Ocena stanu ekologicznego cieków w zlewni rzeki Wel na podstawie ichtiofauny

Transkrypt

1 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Ocena stanu ekologicznego cieków w zlewni rzeki Wel na podstawie ichtiofauny Rozwój i walidacja metod zintegrowanej oceny stanu ekologicznego rzek i jezior na potrzeby planów gospodarowania wodami w dorzeczu Paweł Buras, Paweł Prus, Jacek Szlakowski, Janusz Ligięza, Irena Borzęcka, Wiesław Wiśniewolski Instytut Rybactwa Śródlądowego im. St. Sakowicza w Olsztynie Zakład Rybactwa Rzecznego Piaseczno, Żabieniec, Główna 48

2 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Dlaczego ryby? Są jednym z podstawowych bioindykatorów stanu ekosystemów wodnych Charakteryzują się zróżnicowanymi cyklami biologicznymi przez to występują w różnorodnych środowiskach wodnych Zajmując jeden z najwyższych poziomów w biocenozach wodnych, na zmiany środowiskowe reagują z pewnym opóźnieniem, w dłuższym czasie, wskazując na długofalowe zmiany w ekosystemach wodnych Zmiany w zespołach ryb mogą być zatem wskaźnikiem kierunków oraz trwałości antropogennych zmian w ekosystemach wodnych

3 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Cel: Waloryzacja środowiska przyrodniczego dorzecza rzeki Wel na podstawie zespołów ryb

4 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Rzeka Wel, rys hydrologiczny: λ19º37 00 ; φ53º27 50 prawobrzeżny dopływ rzeki Drwęca, charakter pojezierny L R = 107,4 km; D = 1,22 km/km 2 A = 822,4 km 2 ; F = 0,036 1/km 2 J = od 1,24 do 4 ; R = 1,447 H źr = 230 mnp H uj = 84 mnp

5 Gatunek troficzna rozrodcza siedliskowa Petromyzonidae Lampetra planeri FF lithophilous IS B Salmonidae Salmo trutta morfa fario I/P lithophilous IS WC Thymallidae Thymallus thymallus I lithophilous IS WC Esocidae Esox lucius Cyprinidae Rutilus rutilus Leuciscus leuciscus Leuciscus cephalus Leuciscus idus Scardinius erythrophthalmus Leucaspius delineatus Alburnus alburnus Alburnoides bipunctatus Blicca bjoerkna Abramis brama Chondrostoma nasus Tinca tinca Rhodeus sericeus amarus Ekologiczne grupy ryb i minogów w rzece Wel P phytophilous IS WC O I O/P O H O I I I O H I H phytophilous phytophilous IS lithophilous IS phytolithphilous phytophilous phytophilous phytolithphilous lithophilous IS phytophilous phytolithophilous lithophilous IS phytophilous ostracophilous IS WC WC WC WC WC WC WC WC B B B B WC Gatunek troficzna rozrodcza siedliskowa Gobio gobio I psammophilous B Barbus barbus I lithophilous IS B Carassius carassius O phytophilous B Carassius auratus gibelio O phytophilous B Cobitidae Noemacheilus barbatulus Misgurnus fossilis Cobitis taenia Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund I I I psammophilous phytophilous phytophilous Gadidae Lota lota I/P lithopelagophilous IS B Gasterosteidae Gasterosteus aculeatus I phytophilous WC Pungitius pungitius I phytophilous WC Cottidae Cottus gobio I Percidae Perca fluviatilis I/P phytolithophilous WC Gymnocephalus cernuus I phytolithophilous B B B B lithophilous IS B I - invertivores, O - omnivores, P - piscivores, H - herbivores, FF - filter feeders, IS intolerant species, WC - water column species, B - benthic species

6 Przykład podgórskiego odcinka rzeki Wel Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund

7 Przykład nizinnego odcinka rzeki Wel Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund

8 Przykład międzyjeziornego odcinka rzeki Wel Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund

9 Przykład różnych dopływów rzeki Wel Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund

10 Wel - odcinki krainy pstrąga Wel - odcinki międzyjeziorne Wel - odcinki krainy brzany Wel - dopływy krainy pstrąga Wel - dopływy nizinne Udział grup ekologicznych w jednolitych częściach wód rzeki Wel 80 Piscivores Semipiscivores 60 Invertivores 40 Omnivores Herbivores 20 Filter feeds Lithophilous Lithopelagophilous Phytolithphilous Phytophilous Psammophilous Ostracophilous Water open Benthic 20 0 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund

11 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Rozmieszczenie dominujących gatunków ryb w rzece Wel Litofile pstrąg potokowy, piekielnica Litofitofilne - okoń Fitofilne płoć, jaź

12 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Parametry i dane wejściowe do wskaźnika EFI+ Site Code Longitude Latitude Day Month Year River Name Site Name Altitude Ecoregion Mediterranean Type River Region Method Fished Area Wetted Width Flow Regime Natural Lake Upstream Geomorphology Former Flood Plains Water Source Upstream Drainage Area Distance From Source River Slope Air temperature Mean Air temperature January Air temperature July Former Sediment Size Sampling Location Species Name Total number run 1 Number Length Below 150 Number Length Over 150

13 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Tabela metryk Wskaźnika Integralności Biotycznej (IBI) sporządzona dla międzyjeziornych odcinków rzeki Wel Categories Metrics Scoring criterion Species richness and composition 1. Total richness of fish species (% LMBG) 2. Richness of water column fish species (% LMBG) 3. Richness of benthic fish species (% LMBG) 4. Richness of intolerance fish species (% LMBG) 5. % of roach individuals 6. Lenght distribution of pike body (cm) >67 >67 >67 >67 <40 > <33 <33 <33 <33 >60 <10 Trophic composition 7. % of omnivores 8. % of invertivores 9. % of piscivores <5 >10 > >10 <5 <5 Fish abundance and condition 10. % of individuals with disease, (tumars, fin damage, anomalies) 11. % of individuals as hybrids 12. Catch per unit effort (% line of maximal CPUE) <1 <1 > >3 >3 <33

14 Liczba gatunków Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Obfitość ryb (cpue) Zależność między bogactwem gatunkowym i obfitością ryb a hydrologicznymi parametrami rzeki (powierzchnia dorzecza, długość lub rzędowość rzeki) LMBG LMBG LMBG Linia Maksymalnego Bogactwa Gatunkowego

15 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Ocena ekologicznego stanu stanowisk dorzecza rzeki Wel (EFI+ i IBI) SYMBOL OCENA Parametry skalowania przedziałów klas EFI+ EFI+ IBI Salmonid/Cyprinid Wading/Boating 01_Wel Cyprinid Wading 02_Wel 0.56 Salmonid Wading 04_Wel Cyprinid Boating 05_Wel Salmonid Wading 06_Wel 0 46 Cyprinid Boating 07_Wel Cyprinid Boating 08_Wel 0.16 Cyprinid Wading 09_Wel 0.54 Salmonid Boating 11_Wel 0.57 Cyprinid Boating 12_Wel 0.77 Salmonid Wading 13_Wel 0.54 Salmonid Wading 15_Wel 0.32 Cyprinid Boating 16_Wel 0.1 Cyprinid Wading 17_Wel 0.73 Salmonid Wading 18_Wel 19_Wel 0.88 Salmonid Wading 20_Wel 0.9 Salmonid Boating

16 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Ekologiczny stan dorzecza rzeki Wel dobry = 40% umiarkowany = 43% słaby = 4%! zły = 13%!!!

17 Wnioski W dorzeczu rzeki Wel stwierdzono występowanie gatunków ryb i minogów typowych dla większości krain rybnych: pstrąga, brzany i leszcza Zastosowany Europejski Wskaźnik Ichtiologiczny (EFI+) poprawnie ocenił ekologiczny stan odcinków w których występowały ryby łososiowate W przypadku odcinków ze znaczną dominacją ryb karpiowatych wskaźnik EFI+ zaniżał wartości oceny ekologicznej. Skorzystano ze Wskaźnika Integralności Biotycznej (IBI) jako metody eksperckiej Pomimo rozbieżności w ocenie stanu ekologicznego rzeki Wel, zróżnicowanie i bogactwo zespołów ryb świadczy o wysokiej wartości przyrodniczej tej rzeki Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund

18 Dziękujemy za uwagę Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund