Dzień Pola Będziemy umacniać patriotyzm gospodarczy. Kampania marki Polski Cukier w TV, prasie, Internecie i nie tylko!

Transkrypt

1 Nr 20(25)/16 Dzień Pola 2016 Aktualności: >6-7 Będziemy umacniać patriotyzm gospodarczy Wywiad z Pawłem Piotrowskim, Prezesem Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Po stronie Plantatora: >24 Ponadto w numerze: >12 Dokarmianie buraków przez liście nowe standardy Kampania marki Polski Cukier w TV, prasie, Internecie i nie tylko!

2

3 AKTUALNOŚCI Szanowni Państwo, czerwca będę miał zaszczyt i przyjemność otworzyć tegoroczne uroczystości Dnia Pola. To największe święto Plantatorów i Pracowników Krajowej Spółki 16 Cukrowej S.A. To czas radości, wspólnej zabawy, ale też podsumowań i planów na kolejny sezon cukrowniczy. Tego szczególnego dnia będę mógł osobiście podziękować Państwu za Waszą pracę i zaangażowanie w rozwój Spółki. Będzie to równocześnie okazja do tego, by porozmawiać o czekających nas wyzwaniach i o przyszłości Grupy Kapitałowej KSC S.A. W tym roku spotkamy się w regionie lubelskim, mającym wieloletnie tradycje w uprawie buraków cukrowych. Będziemy gościć w miejscowości Hulcze, nieopodal Cukrowni Werbkowice. Serdecznie dziękuję za udzielenie nam gościny, słowa podziękowania kieruję również w stronę Pracowników Cukrowni Werbkowice i KSC S.A. zaangażowanych w przygotowanie uroczystości. Podczas tegorocznego Dnia Pola po raz pierwszy w historii Spółki Zarząd KSC S.A. nagrodzi wzorowych Plantatorów z poszczególnych obszarów kontraktacyjnych. Chcemy w ten sposób podkreślić i docenić rolę Plantatorów jako sprawdzonych i lojalnych partnerów Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Nagrodzimy zaangażowanie i osiągane wyniki w prowadzonej plantacji buraków cukrowych, innowacyjność i propagowanie nowych technologii oraz wzorową współpracę z KSC S.A. Jestem przekonany, że nagroda dla Wzorowego Plantatora wpisze się w dobrą tradycję Spółki. Natomiast 21 czerwca będę miał zaszczyt uhonorować nagrodą Złota Kostka Cukru Pracowników szczególnie zasłużonych dla Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Z przyjemnością złożę gratulacje na ręce najlepszych z najlepszych. Równocześnie chcę podkreślić, że największą wartością i siłą naszej organizacji są właśnie Ludzie, którzy w całej Polsce pracują na wyniki Spółki. Dzięki nim zajmujemy wysokie miejsce na listach najlepszych polskich przedsiębiorstw. Z wyrazami szacunku, Paweł Piotrowski Prezes Zarządu KSC S.A. Spis treści: AKTUALNOŚCI 4 Z życia Związków Zawodowych 4 Z prac Rady Nadzorczej 5 Dzień Pola 2016 Krajowej Spółki Cukrowej S.A. 6 Będziemy umacniać patriotyzm gospodarczy wywiad z Pawłem Piotrowskim, Prezesem Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. 7 Decyzje Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Krajowej Spółki Cukrowej S.A. 7 Rządowa misja w Kazachstanie 8 Grupa Kapitałowa KSC S.A. na Liście 500 dziennika Rzeczpospolita 8 Grupa Kapitałowa KSC S.A. wśród 200 największych polskich firm 9 Plantatorzy są naszymi partnerami wywiad z Januszem Stachowiakiem, Członkiem Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. 10 Staże w Cukrowniach KSC S.A. dla studentów Politechniki Łódzkiej 10 Zmiany w grupowym ubezpieczeniu pracowniczym 11 Przedstawiciele Rządu Mołdawii z wizytą w Krajowej Spółce Cukrowej S.A. 12 Letnia kampania reklamowa marki Polski Cukier 14 TRZEMESZNO z misją w Iranie 15 Skrobia ziemniaczana na rynku azjatyckim 15 Relacja z Posiedzenia Plenarnego Komisji Dialogu Społecznego w Sektorze Cukrownictwa Unii Europejskiej 16 Produkty Młynów Stoisław nagrodzone przez ekspertów 17 Dworski w nowej odsłonie 18 W Cukrowni kontynuuję rodzinną tradycję wywiad z Marcinem Sawińskim, Pracownikiem Oddziału KSC S.A. Cukrownia Nakło PO STRONIE PLANTATORA 19 Roztocza na plantacjach buraka cukrowego 22 Choroby buraka to nie tylko chwościk 24 Czym dokarmiać buraka? 