytut Historii oraz Wydział Filozofii. Od początku istnienia AMH nad działaniami logistycznymi czuwa Uniwersytet Otwarty KUL. W 2018 r. funkcję przewodniczącego AMH objął dr hab. Ireneusz Piekarski z Instytutu Filologii Polskiej. Na przełomie stycznia i lutego 2019 r. zakończyła się rekrutacja do VI edycji programu, który skierowany jest do uczącej się w szkołach średnich młodzieży o uzdolnieniach humanistycznych. Udział w AMH trwa maksymalnie 4 lata od klasy I aż do matury. Dzięki ogromnemu zaangażowaniu kadry dydaktycznej i doktorantów KUL zajęcia odbywają się nieprzerwanie w ciągu roku szkolnego (od września do czerwca). Do najnowszej edycji zakwalifikowano 47 uczniów. Obecnie w programie bierze udział 161 uczniów ze szkół całej Lubelszczyzny. Uczestnicy są uczniami kilkunastu szkół naszego regionu. Pochodzą z Lublina, ale ponad połowa z nich przyjeżdża z dość dalekich miejscowości takich, jak: Biała Podlaska, Parczew, Chełm, Kock czy z tych nieco bliższych (Nałęczów, Włodawa, Lubartów, Kraśnik, Puchaczów). Wsparciem jest postawa nauczycieli i dyrektorów, którzy odpowiadają pozytywnie na zaproszenie do udziału w AMH. Patronat honorowy nad projektem sprawuje Kuratorium Oświaty w Lublinie. Program składa się z 2 zasadniczych modułów. Pierwszy stanowią comiesięczne spotkania tematyczne, które w postaci wykładów, warsztatów i dyskusji są skierowane do wszystkich uczestników. Zajęcia podporządkowane są tematom wybranym przez Radę Programową AMH. Każda ze współtworzących AMH jednostek naukowych deleguje co miesiąc prelegenta, który przedstawia młodzieży zagadnienia poszerzające wiedzę na poziomie uniwersyteckim. Dla wielu młodych ludzi jest to nie tylko szansa na rozwijanie swoich zainteresowań humanistycznych, ale także pierwsze zetknięcie z naszą Uczelnią oraz nowym, akademickim sposobem pracy. Drugi moduł AMH to indywidualna opieka naukowa, którą sprawują Humaniści są ważni! Akademia Młodych Humanistów KUL to pierwszy w Polsce projekt tutoringu uniwersyteckiego. Inicjatywa została podjęta we wrześniu 2014 r. i od tego czasu nieprzerwanie trwa jej realizacja. Wykład dla uczestników Akademii Młodych Humanistów (fot. Katarzyna Boguta) pracownicy i doktoranci KUL. Jest to najbardziej wymagający i angażujący obszar działań AMH. Częstotliwość spotkań zależy od potrzeb edukacyjnych uczniów, którzy często w ten sposób przygotowują się też do olimpiad przedmiotowych i konkursów z wąskich dziedzin humanistycznych. Dla nich prowadzone są dodatkowe, cykliczne spotkania warsztatowe z literatury, języka polskiego oraz filozofii. Zapewne także dzięki temu corocznie uczestnicy Akademii zdobywają tytuły laureatów Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, Olimpiady Filozoficznej oraz Olimpiady Historycznej. Spotkania indywidualne są okazją do bliższego poznania, stąd też wielu byłych absolwentów AMH utrzymuje kontakt ze swoimi opiekunami. Część maturzystów wybiera nasz Uniwersytet jako miejsce dalszej nauki. Najwięcej z nich rozpoczyna studia na kierunkach oferowanych przez Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistyczno-Społecznych, wskazując jako wiodące kierunki: filologię polską, edytorstwo, historię, filozofię. Absolwenci AMH są także studentami historii sztuki, retoryki, filologii klasycznej i psychologii. W ankietach ewaluacyjnych, które przygotowujemy na koniec roku akademickiego, a także podczas rozmów uczestnicy Akademii podkreślają, że korzyści ze spotkań AMH jest wiele. Uczniowie widzą, że ich zainteresowania humanistyczne są ważne, na KUL mają szansę na ich rozwój, a w przyszłości mogą one umożliwić im osiągnięcie spełnienia naukowego oraz sukcesu zawodowego. Ponadto młodzi humaniści zmieniają swoje wyobrażenia o KUL, widząc Uczelnię od środka i przez pryzmat zaangażowania osób, które ją tworzą, a wielu z nich jest także pod wrażeniem wszechstronności i wysokiego poziomu prowadzonych tu badań naukowych.

