Polski Komitet ICS Normalizacyjny PN-EN Norma europejska EN 1838:1999 ma status Polskiej Normy

Transkrypt

1 POLSKA NORMA Polski Komitet ICS Normalizacyjny PN-EN Wprowadza, IDT Zastępuje PN-EN 1838:2002 (U) Zastosowania oświetlenia Oświetlenie awaryjne Norma europejska ma status Polskiej Normy Copyright by PKN, Warszawa 2005 nr ref. PN-EN 1838:2005 Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone. Żadna część niniejszej normy nie może być zwielokrotniana jakąkolwiek techniką bez pisemnej zgody Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego

2 2 PN-EN 1838:2005 Przedmowa krajowa Niniejsza norma została opracowana przez KT nr 4 ds. Techniki Świetlnej i zatwierdzona przez Prezesa PKN dnia 14 grudnia 2004 r. Jest tłumaczeniem - bez jakichkolwiek zmian - angielskiej wersji normy europejskiej. W polskiej wersji normy europejskiej wprowadzono odsyłacze krajowe oznaczone od N1) do N17). Norma zawiera krajowy załącznik informacyjny NA, którego treścią jest wykaz norm powołanych i ich odpowiedników krajowych oraz załącznik informacyjny NB, w którym zamieszczono wykaz angielskich odpowiedników terminów zdefiniowanych w normie. Załącznik krajowy NA (informacyjny) Odpowiedniki krajowe norm powołanych UWAGA - Oryginały norm, które nie mają odpowiedników krajowych, są dostępne w Ośrodku Informacji Normalizacyjnej PKN. Normy powołane w EN EN :1998 +AC:1999 +A1:2003 Odpowiedniki krajowe PN-EN :2004 Oprawy oświetleniowe - Część 2-22: Wymagania szczegółowe - Oprawy oświetleniowe do oświetlenia awaryjnego EN 50172:2004 ISO 3864:1984 IEC Dział 845:1987 PN-92/N Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa PN-90/E Technika świetlna - Terminologia Załącznik krajowy NB (informacyjny) Wykaz angielskich odpowiedników terminów zdefiniowanych w normie Nr pod Termin polski Termin angielski rozdziału 3.1 oświetlenie awaryjne emergency lighting 3.2 droga ewakuacyjna escape route 3.3 awaryjne oświetlenie ewakuacyjne emergency escape lighting 3.4 oświetlenie drogi ewakuacyjnej escape route lighting 3.5 oświetlenie strefy otwartej open area lighting 3.6 oświetlenie strefy wysokiego ryzyka high risk task area lighting 3.7 oświetlenie zapasowe stand-by lighting 3.8 wyjście awaryjne emergency exit 3.9 znak bezpieczeństwa safety sign 3.10 znak bezpieczeństwa oświetlony zewnętrznie externally illuminated safety sign 3.11 znak bezpieczeństwa oświetlony wewnętrznie internally illuminated safety sign

3 NORMA EUROPEJSKA EUROPEAN STANDARD NORMĘ EUROPEENNE EUROPAlSCHE NORM EN 1838 kwiecień 1999 ICS Wersja polska Zastosowania oświetlenia - Oświetlenie awaryjne Lighting applications - Emergency lighting Eclairagisme - Eclairage de secours Angewandte Lichttechnik - Notbeleuchtung Niniejsza norma jest polską wersją normy europejskiej. Została ona przetłumaczona przez Polski Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersje oficjalne. Niniejsza norma europejska została przyjęta przez CEN 22 marca 1999 r. Zgodnie z Przepisami Wewnętrznymi CEN/CENELEC członkowie CEN są zobowiązani do nadania normie europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Aktualne wykazy norm krajowych, łącznie z ich danymi bibliograficznymi, można otrzymać w Sekretariacie Centralnym CEN lub w krajowych jednostkach normalizacyjnych będących członkami CEN. Norma europejska została opracowana w trzech oficjalnych wersjach językowych (angielskiej, francuskiej i niemieckiej). Wersja w każdym innym języku, przetłumaczona na odpowiedzialność członka CEN i notyfikowana w Sekretariacie Centralnym CEN, ma ten sam status co wersje oficjalne. Członkami CEN są krajowe jednostki normalizacyjne następujących państw: Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Luksemburga, Niemiec, Norwegii, Portugalii, Republiki Czeskiej, Szwajcarii, Szwecji, Włoch i Zjednoczonego Królestwa. CEN Europejski Komitet Normalizacyjny European Committee for Standardization Comite Europeen de Normalisation Europaisches Komitee fur Normung Sekretariat Centralny: rue de Stassart, 36 B-1050 Brussels 1999 CEN Ali rights of exploitation in any form and by any means reserved worldwide for CEN Members. nr ref. E

4 stronica 2 Spis treści Stronica Przedmowa 3 Wprowadzenie 3 1 Zakres normy 4 2 Powołania normatywne 4 3 Definicje 5 4 Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne Postanowienia ogólne Oświetlenie drogi ewakuacyjnej Oświetlenie strefy otwartej (zapobiegające panice) Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka Oświetlenie zapasowe 8 5 Znaki bezpieczeństwa 9 Załącznik A (normatywny) Pomiary luminancji i natężenia oświetlenia 10 Załącznik B (informacyjny) Kraje, w których są inne wymagania dotyczące oświetlenia awaryjnego 11 Załącznik C (informacyjny) Bibliografia 13

5 stronica 3 Przedmowa Niniejsza norma europejska została opracowana przez Komitet Techniczny CEN/TC 169 Światło i oświetlenie'^1', którego sekretariat jest prowadzony przez DIN N2). Niniejsza norma europejska powinna uzyskać status normy krajowej, przez opublikowanie identycznego tekstu lub uznanie, najpóźniej do października 1999 r., a normy krajowe sprzeczne z niniejszą normą powinny być wycofane najpóźniej do października 1999 r. Zgodnie z Przepisami Wewnętrznymi CEN/CENELEC do wprowadzenia niniejszej normy europejskiej są zobowiązane krajowe jednostki normalizacyjne następujące państw: Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Luksemburga, Niemiec, Norwegii, Portugalii, Republiki Czeskiej, Szwajcarii, Szwecji, Włoch i Zjednoczonego Królestwa. Norma jest przewidziana do częściowego zastąpienia nią norm krajowych dotyczących wymagań oświetleniowych dla oświetlenia awaryjnego. Zaleca się stosowanie jej łącznie z normami przygotowanymi przez CEN/TC 169 WG7 Pomiary i przedstawianie danych fotometrycznych" N3) oraz łącznie z pren Emergency ascape lighting systems". Zaleca się, aby użytkownicy niniejszej EN opracowanej w ramach zastosowania artykułu 118 A Traktatu WE byli świadomi, że normy te nie mają formalnego prawnego powiązania z dyrektywami, które mogły być tworzone na podstawie artykułu 118 A Traktatu. Ponadto legislacja krajowa państw członkowskich może zawierać ostrzejsze wymagania niż minimalne wymagania według dyrektywy opartej na artykule 118 A. Informacja o związku krajowej legislacji wprowadzającej dyrektywy oparte na artykule 118 A z niniejszą normą EN może być podana w krajowej przedmowie do normy wprowadzającej niniejszą EN. Wprowadzenie Oświetlenie awaryjne jest przewidziane do stosowania podczas zaniku zasilania opraw do oświetlenia podstawowego i dlatego oprawy do oświetlenia awaryjnego są zasilane ze źródła niezależnego od źródła zasilania opraw do oświetlenia podstawowego. Dla celów niniejszej normy oświetlenie awaryjne jest ogólnym określeniem kilku specyficznych odmian oświetlenia, jak pokazano na rysunku 1. Oświetlenie awaryjne Oświetlenie ewakuacyjne Oświetlenie zapasowe Oświetlenie drogi ewakuacyjnej Oświetlenie strefy otwartej Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka Rysunek 1: Specyficzne odmiany oświetlenia awaryjnego NI) Odsyłacz krajowy: Light and lighting. N2) Odsyłacz krajowy: Deutsches Institut fur Normung - Niemiecki Instytut Normalizacyjny. N3) Odsyłacz krajowy: Measurement and presentation of photometric data".

