PRZEGL D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO

Transkrypt

1 PRZEGL D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO Rok LXVII Nr 3 (789) Warszawa Marzec 2014 PL ISSN Nr indeksu w numerze m.in. Nowa ustawa Prawo pocztowe podstawowe rozwi¹zania regulacyjne Obrót paliwem gazowym w punkcie wirtualnym analiza cywilnoprawna Obowi¹zki wynikaj¹ce z KRS i CEIDG w postêpowaniu upad³oœciowym próba systematyzacji Przegl¹d orzecznictwa S¹du Najwy szego w sprawach gospodarczych w roku 2013 Zwyczaj i dobry obyczaj w sporcie. Czêœæ II: Dobry obyczaj POLSKIE WYDAWNICTWO EKONOMICZNE

2 PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO NR 3 MARZEC PL ISSN MIESIE CZNIK Redaktor naczelny: Prof. UŁ dr hab. Kazimierz Strzyczkowski (Uniwersytet Łódzki) Sekretarz redakcji: Mariusz Gorzka Rada naukowa: Prof. dr hab. Jan Błeszyński (Uniwersytet Warszawski) Prof. dr nauk prawnych Oleg Gorodow (Państwowy Uniwersytet w Sankt Petersburgu, Rosja) Prof. Heibert Hirte (Uniwersytet w Hamburgu, Niemcy) Dr hab. Robert Jastrzębski (Uniwersytet Warszawski) Prof. dr hab. Peter-Christian Müller-Graff (Uniwersytet w Heidelbergu, Niemcy) Doc. Oleg P. Lichichan (Dyrektor Instytutu Prawa Państwowego Uniwersytetu w Irkucku, Rosja) Prof. dr hab. Karol Sobczak (Szkoła Główna Handlowa) Prof. dr hab. Elżbieta Skowrońska-Bocian (Uniwersytet Warszawski) Dr hab. Marek Szydło (Uniwersytet Wrocławski) Prof. Ruth Taplin (University of Laicester, Wielka Brytania) Dr Ryszard Tupin (Uniwersytet Warszawski) Adres Redakcji Warszawa, ul. Canaletta 4, III piętro, pokój 301 tel. (22) wewn. 352, fax (22) pug@pwe.com.pl Wydawca Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne SA Warszawa 84, skr. poczt pwe@pwe.com.pl WARUNKI PUBLIKACJI: PRENUMERATA na 2014 r.:,,ruch,, SA infolinia dla tel. komórkowych +48 (22) prenumerata@ruch.com.pl zagraniczna: +48 (22) Garmond Press SA Dział Prenumeraty tel. (22) Kolporter SA Departament Dystrybucji Prasy tel. (22) do 75 GLM Sp. z o.o. Dział Dystrybucji Prasy tel. (22) prenumerata@glm.pl As Press tel. (22) , (22) Poczta Polska SA infolinia Sigma-Not Zakład Kolportażu tel. (22) bok kol@sigma-not.pl Terminy prenumeraty: do 30 listopada dla prenumeraty realizowanej od 1 stycznia następnego roku; do końca lutego dla prenumeraty realizowanej od II kwartału bieżącego roku; do końca maja dla prenumeraty realizowanej od III kwartału bieżącego roku; do końca sierpnia dla prenumeraty realizowanej od IV kwartału bieżącego roku. Cena prenumeraty: Roczna 624,00 zł Półroczna 312,00 zł Prenumerata u Wydawcy: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne SA Warszawa, ul. Canaletta 4 bialek@pwe.com.pl Prenumerata roczna 20% rabatu: 499,21 zł Prenumerata półroczna 10% rabatu: 280,79 zł Cena 1 egz. 52,00 zł (w tym 5% VAT) Skład i łamanie: Zdzisław Wasilewski, Warszawa, ul. Resorowa 28, tel Druk: Grafland Andrzej Chmielewski, Warszawa, ul. Olesińska 6/20, tel TREŚĆ NUMERU ARTYKUŁY Monika Zielińska, Uniwersytet Łódzki Nowa ustawa Prawo pocztowe podstawowe rozwia zania regulacyjne The new Postal Law Act the main regulatory provisions 2 Jakub Pokrzywniak, Uniwersytet im. A Mickiewicza w Poznaniu Obrót paliwem gazowym w punkcie wirtualnym analiza cywilnoprawna Gas trading at virtual trading points a civil law perspective 10 Katarzyna Babiarz-Mikulska, Sędzia Sa du Rejonowego Obowia zki wynikaja ce z KRS i CEIDG w postępowaniu upadłościowym próba systematyzacji The register duties in the bankruptsy proceedings the atteption of systematize 15 Z PRAKTYKI GOSPODARCZEJ Tomasz Szczurowski, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Przegla d orzecznictwa Sa du Najwyższego w sprawach gospodarczych w roku 2013 Review of judicial decisions in economic matters of The Supreme Court in KONSULTACJE Arkadiusz Biliński, Uniwersytet Jagielloński Zwyczaj i dobry obyczaj w sporcie. Część II: Dobry obyczaj Custom and good habit in sport. Part II: Good nabit 26 Szanowni Czytelnicy i Autorzy Archiwalne artykuły z 2013 r. już dostępne na stronie internetowej naszego pisma. Co miesiąc wraz z nowym numerem PUG-u kolejny numer archiwalny: W najbliższych numerach: Prawne aspekty zarządzania ryzykiem w działalności geologicznej i górniczej (wybrane zagadnienia) Wsparcie publiczne w Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych,,Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego jest czasopismem naukowym punktowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (7 punktów)

3 Nowa ustawa Prawo pocztowe podstawowe rozwiązania regulacyjne The new Postal Law Act the main regulatory provisions dr Monika Zielińska Streszczenie Artykuł obejmuje swoim zakresem analizę nowej ustawy Prawo pocztowe, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2013 roku. Na jej mocy dokonano w Polsce pełnej liberalizacji świadczenia usług pocztowych, czyli zniesienia monopolu prawnego, jaki przysługiwał operatorowi publicznemu w odniesieniu do wybranych rodzajów usług pocztowych. Obowiązek wprowadzenia pełnej konkurencji w sektorze pocztowym wynikał z postanowień dyrektyw pocztowych Unii Europejskiej, w szczególności z nowelizowanej dyrektywy 97/67/WE. Oprócz zniesienia praw wyłącznych, zadaniem ustawy było także stworzenie takich ram prawnych, które umożliwiają rzeczywiste konkurowanie operatorów pocztowych na rynku usług pocztowych. Ustawa ponadto wprowadziła zasady świadczenia i finansowania usług powszechnych, jak również doprecyzowała obowiązki i zwiększyła uprawnienia polskiego regulatora rynku pocztowego, czyli Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Artykuł zawiera analizę głównych założeń i rozwiązań regulacyjnych zawartych w nowej ustawie pocztowej. W szczególności, koncentruje się na tych zmianach w stosunku do poprzedniego stanu prawnego, które są konsekwencją przeprowadzonej pełnej liberalizacji sektora pocztowego. Słowa kluczowe: nowe prawo pocztowe, nowe usługi pocztowe, operator pocztowy, usługa powszechna, finansowanie świadczenia powszechnej usługi pocztowej. Summary The article concerns the analysis of the new Postal Law Act of The Act is a result of the full implementation of the Directive 97/67/EC. It is also the final step in a long reform process of the postal services provision. The new Postal Law Act aims at the opening the postal market to full competition. It means the removal of the exclusive rights with respect of letters weighing up to 50 grams that was granted to the public postal operator. Moreover, the new Postal Law Act establishes a regulatory framework for the postal sector in Poland. It indicates the measures to guarantee the provision of the universal postal service as well as the financing the cost of its provision. In addition, the new Postal Law Act provisions concern the transparent rules for collecting, transporting and delivering postal items. It also enhances competences of the President of the Office of Electronic Communication that is the Polish National Regulatory Authority for the postal market. The article aims at the analysis of the main regulatory provisions of the new Postal Law Act. Particularly, it concentrates on these legal changes of the Polish postal law that are the result of the full postal market opening to competition. Key words: the new postal law act, the new postal services, postal operator, universal service, the financing of the postal universal service. Wprowadzenie Z dniem 1 stycznia 2013 roku weszła w życie nowa ustawa Prawo pocztowe, przyjęta w dniu 23 listopada 2012 roku (DzU 2012, nr 0, poz z późn. zm.). Zastąpiła ona dotychczas obowiązującą ustawę Prawo pocztowe z dnia 12 czerwca 2003 roku (DzU 2003, nr 130, poz z późn. zm). Na jej mocy dokonano w Polsce pełnej liberalizacji świadczenia usług pocztowych, czyli zniesienia monopolu prawnego, jaki przysługiwał operatorowi publicznemu w odniesieniu do wybranych rodzajów usług pocztowych. Obowiązek wprowadzenia pełnej konkurencji w sektorze pocztowym wynikał z postanowień dyrektyw Unii Europejskiej, w szczególności z ostatniej dyrektywy pocztowej 2008/6/WE w odniesieniu do pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty (DzU UE z r., L 52, s. 3 20). Dyrektywa ta znowelizowała postanowienia dyrektywy 97/67/WE z dnia 15 grudnia 1997 roku w sprawie wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług (DzUrz WE L 15 z r., s. 14, z późn. zm.; DzUrz UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 6, t. 3, s. 71, z późn. zm.). W niniejszym artykule dokonano analizy głównych założeń i rozwiązań regulacyjnych, jakie Polska przyjęła w wyniku realizacji obowiązku pełnej implementacji dyrektyw unijnych. W szczególności, rozważania koncentrują się na tych zmianach w stosunku do poprzedniego stanu prawnego, które są konsekwencją przeprowadzonej pełnej liberalizacji sektora pocztowego. Nowa definicja usługi pocztowej Zgodnie z art. 2. ust. 1 ustawy, usługę pocztową stanowi, wykonywane w obrocie krajowym lub zagranicznym, zarobkowe: 1) realizowane łącznie lub rozdzielnie przyjmowanie, sortowanie, doręczanie przesyłek pocztowych oraz druków bezadresowych; 2) przemieszczanie przesyłek pocztowych oraz druków bezadresowych, jeżeli jest wykonywane łącznie z przynajmniej jedną spośród czynności, o których mowa w pkt 1; 2 NR PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO

4 NOWA USTAWA PRAWO POCZTOWE PODSTAWOWE ROZWIA ZANIA REGULACYJNE 3) przesyłanie przesyłek pocztowych przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, jeżeli na etapie przyjmowania, przemieszczania lub doręczania przekazu informacyjnego przyjmują one fizyczną formę przesyłki listowej; 4) prowadzenie punktów wymiany umożliwiających przyjmowanie i wymianę korespondencji między podmiotami korzystającymi z obsługi tych punktów; 5) realizowanie przekazów pocztowych. Potocznie pojęcie usług pocztowych odnosi się do usług transportowych, które oferują regularne przyjmowanie dokumentów i małych paczek oraz przekazywanie ich szybko i w sposób wiarygodny do licznych punktów doręczania (Campbell, Kalevi Dieke, Niederprüm, 2005, s. 121). Jednak od strony działalności operatorów pocztowych pod pojęciem usługi pocztowej najczęściej rozumie się szereg czynności określanych łącznie pojęciem tzw. łańcucha pocztowego. W takim rozumieniu usługi pocztowe są regulowane przepisami prawa. Przy czym, w nowym Prawie pocztowym polski ustawodawca dokonał podziału łańcucha pocztowego na cztery odrębne usługi, tj. na usługę przyjmowania, sortowania, przemieszczania i doręczania przesyłek pocztowych oraz druków bezadresowych. Wskazuje na to sformułowanie, że czynności te można wykonywać łącznie, ale również rozdzielnie. Poprzednia ustawa Prawo pocztowe nie zawierała takiej możliwości, ponieważ usługę pocztową stanowiło (łącznie) przyjmowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek. Zgodnie z założeniami przyjętymi już podczas prac nad nowym Prawem pocztowym (Pańczyk, 2008, s. 1 2), nowa definicja usług pocztowych umożliwia zatem odrębne świadczenie takich usług pocztowych, jak przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek pocztowych oraz druków bezadresowych. Regulacja ta jest wymagana i w efekcie zgodna z postanowieniami dyrektywy 2008/6/WE. Przy czym, w ustawie znajdujemy definicje tylko dwóch ze wskazanych usług. W szczególności, w nowym Prawie pocztowym brakuje definicji pojęcia,,przyjmowanie oraz,,sortowanie. Jedyną wskazówką w tym zakresie może służyć art. 3 pkt 29, w którym zawarta jest definicja pojęcia sieci pocztowej. Na jej podstawie, w przypadku usługi przyjmowania chodzi o przyjmowanie przesyłek pocztowych z urządzeń, w których przesyłki mogą być nadawane, w szczególności z nadawczych skrzynek pocztowych (art. 3 pkt 29 lit. a). Nadawanie zaś to, zgodnie z art. 3 pkt 8 polecenie doręczenia przesyłki pocztowej (...) zgodnie z umowa o świadczenie usługi pocztowej. Wskazówka zawarta w definicji sieci pocztowej jest jednak niewystarczająca na potrzeby konstruowania pojęcia,,przyjmowania. Nie uwzględnia bowiem tradycyjnej możliwości polecenia doręczenia przesyłki z pozostawieniem jej w placówce pocztowej operatora pocztowego. W przypadku sortowania, art. 3 pkt 29 zdecydowanie bardziej służy pomocą. Można uznać, że zawiera on definicję tego pojęcia, chociaż samo,,sortowanie nie zostało w nim zawarte. Jednak segregowanie i grupowanie przesyłek pocztowych (...) według ich adresu w celu przemieszczenia z miejsca ich nadania do placówki pocztowej właściwej dla ich doręczenia (art. 3 pkt 29 lit. b) zdecydowanie wypełnia swoją treścią zakres pojęcia sortowania (Krakała-Zielińska, 2009, s ). W przeciwieństwie do przyjmowania i sortowania, ustawodawca sformułował definicje pozostałych czynności wchodzących w skład łańcucha pocztowego przemieszczania i doręczenia. Zatem, zgodnie z art. 3 pkt 17 przemieszczanie to przewóz przesyłek pocztowych, druków bezadresowych oraz przekazów pocztowych przy wykorzystaniu dowolnych środków transportu. Definicja ta jest szeroko sformułowana, więc aby uniknąć mylenia usług przemieszczania przesyłek z usługami transportowymi (przewozowymi), ustawodawca w treści definicji usługi pocztowej zawarł jeden warunek. Otóż przemieszczanie przesyłek pocztowych i druków bezadresowych wtedy będzie stanowiło usługę pocztową, gdy jest ono wykonywane łącznie z przynajmniej jedną spośród pozostałych czynności składających się na,,pełną usługę pocztową, czyli z przyjmowaniem, sortowaniem lub doręczeniem (art. 2 ust. 1 pkt 1 oraz 2). Doręczenie zaś to wydanie przesyłki pocztowej lub wypłacenie kwoty pieniężnej określonej w przekazie pocztowym adresatowi, a w przypadkach określonych prawem także innej osobie, lub przekazanie druku bezadresowego zgodnie z umową o świadczenie usługi pocztowej (art. 3 pkt 4). Dla przejrzystości obrotu prawnego, ustawodawca sformułował także wykaz czynności, które nie stanowią usługi pocztowej. Należy do nich: 1) przemieszczanie i doręczanie własnych przesyłek, jeżeli jest wykonywane bez udziału osób trzecich; 2) przewóz rzeczy innych niż korespondencja, wykonywany na podstawie odrębnych przepisów; 3) wzajemna nieodpłatna wymiana korespondencji dokonywana przez wymieniające się podmioty; 4) przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek przez pocztę specjalną ministra właściwego do spraw wewnętrznych; 5) przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek przez wojskową pocztę polową. Przejrzystość nowej regulacji dotycza cej świadczenia większej ilości usług pocztowych dopełnia precyzyjny podział rodzajów przesyłek pocztowych. Pojęciem przesyłki pocztowej (w poprzedniej ustawie przesyłki) obejmuje się rzecz opatrzoną oznaczeniem adresata i adresem, przedłożoną do przyjęcia lub przyjętą przez operatora pocztowego w celu przemieszczenia i doręczenia adresatowi. Przesyłki pocztowe dzieli się w ustawie (podział od strony zawartości przesyłki) na paczki pocztowe oraz przesyłki listowe. Przesyłki listowe podzielono na przesyłki z korespondencją oraz druki. Osobną kategorię stanowią przesyłki reklamowe z tym, że w nowej ustawie nastąpiła zmiana ilości adresatów do których wysyłana jest taka przesyłka. Zgodnie z nową regulacją, z co najmniej 20 adresatów na podstawie ustawy z 2003 roku do co najmniej 50 adresatów (art. 3 pkt 24). Paczka pocztowa to przesyłka rejestrowana nie będąca przesyłką listową, o masie do g i wymiarach, z których żaden nie może przekroczyć 2000 mm albo, PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO NR

5 THE NEW POSTAL LAW ACT THE MAIN REGULATORY PROVISIONS które nie mogą przekroczyć 3000 mm dla sumy długości i największego obwodu mierzonego w innym kierunku niż długość (art. 3 pkt 14). Nowość w odniesieniu do tej definicji polega na tym, że jest to tylko ujęcie przedmiotowe, bez odnoszenia się do podmiotowości operatora. Poprzednio bowiem paczką była przesyłka przyjęta w celu przemieszczenia i doręczenia, ale tylko przez operatora publicznego. Podejście to jest w zgodzie z nowymi działaniami, jakie Unia Europejska zamierza podjąć w odniesieniu do rynku paczek pocztowych (European Commission, 2012). W nowej ustawie doprecyzowano też pojęcie przesyłki listowej. Zamiast definicji przez negację obowiązuje definicja zgodnie z którą przesyłką pocztową jest przesyłka pocztowa z korespondencją lub druk, z wyłączeniem przesyłek reklamowych (art. 3 pkt 20). Poprzednio bowiem, przesyłką listową była przesyłka nie będąca paczką pocztową (art. 3 pkt 18 ustawy z 2003 r.). Doprecyzowano też pojęcie przesyłki z korespondencją. Obejmuje ona przesyłkę pocztową nie będącą drukiem, zawierającą informację utrwaloną na dowolnym nośniku, w tym utrwaloną pismem wypukłym (art. 3 pkt 25). Druk zaś to przesyłka pocztowa zawierająca informację pisemną lub graficzną, zwielokrotnioną za pomocą technik drukarskich lub podobnych, utrwaloną na papierze albo innym materiale używanym w drukarstwie, w tym książkę, katalog, dziennik lub czasopismo (art. 3 pkt 5). Szczególnym rodzajem druków są druki bezadresowe (art. 3 pkt 6). Jest to nieopatrzona oznaczeniem adresata i adresem informacja pisemna lub graficzna, zwielokrotniona za pomocą technik drukarskich lub podobnych, utrwalona na papierze albo innym materiale używanym w drukarstwie, w tym książka, katalog, dziennik lub czasopismo. W ustawie, w odpowiedzi na zarzuty stawiane poprzedniej regulacji, zawarto definicję przesyłki kurierskiej (art. 3 pkt 19). Jest to przesyłka listowa będąca przesyłką rejestrowaną lub paczką pocztową, przyjmowaną, sortowaną, przemieszczaną i doręczaną w sposób łącznie zapewniający: a) bezpośredni odbiór przesyłki pocztowej od nadawcy, b) śledzenie przesyłki pocztowej od momentu nadania do doręczenia, c) doręczenie przesyłki pocztowej w gwarantowanym terminie określonym w regulaminie świadczenia usług pocztowych lub w umowach o świadczenie usług pocztowych, d) doręczenie przesyłki pocztowej bezpośrednio do rąk adresata lub osoby uprawnionej do odbioru, e) uzyskanie pokwitowania odbioru przesyłki pocztowej w formie pisemnej lub elektronicznej. Podsumowując, jedną z najważniejszych zmian, jakie wprowadza ustawa jest nowe zdefiniowanie pojęcia usług pocztowych. Nową definicję należy wysoko ocenić. Po pierwsze, pojęciem usług pocztowych objęto większą ilość usług, których przedmiotem są przesyłki pocztowe i druki bezadresowe. Odzwierciedla to potrzeby rynku pocztowego oraz umożliwia dywersyfikację działalności pocztowej przez operatorów pocztowych, co jest jednym z podstawowych celów przeprowadzonej liberalizacji (Drab-Kurowska, 2008, s ). Po drugie, definicja uwzględnia oczywisty już fakt powszechności komunikacji elektronicznej w życiu społecznym i gospodarczym (art. 2 ust. 1 pkt 3). Ponadto, utrzymuje rozwiązania, które sprawdziły się pod rządami poprzedniej ustawy, tj. prowadzenie punktów wymiany oraz realizowanie przekazów pocztowych (art. 2 ust. 1 pkt 4 i 5). Definicja pojęcia usługi pocztowej jest klarowna i spójna z definicjami innych usług, np. wchodzących w zakres usług powszechnych. Klarowność definicyjną usługi pocztowej dopełnia fakt przejrzystego podziału rodzajów przesyłek pocztowych oraz wprowadzenie do ustawy pojęcia przesyłki kurierskiej. Wykonywanie działalności pocztowej Działalność pocztowa to wykonywanie działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług pocztowych w obrocie krajowym lub zagranicznym (art. 1). Działalność pocztowa jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r. (DzU z 2010, nr 220, poz. 1447, z późn. zm) i wymaga wpisu do rejestru operatorów pocztowych. Obowiązek uzyskania wpisu do rejestru obejmuje wszystkich operatorów pocztowych. Jednocześnie zniesiono obowia zek uzyskania zezwoleń na prowadzenie niektórych rodzajów działalności pocztowej, co stanowi podstawowa zmianę w stosunku do poprzedniego stanu prawnego. Zniesienie zezwoleń w sektorze pocztowym jest związane z likwidacją praw wyłącznych do świadczenia wybranych usług pocztowych, jakie przysługiwały operatorowi publicznemu do końca 2012 roku (por. art. 47 ust. 1 ustawy Prawo pocztowe z 12 czerwca 2003 r.). Zmiana w zakresie obowiązku uzyskania wpisu do rejestru znajduje także odzwierciedlenie w samej definicji pojęcia operator. Zgodnie bowiem z brzmieniem art. 3 pkt 12, operator pocztowy to przedsiębiorca uprawniony do wykonywania działalności pocztowej, na podstawie wpisu do rejestru operatorów pocztowych. Oprócz podkreślenia obowiązku uzyskania wpisu, wprowadzenie i konsekwentne posługiwanie się w ustawie terminem operator pocztowy powoduje większą klarowność jej postanowień. Pojęcie,,operator jest bowiem szersze i może obejmować oprócz operatorów pocztowych także np. operatorów świadczących usługi telekomunikacyjne. Wpisu do rejestru wymaga także czasowe świadczenie usług pocztowych innych niż usługi powszechne przez przedsiębiorców z państw członkowskich w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 47, poz. 278, z późn. zm.). Natomiast nie wymaga wpisu do rejestru: działalność pocztowa polegająca na przyjmowaniu, sortowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu druków bezadresowych 1 (art. 6 ust. 2); działalność wykonywana przez agenta pocztowego 2 na podstawie umowy agencyjnej, zawartej z operatorem pocztowym (art. 6 ust. 3); działalność pocztowa wykonywana przez podwykonawcę w imieniu operatora pocztowego na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej. 4 NR PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO

6 NOWA USTAWA PRAWO POCZTOWE PODSTAWOWE ROZWIA ZANIA REGULACYJNE Rozdział 2 ustawy, traktujący o uprawnieniach do wykonywania działalności pocztowej, wskazuje na warunki, które musi spełnić przedsiębiorca ubiegający się o wpis do rejestru (art. 7). Ponadto, w rozdziale tym, w artykule 9 określono wymogi, które przedsiębiorca musi zawrzeć w pisemnym wniosku o wpis do rejestru. Wśród nich uwagę zwraca nowy (w stosunku do wymogów obowiązujących przy wniosku o wydanie zezwolenia) wymóg (art. 9 pkt 6) w postaci podania numeru telefonu służbowego osoby upoważnionej do kontaktowania się w imieniu przedsiębiorcy z Prezesem Urzędu Komunikacji Elektronicznej (dalej: Prezesem UKE). Stanowi on odpowiedź na trudności, z jakimi spotykali się pracownicy UKE chcący skontaktować się w sprawie prowadzonej działalności z niektórymi operatorami pocztowymi. Spośród postanowień w zakresie działalności podlegającej wpisowi do rejestru warto wskazać na artykuł 10 ust. 1. Zgodnie z jego treścią, operator pocztowy jest obowiązany złożyć do Prezesa UKE pisemne zgłoszenie: 1) zmiany przewidywanej daty rozpoczęcia działalności pocztowej; 2) zmiany danych w zakresie objętym wnioskiem o wpis do rejestru, w terminie 14 dni od dnia jej zaistnienia; 3) zawieszenia albo zakończenia wykonywania działalności pocztowej, w terminie 14 dni od dnia zawieszenia albo zakończenia tej działalności. Obecnie obowiązek pisemnego zgłoszenia będzie egzekwowany pod sankcją kary. W celu dyscyplinowania operatorów pocztowych, ustawa przewiduje szereg kar pieniężnych, które może nałożyć Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (rozdział 12). Prezes UKE jest ponadto uprawniony do kontroli działalności pocztowej (rozdział 11). Świadczenie usług pocztowych przez operatorów pocztowych W nowym Prawie pocztowym, podobnie jak w poprzedniej ustawie, postanowienia dotyczące świadczenia usług pocztowych można podzielić na dwie grupy. Pierwsza grupa obejmuje wspólne przepisy dla wszystkich przedsiębiorców, którzy świadczą usługi pocztowe (rozdział 3 ustawy). Druga grupa postanowień dotyczy operatora zobowia zanego do świadczenia usług powszechnych (niektóre artykuły z rozdziału 3 oraz rozdział 4 ustawy). W nowym Prawie pocztowym jest on określany pojęciem,,operatora wyznaczonego. W ustawie odrębny rozdział poświęcono odpowiedzialności operatorów pocztowych oraz postępowaniu reklamacyjnemu (rozdział 8), jak i obowiązkom operatorów na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego (rozdział 7). Zgodnie z art. 14, świadczenie usług pocztowych odbywa się obecnie na podstawie: 1) umów o świadczenie usług pocztowych zawieranych między nadawcami a operatorami pocztowymi, 2) umów o współpracę zawieranych między operatorami pocztowymi. Zmiany prawne w przypadku świadczenia usług pocztowych na podstawie umów zawieranych między nadawcami 3 a operatorami pocztowymi są stosunkowo niewielkie. W artykułach od 15 do 44 określone są szczegółowe warunki świadczenia usług pocztowych. Dotyczą one m.in. formy zawarcia umowy o świadczenie usługi pocztowej (art. 15 ust. 1), odmowy zawarcia umowy (art. 16), opłat (art. 18 ust. 2, art. 20 i art. 22), praw nadawców (art. 18 ust. 1 i art. 30), praw operatorów względem nadawców (m.in. art. 36 ust. 1), obowiązków operatora pocztowego (art. 19, art. 20 ust. 1 i art. 36 ust. 2), regulaminu świadczenia usług (art. 21), stosowania własnych znaków potwierdzających opłacenie usługi pocztowej (art. 23 ust. 1, ust. 3, ust. 4 oraz ust. 5), pomocy publicznej (art. 28), zwrotów przesyłek nadawcy (art. 29 i art. 32), prawa zastawu (art. 31), tzw.,,przesyłek niedoręczanych (art. 33), przekazów pocztowych (m.in. art. 34), doręczania (art. 37), zwrotów przesyłek niewłaściwie doręczonych (art. 39 ust. 1), oddawczych skrzynek pocztowych (art. 40), tajemnicy pocztowej (art. 41 i art. 42) oraz sprawozdań z działalności pocztowej (art. 43 i art. 44). Do nowych rozwiązań prawnych należy zaliczyć wprowadzenie pojęcia pełnomocnictwa pocztowego (art. 38) 4. Drugi rodzaj umów, na podstawie których odbywa się świadczenie usług pocztowych, to umowy o współpracę zawierane między operatorami pocztowymi. Jest to nowe rozwia zanie, nieznane ustawie z 2003 roku. Możliwość zawierania umów o współpracę pojawiła się w związku z całkowitą liberalizacją sektora pocztowego i uznaniem, że usługę pocztową stanowi każdy z czterech elementów łańcucha pocztowego. Artykuł 35 zawiera szczegółowe regulacje odnośnie do zawierania umów o współpracę. Zgodnie z art. 35 ust. 1 operator pocztowy, który zawarł z nadawcą umowę o świadczenie usługi pocztowej, może po przyjęciu przesyłki pocztowej powierzyć dalsze wykonanie usługi innemu operatorowi pocztowemu na podstawie umowy o współpracę zawieranej w formie pisemnej. W umowie o współpracę operatorzy pocztowi określają w szczególności: 1) zakres współpracy; 2) wynagrodzenie za wykonane przez operatora pocztowego czynności związane z realizacją umowy; 3) zakres i sposób przekazywania informacji w sprawie zabezpieczenia przesyłek pocztowych w celu zapewnienia bezpieczeństwa obrotu pocztowego oraz zatrzymania i zabezpieczenia przesyłek pocztowych w przypadkach, o których mowa w art. 36; 4) zasady przekazywania operatorowi pocztowemu, który zawarł z nadawcą umowę o świadczenie usługi pocztowej, przesyłek niedoręczalnych oraz przesyłek pocztowych, których dotyczy prawo zastawu; 5) zasady przekazywania przesyłek pocztowych zwróconych z powodu niewłaściwego doręczenia do oddawczej skrzynki pocztowej; 6) terminy wykonania przez operatora pocztowego czynności określonych w umowie; 7) zasady odpowiedzialności za naruszenie warunków umowy. PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO NR

7 THE NEW POSTAL LAW ACT THE MAIN REGULATORY PROVISIONS Należy zwrócić uwagę na postanowienie art. 35 ust. 3, zgodnie z którym przepis ust. 1 nie narusza prawa operatora pocztowego, który zawarł z nadawcą umowę o świadczenie usługi pocztowej do powierzenia podwykonawcy dalszego wykonania w imieniu tego operatora usługi, na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej. Postanowienie to umożliwia świadczenie usług pocztowych przez operatorów pocztowych w sposób elastyczny, zapewniający korzyści zarówno samym przedsiębiorcom, jak i ich klientom. Operatorzy mają bowiem do wyboru zawieranie umów o współpracę z innymi operatorami pocztowymi i/lub z podwykonawcami. Różnica polega na tym, że działalność pocztowa wykonywana przez podwykonawcę w imieniu operatora pocztowego na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej nie wymaga wpisu do rejestru do rejestru operatorów pocztowych (omawiany art. 6 ust. 4). Podwykonawca ponosi wobec operatora pocztowego odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy w zakresie działalności pocztowej jak operator pocztowy (z wyłączeniem przepisów dotyczących reklamacji). Roszczenia przysługujące operatorowi pocztowemu wobec takiego podwykonawcy przedawniają się z upływem 6 miesięcy od dnia, w którym operator pocztowy naprawił szkodę (art. 87 ust. 2). Od umowy o współpracę należy odróżnić umowę o dostęp do elementów infrastruktury pocztowej. Zgodnie z art. 66 ust. 1 elementy infrastruktury pocztowej to będące w posiadaniu operatora wyznaczonego do świadczenia usługi pocztowej: 1) skrytki pocztowe, 2) własne oddawcze skrzynki pocztowe, 3) system kodów pocztowych identyfikujących obszary doręczeń, 4) bazy informacji o zmianie adresu w celu przekierowania przesyłek pocztowych. Operator wyznaczony jest obowiązany zapewnić operatorom, którzy nie świadczą usług wchodzących w zakres usług powszechnych dostęp do dwóch ostatnich elementów infrastruktury pocztowej, tj. systemu kodów pocztowych oraz bazy informacji o zmianie adresu (art. 66 ust. 2). Skutkuje to, jak wskazywano już wcześniej w literaturze, możliwością uzyskania dostępu do infrastruktury pocztowej przez inne przedsiębiorstwa pocztowe niż dotychczasowi operatorzy pocztowi (Jurkowska, Illinicz, 2010, s. 202). Umowa, na podstawie której jest zapewniany dostęp do elementów infrastruktury pocztowej jest nazywana,,umową o dostęp (art. 66 ust. 3). Ustawodawca w kolejnych artykułach określił zasady tego dostępu, tak aby operatorzy,,prywatni mieli rzeczywiście możliwość dostępu do wspomnianych elementów infrastruktury (obecnie Poczty Polskiej SA jako operatora wyznaczonego). W szczególności dotyczy to warunków i wysokości opłat za dostęp określonych w regulaminie i cenniku (art. 67) oraz podjęcia negocjacji lub wydania decyzji w sprawie dostępu (art. 68 i 69) 5. Oprócz nowego pojęcia elementów infrastruktury pocztowej, w ustawie zostało zdefiniowane (także nowe) pojęcie sieci pocztowej. Sieć pocztowa to system organizacji świadczenia usług pocztowych i wszelkiego rodzaju zasoby stosowane przez operatora wyznaczonego, w szczególności w celu: a) przyjmowania przesyłek pocztowych objętych obowiązkiem świadczenia usług powszechnych z urządzeń, w których przesyłki pocztowe mogą być nadawane, w szczególności z nadawczych skrzynek pocztowych; b) segregowania i grupowania przesyłek pocztowych objętych obowiązkiem świadczenia usług powszechnych według ich adresu w celu przemieszczenia z miejsca ich nadania do placówki pocztowej właściwej dla ich doręczenia; c) doręczania przesyłek pocztowych objętych obowiązkiem świadczenia usług powszechnych pod adresy wskazane na tych przesyłkach (art. 3 pkt 29). Należy zwrócić uwagę, że ustawodawca definiuje pojęcie,,elementów infrastruktury pocztowej, podobnie jak,,sieci pocztowej tylko w odniesieniu do operatora wyznaczonego. Zgodnie z artykułem 43 ust. 2 każdy operator ma obowiązek zamieścić w sprawozdaniu z działalności pocztowej informacje dotyczące dostępu do elementów infrastruktury pocztowej. W przypadku sieci pocztowej w ustawie zawarto tylko obowiązek zapewnienia dostępu do niej w szczególnym przypadku wskazania w drodze decyzji Prezesa UKE operatorów pocztowych, którzy będą pełnić obowiązki operatora wyznaczonego. Wówczas operatorzy wyznaczeni są obowiązani do zawarcia, w zakresie niezbędnym dla zachowania interoperacyjności świadczenia usług powszechnych, umów o współpracy, w tym o wzajemnym dostępie do sieci pocztowej, na przejrzystych i niedyskryminujących warunkach (art. 77 ust. 7). Świadczenie usług pocztowych przez operatora wyznaczonego Oprócz praw i obowiązków dotyczących wszystkich operatorów pocztowych, operator wyznaczony ma dodatkowe prawa oraz obowiązki wynikające z faktu świadczenia usługi powszechnej. Do praw operatora wyznaczonego należy wyłączne prawo emisji i wycofywania z obiegu znaczków pocztowych, czyli znaków opłaty pocztowej w postaci samodzielnych znaków opatrzonych napisem zawierającym użyte w dowolnym przypadku wyrazy:,,polska albo,,rzeczpospolita Polska (art. 23 ust. 2 pkt 1), kartek pocztowych w postaci pojedynczych kart wykonanych ze sztywnego papieru z nadrukowanym znakiem opłaty pocztowej opatrzonym napisem zawierającym wyrazy, o których mowa w art. 23 ust. 2 pkt 1 oraz kopert z nadrukowanym znakiem opłaty pocztowej opatrzonym napisem zawierającym wyrazy, o których mowa w tymże artykule (art. 24 ust. 1) 6. Ponadto, operator wyznaczony ma prawo instalowania i użytkowania na obszarach wiejskich lub obszarach o rozproszonej zabudowie własnych oddawczych skrzynek pocztowych, po uzgodnieniu z właściwym wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta), na warunkach uzgodnionych z właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub posiadaczem samoistnym nieruchomości (art. 40 ust. 3). Utrzymano także postanowienie, zgodnie z którym potwierdzenie nadania przesyłki rejestrowanej 6 NR PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO

8 NOWA USTAWA PRAWO POCZTOWE PODSTAWOWE ROZWIA ZANIA REGULACYJNE lub przekazu pocztowego wydane przez placówkę pocztową operatora wyznaczonego ma moc dokumentu urzędowego (art. 17). Do obowiązków operatora wyznaczonego należy przyjmowanie przekazów pocztowych ze świadczeniami z ubezpieczeń społecznych, w tym emerytalnymi i rentowymi, świadczeniami z pomocy społecznej, a także przekazów pocztowych na tereny wiejskie (art. 15 ust. 2). Ma on także obowiązki związane z wydzielaniem i przekazywaniem zwrotów ze swoich skrzynek nadawczych (art. 39 ust. 2 i 5) oraz związane z obronnością, bezpieczeństwem państwa oraz bezpieczeństwem i porządkiem publicznym (rozdział 7, w szczególności art. 85). Obowiązkiem operatora wyznaczonego, któremu poświecono odrębny rozdział jest świadczenie usług powszechnych (rozdział 4). Rozwia zania prawne dotycza ce usługi powszechnej Pojęcie i obowia zek świadczenia usługi powszechnej Usługę powszechną w sektorze pocztowym, czyli powszechną usługę pocztową wprowadzono w celu zapewnienia wszystkim obywatelom dostępu do podstawowych usług pocztowych w warunkach częściowej, a następnie pełnej liberalizacji tego sektora (Sowiński, 2008, s ). W odniesieniu do usługi powszechnej nowa ustawa wprowadza zmiany zarówno w zakresie przedmiotowym, jak i w rozdziale usług powszechnych na dwie grupy, w zależności od tego, czy sa objęte obowia zkiem świadczenia. W odróżnieniu od poprzedniej ustawy, z pojęcia usługi powszechnej wyłączono realizowanie przekazów pocztowych. Ponadto, doprecyzowano wymiary przesyłek objętych świadczeniem w ramach usługi powszechnej, co stanowi kryterium podziału usług pocztowych na usługi objęte obowiązkiem powszechnego świadczenia oraz na usługi wchodzące w zakres usług powszechnych. Obecnie, do usług powszechnych objętych obowiązkiem zalicza się świadczone w obrocie krajowym i zagranicznym usługi pocztowe obejmujące: 1) przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie i doręczanie: a) przesyłek listowych, w tym poleconych i z zadeklarowaną wartością, o wadze do 2000 g i liczonych z tolerancją 2 mm w określonych maksymalnych i minimalnych wymiarach, b) przesyłek dla ociemniałych, c) paczek pocztowych, w tym z zadeklarowaną wartością, o masie do g i określonych maksymalnych wymiarach; 2) sortowanie, przemieszczanie i doręczanie nadesłanych z zagranicy paczek pocztowych o masie do g i wymiarach, o których mowa w pkt 1 lit. c. W ustawie wyraźnie wskazano, że tak określonych usług pocztowych świadczonych dla nadawców masowych nie zalicza się do usług powszechnych (art. 45 ust. 2). W celu zapewnienia świadczenia wyżej wymienionych usług na wybranego operatora pocztowego tzw. operatora wyznaczonego ustawa nakłada obowiązek świadczenia tych usług na całym terytorium kraju (art. 46 ust. 1). Na ten ogólny obowiązek ten składa się świadczenie usług powszechnych w sześciu określonych ustawowo warunkach (art. 46 ust. 2). Po pierwsze, obowiązek obejmuje świadczenie usług powszechnych w sposób jednolity w porównywalnych warunkach. Po drugie jako nowe postanowienie świadczenie przy zapewnieniu na terytorium całego kraju rozmieszczenia placówek pocztowych operatora wyznaczonego zgodnie z odpowiednimi przepisami oraz nadawczych skrzynek pocztowych odpowiedniego do zapotrzebowania na danym terenie. Po trzecie, zachowanie wskaźników czasu przebiegu przesyłek pocztowych. Po czwarte, obowiązek obejmuje świadczenie usług powszechnych po przystępnych cenach. Po piąte, świadczenie usług z częstotliwością zapewniającą co najmniej jedno opróżnianie nadawczej skrzynki pocztowej i doręczanie przesyłek pocztowych, co najmniej w każdy dzień roboczy i nie mniej niż przez pięć dni w tygodniu z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy. Po szóste również nowe postanowienie w sposób umożliwiający uzyskanie przez nadawcę dokumentu potwierdzającego odbiór przesyłki rejestrowanej. Operator wyznaczony nie może odmówić zawarcia umowy o świadczenie usługi pocztowej dotyczącej świadczenia usługi powszechnej za określonymi ustawo wyjątkami (art. 48). Przy czym, warunki wykonywania usług powszechnych określi w drodze rozporządzania Minister właściwy do spraw łączności (art. 47). Natomiast Prezes UKE może z zachowaniem ustawowych warunków, w drodze decyzji, ustanowić dla operatora wyznaczonego odstępstwo od obowiązku świadczenia usług powszechnych na określonym obszarze (art. 51). W rozdziale 4 ustawy szczegółowo określono obowiązki operatora wyznaczonego odnośnie do regulaminu (art. 49), informacji o swojej sytuacji finansowej (art. 50), opłat za usługi powszechne (art. 53), taryf specjalnych (art. 54), cennika (art. 57 i art. 58) i zapewnienia osobom niepełnosprawnym dostępu do usług powszechnych (art. 62). Wskazano także na jego prawa m.in. w zakresie umożliwienia umieszczenia nadawczych skrzynek pocztowych i automatów do pocztowej obsługi klientów, a także eksploatacji i konserwacji tych urządzeń (art. 63 i art. 64). Ponadto, w ustawie określono obowiązki Prezesa UKE odnośnie do świadczenia usługi powszechnej. Zalicza się do nich przeprowadzanie badania czasu przebiegu przesyłek pocztowych (art. 52) oraz określenie maksymalnych rocznych poziomów opłat za usługi powszechne (art. 55 i 56). Nowa ustawa wprowadza również pojęcie usług wchodzących w zakres usług powszechnych. Zgodnie definicją zawartą w art. 3 pkt 30 usługi wchodzące w zakres usług powszechnych to usługi pocztowe obejmujące przesyłki listowe i paczki pocztowe, o wadze i wymiarach określonych dla usług powszechnych, oraz przesyłki dla ociemniałych, nie świadczone przez operatora wyznaczonego w ramach obowiązku świadczenia usług powszechnych. Do usług wchodzących w zakres usług powszechnych nie zalicza się usług pocztowych polegających na przyjmo- PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO NR