28 Wysłodki to dobra pasza 30 Bezpieczne wykonywanie zabiegu ochrony roślin w polu PO GODZINACH 33 KSC S.A. przyjacielem toruńskiego Ogrodu Zoobotanicznego 33 KSC S.A. zaprasza do Kościeliska na biathlonowy nordic walking! 34 Pszczółki AZS UMCS Lublin z wizytą w fabryce cukierkówwycieczka do Wilna 35 Wycieczka do Wilna 36 Zawody sportowe branży cukrowniczej 38 Rozwiązanie konkursu z poprzedniego Kwartalnika 38 Ogłaszamy Wakacyjny Konkurs! 38 Konkurs wiedzy o Krajowej Spółce Cukrowej S.A. 39 Polski Cukier daje początek polskim wypiekom Przepis na odlotowe ptasie mleczko WYDAWCA: Krajowa Spółka Cukrowa Spółka Akcyjna, ul. Kraszewskiego 40, Toruń REDAKCJA: ul. Kraszewskiego 40, Toruń, redakcja@polski-cukier.pl; DZIAŁ REDAKCYJNY: Magdalena Bożko, Anna Romanowska, Szymon Smajdor, Surowiec: Piotr Ledochowski; REKLAMA: Anna Romanowska, reklama.kwartalnik@polski-cukier.pl; WSPÓŁPRACA: Małgorzata Bzowska-Bakalarz, Dariusz Górski, Andrzej Hulak, Olimpia Janiszewska, Blanka Lewandowska-Osiecka, Stanisław Lubaś, Stanisław Parafiuk, Jacek Piszczek, Zbigniew Podkówka, Zdzisław Salus, Katarzyna Szadziul, Agnieszka Ulatowska, Łukasz Urbaniak NADZÓR MERYTORYCZNY: Prezes Zarządu KSC S.A. Paweł Piotrowski; Surowiec Dyrektor Departamentu Surowcowego Artur Majewski PROJEKT MAKIETY i DRUK: Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, ul. Modra 23, Włocławek; ZDJĘCIE Z OKŁADKI: KSC S.A. Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów i zmiany ich tytułów, nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń. Wydawca zastrzega, iż dalsze rozpowszechnianie materiałów opublikowanych w kwartalniku Polski Cukier. Pismo Krajowej Spó łki Cukrowej S.A. jest zabronione. ISSN: , nakład: egz. POLSKI CUKIER 20(25)/16 3

4 AKTUALNOŚCI Z życia Związków Zawodowych J Zdzisław Salus Związki Zawodowe w Krajowej Spółce Cukrowej S.A. rozwijają się pozyskując nowych członków. W dniu 12 maja br. zarejestrowano Komisję Oddziałową NSZZ Solidarność Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej POLSKI CUKIER S.A. Centrali w Toruniu i Biura w Warszawie. W dniu 11 maja 2016 roku w Toruniu odbyły się wybory władz, w których uczestniczyli Przedstawiciele Zarządu Regionu Toruńsko Włocławskiego NSZZ Solidarność, Przewodniczący Komisji Zakładowej Zbigniew Jezierski, oraz Członek Prezydium Komisji Zakładowej Marek Kozicki. Przewodniczącą Komisji Oddziałowej wybrana została Anna Romanowska, natomiast w skład Zarządu Komisji weszli: Z-ca Przewodniczącej Wioletta Jusińska i Sekretarz Bartosz Krysztowski. Komisję Rewizyjną tworzą: Barbara Kapitan, Dorota Rogowska i Kazimierz Pietrzykowski. Organizacja na początek liczy 13 członków. Zachęcamy pozostałych Pracowników z Torunia i z Warszawy do dołączenia do Związku. Zainteresowanych prosimy o kontakt z Anną Romanowską, Wiolettą Jusińską lub Bartoszem Krysztowskim. W Krajowej Spółce Cukrowej S.A. funkcjonują obecnie następujące związki zawodowe: a) zakładowe organizacje związkowe: Związek Zawodowy Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A., Komisja Zakładowa NSZZ Solidarność Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A. oraz Wolny Pracowniczy Związek Zawodowy RAZEM ; b) oddziałowe organizacje związkowe: - Oddziałowa Organizacja Związkowa w Cukrowni Dobrzelin Związku Zawodowego Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A., - Komisja Oddziałowa NSSZ Solidarność Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A. Oddział Cukrownia Dobrzelin, - Komisja Oddziałowa NSZZ Solidarność Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A. Oddział