6 stronica 4 Wymagania przedstawione w niniejszej normie stanowią minimum celów projektowania i są przyjęte dla pełnego okresu stosowania oświetlenia, i przewidzianego w projekcie końca żywotności sprzętu; pominięto udział w oświetleniu składowej rozproszonej natężenia oświetlenia, która powstaje w wyniku światła odbitego. Ogólnym celem awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego jest zapewnienie bezpiecznego wyjścia z miejsca pobytu podczas zaniku normalnego zasilania. Celem oświetlenia drogi ewakuacyjnej jest umożliwienie bezpiecznego wyjścia z miejsc przebywania osób przez stworzenie warunków widzenia umożliwiających identyfikację i użycie dróg ewakuacyjnych oraz łatwe zlokalizowanie i użycie sprzętu pożarowego, i sprzętu bezpieczeństwa. Celem oświetlenia strefy otwartej (zapobiegającego panice) jest zmniejszenie prawdopodobieństwa paniki i umożliwienie bezpiecznego ruchu osób w kierunku dróg ewakuacyjnych przez zapewnienie warunków widzenia umożliwiających dotarcie do miejsca, z którego droga ewakuacyjna może być rozpoznana. Zaleca się, aby drogi ewakuacyjne lub strefy otwarte były oświetlone w wyniku padania światła bezpośrednio na płaszczyznę roboczą, jak również zaleca się oświetlenie przeszkód występujących na wysokości do 2 m powyżej tej płaszczyzny. Celem oświetlenia strefy wysokiego ryzyka jest zwiększenie bezpieczeństwa osób biorących udział w potencjalnie niebezpiecznym procesie lub znajdujących się w potencjalnie niebezpiecznej sytuacji, a także umożliwienie właściwego zakończenia działań w sposób bezpieczny dla osób przebywających w tej strefie. Znane są nowe techniki awaryjne stosowane przy oświetlaniu dróg ewakuacyjnych. Dodatkowe zastosowanie tych technik, wraz z konwencjonalnymi awaryjnymi oprawami oświetleniowymi, może wzmacniać skuteczność oświetlenia w przypadku awarii. Techniki te nie są objęte niniejszą normą. Różne osoby mają różną zdolność widzenia ze względu na ilość światła niezbędną do sprawnego widzenia, jak również ze względu na różnice czasu adaptacji do zmian w oświetleniu. Ogólnie, ludzie starsi potrzebują więcej światła i więcej czasu, aby przystosować się do niskiego poziomu oświetlenia podczas zagrożenia lub na drodze ewakuacyjnej. Dzięki strategicznemu rozmieszczeniu znaków wskazujących drogę wyjścia z miejsca przebywania można uniknąć strachu i zamieszania. Bardzo ważne jest, aby takie wyjścia miały wyraźne drogowskazy i były widoczne zawsze, gdy miejsca przebywania są zajęte. 1 Zakres normy W niniejszej normie określono wymagania oświetleniowe dotyczące systemów oświetlenia awaryjnego instalowanych w obiektach lub w miejscach, w których systemy te są wymagane. Norma jest przeznaczona głównie do stosowania w miejscach publicznych lub w miejscach pracy. 2 Powołania normatywne N4) Do niniejszej normy europejskiej wprowadzono, drogą datowanego lub niedatowanego powołania, postanowienia zawarte w innych publikacjach. Te powołania normatywne znajdują się w odpowiednich miejscach w tekście normy, a wykaz publikacji podano poniżej. W przypadku powołań datowanych późniejsze zmiany lub nowelizacje którejkolwiek z wymienionych publikacji mają zastosowanie do niniejszej normy europejskiej tylko wówczas, gdy zostaną wprowadzone do tej normy przez jej zmianę lub nowelizację. W przypadku powołań niedatowanych stosuje się ostatnie wydanie powołanej publikacji. EN Luminaires - Part 2-22: Paricular requirements - Luminaires for emergency lighting (IEC :1997, modified) Odsyłacz krajowy: Odpowiedniki krajowe - patrz załącznik krajowy NA.

7 stronica 5 pren N5) ISO 3864:1984 IEC 50 - Chapter 845 Emergency escape lighting systems Safety colours and safety signs International Electrotechnocal Vocabulary - Chapter 845: Lighting 3 Definicje W niniejszej normie przyjęto następujące definicje: 3.1 oświetlenie awaryjne: Oświetlenie przeznaczone do stosowania podczas awarii zasilania urządzeń do oświetlenia podstawowego. [IEC 50 - Dział 845] 3.2 droga ewakuacyjna: Droga wyznaczona do ewakuacji w przypadku awarii. 3.3 awaryjne oświetlenie ewakuacyjne: Część oświetlenia awaryjnego zapewniająca bezpieczne opuszczenie miejsca przebywania lub umożliwiająca uprzednie podjęcie próby zakończenia potencjalnie niebezpiecznego procesu. 3.4 oświetlenie drogi ewakuacyjnej: Część awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego umożliwiająca skuteczne rozpoznanie i bezpieczne użytkowanie środków ewakuacji przez osoby opuszczające miejsce przebywania. 3.5 oświetlenie strefy otwartej (w pewnych krajach znane jako oświetlenie zapobiegające panice): Część awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego stosowana w celu uniknięcie paniki oraz umożliwienia dotarcia do miejsca, z którego droga ewakuacyjna może być rozpoznana. 3.6 oświetlenie strefy wysokiego ryzyka: Część awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego stosowana dla bezpieczeństwa osób biorących udział w potencjalnie niebezpiecznym procesie lub znajdujących się w potencjalnie niebezpiecznej sytuacji, a także umożliwiająca właściwe zakończenie działań w sposób bezpieczny dla osoby działającej i innych osób przebywających w tej strefie. 3.7 oświetlenie zapasowe: Część oświetlenia awaryjnego umożliwiająca kontynuację normalnych czynności w sposób podstawowo niezmieniony. [IEC 50 - Dział 845] 3.8 wyjście awaryjne: Wyjście przewidziane do użytku podczas awarii. 3.9 znak bezpieczeństwa: Znak przekazujący ogólną informację dotyczącą bezpieczeństwa uzyskaną przez kombinację barwy i kształtu znaku oraz dzięki szczegółowej informacji dotyczącej bezpieczeństwa przez dodanie symbolu graficznego lub tekstu. [ISO 3864:1984] 3.10 znak bezpieczeństwa oświetlony zewnętrznie: Znak oświetlony, gdy jest to wymagane, zewnętrznym źródłem światła znak bezpieczeństwa oświetlony wewnętrznie: Znak oświetlony, gdy jest to wymagane, wewnętrznym źródłem światła. Odsyłacz krajowy: Norma jest zatwierdzona jako EN 50172:2004 Emergency escape lighting systems.

8 stronica 6 4 Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne 4.1 Postanowienia ogólne W celu zapewnienia właściwej widzialności umożliwiającej ewakuację wymaga się, aby były oświetlone strefy przestrzeni. Z wymagania tego wynika wskazanie umieszczania opraw oświetleniowych co najmniej 2 m nad podłogą. Znaki przy wszystkich wyjściach awaryjnych i wzdłuż dróg ewakuacyjnych powinny być tak oświetlone, aby jednoznacznie wskazywały drogę ewakuacji do bezpiecznego miejsca. Gdy nie jest możliwe bezpośrednie dostrzeżenie wyjścia awaryjnego, to w celu jego wskazania powinien być umieszczony oświetlony znak kierunkowy (lub szereg znaków). W celu zapewnienia odpowiedniego natężenia oświetlenia, oprawy oświetleniowe do oświetlenia ewakuacyjnego, zgodne z EN , powinny być usytuowane w pobliżu każdych drzwi wyjściowych oraz w takich miejscach, gdy to konieczne, aby zwrócić uwagę na potencjalne niebezpieczeństwo lub umieszczony sprzęt bezpieczeństwa. Zatem oprawy powinny być umieszczane: a) przy każdych drzwiach wyjściowych przeznaczonych do wyjścia ewakuacyjnego; b) w pobliżu (patrz uwaga) schodów, tak by każdy stopień był oświetlony bezpośrednio; c) w pobliżu (patrz uwaga) każdej zmiany poziomu; d) obowiązkowo przy wyjściach ewakuacyjnych i znakach bezpieczeństwa; e) przy każdej zmianie kierunku; f) przy każdym skrzyżowaniu korytarzy; g) na zewnątrz i w pobliżu każdego wyjścia końcowego; h) w pobliżu (patrz uwaga) każdego punktu pierwszej pomocy; i) w pobliżu (patrz uwaga) każdego urządzenia przeciwpożarowego i przycisku alarmowego. Jeśli punkty pierwszej pomocy h) lub urządzenia przeciwpożarowe i przyciski alarmowe i) nie znajdują się na drodze ewakuacyjnej ani w strefie otwartej, to powinny one być tak oświetlone, aby natężenie oświetlenia na podłodze w ich pobliżu wynosiło co najmniej 5 lx. UWAGA: W niniejszym rozdziale w pobliżu" oznacza w obrębie" 2 m mierzone w poziomie. 4.2 Oświetlenie drogi ewakuacyjnej W przypadku dróg ewakuacyjnych o szerokości do 2 m, średnie natężenie oświetlenia na podłodze wzdłuż środkowej linii drogi ewakuacyjnej powinno być nie mniejsze niż 1 lx, a na centralnym pasie drogi, obejmującym nie mniej niż połowę szerokości drogi, natężenie oświetlenia powinno stanowić co najmniej 50 % podanej wartości. UWAGA 1: Szersze drogi ewakuacyjne mogą być traktowane jako kilka dróg o szerokości 2 m lub mogą mieć oświetlenie jak w strefach otwartych (zapobiegające panice). UWAGA 2: Kraje, w których wymagane są inne poziomy natężenia oświetlenia, wymieniono w załączniku B Stosunek maksymalnego natężenia oświetlenia do minimalnego natężenia oświetlenia wzdłuż centralnej linii drogi ewakuacyjnej nie powinien być większy niż 40: Olśnienie przeszkadzające powinno być utrzymywane na niskim poziomie dzięki ograniczaniu światłości opraw w obrębie pola widzenia. W przypadku poziomych dróg ewakuacyjnych wartości światłości opraw, wewnątrz strefy wyznaczonej kątami od 60 do 90 liczonymi od pionu (patrz rysunek 2), nie powinny przekraczać wartości podanych w tablicy 1. W przypadku wszystkich innych dróg ewakuacyjnych i stref graniczne wartości nie powinny być przekroczone przy żadnym kącie (patrz rysunek 3).