57 PREZENTACJE 57 MAŁGORZATA BARAN-SANOCKA dyrektor administracyjny Nowe oznakowanie Uniwersytetu KUL będzie teraz lepiej widać w przestrzeni miejskiej, a w kampusach uniwersyteckich będzie się można łatwiej odnaleźć i więcej się o nich dowiedzieć. W ostatnim czasie nasza Uczelnia stała się bardziej widoczna w przestrzeni miasta. W lutym na budynku Collegium Joannis Pauli II i budynku Biotechnologii zostały zamontowane neony, dzięki czemu nasze kampusy widoczne są z daleka i szczególnie w nocy wyróżniają się na tle otaczających je budynków. To kolejny etap wdrażania systemu oznakowania, zapoczątkowanego ustawieniem na terenie kampusów ich szczegółowych planów. Tablice montowane w ostatnim okresie mają charakter edukacyjny lub nawigacyjny. W Gmachu Głównym zamontowane zostały tablice tworzące ścieżkę historyczną, opracowaną przez Muzeum KUL i Dział Komunikacji, przybliżające historię Uniwersytetu oraz sylwetki wielkich kanclerzy i rektorów. W bramie zachodniej Gmachu Głównego, prowadzącej na dziedziniec, pojawiły się tablice dotyczące historii powstania Muzeum KUL. W Collegium Norwidianum, staraniem Wydziału Nauk Humanistycznych, powstała galeria dziekanów WNH. Dla miłośników historii na tablicach umieszczonych na zewnątrz opisane zostały budynki kościoła akademickiego, konwiktu i Gmachu Głównego. W celu łatwiejszego poruszania się po budynkach w kampusie przy Alejach Racławickich zainstalowano w marcu tego roku Neon na budynku Biotechnologii i na Collegium Joannis Pauli II oraz tablice szlaku historycznego w Gmachu Głównym tablice informacyjne wskazujące umiejscowienie najistotniejszych jednostek uniwersyteckich w Gmachu Głównym, Collegium Joannis Pauli II i Collegium Nowidianum. Kolejnym przedsięwzięciem w ramach oznakowania obiektów będzie wykonanie napisów na budynkach Collegium Norwidianum, Centrum Transferu Wiedzy, Collegium Joannis Pauli II (na tzw. hoteliku) oraz na ogrodzeniu od strony ul. ks. I. Radziszewskiego. W najbliższym czasie zostanie ogłoszone postępowanie przetargowe na wymienione prace, a w przyszłości również na oznakowanie wewnętrzne budynków. Dbając o estetykę zamawianych oznaczeń, korzystamy z doświadczenia pracowników KUL. Projekty napisów na budynkach opracował dr Jan Kamiński z Instytutu Architektury Krajobrazu. Nad całością prac związanych z oznakowaniem czuwa, powołany przez Rektora KUL, Zespół ds. Organizacji Przestrzeni Akademickiej, w którego skład wchodzą: dr hab. Bogusław Marek, prof. KUL, dr Krzysztof Przylicki, s. dr inż. arch. Anna Tejszerska USJK, dr Jan Kamiński, a także przedstawiciele Działu Komunikacji, Działu Administracji Obiektami oraz Działu Inwestycji i Remontów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

58 58 Publikacje Wydawnictwa KUL i TN KUL Z REKOMENDACJI WYDAWCY Jeżeli Bóg istnieje... Wolność człowieka a hipoteza teistyczna. Studia i eseje redakcja naukowa Andrzej P. Stefańczyk ISBN Lublin: TN KUL 2018 Źródła i Monografie 469 Walizka Leśmiana opracowanie i posłowie Dariusz Pachocki, współpraca Paulina Tomczyk ISBN: Lublin: Wydawnictwo KUL 2019 Edyta Chlebowska Cyprian Norwid katalog prac plastycznych tom III: Prace w albumach 3. Prace luźne 1 ISBN Lublin: TN KUL 2019 Źródła i Monografie 476 Zbigniew Andrzej Judycki Pod obcymi sztandarami. Oficerowie polskiego pochodzenia w siłach zbrojnych i policji państw obcych ISBN: Lublin: Wydawnictwo KUL 2019 Krzysztof Burczak, Wacław Uruszczak, Wojciech Góralski, Józef Krukowski Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość praca zbiorowa pod redakcją naukową Józefa Krukowskiego ISBN Lublin: TN KUL 2019 Prace Wydziału Nauk Prawnych 73 ks. Bogusław Migut Liturgia jako teologia żywa ISBN: Lublin: Wydawnictwo KUL 2019 Stanisław Sarek, TN KUL Beata Duma kierownik Działu Handlowego Wydawnictwa KUL Towarzystwo Naukowe KUL ul. Chopina 29/ Lublin tn.kul.pl WYDAWNICTWO KUL Wydawnictwo KUL ul. Konstantynów 1H Lublin wydawnictwo.kul.pl

59 Rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II zaprasza na OPUS MAGNUM KULowskie wieczory z muzyką 19 maja, godz aula im. stefana Kardynała Wyszyńskiego KUL, al. Racławickie 14 Święto Patrona Studentów bł. Piotra Frassatiego NAdZWyCZAJNy recital FOrtePiANOWy TOMasZ RITTeR PArtNerZy Program: LUdviG van BeethOveN 32 Wariacje c-moll KArOL. KUrPińSKi Polonez d-moll FryderyK ChOPiN Polonez gis-moll op. posth. JAN václav vořišek Sonata quasi una fantasia op. 20 FryderyK ChOPiN 2 Polonezy op. 26: cis-moll, es-moll robert SChUMANN Phantasiestücke op. 12 TeResa KsIęsKa-FaLgeR słowo o muzyce PAtrONi MediALNi

60 KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI JANA PAWŁA II Co by było, gdybyś odkrył swój talent i rozwinął pasję? Jesteś ciekaw? Co by było, gdybyś poznał wartościowych przyjaciół i stał się częścią wyjątkowej społeczności akademickiej? kandydat.kul.pl