Cukrownia Kluczewo, - Oddziałowa Organizacja Związkowa w Cukrowni Krasnystaw Związku Zawodowego Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A., - Komisja Oddziałowa NSZZ Solidarność Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A. Oddział Cukrownia Krasnystaw, - Oddziałowa Organizacja Związkowa w Cukrowni Kruszwica Związku Zawodowego Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A., - Komisja Oddziałowa NSZZ Solidarność Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A. Oddział Cukrownia Kruszwica, - Oddziałowa Organizacja Związkowa w Cukrowni Malbork Związku Zawodowego Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A., - Komisja Oddziałowa NSZZ Solidarność Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A. Oddział Cukrownia Malbork, - Oddziałowa Organizacja Związkowa w Cukrowni Nakło Związku Zawodowego Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A., - Oddziałowa Organizacja Związkowa w Cukrowni Werbkowice Związku Zawodowego Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A., - Komisja Oddziałowa NSZZ Solidarność Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A. Oddział Cukrownia Werbkowice, - Oddziałowa Organizacja Związkowa przy Centrali Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Związku Zawodowego Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A., - Komisja Oddziałowa NSZZ Solidarność Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A. w Centrali Krajowej Spółki Cukrowej S.A., - Komisja Oddziałowa NSZZ Solidarność Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej Polski Cukier S.A. Centrali w Toruniu i Biura w Warszawie. Z prac Rady Nadzorczej J Zdzisław Salus Wdniu 27 kwietnia 2016 r. Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy powołało Radę Nadzorczą Krajowej Spółki Cukrowej S.A. na VIII kadencję. W wyniku powołania i ukonstytuowania się Rady Nadzorczej w dniu 16 maja 2016 r. aktualny skład Rady Nadzorczej Krajowej Spółki Cukrowej S.A. jest następujący: 1. Anna Miazek Przewodnicząca RN Przedstawicielka Skarbu Państwa, 2. Andrzej Leszczyński Wiceprzewodniczący RN Przedstawiciel Skarbu Państwa, 3. Zdzisław Salus Sekretarz RN Przedstawiciel Pracowników, 4. Adam Banaszak Członek RN Przedstawiciel Skarbu Państwa, 5. Jarosław Kaźmierski Członek RN Przedstawicielka Skarbu Państwa, 6. Krystyna Matusiak Członek RN Przedstawiciel Pracowników, 7. Józef Pawela Członek RN Przedstawiciel Plantatorów, 8. Piotr Psikus Członek RN Przedstawiciel Skarbu Państwa, 9. Henryk Ronek Członek RN Przedstawiciel Skarbu Państwa, 10. Mieczysław Środa Członek RN Przedstawiciel Plantatorów, 11. Henryk Wnorowski Członek RN Przedstawiciel Skarbu Państwa. W dniu 16 maja 2016 r. Rada Nadzorcza na swym pierwszym posiedzeniu VIII kadencji ukonstytuowała się i przyjęła między innymi informację o bieżącej sytuacji Spółki w poszczególnych obszarach działalności. 4

5 AKTUALNOŚCI Dzień Pola 2016 Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Wymiana fachowych doświadczeń, porady specjalistów i dużo dobrej zabawy. To wszystko 16 czerwca 2016 r. w miejscowości Hulcze na terenie działania Oddziału Cukrownia Werbkowice podczas tegorocznego Dnia Pola Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Krajowa Spółka Cukrowa S.A. już po raz czternasty organizuje Dzień Pola. Spotkanie w plenerze zaplanowano na dzień 16 czerwca 2016 roku, tym razem na terenie działania Oddziału KSC S.A. Cukrownia Werbkowice w południowo- -wschodnim rejonie kontraktacyjnym. - Serdecznie zapraszam Plantatorów i Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej S.A. na tegoroczny Dzień Pola. Życzę wszystkim uczestnikom owocnych spotkań i rozmów, a przede wszystkim wspaniałej zabawy