9 THE NEW POSTAL LAW ACT THE MAIN REGULATORY PROVISIONS waniu, sortowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek kurierskich. Ustanawianie operatora wyznaczonego Jedną z najważniejszych konsekwencji liberalizacji sektora pocztowego jest stworzenie możliwości świadczenia powszechnej usługi pocztowej wszystkim operatorom, którzy dysponują odpowiednią infrastrukturą. Do tej pory takie prawo (i obowiązek jednocześnie) miał tylko operator publiczny, czyli Poczta Polska SA. W związku z tym, nowa ustawa usuwa pojęcia operatora publicznego, a na jego miejsce wprowadza pojęcie operatora wyznaczonego. Operatorem wyznaczonym jest operator pocztowy obowia zany do świadczenia usług powszechnych (art. 3 pkt 13). W związku ze stworzeniem możliwości świadczenia usług powszechnych innym operatorom niż tylko operator publiczny, ustawa w rozdziale 6 określa sposób i zasady wyboru operatora wyznaczonego, czyli procedurę jego ustanawiania. Zgodnie z art. 71 ust. 1, operator wyznaczony jest wybierany na okres 10 lat przez Prezesa UKE, w drodze decyzji, spośród operatorów pocztowych wyłonionych w drodze konkursu ogłaszanego przez Prezesa UKE. Do konkursu może przystąpić operator pocztowy prowadzący działalność pocztową na podstawie wpisu do rejestru, który posiada zdolność ekonomiczną i techniczną obejmującą co najmniej: sieć placówek pocztowych, sieć centrów rozdzielczych, środki transportu, organizację przedsiębiorstwa, płynność finansową umożliwiające realizację zadań operatora wyznaczonego. Konkurs na operatora wyznaczonego ogłasza Prezes UKE w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym oraz na stronie podmiotowej BIP (art. 72 ust. 1) 7. Konkurs ogłasza się co najmniej na 12 miesięcy przed upływem terminu, na jaki został wybrany operator wyznaczony, lub każdorazowo w przypadku konieczności wyboru nowego operatora wyznaczonego (art. 72 ust. 2). Dokonując wyboru operatora wyznaczonego Prezes UKE musi mieć na uwadze sześć warunków określonych w ustawie (art. 71 ust. 3). Po pierwsze, zachowanie ciągłości świadczenia usług powszechnych. Po drugie, zapewnienie wymaganych wskaźników czasu przebiegu przesyłek pocztowych oraz dostępności usług powszechnych. Po trzecie, koszt świadczenia usług powszechnych przedstawiony przez operatora pocztowego. Po czwarte, zapewnienie rentowności świadczenia usług powszechnych. Jako piąty warunek zadania operatora wyznaczonego, w tym wykonywane na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa i porządku publicznego. I jako ostatni warunek, szczególnie istotny w odniesieniu do operatorów prywatnych zdolność ekonomiczną i techniczną operatora pocztowego do świadczenia usług powszechnych. W kolejnych artykułach ustawa zawiera szczegółowe rozwiązania w zakresie uznania konkursu za nierozstrzygnięty (art. 73), unieważnienia konkursu (art. 75), wygaśnięcia decyzji o wyborze operatora wyznaczonego (art. 77 ust. 1), uchylenia decyzji o wyborze operatora wyznaczonego oraz w zakresie obowiązków informacyjnych (art. 79 i art. 80). W tym zakresie należy w szczególności zwrócić uwagę i podkreślić brzmienie artykułu 77, w którym ustawodawca przewidział różne warianty procedury wyboru operatora wyznaczonego, łącznie z podziałem obowiązku świadczenia usług powszechnych między kilku operatorów pocztowych, którzy będą pełnić obowiązki operatora wyznaczonego (art. 77 ust. 6). Przy czym, niezależnie od ostatecznego wariantu wyboru operatora wyznaczonego, Prezes UKE niezwłocznie informuje Komisję Europejską o wyborze operatora wyznaczonego, podając jego firmę, siedzibę i adres oraz datę rozpoczęcia przez niego realizacji zadań operatora wyznaczonego (art. 76). Kalkulacja kosztu netto i finansowanie obowia zku świadczenia usług powszechnych Finansowanie obowiązku świadczenia usług powszechnych od dawna stanowiło zasadniczą część dyskusji prowadzonych wokół tematu liberalizacji sektora pocztowego. W Polsce przyjęto rozwia zanie mieszane, tj. stworzenie funduszu kompensacyjnego oraz finansowanie z budżetu państwa. Zgodnie z art. 108 ust. 1 koszt netto jest finansowany w pierwszej kolejności z udziałów operatorów pocztowych objętych obowiązkiem udziału w dopłacie. Jeżeli suma udziałów w dopłacie jest niewystarczająca dla sfinansowania kosztu netto, jest on finansowany z budżetu państwa. Do udziału w dopłacie zobowiązani są operatorzy pocztowi świadczący usługi powszechne lub usługi wchodzące w zakres usług powszechnych, których przychód z tych usług w roku obrotowym, za który jest ustalana dopłata, przekroczył milion złotych (art. 108 ust. 2). Z uwagi na finansowanie kosztu netto obowiązku świadczenia usługi powszechnej z udziału operatorów, sama kalkulacja kosztu netto stanowi wyzwanie regulacyjne dla ustawodawcy oraz operacyjne dla Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Definicja kosztu netto znajduje się w art. 106 ustawy. Zgodnie z nią, całkowity koszt netto obowiązku świadczenia usług powszechnych, zwany dalej,,kosztem netto, stanowi różnicę między uzasadnionym kosztem netto działalności operatora wyznaczonego objętego tym obowiązkiem a kosztem netto działalności tego samego operatora świadczącego usługi pocztowe, lecz nieobjętego obowiązkiem świadczenia usług powszechnych pomniejszoną o korzyści pośrednie związane ze świadczeniem usług powszechnych oraz korzyści wynikające z praw specjalnych lub wyłącznych przyznanych operatorowi wyznaczonemu. Przy takim ujęciu można stworzyć model kalkulacji kosztu netto w podziale na model bazowy (gdy został nałożony obowiązek świadczenia usługi powszechnej) oraz model alternatywny (w braku takiego obowiązku). Przy zastosowaniu takiego modelu trzeba uwzględnić koszty i przychody, tzn. różnica między modelem bazowym i alternatywnym prowadzi do określenia wartości kosztów unikniętych i przychodów utraconych. Ponadto, należy wziąć pod uwagę koszty pośrednie i specjalne (Majewski, 2012). Finansowanie kosztu netto jest uruchamiane, w przypadku gdy świadczenie usług powszechnych przyniosło stratę, rozumianą jako ujemny wynik na sprzedaży tych usług (art. 109 ust. 1). 8 NR PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO

10 NOWA USTAWA PRAWO POCZTOWE PODSTAWOWE ROZWIA ZANIA REGULACYJNE W celu umożliwienia przejrzystego systemu finansowania kosztu netto świadczenia usług powszechnych operator wyznaczony zobowiązany jest prowadzić rachunkowość regulacyjną i kalkulację kosztów. Rachunkowość regulacyjna to szczególny rodzaj rachunkowości w stosunku do rachunkowości prowadzonej na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (DzU z 2009 r. nr 152, poz. 1223, z późn. zm.). Rachunkowość regulacyjna prowadzona jest przez operatora wyznaczonego zgodnie z instrukcją rachunkowości regulacyjnej zatwierdzoną na dany rok obrotowy przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (art. 3, pkt 27). W rozdziale 9 ustawy wskazano na szczegółowe cele i zasady rachunkowości regulacyjnej, kalkulacji kosztów oraz rachunkowości operatora wyznaczonego. Podsumowanie Zadaniem nowej ustawy Prawo pocztowe było dokonanie pełnej liberalizacji świadczenia usług pocztowych w Polsce. Polska jako jeden z dziesięciu krajów Unii Europejskiej wynegocjowała sobie prawo zniesienia praw wyłącznych pięć latpoprzyjęciu trzeciej dyrektywy pocztowej. Oprócz zniesienia praw wyłącznych, zadaniem ustawy było m.in. stworzenie takich ram prawnych, które umożliwiają rzeczywiste konkurowanie operatorów pocztowych na rynku usług pocztowych. Zadanie to zostało dobrze zrealizowane. Wyszczególnienie nowych rodzajów usług stwarza przedsiębiorcom możliwość wykonywania tylko tych czynności, które leżą w obszarze ich gospodarczego i organizacyjnego zainteresowania. Nowe rozwiązanie jest również z korzyścią dla konsumentów i przedsiębiorców, którzy mogą wybierać w szerszej ofercie usług, często także konkurencyjnych cenowo. Podział łańcucha pocztowego pozostaje też w ścisłym związku z możliwością dostępu do sieci pocztowej operatora wyznaczonego (tzw. dostępu do elementów infrastruktury pocztowej). Ustawa nie tylko dokonała liberalizacji sektora pocztowego, ale wprowadziła przejrzyste zasady prowadzenia działalności pocztowej oraz świadczenia i finansowania usług powszechnych. Ponadto, doprecyzowała obowiązki i zwiększyła uprawnienia polskiego regulatora rynku pocztowego, czyli Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Dodatkowo, analizowany akt prawny cechuje precyzja i konsekwencja w stosowaniu rozwiązań prawnych. Z powyższych względów ustawę należy wysoko ocenić. Literatura Campbell, J.I.Jr., Kalevi Dieke, A., Niederprüm, A. (2005). The Evolution of the Regulatory Model for European Postal Services. Bad Honnef: WIK- Consult, Final Report. Drab-Kurowska, A. (2008). Dotychczasowe zmiany na rynku usług pocztowych. W: R. Czaplewski, K. Flaga-Gieruszyńska (red.), Rynek usług pocztowych. Warszawa: Wydawnictwo Oficyna Wolters Kluwer. European Commission. (2012). Green Paper, An integrated parcel delivery market for the growth of e-commerce in the EU. Brussels: European Commission. COM(2012) 698 final. Jurkowska, A., Illinicz, R. (2010). Polityka pocztowa Unii Europejskiej. W: A. Jurkowska, T. Skoczny, Polityki Unii Europejskiej: Polityki sektorów infrastrukturalnych, aspekty prawne. Warszawa: Instytut Wydawniczy EuroPrawo. Krakała-Zielińska, M. (2009). Prawo Pocztowe Unii Europejskiej. Toruń: 1 Druk bezadresowy to nieopatrzona oznaczeniem adresata i adresem informacja pisemna lub graficzna, zwielokrotniona za pomocą technik drukarskich lub podobnych, utrwalona na papierze albo innym materiale używanym w drukarstwie, w tym książka, katalog, dziennik lub czasopismo (art. 3 pkt 6). 2 Agent pocztowy to przedsiębiorca pośredniczący na rzecz operatora pocztowego w zawieraniu z nadawcami umów o świadczenie usług pocztowych lub zawierającego je w imieniu operatora pocztowego (art. 3 pkt 3). 3 Nadawca to podmiot, który zawarł z operatorem pocztowym umowę oświadczenie usługi pocztowej (art. 3 pkt 10). 4 Zgodnie z art. 38 ust. 1 operator pocztowy może przyjąć od adresata pisemne oświadczenie o udzieleniu innej osobie pełnomocnictwa do odbioru przesyłek lub przekazów pocztowych, zwanego dalej,,pełnomocnictwem pocztowym. Pełnomocnictwo pocztowe obejmuje imię i nazwisko oraz rodzaj, serię i numer dokumentu ze zdjęciem potwierdzającego tożsamość osoby udzielającej pełnomocnictwa, zakres pełnomocnictwa, imię i nazwisko oraz rodzaj, serię i numer dokumentu ze zdjęciem potwierdzającego tożsamość pełnomocnika (art. 38 ust. 2). Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, Stowarzyszenie Wyższej Użyteczności,,Dom Organizatora. Majewski, M. (2012). Koszt netto obowia zku świadczenia usług powszechnych. Referat wygłoszony podczas debaty pocztowej zorganizowanej przez Urząd Komunikacji Elektronicznej: Liberalizacja rynku usług pocztowych rozwiązania regulacyjne zawarte w nowej ustawie Prawo pocztowe. Warszawa. Pańczyk, E. (2008). Wstępne założenia do projektu ustawy reguluja cej funkcjonowanie polskiego rynku usług pocztowych w warunkach pełnej konkurencji przygotowane przez Zespół powołany przez Ministra Infrastruktury, ( ). Sowiński, R. (2008). Podstawy prawne świadczenia usług na polskim rynku pocztowym. W: R. Czaplewski, K. Flaga-Gieruszyńska (red.), Rynek usług pocztowych. Warszawa: Wydawnictwo Oficyna Wolters Kluwer. 5 Jako przykład stworzenia warunków do rzeczywistego zapewnienia operatorom pocztowym dostępu do elementów infrastruktury pocztowej można podać art. 122 ust. 2 pkt 1 lit. e) na podstawie którego Prezes UKE sprawuje kontrolę w zakresie ustalania cen dostępu do elementów infrastruktury pocztowej oraz art. 126 ust. 12, zgodnie z którym w przypadku nie przedłożenia Prezesowi UKE projektu regulaminu dostępu do elementów infrastruktury pocztowej lub jego zmian lub projektu cennika dostępu do elementów infrastruktury pocztowej lub jego zmian, Prezes UKE może nałożyć karę pieniężną (art. 126 ust. 12). 6 Jeżeli przesyłkę pocztową opłacono znaczkiem pocztowym, operator pocztowy jest zwolniony z obowiązku w zakresie informacji umożliwiającej identyfikację operatora pocztowego (art. 20 ust. 2). 7 Szczegółowe zasady dotyczące konkursu odnośnie m.in. do wymaganego zakresu informacji, dokumentacji konkursowej oraz trybu postępowania konkursowego określa w drodze rozporządzenia Minister właściwy do spraw łączności (art. 72 ust. 3). PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO NR

11 Obrót paliwem gazowym w punkcie wirtualnym analiza cywilnoprawna Gas trading at virtual trading points a civil law perspective dr Jakub Pokrzywniak Streszczenie Celem niniejszego opracowana jest refleksja nad nowymi przepisami regulującymi obrót paliwem gazowym w punkcie wirtualnym. Chodzi w szczególności o analizę umów, na podstawie których taki obrót jest prowadzony. Przepisy polskiego prawa definiują,,punkt wirtualny, jako,,punkt leżący między punktem wejścia do systemu przesyłowego gazowego a punktem wyjścia z systemu przesyłowego gazowego, o niesprecyzowanej fizycznej lokalizacji, w którym następuje obrót paliwami gazowymi. Rozważania autora koncentrują się na zagadnieniu, co oznacza sformułowanie, zgodnie z którym w punkcie wirtualnym, który przecież nie ma fizycznej lokalizacji, następuje obrót paliwami gazowymi. Stawia on tezę, że ponieważ paliwo gazowe miesza się w sieci, to jest ono jest przedmiotem współwłasności, ewentualnie prawa podobnego do współwłasności każdego ze zleceniodawców usług przesyłania. W związku z tym określenie, iż w punkcie wirtualnym następuje,,obrót paliwami gazowymi oznacza tyle, że sprzedawca paliwa gazowego przenosi na kupującego udział we współwłasności paliwa gazowego. Przeniesieniu udziału we współwłasności paliwa towarzyszy zawarcie przez kupującego umowy o świadczenie usług przesyłania, stanowiącej podstawę do odbioru paliwa gazowego z sieci w punkcie wyjścia z sieci. Umowa ta stanowi zarazem podstawę do zniesienia współwłasności paliwa gazowego znajdującego się w sieci przez operatora systemu przesyłowego, który dokonuje tego poprzez wydanie odbiorcy w punkcie wyjścia z sieci ilość paliwa, zgodnej ze wspomnianą umową. Ilość ta odpowiada każdoczesnemu udziałowi danego zlecającego usługi przesyłania we współwłasności całego paliwa znajdującego się w sieci. Słowa kluczowe: obrót paliwami gazowymi, punkt wirtualny, przeniesienie tytułu prawnego do paliw gazowych. Summary This paper is designed to give some thought to the new regulations on gas trading at virtual trading points, and especially to the contracts underlying such transactions. Polish law defines virtual trading point as a point between a point of entry to and a point of exit from the gas transmission system, having an unspecified physical location, where gas fuel is traded. The author focuses on what it means that gas fuel is traded at a virtual trading point which, after all, has no physical location. The author argues that because gas is mixed up when in the system, the applicable kind of title held by each shipper is co-ownership or similar right. If so, then where the law says that gas fuel is traded at a virtual trading point, it means that the seller transfers its share of the property in gas to the purchaser. Such title transfer is accompanied by a transmission services contract which is entered into by the purchaser to enable him to withdraw gas at point of exit. At the same time, the transmission contract provides a basis for the transmission system operator to sever co-ownership of gas in the system by delivering the contracted volume to the purchaser at point of exit. That volume reflects the shipper s share for the time being of all the gas in the system. Key words: gas trading, virtual trading point, transfer of title to gaseous fuels. Wstęp Celem niniejszego opracowana jest refleksja nad nowymi przepisami regulującymi obrót paliwem gazowym w punkcie wirtualnym. Chodzi w szczególności o analizę umów, na podstawie których taki obrót jest prowadzony. Pojęcie punktu wirtualnego stało się pojęciem języka prawnego, gdyż zostało zdefiniowane i jest używane w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu gazowego (DzU nr 133, poz. 891 ze zm.; dalej:,,rsyst ). Definiuje ono,,punkt wirtualny, jako punkt leża cy między punktem wejścia do systemu przesyłowego gazowego a punktem wyjścia z systemu przesyłowego gazowego, o niesprecyzowanej fizycznej lokalizacji, w którym następuje obrót paliwami gazowymi 1 ( 2 pkt 10). Co oznacza sformułowanie, zgodnie z którym w punkcie wirtualnym, który przecież nie ma fizycznej lokalizacji, następuje obrót paliwami gazowymi? Jaka konstrukcja cywilistyczna kryje się za tym przepisem? Dotychczasowy model obrotu paliwem gazowym Aby dobrze zrozumieć znaczenie nowych regulacji dotyczących obrotu paliwem gazowym w punkcie wirtualnym, należy pokrótce przedstawić kształt umów dotyczących obrotu tym paliwem w dotychczasowym ujęciu. Godzi się zastrzec, że poniższa analiza siłą rzeczy opiera się na pewnych uproszeniach. Chodzi wyłącznie o zarysowanie dominujących dotąd sposobów dostarczania paliwa gazowego, w celu skonfrontowania ich z nowym modelem funkcjonowania rynku. Dostarczanie paliwa gazowego może następować na podstawie różnych umów. Jak wskazuje art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (DzU 1997, nr 54, poz. 348 ze zm.; dalej:,,prenerg ), dostar- 10 NR PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO

12 OBRÓT PALIWEM GAZOWYM W PUNKCIE WIRTUALNYM ANALIZA CYWILNOPRAWNA czanie paliw gazowych odbywa się, po uprzednim przyłączeniu do sieci, na podstawie umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji albo umowy sprzedaży, umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji i umowy o świadczenie usług magazynowania paliw gazowych lub umowy o świadczenie usług skraplania gazu. Z kolei art. 5 ust. 2 Prenerg określa, jaki elementy powinny zawierać umowy sprzedaży, a także umowy o świadczenie usług przesyłania, czy dystrybucji tych paliw. Szczególną uwagę warto zwrócić na pkt 2 tego przepisu, w którym przewidziano, iż umowa o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych winna zawierać m.in. postanowienia określające miejsca dostarczania paliw gazowych do sieci i ich odbioru z sieci. Przepis ten jest szczególnie interesujący w kontekście regulacji dotyczących punktu wirtualnego. Zdaje się zeń wszakże wynikać, że usługa przesyłania paliwa gazowego powinna być zawsze świadczona od miejsca dostarczania paliwa gazowego do sieci (a zatem miejsca, w którym paliwo to fizycznie jest wprowadzane do sieci) do miejsca jego odbioru z sieci (również rozumianego fizycznie). Jest to oczywiście pewne uproszczenie, gdyż w praktyce przedsiębiorca w przepisie sieciowy najczęściej nie musi dokonywać fizycznego transportu paliwa gazowego na całym dystansie określonym w umowie o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji (wszakże paliwo gazowe wprowadzone przez poszczególnych jego klientów w różnych miejscach sieci miesza się w niej i chodzi o to, aby poszczególnym klientom wydać taką samą ilość paliwa gazowego, jak ilość przez nich wprowadzona, a nie o to, by wydać to samo paliwo gazowe byłoby to zresztą niemożliwe). W kontekście tych przepisów dotychczas dominowały dwamodeledostarczaniapaliwagazowego.zgodniezpierwszym, odbiorca zawiera jedną umowę, wyłącznie ze sprzedawcą, a ten ostatni przejmuje odpowiedzialność za dostarczenie paliwa gazowego do odbiorcy. Wówczas sprzedawca musi zawrzeć z operatorem sieci umowę o transport paliwa do odbiorcy. Zgodnie z modelem drugim, odbiorca zawiera odrębne umowy: ze sprzedawcą paliwa gazowego i z operatorem systemu przesyłania lub dystrybucji. Wówczas sprzedawca nie bierze odpowiedzialności za transport paliwa, a umowa sprzedaży przewiduje, że miejscem jego wydania przez sprzedawcę odbiorcy jest miejsce wprowadzenia paliwa gazowego do sieci (tzw. punkt wejścia do sieci). Jak zauważa A. Walaszek-Pyzioł umowa o świadczenie usług przesyłowych jest zawierana pomiędzy przedsiębiorstwem energetycznym pełnia cym funkcję operatora systemu przesyłowego (art. 9c Prenerg) a tzw. użytkownikiem systemu, którym może być podmiot dostarczaja cy paliwa gazowe (...), do systemu gazowego (...), albo podmiot zaopatrywany z tego systemu, czyli odbiorca (zob. art. 3 pkt 12b oraz 12, 13a oraz 13b Prenerg; Walaszek-Pyzioł, 2010, s. 440). Z tym rozróżnieniem poniekąd korespondują art. 5 ust. 3 i 4 Prenerg. Otóż w ustępie 3 uregulowano w istocie pierwszy model, przy czym umowa, o której mówi ten przepis określana jest mianem,,umowy kompleksowej, choć bez trudu można by ją zakwalifikować po prostu jako umowę sprzedaży. Natomiast w ust. 4, mowa jest o drugim modelu, przy czym ustawodawca zawarł w tym przepisie rozwiązanie, w którym sprzedawca występuje nie tylko jako strona umowy sprzedaży paliw gazowych, lecz także jako pełnomocnik zawierający w imieniu odbiorcy umowę o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych, lub umowy o świadczenie usług magazynowania tych paliw. W przepisie tym uregulowano więc różne umowy, zawierane pomiędzy różnymi stronami, choć pozostające ze sobą w związku. W dotychczasowym modelu funkcjonowania rynku paliw gazowych, zlecający usługi przesyłania jest traktowany przez operatora jako podmiot, który zarówno wprowadza paliwo do sieci, jak i je odbiera. Zlecający usługi przesyłania jest zatem odpowiedzialny za zgłoszenie zapotrzebowania na paliwo gazowe (tzw. nominacje) w punktach wejścia do sieci i w punktach wyjścia z sieci. W konsekwencji, odpowiada również za niezbilansowanie paliwa wprowadzonego i odebranego z sieci (czyli różnicę między ilością wprowadzoną i odebraną w danym okresie). Warto zwrócić uwagę na pewną sztuczność tego rozwiązania. Otóż zlecający usługi przesyłania rzadko faktycznie wprowadza i odbiera paliwo gazowe z sieci. Przykładowo, jeżeli zlecającym te usługi jest przedsiębiorca zajmujący się obrotem paliwem gazowym, wprowadzanie paliwa do sieci następuje z innego systemu (wówczas de facto czyni to operator tego systemu), z kopalni (wtedy faktyczny czyni to przedsiębiorca zajmujący się wydobyciem) lub z instalacji regazyfikacji gazu ziemnego, tudzież z magazynu (w takim wypadku czyni to operator instalacji regazyfikacji gazu ziemnego lub operator instalacji magazynowej). Odbiór paliwa gazowego w omawianym przypadku w punkcie wyjścia z sieci jest natomiast faktycznie dokonywany przez kupującego (klienta przedsiębiorcy zajmującego się obrotem paliwami), którego instalacje są przyłączone do sieci. W tym kontekście warto zwrócić uwagę, że powyżej opisany model nie jest jedynym rozwiązaniem, które wydaje się możliwe do wyobrażenia na gruncie dotychczasowych przepisów. Wszakże teoretycznie można było przyjąć także inne konstrukcje, a w szczególności taką, jak wynikająca z unormowań dotyczących umowy przewozu. Jak wiadomo, w transporcie towarowym nadawca przy zawieraniu umowy może wskazać adresata, do rąk którego przewoźnik zobowiązany jest po dokonaniu przewozu wydać przesyłkę. Najczęściej odbiorcą jest wskazana w dokumencie osoba trzecia, niebędąca stroną umowy przewozu. Wówczas powstaje następujący układ podmiotów: nadawca przewoźnik odbiorca. Dominuje koncepcja, zgodnie z którą taka umowa stanowi postać umowy na rzecz osoby trzeciej, uregulowanej w art. 393 Kodeksu cywilnego (dalej:,,kc ), aczkolwiek ma ona pewne cechy szczególne. W literaturze zauważa się, iż: Specyfika ta przejawia się w szczególności: po pierwsze inna, niż przewiduje to art Kc, chwila powstania prawa odbiorcy do odbioru przesyłki (dopiero z chwila przybycia jej do miejsca przeznaczenia), po drugie możliwościa nałożenia na odbiorcę pewnych obowia zków w sytuacji, gdy wsta pi on w umowę przewozu i odbierze przesyłkę (np. zapłaty dodatkowych należności przewozowych), po trzecie PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO NR

13 GAS TRADING AT VIRTUAL TRADING POINTS A CIVIL LAW PERSPECTIVE konkretnym adresatem, którym jest przewoźnik, oświadczenia woli o skorzystaniu z prawa do odbioru przesyłki. Tym samym, wobec dość szczegółowego, samodzielnego i odmiennego w wielu kwestiach w stosunku do art Kc unormowania umowy przewozu, tak w Tytule XXV Kc, jak i w przepisach szczególnych, nie zachodzi potrzeba odwoływania się do kodeksowej regulacji umowy na rzecz osoby trzeciej. Niewa tpliwie jednak mieści się regulacja tej umowy w, pojmowanej ogólnie, konstrukcji pactum in favorem tertii (Stec, 2004, s. 676). Z różnych względów nie zdecydowano się na wprowadzenie analogicznego modelu na rynku paliw gazowych, mimo że treść art. 5 Prenerg go nie wyklucza. Na gruncie tego przepisu byłoby możliwe zawieranie umów o świadczenie usług przesyłania w oparciu o konstrukcję umowy na rzecz osoby trzeciej. Natomiast opisane wcześniej rozwiązania kontraktowe, wdrożone na rynku paliw gazowych, z uwagi na ich sztuczność ujawniły szereg wad, które zapewne przyczyniły się do wprowadzenia nowej konstrukcji opartej na pojęciu punktu wirtualnego. Nowe przepisy dotycza ce obrotu w punkcie wirtualnym Czas przejść do omówienia przepisów, które wprowadzają nowy model rynku paliw gazowych. Zostały one zawarte w rozporządzeniu z dnia 20 sierpnia 2012 r. zmieniającym Rsyst i weszły w życie z dniem 29 listopada 2012 r. Jak wspomniano, po pierwsze wprowadzono definicję,,punktu wirtualnego, który określono jako punkt leża cy między punktem wejścia do systemu przesyłowego gazowego a punktem wyjścia z systemu przesyłowego gazowego, o niesprecyzowanej fizycznej lokalizacji, w którym następuje obrót paliwami gazowymi ( 2 pkt 10 Rsyst). Dalej, dodano 16a, który głosi, że w przypadku, gdy obrót paliwami gazowymi prowadzony będzie w punkcie wirtualnym, przedsiębiorstwo energetyczne zajmuja ce się przesyłaniem paliw gazowych świadczy usługę przesyłania na rzecz: 1) sprzedawcy między punktem wejścia do systemu przesyłowego gazowego a punktem wirtualnym; 2) odbiorcy między punktem wirtualnym a punktem wyjścia z systemu przesyłowego gazowego. Wślad za tym przewidziano w 18 ust. 2a, że w przypadku świadczenia usługi przesyłania, o której mowa w 16a, sprzedawca i jego odbiorcy odrębnie składaja zgłoszenia zapotrzebowania. Ilość paliw gazowych określona w zgłoszeniu sprzedawcy powinna być równa sumie ilości paliw gazowych określonych w zgłoszeniach jego odbiorców. Zgłoszenia te stanowia podstawę do rozliczeń za świadczone usługi przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych i rozliczeń z tytułu niezbilansowania paliw gazowych dostarczonych i odebranych z systemu gazowego. Dodano też ust. 3, w myśl którego określona w zgłoszeniu zapotrzebowania suma ilości paliw gazowych wprowadzonych do systemu gazowego powinna być równa sumie ilości paliw gazowych odebranych z tego systemu, chyba że użytkownik systemu gazowego podejmuje działania maja ce na celu uniknięcie niezbilansowania paliw gazowych dostarczonych i odebranych przez niego z systemu gazowego. W przypadku świadczenia usługi przesyłania, o której mowa w 16a, punkt wirtualny uznaje się za miejsce odbioru paliwa gazowego z systemu gazowego i wprowadzania paliwa gazowego do systemu gazowego. Wydaje się,że ostatnie zdanie należy rozumieć w ten sposób, że dla potrzeb rozliczeń, bilansowania i nominacji, punkt wirtualny należy traktować jako miejsce odbioru paliwa gazowego z sieci, a zarazem miejsce jego niejako powtórnego wprowadzenia do sieci. Natomiast przepis ten nie zmienia faktu, że punkt wirtualny nie jest faktycznym miejscem odbioru paliwa gazowego z sieci paliwo, póki jest w punkcie wirtualnym znajduje się bowiem nadal w sieci, co wynika z przecież z samej definicji punktu wirtualnego. Na tej samej zasadzie, punkt wirtualny nie jest miejscem faktycznego wprowadzania paliwa gazowego do sieci. Już w tym miejscu uderza obrazowość i brak precyzji omawianych unormowań. Z powyższymi regulacjami korespondują również zmiany w instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej (dalej:,,iriesp ) opracowanej przez operatora systemu przesyłowego gazowego w Polsce (OGP Gaz-System SA). Operator systemu przesyłowego wprowadził przy tym różne kategorie punktów wirtualnych, a mianowicie Wirtualny Punkt Wejścia z Giełdy Gazu dla transakcji zawieranych na Giełdzie Gazu, Wirtualny Punkt Wejścia dla transakcji z OSP na rynku bilansującym, Wirtualny Punkt Wejścia z obszaru dystrybucyjnego, Wirtualny Punkt Wejścia z rynku OTC, Wirtualny Punkt Wyjścia do Giełdy Gazu dla transakcji zawieranych na Giełdzie Gazu, Wirtualny Punkt Wyjścia dla transakcji z OSP na rynku bilansującym, Wirtualny Punkt Wyjścia do obszaru dystrybucyjnego, Wirtualny Punkt Wyjścia do rynku OTC. Nie ma potrzeby analizy w tym opracowaniu owych kazuistycznych definicji i związanych z nimi regulacji. Warto mieć jednak świadomość, że w praktyce wyróżniono kilka rodzajów punktu wirtualnego. W tym miejscu godzi się zauważyć, że wprowadzenie możliwości obrotu w punkcie wirtualnym jest postrzegane jako element liberalizacji rynku paliw gazowych. W założeniu, ma ono umożliwić przede wszystkim handel paliwem gazowym na giełdzie towarowej (Pricewaterhousecoopers, 2012). Niemniej, wskazuje się również na jego inne konsekwencje, na przykład umożliwienie wprowadzenia modelu «entry-exit», tj. rozerwania fizycznych punktów wejścia i wyjścia poprzez umożliwienie zlecania transportu gazu od fizycznych punktów wejścia do punktu wirtualnego i od punktu wirtualnego do fizycznych punktów wyjścia (URE). Twierdzi się wręcz, że punkt wirtualny jest kwintesencja rynku wtórnego gazu, umożliwiaja ca szeroki udział podmiotów w rynku. Możliwość zawierania transakcji «ponad siecia», tj. właśnie w punkcie wirtualnym, powoduje, że rynek gazu jest płynny, różnorodny pod względem oferowanych produktów i elastyczny (PKPP Lewiatan, 2012). Kwalifikacja cywilnoprawna nowego modelu transakcji na rynku paliw gazowych Powyższe przepisy, a także postanowienia IRiESP, tylko w ogólny sposób opisują pewien mechanizm, posługując 12 NR PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO

14 OBRÓT PALIWEM GAZOWYM W PUNKCIE WIRTUALNYM ANALIZA CYWILNOPRAWNA się przy tym dość obrazowymi określeniami. Rodzą one jednak szereg pytań, na które prawodawca nie udziela jasnych odpowiedzi. Należy powrócić do fundamentalnego zagadnienia przedstawionego na wstępie niniejszej publikacji co oznacza sformułowanie:,,punkt, w którym następuje obrót paliwami gazowymi? Wszakże obrót definiowany jest jako,,działalność gospodarcza polegająca na handlu hurtowym albo detalicznym paliwami lub energią (art. 3 pkt 6 Prenerg). Innymi słowy, obrót to kupno i sprzedaż wykonywane w sposób zorganizowany i ciągły, w celu zarobkowym. W punkcie wirtualnym na pewno nie są zawierane umowy sprzedaży. Czy chodzi więc o to, że są w tym puncie wykonywane? Aby odpowiedzieć na to pytanie wpierw należy pokrótce omówić status prawnorzeczowy gazu znajdującego się w sieci. Kwestia ta budzi kontrowersje. Zgodnie z jednym z poglądów paliwo gazowe zamknięte w sieci jest rzeczą, gdyż jest wyodrębnione z przyrody i nadaje się do obrotu (Czarnecka, Ogłódek, 2012, s. 106). Inne stanowisko głosi, że paliwo gazowe znajdujące się w sieci nie ma statusu rzeczy, lecz jest postacią energii (Gutowski, Smagieł, w: Swora, Muras, 2010, s i cyt. literatura). Żaden z tych poglądów nie został głębiej uzasadniony. Szczegółowa analiza tego zagadnienia wymagałaby odrębnego opracowania. Z tego względu wypada poprzestać na stwierdzeniu, że bardziej przekonująca wydaje się koncepcja, iż paliwo gazowe w sieci ma status rzeczy ruchomej. Po pierwsze należy zwrócić uwagę na jego materialny charakter składa się ono bowiem z cząsteczek, które zostają fizycznie dostarczone odbiorcom w celu spalenia i wytworzenia z nich energii. Paliwo gazowe jest więc raczejnośnikiem energii, a nie samą energią. Skądinąd, na takiej samej zasadzie nośnikiem energii jest również na przykład węgiel, a nie kwestionuje się możliwości jego zakwalifikowania jako rzeczy, o ile został wyodrębniony. Przekonujące wydają się też argumenty wskazujące na wyodrębnienie paliwa gazowego znajdującego się w sieci z przyrody i na możliwość jego zmierzenia. Oczywiście pewną trudność stanowi to, że ilość i skład tego paliwa cały czas się zmienia nieustannie płynie ono bowiem siecią. Warto zauważyć, że takie same problemy powstają np. odnośnie do statusu wody w rurociągach, przy czym w tym przypadku zdaje się przeważać stanowisko opowiadające się za jej zakwalifikowaniem jako rzeczy (m.in. Katner, 1985, s ; Sroksza, 2005, s. 23). Ponadto, również inne rzeczy niekiedy mają zmienny skład, choć zmiany te następują znacznie wolniej (woda zamknięta w szklance paruje, niektóre substancje korodują lub podlegają erozji etc.). Nawet jednak w razie zakwestionowania kwalifikacji paliwa gazowego w sieci jako rzeczy i uznania, że paliwo nie jest rzeczą sensu stricto, byłoby uzasadnione stosowanie do niego per analogiam przepisów Kc o rzeczach. Nie ma innych przepisów, które pozwoliłyby ustalić jego status, określić charakter prawa do niego, a także skutki dotyczących go transakcji. W szczególności, w mojej ocenie, istnieje uzasadnienie do (przynajmniej) analogicznego stosowania do paliwa gazowego przepisów wskazanych w dalszej części rozważań. Wracając do hipotezy, zgodnie z którą w punkcie wirtualnym prowadzony jest obrót paliwem gazowym w tym sensie, że są,,tam realizowane umowy sprzedaży, trzeba zadać pytanie, czy w punkcie wirtualnym następuje wydanie paliwa gazowego. Odpowiedź przecząca wydaje się oczywista ten punkt nie ma fizycznej lokalizacji. Czy zatem umowa sprzedaży zostaje zrealizowana w punkcie wirtualnym w ten sposób, iż następuje,,tam przeniesienie własności paliwa gazowego? Tę hipotezę też trzeba odrzucić. Paliwo to jest bowiem niemożliwe do zindywidualizowania w punkcie wirtualnym (właśnie dlatego, że nie ma on fizycznej lokalizacji). Warto przypomnieć, że zgodnie z art Kc (który w tym wypadku może być stosowany przynajmniej analogicznie), jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. Jak zauważa się w nauce: Zawsze bowiem dla ostatecznego przeniesienia własności potrzebne jest ścisłe zindywidualizowanie istnieja cej rzeczy, jeżeli już dopuszcza się, co naturalne, zawieranie umów dotycza cych (w momencie składania oświadczeń woli) rzeczy oznaczonych co do gatunku lub rzeczy przyszłych. Sta d bierze się odroczenie terminu nabycia własności. Trafnie zaś zwia zano tu przejście własności z przeniesieniem posiadania. Następuje ono bowiem ba dź po indywidualizacji lub wraz z indywidualizacja rzeczy. Zarazem stwierdza się, że powołany przepis posługuje się uniwersalnym pojęciem «przeniesienia posiadania» (Gniewek, 2001, s ). Odsyła zatem najogólniej do przepisów dotyczących przeniesienia posiadania samoistnego (art Kc). (...) Tutaj wszakże trzeba zaakcentować, że zawsze potrzebne jest z perspektywy normy art Kc ścisłe zindywidualizowanie rzeczy. Zatem najpierw zachodzi potrzeba zindywidualizowania przedmiotu przenoszonego posiadania (Gniewek, 2001, s. 183). Wobec powyższego należy zauważyć, że w punkcie wirtualnym nie jest możliwe przeniesienie posiadania, jako że gaz nie jest,,tam zindywidualizowany. Nie wiadomo, jaka część paliwa gazowego znajdującego się w sieci byłaby przedmiotem transakcji. Jak należy zatem rozumieć określenie, że w punkcie wirtualnym następuje obrót paliwem gazowym? W tym miejscu należy ponownie zauważyć, że z założenia (zwłaszcza na zliberalizowanym rynku) paliwo gazowe jest wprowadzane do sieci i z niej odbierane przez wiele podmiotów. Paliwo miesza się w sieci. Moim zdaniem otwiera to możliwość stosowania do niego art Kc (znów wprost, albo przynajmniej per analogiam). Na tej zasadzie należy zatem dojść do wniosku, że paliwo gazowe w sieci jest przedmiotem współwłasności, ewentualnie prawa podobnego do wspówłasności (gdyby uznać, że nie jest rzeczą). Sporne może być oczywiście, jak określić udział każdego z zleceniodawców usług przesyłania (przy założeniu, że są oni właścicielami wprowadzanego do sieci gazu), skoro ilość gazu w sieci cały czas się zmienia. Moim zdaniem, da się jednak rozstrzygnąć ten problem. Otóż można uznać, iż udział ten odpowiada stosunkowi ilości gazu wprowadzonego do sieci przez danego zlecającego usługi przesyłania do łącznej ilości gazu w sieci. Udział ten jest zatem zmienny w czasie, ale zawsze jest taki, że po PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO NR

15 GAS TRADING AT VIRTUAL TRADING POINTS A CIVIL LAW PERSPECTIVE zniesieniu współwłasności określony zlecający usługi przesyłania winien stać się wyłącznym właścicielem takiej ilości paliwa gazowego, jaką wprowadził do sieci. Zarazem należy zauważyć, że każdy ze zlecających usługi przesyłania, zawierając umowę o świadczenie tych usług zgadza się w dorozumiany sposób na szczególny mechanizm zniesienia współwłasności poprzez wydanie przez operatora systemu paliwa gazowego każdemu zlecającemu te usługi w ilości odpowiadającej jego udziałowi we współwłasności. Taka konstrukcja nie jest obca prawu cywilnemu. Można posłużyć się przykładem z regulacji dotyczącej umowy składu. Zgodnie z art Kc,przedsiębiorca składowy może łączyć rzeczy zamienne tego samego gatunku i tej samej jakości, należące do kilku składających, za ich pisemną zgodą. Natomiast 2 stanowi, że wydanie składającemu przypadającej mu części rzeczy w ten sposób połączonych nie wymaga zgody pozostałych składających. W nauce zauważa się, że przedsiębiorca składowy powinien zwrócić składaja cemu tę sama rzecz, która przyja ł na skład. Inaczej będzie tylko w sytuacji, gdy rzecz zostanie pomieszana z rzeczami innych składaja cych. Wówczas bowiem zgodnie z art Kc dotychczasowi właściciele staja się współwłaścicielami całości, a podlegaja ca zwrotowi część, odpowiadaja ca udziałowi w tej współwłasności, oznacza się według wartości rzeczy pomieszanych (Napierała, 2004, s. 651). Dalej stwierdza się, że: W art Kc uregulowany został szczególny sposób zniesienia współwłasności powstałej na skutek pomieszania rzeczy należa cych do kilku składaja cych. Następuje to poprzez wydanie składaja cemu przypadaja cej mu części rzeczy bez zgody pozostałych składaja cych. Zniesienie współwłasności w tym trybie powoduje, że dotychczasowi współwłaściciele staja się samodzielnymi właścicielami takiej masy składowanej rzeczy, jaka odpowiada udziałowi w dotychczasowej współwłasności. Z reguły, dotychczasowym współwłaścicielem, któremu przypadaja ca część rzeczy zostaje wydana, jest sam składaja cy (Napierała, 2004, s. 651). Nie ma przeszkód, aby taką samą koncepcję przyjąć w odniesieniu do paliwa gazowego znajdującego się w sieci i z niej odbieranego. Konkluzje W świetle powyższych rozważań, moim zdaniem, określenie, iż w punkcie wirtualnym następuje,,obrót paliwami gazowymi oznacza tyle, że sprzedawca paliwa gazowego przenosi na kupującego udział we współwłasności paliwa gazowego. Paliwo to znajduje się w sieci i jest zmieszane z paliwem innych podmiotów. Stąd nie ma potrzeby określenia fizycznej lokalizacji, w której aktualnie znajduje się to paliwo. Przeniesieniu udziału we współwłasności paliwa towarzyszy zawarcie przez kupującego umowy o świadczenie usług przesyłania, stanowiącej podstawę do odbioru paliwa gazowego z sieci w punkcie wyjścia. Umowa ta stanowi zarazem podstawę do zniesienia współwłasności paliwa gazowego znajdującego się w sieci przez operatora systemu przesyłowego, który dokonuje tego poprzez wydanie odbiorcy w punkcie wyjścia z sieci ilość paliwa, zgodnej ze wspomnianą umową. Ilość ta odpowiada każdoczesnemu udziałowi danego zlecającego usługi przesyłania we współwłasności całego paliwa znajdującego się w sieci. Realizacja umowy o świadczeniu usług przesyłania zbiega się zatem ze zniesieniem współwłasności paliwa gazowego. Oczywiście proces ten ma charakter ciągły i jest w każdej chwili realizowany na rzecz wielu podmiotów. Wypada na koniec wyrazić żal, że ustawodawca regulując instytucję obrotu paliwem gazowym w punkcie wirtualnym posłużył się uproszczonymi przepisami, abstrahującymi w swej treści od konstrukcji cywilistycznych. Można wręcz wyrazić przypuszczenie, że na etapie tworzenia tych przepisów w ogóle nie myślano o ich konsekwencjach na gruncie Kodeksu cywilnego. Jest to kolejny przykład regulacji w prawie energetycznym dotyczących zagadnień kontraktowych, które zdają się być tworzone w oderwaniu od Kodeksu cywilnego. Odkodowanie treści norm zawartych w tych przepisach wymaga żmudnych zabiegów interpretacyjnych, przy czym kwestie te mogą rodzić kontrowersje. Powyżej przedstawiono propozycję interpretacji nowych regulacji prawnych, niemniej z uwagi na ich złożoność, jest ona zapewne jedynie początkiem dyskusji. Literatura Czarnecka, M., Ogłódek, T. (2012). Prawo energetyczne. Komentarz. Warszawa: CH Beck. Gniewek, E. (2001). Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz. Kraków: Zakamycze. Katner, W.J. (1985). Rozważania nad pojęciem rzeczy ruchomej. Studia Prawno-Ekonomiczne, (34). Napierała, J. (2004). Umowa składu. W: J. Rajski (red.), Prawo zobowia zań część szczegółowa. System Prawa Prywatnego (T. VII). Warszawa: CH Beck. Sroksza, T. (2005). Dostawa wody aspekty prawno rzeczowe. Przegla d Ustawodawstwa Gospodarczego, (5). Stec, M. (2004). Umowa przewozu. W: J. Rajski (red.), Prawo zobowia zań część szczegółowa. System Prawa Prywatnego (T. VII). Warszawa: CH Beck. Swora, M., Muras, Z. (2010). Prawo energetyczne. Komentarz. Warszawa. Walaszek-Pyzioł, A. (2010). Umowy nienazwane w działalności energetycznej. W: W. Katner (red.), System Prawa Prywatnego. Umowy nienazwane (T. IX). Warszawa: C.H. Beck. Pricewaterhousecoopers, (2012).,,Cztery wolności na rynku gazu ziemnego. Działania liberalizacyjne w obszarze gazu ziemnego w Polsce. PL/pl/publikacje/pwc cztery wolnosci na rynku gazu ziemnego.pdf ( ). Urząd Regulacji Energetyki, (brak roku publikacji). W kierunku liberalizacji rynku gazu. ( ). PKPP Lewiatan (2012). Opinia do projektu ustawy Prawo gazowe z dnia 6 lutego 2012 r. na rynku gazu nie zostanie przelamany 1( ). 1 Wydaje się, że użycie liczby mnogiej wynika z faktu, że są różne rodzaje paliwa gazowego (gaz wysokometanowy i zaazotowany, a także gaz propan-butan). W dalszych rozważaniach będę posługiwać się jednak określeniem,,paliwo gazowe w liczbie pojedynczej, z wyjątkiem cytowani przepisów. 14 NR PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO

16 Obowiązki wynikające z KRS i CEIDG w postępowaniu upadłościowym próba systematyzacji The register duties in the bankruptsy proceedings the atteption of systematize dr Katarzyna Babiarz-Mikulska Streszczenie Artykuł stanowi próbę systematyzacji obowiązków związanych z koniecznością zgłaszania zaistnienia pewnych zdarzeń powstałych w toku postępowania upadłościowego w Krajowym Rejestrze Sądowym w odniesieniu do przedsiębiorców prawa handlowego oraz w Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej w odniesieniu do osób fizycznych samodzielnie prowadzących działalność gospodarczą lub wspólników spółek cywilnych. Autorka przybliża regulacje w tym zakresie i podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, na jakich podmiotach spoczywają te obowiązki na poszczególnych etapach postępowania upadłościowego. Opracowanie jest także próbą uporządkowania obowiązków (a także uprawnień) rejestrowych spoczywających nie tylko na sądzie (sędzim komisarzu), lecz także na innych organach postępowania upadłościowego. Słowa kluczowe: postępowanie upadłościowe, obowiązki rejestrowe, obowiązki w postępowaniu upadłościowym. Summary This article is an attept to systematize the duties connected with the filing for registration the legal acts in the polish bancuptcy proceedings. The authoress gives the detailed descripition of the regulations in this area and she draws up who is obliged to file legal acts in the register, in either proceedings to declare bankrupsty or proper bankrupsy proceedings. Key words: the bankruptsy proceedings, the register duties, the duties in the bankruptsy proceedings. Wprowadzenie Na tle obowiązujących przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (DzU z 2012 r., poz ze zm.; dalej: pr.u.n.) można wyróżnić zasadniczo dwa etapy postępowania: postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości oraz właściwe postępowanie upadłościowe. W każdym z nich występuje szereg obowiązków, nazwijmy je,,rejestrowych, związanych z koniecznością zgłaszania zaistnienia pewnych zdarzeń w Krajowym Rejestrze Sądowym w odniesieniu do przedsiębiorców prawa handlowego oraz w Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej (dalej: CEIDG) w odniesieniu do osób fizycznych samodzielnie prowadzących działalność gospodarczą lub wspólników spółek cywilnych. Celem niniejszego opracowania jest przybliżenie tych regulacji i wskazania, na jakich organach spoczywają te obowiązki na poszczególnych etapach postępowania upadłościowego. 1. Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości rozpoczyna się z chwilą skutecznego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i kończy z chwilą uprawomocnienia zarządzenia o zwrocie wniosku, postanowienia o ogłoszeniu upadłości lub jego oddaleniu, jak też postanowienia o umorzeniu postępowania z uwagi na skuteczne cofnięcie wniosku o ogłoszenie upadłości. Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2007 r., nr 168, poz ze zm.; dalej: KRS), organy administracji rządowej i samorządowej, sądy, banki, komornicy i notariusze są obowiązani niezwłocznie informować sąd rejestrowy o zdarzeniach, które podlegają obowiązkowi wpisu do Rejestru z urzędu. Jednocześnie powinni wskazać aktualne dane niezbędne dla dokonania wpisu w rejestrze. Złożenie powyższych informacji skutkuje wszczęciem przez sąd rejestrowy postępowania z urzędu (Michnik, 2009, s. 208). Zgodnie zaś z art. 41 pkt 4 KRS, w dziale 4 rejestru przedsiębiorców zamieszcza się m.in. informację o zabezpieczeniu majątku dłużnika w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego lub zarządcy przymusowego i jego zmianach, zawieszeniu prowadzonych przeciwko dłużnikowi egzekucji, a także o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości z uwagi na fakt, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. Już na etapie postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości pojawia się zatem obowiązek zawiadomienia sądu rejestrowego o ustanowieniu przez sąd upadłościowy zabezpieczenia postępowania w formie ustanowienia tymczasowego nadzorcy sądowego, zarządcy przymusowego oraz o ich zmianach, a także o zawieszeniu postępowań egzekucyjnych toczących się przeciwko dłużnikowi. Obowiązek ten, w mojej ocenie, obciąża przy tym sąd upadłościowy, nie zaś tymczasowego nadzorcę sądowego lub zarządcę przymusowego, bowiem wynika to PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO NR

17 THE REGISTER DUTIES IN THE BANKRUPTSY PROCEEDINGS THE ATTEPTION OF SYSTEMATIZE wyraźnie z treści art. 21 ust. 1 KRS (Gurgul, 2010, s. 134 in.; Jakubecki, 2010, s. 95; Zienkiewicz, 2008, s. 44). Takie rozwiązanie ma przy tym uzasadnienie praktyczne i porządkowe: to właśnie sąd upadłościowy z urzędu czuwa nad dopełnieniem tego rodzaju obowiązków na etapie postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, bowiem ze swej istoty zabezpieczenie tego postępowania, w jakiejkolwiek formie nastąpi, ma charakter zmienny i okresowy trwa do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia wniosku o ogłoszenie upadłości z tą chwilą ustanowione zabezpieczenia upadają (art. 43 pr.u.n.). Trzeba przy tym zwrócić uwagę, że ustawą z dnia 6 marca 2009 r. o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU nr 53, poz. 434) zrezygnowano z ustawowo zakreślonego obowiązku wobec zarządcy przymusowego w zakresie zawiadamiania sądu rejestrowego o jego ustanowieniu (art. 40 ust. 2 pr.u.n. w pierwotnym brzmieniu). W uzasadnieniu projektu zmiany ustawy w tym przedmiocie czytamy jedynie, że,,proponowana zmiana ma na celu usprawnienie postępowań zabezpieczających ( druk nr 654 Sejmu RP VI kadencji). Niewątpliwie chodziło tu także o ujednolicenie postępowania w zakresie obowiązku zgłaszania ustanowienia zabezpieczenia w sposób wskazany w postępowaniu zabezpieczającym właśnie przez sąd upadłościowy. Ustawa nie wprowadza szczególnej formy zawiadomienia przez sąd upadłościowy o zaistniałych zdarzeniach. Tym niemniej najlepszym sposobem przekazania powyższych informacji jest przesłanie odpisu postanowienia o ustanowieniu zabezpieczenia, bowiem to właśnie w tym postanowieniu zawarte są wszystkie informacje niezbędne do dokonania wpisu w rejestrze. Przepis nie wskazuje przy tym, w jakim terminie należy poinformować sąd rejestrowy o zaistniałej sytuacji. W mojej ocenie nie znajduje tu zastosowania treść art. 22 KRS, bowiem odnosi się on wyłącznie do postępowania wnioskowego, gdy tymczasem postępowanie zainicjowane zawiadomieniem sądu upadłościowego wszczynane jest z urzędu przez sąd rejestrowy na skutek stosownego zawiadomienia. Tym niemniej, sąd upadłościowy powinien powiadomić sąd rejestrowy o dokonanych zabezpieczeniach w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości niezwłocznie po ustanowieniu zabezpieczeń, bowiem postanowienia w tym zakresie zgodnie z art. 36 pr.u.n. w zw. z art. 360 Kpc są natychmiast skuteczne. Podobnych regulacji w zakresie obowiązku informowania o ustanowionych zabezpieczenia postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości nie przewiduje ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2010 r., nr 220, poz ze zm.; dalej: swobod.u.) Krańcowo należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 46 KRS dane, o których mowa w art. 41 KRS, mogą być wykreślone w przypadku, gdy po dokonaniu wpisu zapadło orzeczenie sądowe lub decyzja administracyjna, z których wynika, że wpisana do tego rejestru należność nie istnieje lub wygasło zobowiązanie, z którego ona wynika, albo gdy tytuł wykonawczy, który stanowił podstawę wpisu, został prawomocnym orzeczeniem sądu pozbawiony wykonalności. Wygaśnięcie zobowiązania powinno być stwierdzone orzeczeniem lub zaświadczeniem właściwego organu lub oświadczeniami dłużnika i wierzyciela. Wpisy dokonane w dziale 4 rejestru przedsiębiorców (a zatem informacje o zabezpieczeniu majątku dłużnika w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości), sąd wykreśla z urzędu po upływie 7 lat od dnia dokonania wpisu. 2. Właściwe postępowanie upadłościowe Zgodniezart.44ust.1pkt5KRS,wdziale6rejestru przedsiębiorców zamieszcza się informacje o wszczęciu postępowania naprawczego, o ogłoszeniu upadłości z określeniem sposobu prowadzenia postępowania i jego zmianach, o zakończeniu tych postępowań lub o uchyleniu układu, o osobie zarządcy przymusowego, syndyka, nadzorcy sądowego, zarządcy, zarządcy zagranicznego oraz o osobach powołanych w toku postępowania upadłościowego do reprezentowania upadłego (reprezentant upadłego lub przedstawiciel upadłego). Art. 45 ust. 1 KRS stanowi zaś, że wpisów w dziale 1 rejestru przedsiębiorców, o których mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, dotyczących dodania do firmy oznaczenia,,w upadłości likwidacyjnej, albo,,w upadłości układowej oraz wpisów w dziale 5 i w dziale 6 tego rejestru, o których mowa w art. 44 ust. 1 pkt 5, dokonuje się zurzędu. Zgodnie z ust. 1a tego przepisu, po ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu, w której upadłego pozbawiono zarządu, albo ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika, w dziale 2 rejestru przedsiębiorców z urzędu wykreśla się wpisy, o których mowa w art. 39 pkt 3 KRS. W tym miejscu ponownie należy przywołać treść art.21 ust. 1 KRS, zgodnie z którym organy administracji rządowej i samorządowej, sądy, banki, komornicy i notariusze są obowiązani niezwłocznie informować sąd rejestrowy o zdarzeniach, które podlegają obowiązkowi wpisu do rejestru z urzędu. Jednocześnie instytucje te powinny wskazać aktualne dane niezbędne dla dokonania wpisu w rejestrze. Złożenie powyższych informacji skutkuje wszczęciem przez sąd rejestrowy postępowania z urzędu. W takim stanie prawnym, w razie wszczęcia postępowania naprawczego, ogłoszenia upadłości likwidacyjnej lub układowej lub zmiany tych opcji, o zakończeniu tych postępowań lub o uchyleniu układu, o osobie zarządcy przymusowego, syndyka, nadzorcy sądowego, zarządcy, zarządcy zagranicznego oraz o osobach powołanych w toku postępowania upadłościowego do reprezentowania upadłego (reprezentant upadłego lub przedstawiciel upadłego) należy bezwzględnie zawiadomić sąd rejestrowy przesyłając również aktualne dane niezbędne do dokonania wpisu w rejestrze. Konsekwentnie trzeba, w mojej ocenie, wskazać, że obowiązek ten spoczywa na sądzie upadłościowym, co wynika wprost z art. 21 ust. 1 KRS. Sytuacja ta może się zmienić się w razie odmiennej regulacji zawartej w przepisach szczególnych, która w niektórych przypadkach nakłada na organy postępowania upadłościowego szczególne obowiązki rejestrowe, o czym będzie jeszcze mowa. Wskazana regulacja na pierwszy rzut oka może wydawać się sprzeczna z art. 175 pr.u.n., zgodnie z którym to syndyk podejmuje niezbędne czynności celem ujawnienia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w księdze wieczystej oraz w innych księgach i rejestrach, do których wpisany jest majątek upadłego (w odniesieniu do zarządcy przepis ten stosuje się odpowiednio art. 183 ust. 2 pr.u.n., natomiast w stosunku do nadzorcy sądowego takiego odesłania nie ma). W moim przekonaniu sprzeczność ta ma charakter pozorny. Trzeba bowiem jeszcze raz podkreślić, że wszystkich wpisów do rejestru, o których mowa w art. 44 ust. 1 pkt 5 KRS dokonuje się z urzędu. Wszczęcie postępowania 16 NR PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO

18 OBOWIA ZKI WYNIKAJA CE Z KRS I CEIDG W POSTE POWANIU UPADŁOŚCIOWYM PRÓBA SYSTEMATYZACJI z urzędu w tym zakresie może być wszakże zainicjowane zawiadomieniem pochodzącym od sądu upadłościowego lub też uprawnionych podmiotów, w tym syndyka masy upadłości. Nieco inne stanowisko zajmuje S. Gurgul, który wskazuje, że postępowanie to może być wszczęte z urzędu ub na wniosek uprawnionych podmiotów (Gurgul, 2010, s. 630). Tym samym należy podnieść, że jeśli o zaistnieniu przesłanek, o których mowa w art. 44 ust. 1 pkt 5 KRS sąd rejestrowy został zawiadomiony przez sąd upadłościowy, to nie obciąża on już syndyka. Jednak należy zwrócić uwagę na fakt, że zakres obowiązku wskazanego w art. 175 pr.u.n. jest węższy aniżeli w art. 44 ust. 1 pkt 5 KRS: syndyk ma obowiązek jedynie ujawnić w rejestrze postanowienie o ogłoszeniu upadłości, gdy tymczasem sąd upadłościowy powinien informować sąd rejestrowy o wszczęciu postępowania naprawczego, ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej lub układowej lub zmiany tych opcji, o zakończeniu tych postępowań lub o uchyleniu układu, o osobie zarządcy przymusowego, syndyka, nadzorcy sądowego, zarządcy, zarządcy zagranicznego oraz o osobach powołanych w toku postępowania upadłościowego do reprezentowania upadłego (reprezentant upadłego lub przedstawiciel upadłego). Jeśli sąd rejestrowy rozpocznie z urzędu postępowanie w przedmiocie ujawnienia danych wskazanych przez sąd upadłościowy, to kolejne zawiadomienie w tym zakresie pochodzące od syndyka nie zrodzi konieczności ponownego jego wszczęcia, skoro dane zostały już ujawnione w rejestrze, a zawiadomienie syndyka należy pozostawić w aktach rejestrowych. Jednocześnie należy wskazać, że skoro przepisy w odniesieniu do syndyka (w tym w zakresie obowiązku z art. 175 pr.u.n.) znajdują odpowiednie zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do zarządcy, a brak jest w tym zakresie odniesienia do innych organów postępowania upadłościowego, jak też postępowania naprawczego, to konieczne jest przestrzeganie właśnie przez sąd upadłościowy terminowego informowania sądu rejestrowego o okolicznościach zarejestrowania zmiany danych wskazanych w art. 44 ust. 1 pkt 5 KRS. Należy też podkreślić, że wyłącznie na sądzie upadłościowym spoczywa obowiązek poinformowania sądu rejestrowego o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości z uwagi na fakt, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania: w wyniku wydania tego postanowienia nie ustanawia się wszak syndyka. Podobne uwagi należy też odnieść do obowiązków sądu upadłościowego w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości: w postępowaniu tym nie występuje syndyk, a w przepisach odsyłających do syndyka odnośnie do praw i obowiązków tymczasowego nadzorcy sądowego brak jest art. 175 pr.u.n. (art. 38 pr.u.n.). Tylko sąd upadłościowy jest zobowiązany zatem do zawiadomienia sądu rejestrowego o ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego lub zarządcy przymusowego i jego zmianach, zawieszeniu prowadzonych przeciwko dłużnikowi egzekucji. Z problematyką zawiadomienia organu rejestrowego o zaistnieniu okoliczności wskazanych wyżej wiąże się ściśle konieczność przesłania sądowi wszelkich danych, które są niezbędne do rejestracji danych podmiotów wpisanych do rejestru w zakresie wypełnienia przez sąd rejestrowy normy wskazanej w art. 55 KRS, zgodnie z którym do rejestru dłużników niewypłacalnych wpisuje się z urzędu m. in.: 1) osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą, jeżeli ogłoszono ich upadłość lub jeżeli wniosek o ogłoszenie ich upadłości został prawomocnie oddalony z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, albo umorzono prowadzoną przeciwko nim egzekucję sądową lub administracyjną z uwagi na fakt, iż z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych; 2) wspólników ponoszących odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, z wyłączeniem komandytariuszy w spółce komandytowej, jeżeli ogłoszono jej upadłość lub jeżeli wniosek o ogłoszenie jej upadłości został prawomocnie oddalony z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, albo umorzono prowadzoną przeciwko nim egzekucję sądową lub administracyjną z uwagi na fakt, iż z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych. Ważne jest przy tym, by wraz z informacją sąd upadłościowy dopełnił wszystkich wymogów związanych z przekazanymi informacjami, w szczególności wskazał nr PESEL osób ww. (por. uwagi: (Ciuklin, Kowal, 2001, s. 40; Łukowski, 1999, s. 103 in.). W mojej ocenie najlepszym sposobem na wypełnienie tej normy prawnej jest przesłanie sądowi rejestrowemu odpisu postanowienia sądu upadłościowego z dodatkowym oznaczeniem nr PESEL osób wymienionych w przepisach. Uważam, że odpis tego postanowienia należy przesłać po wydaniu postanowienia: wszak zgodnie z art. 52 pr.u.n, data wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości (por. Gurgul, 2010, s. 166). Po uzyskaniu stosownych informacji (m.in. od sądu upadłościowego) sąd rejestrowy wszczyna też z urzędu postępowanie w przedmiocie oznaczenia firmy przedsiębiorcy w upadłości wpisanego do rejestru. Zgodnie z art. 45 KRS, wpisów w dziale 1 rejestru przedsiębiorców, o których mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, dotyczących dodania do firmy oznaczenia,,w upadłości likwidacyjnej, albo,,w upadłości układowej oraz wpisów w dziale 5 i w dziale 6 tego rejestru, o których mowa w art. 44 ust. 1 pkt 5, dokonuje się z urzędu. Po ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu, w której upadłego pozbawiono zarządu, albo ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika, w dziale 2 rejestru przedsiębiorców z urzędu wykreśla się wpisy, o których mowa w art. 39 pkt 3. Wpisów w dziale 4 rejestru przedsiębiorców, o których mowa w art. 41 pkt 4 i 5 dokonuje się z urzędu. Należy też wskazać na dwutorowe regulacje prawne odnośnie do obowiązku informowania o zakończeniu postępowania upadłościowego i naprawczego: zgodnie z art. 44 ust. 1 pkt 5 KRS w zw. z art. 21 ust. 1 KRS sąd upadłościowy ma obowiązek zawiadomić sąd rejestrowy o zakończeniu postępowania upadłościowego (niezależnie od opcji) oraz naprawczego. Zgodnie zaś z art. 85 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU nr 94, poz ze zm.; dalej: Ksh), w przypadku ogłoszenia upadłości spółki jej rozwiązanie następuje po ukończeniu postępowania upadłościowego; wniosek o wykreślenie spółki z rejestru składa syndyk. Przepisu nie stosuje się w przypadku, gdy postępowanie kończy się układem lub zostaje z innych przyczyn uchylone albo umorzone. Regulacja ta odnosząca się do spółki jawnej poprzez treść art. 89 Ksh, 103 Ksh, odnosi się do spółki partnerskiej i komandytowej. Identyczne regulacje zawiera przy tym w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością art. 289 Ksh i w stosunku do spółki akcyjnej art. 477 Ksh, który poprzez art. 126 Ksh znajduje zastosowanie do spółki komandytowo-akcyjnej. Syndyk PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO NR

19 THE REGISTER DUTIES IN THE BANKRUPTSY PROCEEDINGS THE ATTEPTION OF SYSTEMATIZE wszczyna zatem postępowanie wnioskowe w zakresie wykreślenia z rejestru podmiotu wpisanego do niego na skutek zakończenia postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika i to dopiero po wydaniu przez sąd upadłościowy postanowienia o jego zakończeniu (art. 368 pr.u.n.). Jak trafnie wskazuje Antoni Witosz, regulacja z k.s.h. odnośnie do obowiązku syndyka znajduje zastosowanie z uwagi na fakt, że w pr.u.n., brak jest stosownego przepisu w tym zakresie (Witosz, 2010, s. 19; Kidyba, LEX/el.). Trzeba jednak wyraźnie rozróżnić pojęcia: zawiadomienia przez sąd upadłościowy o zakończeniu postępowania od wniosku o wykreślenie podmiotu z rejestru. Oba te terminy są semantycznie różne: pierwszy dotyczy każdej sytuacji zakończenia postępowania upadłościowego, a drugi dotyczy wykreślenia spółki z rejestru. Obowiązki syndyka i sądu upadłościowego są zatem zupełnie od siebie niezależne i różne, a przy tym należy wskazać, że informacja pozyskana z sądu upadłościowego przez sąd rejestrowy w zakresie zakończenia postępowania upadłościowego w braku wniosku syndyka o wykreślenie spółki z rejestru może zrodzić postępowanie przymuszające w trybie art. 24 i n. w zw. z art. 44 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 47 ust. 1 KRS. Trzeba tu jednak wspomnieć o treści postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2002 r. (I CKN 1011/00; opubl. w systemie informacji LEX nr 77062), zgodnie z którym ukończenie postępowania upadłościowego w sytuacji, gdy po zrealizowaniu jego podstawowego celu pozostał maja tek spółki, nie może spowodować jej wykreślenia z rejestru. W takiej sytuacji syndyk niezwłocznie wyda upadłemu pozostały majątek spółki, której byt prawny nie został unicestwiony, o ile zgłosi ona wolę dalszego prowadzenia działalności gospodarczej (por. SN z dnia r., V CSK 208/09; opubl. w OSNC 2010, nr 9, poz. 123 i Biul. SN 2010, nr 4, poz. 12). Poruszana problematyka nie dotyczy przy tym sytuacji, w których sąd upadłościowy umorzył postępowanie na podstawie art. 361 pr.u.n., bowiem również wówczas, po uprawomocnieniu postanowienia upadły odzyskuje prawo zarządzania swoim majątkiem i rozporządzania jego składnikami, zaś prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego stanowi podstawę do wykreślenia wpisów dotyczących upadłości w księdze wieczystej i w rejestrach (art. 363 pr.u.n.). Postępowanie w tym zakresie ma jednak charakter wnioskowy następuje na wniosek upadłego, który odzyskał prawo zarządu własnym majątkiem. Po uprawomocnieniu się postanowienia syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca wyda niezwłocznie spółce jej majątek, księgi, korespondencję i dokumenty. W toku właściwego postępowania upadłościowego organy tego postępowania (syndyk, nadzorca sądowy, zarządca lub też sam upadły w odniesieniu do postępowania upadłościowego z opcją układową, w którym upadłemu pozostawiono prawo dysponowania swoim majątkiem) pozostają nadto obciążone obowiązkami z zakresu składania Literatura Ciulkin, L. i Kowal, N. (2001). Wybrane problemy związane z funkcjonowaniem rejestru dłużników niewypłacalnych. PPH, (12). Gil, I. (2007). Sytuacja prawna syndyka masy upadłości. Warszawa. Gurgul, S. (2010). Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz. Warszawa. Jakubecki, A. (2010). W: A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz. Warszawa. Kidyba, A. Kodeks spółek handlowych. Komentarz (T. I). System informacji prawnej LEX/el., komentarz do art. 85. Łukowski, W. (1999). Rejestr dłużników niewypłacalnych i dział 4 rejestru wniosku o wpis lub wykreślenie wszelkich danych, które podlegają obowiązkowi rejestracji w KRS, pod rygorem wszczęcia postępowania przymuszającego określonego art. 24 i n. KRS. Należą do nich także obowiązki wynikające z ustawy dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (DzU z 2013, poz. 330; dalej: rach.u.). Te obowiązki w żadnej mierze nie mogą przy tym obciążać sądu upadłościowego bowiem wynikają z zarządzania masą upadłości i jej reprezentacji (Gil, 2007, s. 150 in.). Podobnie rzecz się ma w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości: tylko zarządca, tymczasowy nadzorca sądowy lub dłużnik mają prawo i obowiązek wypełniania norm prawnych w zakresie związanym z działalnością przedsiębiorstwa dłużnika (chodzi przykładowo o składanie rocznych sprawozdań rachunkowych z działalności spółki, zmianę wysokości kapitału zakładowego, skład osobowy spółki lub jej organów itp.). Trzeba wreszcie wspomnieć o treści art. 302 pr.u.n., który reguluje kwestie związane z uchyleniem układu. O ile zatem układ zostanie uchylony, o tyle w myśl art. 44 ust. 1 pkt 5 KRS dane w tym zakresie podlegają wpisowi z urzędu, przy czym to znów sąd upadłościowy winien o powyższym zawiadomić sąd rejestrowy. Nieco mniej problematyczna jawi się regulacja w zakresie postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Stosowne obowiązki związane z koniecznością informowania organu ewidencyjnego zawiera tu art. 25 ust. 1 pkt 14 i 15 swobod.u., zgodnie z którym wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej (dalej: CEIDG) podlegają: informacja o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu, o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika, zmianie postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika i zakończeniu tego postępowania, a także informacja o wszczęciu postępowania naprawczego. Zgodnie zaś z art. 31 ust. 3 swobod.u., informacje, o których mowa w art. 25 ust. 1 pkt 14 i 15, sąd zgłasza niezwłocznie do CEIDG za pośrednictwem formularza dostępnego na stronie internetowej CEIDG, nie później niż w terminie 7 dni roboczych od dnia uprawomocnienia się postanowienia wydanego w postępowaniu upadłościowym i naprawczym. W tym zatem przypadku sąd upadłościowy nie przesyła informacji o ogłoszeniu upadłości, lecz musi wypełnić stosowny formularz w tym zakresie. Termin wskazany w ustawie ma charakter instrukcyjny dla sądu (ustawa nie przewiduje żadnych ujemnych konsekwencji w tym zakresie pod adresem sądu), jednak dochowanie tego terminu ma niezwykle istotne znaczenie dla podstawowej funkcji ewidencji, jaką jest ujawnienie rzeczywistego stanu stosunków faktycznych i prawnych przedsiębiorcy będącego przedmiotem dokonywanych wpisów (Molisa, Chudzik, Kohutek, Molis, Szuster, LEX/el.). przedsiębiorców według ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Rejent,(1). Michnik, A. (2009). Postępowanie o wpis do rejestru przedsiębiorców. Warszawa. Molis, J. W: M. Brożyna, M. Chudzik, K. Kohutek, J. Molis, S. Szuster, Komentarz do ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. System informacji prawnej LEX/el., komentarz do art. 31. Witosz, A. (2010). Likwidacja a czynności likwidacyjne. PPH, (5). Zienkiewicz, D. (2008). Czynności sa dowe w sprawach upadłościowych. Warszawa. 18 NR PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO

20 Z PRAKTYKI GOSPODARCZEJ Przegla d orzecznictwa Sa du Najwyższego w sprawach gospodarczych w roku 2013 Review of judicial decisions in economic matters of The Supreme Court in 2013 dr Tomasz Szczurowski Streszczenie Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza najważniejszych orzeczeń Sądu Najwyższego wydanych w 2013 r., a dotyczących spraw gospodarczych. Kolejność przedstawienia orzeczeń jest zgodna z chronologią ich wydania, niemniej jednak szczególną uwagę zwrócono na zapadłe w 2013 uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego. Uchwały te w zakresie tematyki objętej artykułem dotyczyły choćby takich kwestii, jak podwyższenia kapitału zakładowego spółki z o.o. bez zmiany umowy, dopuszczalności skorzystania z zarzutu nadużycia prawa podmiotowego wobec powołania się na wygaśnięcie uprawnień zrękojmi, skuteczności wyroku stwierdzającego nieważność uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej, jak również dopuszczalności zaskarżenia uchwał rady nadzorczej. Słowa kluczowe: podwyższenie kapitału zakładowego, odsetki po ogłoszeniu upadłości, roszczenie regresowe wspólnika spółki jawnej, zakres prokury, głosowanie grupami, zaskarżanie uchwał, weksel, rękojmia, sprawa gospodarcza, zarzut potrącenia. Summary This article tries to show the most important judgments, which were issued in economic matters by The Supreme Court in The author presents all judicial decisions in three contexts. First of all he reveals a problem. Then he quotes verdict with part of justification. Finally he writes short comments. The author focuses on judgements which were issued by seven judges of The Supreme Court connecting with an increase of the share capital limited liability company without the need to amend the articles of association, abuse of right in light of expiring of warranty, effectiveness of the judgment annulling the resolution of the shareholders meeting, possibility of appealing against a resolution of management board and supervisory board. Key words: increase the share capital, interests after the bankruptcy, a right of recourse by a partner of a partnership, the scope of proxy, groups voting, challenge of resolutions, bill, warranty, economic case, deductions objection. Wstęp Sąd Najwyższy w ubiegłym roku zajmował stanowisko w wielu sprawach mających istotne znaczenie dla praktyki gospodarczej. Aczkolwiek całościowe przedstawienie problematyki poruszanej przez Sąd Najwyższy nie jest możliwe, to jednak celowym jest dokonanie przeglądu najważniejszego orzecznictwa w kontekście jego skutków dla działalności gospodarczej. Przeglądu dokonano w ten sposób, iż najpierw zakreślono problem prawny rozpatrywany przez Sąd Najwyższy, a następnie przedstawiono rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego opatrzone krótkim komentarzem. Powyższego kapitału zakładowego w spółce z o.o. bez zmiany umowy Rok 2013 w sferze działalności gospodarczej rozpoczął się od mającej nader istotne znaczenie dla praktyki gospodarczej uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia r. III CZP 57/12 (niepubl.), dotyczącej podwyższenia kapitału zakładowego spółki z o.o. na podstawie dotychczasowych postanowień umowy. Problem ten od dłuższego czas był bardzo dyskusyjnym tak w kontekście samego przebiegu tego podwyższenia kapitału zakładowego, jego sposobu, konieczności składania oświadczeń o objęciu nowych udziałów, ich formy, jak również zasad podziału nowych udziałów między wspólników. Przyczyną sporów jest nieprecyzyjny art Ksh, który stanowi iż jeżeli podwyższenie kapitału zakładowego następuje na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki, przy zachowaniu wymagań określonych w 1, oświadczenia dotychczasowych wspólników o objęciu nowych udziałów wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. Art stosuje się odpowiednio. Przy czym art Ksh stanowi, iż nowe udziały przysługują wspólnikom w stosunku do ich dotychczasowych udziałów i nie wymagają objęcia. Wobec powyższej regulacji w uchwale z dnia r. przyjęto, że podwyższenie kapitału zakładowego na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może nastąpić przez podwyższenie wartości nominalnej PRZEGLA D USTAWODAWSTWA GOSPODARCZEGO NR