9 stronica 7 1 strefa olśnienia Rysunek strefa olśnienia Rysunek 3 UWAGA: Duży kontrast między oprawą i jej tłem może wywoływać olśnienie. W oświetleniu dróg ewakuacyjnych głównym problemem będzie olśnienie przeszkadzające, przy którym jaskrawość opraw może przeszkadzać i uniemożliwiać widzenie przeszkód lub znaków. Tablica 1: Ograniczanie olśnienia przeszkadzającego Wysokość (h) umieszczania Maksymalna światłość l majc przy Maksymalna światłość l max przy opraw nad poziomem podłogi oświetleniu dróg ewakuacyjnych i stref oświetleniu stref wysokiego ryzyka otwartych (zapobiegającym panice) m cd cd h < 2, ,5sh<3, ,0 < h < 3, ,5<h<4, ,0<h<4, h>4, Aby barwy bezpieczeństwa były rozpoznawane, minimalna wartość wskaźnika oddawania barw R a dla źródeł światła powinna wynosić 40. Oprawa nie powinna istotnie zmieniać wartości tego wskaźnika Minimalny czas stosowania oświetlenia na drodze ewakuacyjnej w celach ewakuacji powinien wynosić 1 h.

10 stronica Na drodze ewakuacyjnej 50 % wymaganego natężenia oświetlenia powinno być wytworzone w ciągu 5 s, a pełny poziom natężenia oświetlenia w ciągu 60 s. Spełnienie wymagań wg rozdziałów od do i może być sprawdzane za pomocą pomiaru lub przez porównanie z autoryzowanymi danymi od dostawcy. 4.3 Oświetlenie strefy otwartej (zapobiegające panice) Natężenie oświetlenia nie powinno być mniejsze niż 0,5 lx na poziomie podłogi, na niezabudowanym polu czynnym strefy otwartej, z wyjątkiem wyodrębnionego przez wyłączenie z tej strefy obwodowego pasa o szerokości 0,5 m Stosunek maksymalnego natężenia oświetlenia do minimalnego natężenia oświetlenia w strefie otwartej nie powinien być większy niż 40: Olśnienie przeszkadzające powinno być utrzymywane na niskim poziomie przez ograniczanie wartości światłości opraw w polu widzenia. Wartości światłości, w obrębie strefy wyznaczonej kątami od 60 do 90 liczonymi od pionu (patrz rysunek 2), nie powinny przekraczać wartości podanych w tablicy Aby barwy bezpieczeństwa były rozpoznawane, minimalna wartość wskaźnika oddawania barw R a dla źródeł światła powinna wynosić 40. Oprawa nie powinna istotnie zmieniać wartości tego wskaźnika Minimalny czas stosowania oświetlenia dla celów ewakuacji powinien wynosić 1 h W strefie otwartej 50 % wymaganego natężenia oświetlenia powinno być wytworzone w ciągu 5 s, a pełny poziom natężenia oświetlenia w ciągu 60 s. Spełnienie wymagań wg rozdziałów od do i może być sprawdzane za pomocą pomiaru lub przez porównanie z autoryzowanymi danymi dostawcy. 4.4 Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka W strefach wysokiego ryzyka eksploatacyjne natężenie oświetlenia na płaszczyźnie odniesienia nie powinno być mniejsze niż 10 % eksploatacyjnego natężenia oświetlenia wymaganego dla danych czynności, jednakże nie powinno być mniejsze niż 15 lx. Należy wyeliminować efekt stroboskopowy Równomierność natężenia oświetlenia w strefie wysokiego ryzyka nie powinna być mniejsza niż 0, Olśnienie przeszkadzające powinno być utrzymywane na niskim poziomie przez ograniczanie wartości światłości opraw w polu widzenia. Wartości światłości, w obrębie strefy wyznaczonej kątami od 60 do 90 liczonymi od pionu, nie powinny przekraczać wartości podanych w tablicy Aby barwy bezpieczeństwa były rozpoznawane, minimalna wartość wskaźnika oddawania barw R a dla źródeł światła powinna wynosić 40. Oprawa nie powinna istotnie zmieniać wartości tego wskaźnika Minimalny czas stosowania oświetlenia powinien być wyznaczony okresem, w którym występuje ryzyko niebezpieczeństwa dla ludzi Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka powinno zapewniać pełne wymagane natężenie oświetlenia w sposób ciągły lub w ciągu 0,5 s, w zależności od zastosowania. Spełnienie wymagań wg rozdziałów od do oraz może być sprawdzane za pomocą pomiaru lub przez porównanie z autoryzowanymi danymi dostawcy. 4.5 Oświetlenie zapasowe Jeżeli oświetlenie zapasowe stosowane jest jako awaryjne oświetlenie ewakuacyjne, to powinno ono spełniać odpowiednie wymagania według niniejszej normy. Jeżeli przy oświetleniu zapasowym natężenie oświetlenia jest niższe niż minimalny poziom natężenia przy oświetleniu podstawowym, oświetlenie to należy wykorzystać tylko do przerwania czynności lub ich zakończenia.

11 stronica 9 5 Znaki bezpieczeństwa Znaki bezpieczeństwa dotyczące ewakuacji i znaki pierwszej pomocy powinny spełniać następujące wymagania: UWAGA: Zwraca się uwagę na wymagania dotyczące formatu tablic ze znakami bezpieczeństwa, określonego w dyrektywie 92/58/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r., dotyczącej minimalnych wymagań związanych ze stosowaniem znaków bezpieczeństwa i/lub ochrony zdrowia w miejscach pracy. 5.1 Znaki bezpieczeństwa powinny być oświetlone w taki sposób, aby w ciągu 5 s osiągały luminancję o wartości 50 % wymaganej luminancji, a w ciągu 60 s osiągały luminancję o wartości wymaganej. 5.2 Barwy powinny spełniać wymagania według ISO Luminancja każdej części barwnej znaku bezpieczeństwa powinna wynosić co najmniej 2 cd/m 2 we wszystkich kierunkach widzenia mających znaczenie dla bezpieczeństwa (patrz załącznik A). 5.4 Stosunek maksymalnej luminancji do minimalnej luminancji zarówno białych, jak i barwnych części znaków bezpieczeństwa, powinien być nie większy niż 10:1. UWAGA: Zalecane jest unikanie występowania dużych różnic luminancji sąsiednich części znaków. 5.5 Stosunek luminancji części białej znaku (L bie i) do luminancji części barwnej znaku (L bama ) nie powinien być mniejszy niż 5:1 i większy niż 15:1 (patrz załącznik A). 5.6 Znak oświetlony wewnętrznie jest dostrzegany z większej odległości niż znak o takich samych wymiarach oświetlony zewnętrznie. Maksymalną odległość widzenia (patrz rysunek 4) należy wyznaczyć z następującego równania: gdzie: d sp (1) d - odległość widzenia N6) ; p - wysokość znaku; s - stała: 100 dla znaków oświetlonych zewnętrznie; 200 dla znaków oświetlonych wewnętrznie. o. Rysunek 4: Odległość widzenia N6) Odsyłacz krajowy: Maksymalna odległość, przy jakiej znak jest jeszcze czytelny.

12 stronica 10 Załącznik A (normatywny) Pomiary luminancji i natężenia oświetlenia A.1 Pomiary luminancji znaków Luminancję mierzy się w kierunku prostopadłym do powierzchni, na polu o średnicy 10 mm dla każdej barwnej części znaku. Mierzy się minimalną i maksymalną luminancję pól dla każdej barwy. Przy barwnym tle znaku, z pomiarów jest wyłączony pas o szerokości 10 mm, zewnętrzny w stosunku do znaku. Aby określić stosunek luminancji dwóch przyległych barwnych części znaku, zaleca się wykonywanie pomiarów luminancji w odległości 15 mm od granicy przylegania każdej ze stron dwóch części barwnych. Należy poszukiwać stosunków minimalnych i maksymalnych luminancji. Jeżeli barwne pole jest węższe niż 30 mm, to pole pomiarowe należy zmniejszyć. W przypadku znaków bezpieczeństwa o najkrótszym wymiarze mniejszym niż 100 mm, średnicę pola pomiarowego i szerokość pomijanego granicznego pasa należy zmniejszyć do wartości nie mniejszej niż 10 % tego najkrótszego wymiaru znaku. Rysunek A.1: Typowy przykład rozmieszczenia punktów pomiarowych A.2 Mierniki do pomiarów w terenie Wszystkie pomiary natężenia oświetlenia należy wykonywać miernikami z korekcją cosinusową i fotopową V{X), natomiast wszystkie pomiary luminancji należy wykonywać miernikami z korekcją fotopową V(X). Miernik powinien mieć tolerancję błędu nie przekraczającą 10 %. Pomiar może być wykonany na wysokości do 20 mm powyżej podłogi.

13 stronica 11 Załącznik B (informacyjny) Kraje, w których są inne wymagania dotyczące oświetlenia awaryjnego Odchylenie typu A:Krajowe odstępstwo od ustaleń zawartych w normie powstałe wówczas, gdy kraj był poza kompetencją członka CEN/CENELEC. Niniejsza norma europejska nie podlega żadnej dyrektywie WE. W krajach związanych z CEN/CENELEC poniższe odchylenia typu A, do czasu ich usunięcia, zastępują odpowiednie postanowienia normy europejskiej. Rozdział Odchylenie 1 Francja 1 ' 4 Włochy 2 ' Certyfikowane produkty mają obowiązkowo określoną sprawność. Wymagania dotyczące natężenia oświetlenia i luminancji nie są stosowane podczas projektowania. W kinach, teatrach i podobnych miejscach, w pobliżu schodów i drzwi ze znakiem Exit, minimalny poziom natężenia oświetlenia mierzonego w odległości 1 m nad podłogą, powinien wynosić 5 lx. Minimalne natężenie oświetlenia wzdłuż dróg ewakuacyjnych powinno wynosić 2 lx. Tam gdzie prawo wymaga określonych poziomów natężenia oświetlenia, powinny być akceptowane zmierzone, a nie projektowane, wartości natężenia oświetlenia, z uwzględnieniem odbić i możliwości oświetlania, gdy oświetlenie awaryjne jest wymagane. 4.1 Francja 1 ' 4.2 Francja 1 ' g), h) oraz i) nie są ujęte w wymaganiach francuskich. Na drogach ewakuacyjnych certyfikowane oprawy awaryjne powinny być instalowane w odstępach nie większych niż 15 m (30 m w szkołach) Irlandia (S.l. Nr 497 z 1997 r.) I.S.3217:1989 Code of Practice for Emegency Lighting" N7). Rozdział Defined escape routes. m \ Poziome natężenie oświetlenia na podłodze na linii środkowej oznaczonej drogi ewakuacyjnej nie powinno być mniejsze niż 0,5 lx. ' W przypadku Francji odchylenia wynikają z następujących przepisów krajowych: Reglement de securite contrę 1'incendie dans les ERP, arrete du 25 juin 1980 modifie, livre II, chaptire VIII, section III. Arrete du 10 novembre 1976 realtif aux circuits et installations de securite dans les etablissements soumis au code du travail. 2) W przypadku Włoch odchylenia wynikają z następujących przepisów krajowych: Decree of the Ministry of the Interior dtd (Garages) Decree of the Ministry of Transport dtd (Underground) Decree of the Ministry of the Interior dtd (Schools) Decree of the Ministry of the Interior dtd (Hotels) Decree of the Ministry of the Interior dtd (Sport premises) Decree of the Ministry of the Interior dtd (Cinemas, theatres and public entertainment) N 7 ) N 8 ) Odsyłacz krajowy: Wskazania dotyczące stosowania oświetlenia awaryjnego". Odsyłacz krajowy: Określenie dróg ewakuacyjnych.