mówi Paweł Piotrowski, Prezes Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Obchody Dnia Pola zlokalizowane będą w gospodarstwie rolnym rodziny Pana Krzysztofa Bojara, które położone jest w malowniczej miejscowości Hulcze, w powiecie hrubieszowskim, w województwie lubelskim. Pan Krzysztof Bojar jest wieloletnim Plantatorem buraka cukrowego, który wraz z rodziną uprawia około 192 ha buraków cukrowych, osiągając bardzo dobre wyniki. Podczas Dnia Pola 2016 zaplanowana jest prezentacja odmian buraków cukrowych, prezentacja działania programów herbicydowych, wystawa maszyn rolniczych. Będzie także możliwość rozmowy, wymiany doświadczeń, zasięgnięcia porady u specjalistów. Dzień Pola uświetnią występy znanych artystów. Zwolenników aktywnego wypoczynku zachęcamy do wypróbowania swych sił w konkursach i zawodach sprawnościowych, których zwycięzcy będą mogli liczyć na atrakcyjne nagrody. Podczas obchodów Dnia Pola obecni będą przedstawiciele Spółki, władz rządowych i samorządowych, organizacji związkowych, naukowcy oraz liczna grupa przedstawicieli firm związanych z szeroko pojętą obsługą rolnictwa. Dzień Pola to święto szczególnie ważne dla Plantatorów buraków cukrowych i Pracowników KSC S.A. odpowiedzialnych za surowiec, ale też wszystkich tych, którym bliska jest branża cukrownicza. W dniu 16 czerwca, spotykamy się w miejscowości Hulcze. Serdecznie zapraszamy! W ubiegłym roku Dzień Pola 2015 przyciągnął niemal 3 tys. gości z całego kraju. W tym roku spodziewamy się jeszcze większego zainteresowania. Mapa dojazdu 2016 Zamość Tomaszów Lubelski Hrubieszów Dołhobyczów Hulcze Program Dnia Pola 2016: Uroczyste otwarcie i powitanie przybyłych gości Wręczenie nagród w konkursach Wzorowy Plantator 2016 i e-plantator Podziękowanie dla gospodarza Pana Krzysztofa Bojara Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Hrubieszowskiej Szczebrzeska Kapela Podwórkowa Występ Orkiestry Dętej z Krasnegostawu Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Hrubieszowskiej Wręczenie nagród w konkursach sprawnościowych dla Plantatorów Koncert Gwiazdy Zespół VIEKO, z którym gościnnie wystąpią Krzysztof Cugowski i Felicjan Andrzejczak Zakończenie imprezy. Gospodarstwo rolne rodziny Pana Krzysztofa Bojara Żniatyń Dołhobyczów Oszczów Sulimów Uśmierz Horodyszcze Liwcze Hulcze Polska Ukraina POLSKI CUKIER 20(25)/16 5

6 AKTUALNOŚCI Będziemy umacniać patriotyzm gospodarczy Wywiad z Pawłem Piotrowskim, Prezesem Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Naszą przyszłość widzę nie tylko w atrakcyjnej ofercie cukrów pod marką Polski Cukier, ale także w kompleksowej ofercie Grupy Kapitałowej KSC S.A., której siłę i konkurencyjność będziemy konsekwentnie umacniać. 1 marca 2016 roku objął Pan funkcję Prezesa Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Ale Spółkę poznał Pan już wcześniej. Przypomnijmy, że w ramach sprawowanej funkcji Wiceministra Skarbu Państwa, nadzorował Pan KSC S.A. Nadzór dotyczył realizowanego planu restrukturyzacji KSC S.A. To doświadczenie zawodowe pozwoliło mi uzyskać wiedzę nie tylko na temat Spółki, ale też branży spożywczej oraz sektora cukrowniczego. Oczywiście optyka spojrzenia na branżę i na Spółkę jest dziś nieco inna. Wcześniej patrzyłem na KSC S.A. z perspektywy nadzoru właścicielskiego, dziś natomiast kieruję Spółką jako Prezes Zarządu i z tej pozycji odpowiadam przed Ministrem Skarbu Państwa. Jednak zasady i wartości, którymi kieruję się w pracy pozostają te same. Są nimi partnerstwo, wysokie standardy, efektywność i odpowiedzialność. Odpowiadam przed Radą Nadzorczą za wyniki mojej pracy i tego samego, jako Prezes KSC S.A., oczekuję od Pracowników Spółki. Za Panem Prezesem ponad trzy miesiące urzędowania. Pora na pierwsze podsumowania. To były niezwykle intensywne miesiące. Spotkania z Plantatorami oraz Pracownikami zarówno w centrali, jak i oddziałach oraz spółkach zależnych. A także spotkania w Ministerstwie Skarbu Państwa dotyczące w szczególności perspektyw rozwoju Krajowej Spółki Cukrowej. Wspólnie pracujemy nad wypracowaniem optymalnych rozwiązań, które pozwolą nam skutecznie konkurować na europejskim i światowym rynku cukru w szczególności po dacie zniesienia kwot cu- krowych. Mogę Państwa zapewnić, że mamy silne merytoryczne wsparcie u naszego Właściciela, również w zakresie umacniania pozycji Grupy Kapitałowej KSC S.A. na polskim i zagranicznym rynku spożywczym. W jednym z wywiadów Minister Skarbu Państwa Dawid Jackiewicz powiedział, że KSC S.A. to wspaniałe, potężne przedsiębiorstwo, które konkuruje z niemieckimi i francuskimi cukrowniami. Oceniam te słowa jako duży i zasłużony kredyt zaufania. Słuchałem ich z wielką satysfakcją. To równocześnie zobowiązanie do tego, żeby sprostać rynkowym wyzwaniom. A te są niezwykle poważne. Przed nami uwolnienie rynku cukru w 2017 roku. Będzie to swoisty egzamin z pracy, którą Spółka wykonała przez ostatnie lata. Naszą siłą będzie produkt najwyższej jakości i mocna marka Polskiego Cukru. Równocześnie musimy pamiętać, że zmiany na rynku będą wymagały od nas elastyczności i zmiany sposobu myślenia w wielu płaszczyznach. Naszą przyszłość widzę nie tylko w atrakcyjnej ofercie cukrów pod marką Polski Cukier, ale także w kompleksowej ofercie Grupy Kapitałowej KSC S.A., której siłę i konkurencyjność będziemy konsekwentnie umacniać. Pan Minister Dawid Jackiewicz wielokrotnie mówił o patriotyzmie gospodarczym, który może i powinien być siłą napędową polskiej gospodarki takie słowa padły również w odniesieniu do KSC S.A. O idei patriotyzmu gospodarczego myślę w kontekście promocji i sprzedaży produktów całej Grupy Kapitałowej KSC S.A. Zarówno Polski Cukier, jak i cała grupa 6

7 AKTUALNOŚCI produktów z naszych spółek zależnych cukierki, kasze, mąki, ketchupy, skrobia to produkty wysokiej jakości, produkowane z zachowaniem najwyższych standardów, cenione za granicą, ale często ze słabo rozpoznawalną marką w Polsce. W wielu przypadkach tę markę musimy budować od podstaw. Tak, by polski klient znał nasze produkty i właśnie po nie sięgał. Tu widzę naszą ogromną rolę nie tylko promocyjną, ale również edukacyjną. Naszą powinnością jako Spółki Skarbu Państwa jest wyrabianie dobrych nawyków u konsumentów. Budowanie u klienta świadomości tego, co i od kogo kupuje. Musimy przy tym pamiętać, że klienci kupują nasz produkt, gdy jego jakość jest co najmniej taka, jak konkurencji. Polacy wybiorą po raz kolejny nasz koncentrat pomidorowy dlatego, że jest smaczny, ładnie opakowany, w dobrej cenie. I w stu procentach polski. Element polskości jest więc kluczowy, ale nie jedyny. Będziemy więc budować i umacniać patriotyzm gospodarczy, wykorzystując w tym celu potencjał spółek zależnych i efekt synergii Grupy Kapitałowej KSC S.A. 16 czerwca na terenie działania Cukrowni Werbkowice odbędą się obchody Dnia Pola Po raz pierwszy będzie Pan gospodarzem tego święta. Co zechce Pan przekazać Plantatorom? Podczas Dnia Pola będę miał możliwość osobistego spotkania z Plantatorami z całej Polski i złożenia im podziękowania za ich pracę na rzecz Spółki. Chcę przy tym podkreślić, że Plantatorzy są dla mnie partnerami nie tylko w bieżącej działalności, ale także w kwestiach dotyczących przyszłości KSC S.A. Pamiętajmy, że data uwolnienia rynku cukru to doświadczenie, jakiego jeszcze nie było. Przez ten trudny czas musimy przejść jako lojalni partnerzy, którzy bazując na dotychczasowym doświadczeniu wspólnie pracują na swoją