14 stronica 12 Zjednoczone Królestwo (SI Nr 1065, SI Nr 2179, SI Nr 1709) BS 5266: Część 1:1988 Emergency Lighting" N9). Rozdział Defined escape routes. Poziome natężenie oświetlenia na podłodze na linii środkowej oznaczonej drogi ewakuacyjnej nie powinno być mniejsze niż 0,2 lx. Poza tym na drogach ewakuacyjnych o szerokości do 2 m, na pasie stanowiącym 50 % szerokości drogi, minimalny poziom natężenia oświetlenia powinien wynosić 0,1 lx. Szersze drogi ewakuacyjne mogą być traktowane jako wielokrotność pasów o szerokości 2 m /4.3.6 Niemcy ( 7 Abs. 4 der Arbeitsstattenverordnung und der Arbeitsstatten-Richtline ASR 7/4) Okres między zanikiem oświetlenia podstawowego, gdy ustaje zasilanie elektryczne, i osiągnięciem wymaganego poziomu natężenia oświetlenia powinien trwać nie dłużej niż 15 s Irlandia (S.l. Nr 497 z 1997 r.) 4.3 Francja 3 ' 4.4 Francja 3 ' 5 Francja 3 ' I.S. 3217:1989 Code of Practice for Emergency Lighting" N10). Rozdział Response f/me N11). Zaleca się, aby oświetlenie awaryjne określone we wskazaniach było zapewnione w ciągu 5 s od zaniku zasilania opraw oświetlenia podstawowego. Zjednoczone Królestwo (S.l. Nr 1065, S.l Nr.2179, SI Nr 1709) BS 5266: Part 1:1988 Emergency Lighting". Rozdział Response time. Zaleca się, aby oświetlenie awaryjne określone w normie było zapewnione w ciągu 5 s od zaniku zasilania opraw oświetlenia podstawowego. Jednakże - według uznania stosownych władz - możliwe jest wydłużenie tego okresu maksimum do 15 s w odniesieniu do nieruchomości, na terenie których prawdopodobnie w większości przebywają osoby świadome postępowania w sytuacji krytycznej i znające drogi ewakuacyjne. Certyfikowane oprawy oświetlenia awaryjnego powinny wytworzyć na podłodze natężenie oświetlenia o wartości 5 lx. W celu osiągnięcia właściwej równomierności oświetlenia oprawy awaryjne powinny być rozmieszczane w odległościach mniejszych niż czterokrotność wysokości zawieszenia opraw (minimalna liczba opraw - dwie na pokój). Kategorie te nie są ujęte w wymaganiach francuskich, są one oparte na ryzyku. Wymagania francuskie przywołują normę francuską NF (lub inne odpowiednie normy krajów europejskich). Postanowięnia ogólne Francja 3 ' Pomiary wartości natężenia oświetlenia nie są stosowane w budynkach otwartych dla publiczności i w miejscach pracy. Zjednoczone Królestwo (SI Nr 1129, SI Nr 1125) CP 1007: 1955 Maintained lighting for cinemas" N12). Rozdział 322 ' Odsyłacz krajowy: Oświetlenie awaryjne". 10) 11) Odsyłacz krajowy: Wskazania dotyczące stosowania oświetlenia awaryjnego". Odsyłacz krajowy: Czas reakcji. Patrz odsyłacz 1). 121 Odsyłacz krajowy: Utrzymywanie oświetlenia w kinach".

15 stronica 13 Załącznik C (informacyjny) Bibliografia pren N13) pren N14» CEN/TC169/WG 6 N15> pren N16) ISO 6309 N17) Lighting applications - Basic terms and criteria for specifying lighting requirements Lighting applications - Sports lighting Lighting applications - Tunnel lighting Lighting applications - Measurement and presentation of photometric data of lamps and luminaires - Part 1: Measurement Fire protection - Safety signs ' Odsyłacz krajowy: Ostatnie wydanie EN 12665:2002 Light and lighting - Basic terms and criteria for specifying lighting requirements. N14> N15>) Odsyłacz krajowy: Ostatnie wydanie EN 12193:1999 Light and Lighting - Sports lighting Odsyłacz krajowy: Ostatnie wydanie CR 14380:2003 Lighting applications - Tunnel lighting N 1 6 ) Odsyłacz krajowy: Ostatnie wydanie EN :2004 Light and lighting - Measurement and presentation of photometric data of lamps and luminaires - Part 1: Measurement and file format. N 1 7 ) Odsyłacz krajowy: Ostatnie wydanie ISO 6309:1987 Fire protection - Safety signs.

16 ISBN Polski Komitet Normalizacyjny ul. Świętokrzyska 14, Warszawa