przyszłość. Podczas uroczystości Dnia Pola swoją ofertę zaprezentują nasze spółki zależne. Gorąco zachęcam do ich odwiedzenia i spróbowania produktów, które oferują. Każdy z nas może być swoistym ambasadorem Pszczółki, czy Polskich Przetworów, jeśli informację o smacznych, zdrowych produktach pochodzących z zakładów z naszej Grupy Kapitałowej przekaże dalej. To nic innego jak wdrażanie w życie idei patriotyzmu gospodarczego. Podczas Dnia Pola spotka się Pan z Pracownikami Grupy Kapitałowej KSC S.A. z całej Polski. Co będzie chciał Pan im przekazać? Jeśli mówię o wartościach Spółki to są nimi: Ludzie, Bezpieczeństwo, Rozwój. Ta kolejność nie jest przypadkowa. Pierwsza wartość implikuje kolejne. Dlatego podczas Dnia Pola podziękuję wszystkim Pracownikom i wspomnianym wcześniej Plantatorom, którzy pracują na wynik i pozycję Grupy Kapitałowej KSC S.A. Dziś ta pozycja jest silna i stabilna, ale musimy pamiętać, że nie wystarczy już utrzymanie status quo. Przed sektorem rolno-spożywczym, w którym działamy stoją ogromne wyzwania. To, w jaki sposób poradzimy sobie z nimi bazując na posiadanym potencjale i zgodnie z przyjętymi wartościami wyznaczy nowe kierunki rozwoju Grupy Kapitałowej Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Bardzo dziękuję za rozmowę. J Rozmawiała Magdalena Bożko Decyzje Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Krajowej Spółki Cukrowej S.A. J Magdalena Bożko 27 kwietnia 2016 r. odbyło się Zwyczajne Walne Zgromadzenie Krajowej Spółki Cukrowej S.A., które podjęło decyzje m.in. w sprawie zatwierdzenia sprawozdania Zarządu z działalności Spółki i Grupy Kapitałowej oraz sprawozdań finansowych za rok obrotowy zakończony r., a także w sprawie przeznaczenia zysku i powołania Rady Nadzorczej Krajowej Spółki Cukrowej S.A. na następną VIII kadencję. Zwyczajne Walne Zgromadzenie Krajowej Spółki Cukrowej S.A. w dniu 27 kwietnia 2016 r. zatwierdziło, w drodze stosownych uchwał, sprawozdanie Zarządu z działalności Krajowej Spółki Cukrowej S.A. za rok obrotowy od 1 października 2014 r. do 30 września 2015 r. oraz sprawozdanie finansowe Krajowej Spółki Cukrowej S.A. za rok obrotowy od 1 października 2014 roku do 30 września 2015 r. Zatwierdzone zostało także sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Kapitałowej Krajowej Spółki Cukrowej S.A. za rok obrotowy 2014/2015 oraz skonsolidowane sprawozdanie finansowe Grupy Kapitałowej Krajowej Spółki Cukrowej S.A. za rok obrotowy 2014/2015. Ponadto, Zwyczajne Walne Zgromadzenie Krajowej Spółki Cukrowej S.A. podjęło uchwałę w sprawie przeznaczenia zysku netto za rok obrotowy 2014/2015 w całości na kapitał zapasowy Spółki. Jednocześnie Zwyczajne Walne Zgromadzenie Krajowej Spółki Cukrowej S.A. podjęło decyzję o powołaniu Rady Nadzorczej Krajowej Spółki Cukrowej S.A. na następną VIII kadencję. Rządowa misja w Kazachstanie Prezes Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Paweł Piotrowski reprezentował Spółkę podczas IX Astańskiego Forum Ekonomicznego. Misję polskich przedsiębiorców do Kazachstanu zorganizowało Ministerstwo Rozwoju. Podczas IX Astańskiego Forum Ekonomicznego można było zobaczyć bogatą reprezentację polskiego potencjału gospodarczego. Organizacją narodowego stoiska Polski na tej jednej z największych imprez ekonomicznych Azji Centralnej zajął się PAIiIZ. Polskę reprezentowało dziesięć firm, w tym m.in.: Krajowa Spółka Cukrowa, URSUS, Małopolski Rynek Hurtowy, Trustee czy Ekolog. Jednym z kluczowych elementów programu misji było podpisanie umowy o uczestnictwie Polski w Międzynarodowej Wystawie EXPO 2017, która odbędzie się w Astanie. O rosnącym znaczeniu współpracy między oboma krajami rozmawiał Wiceminister Rozwoju Radosław Domagalski-Łabędzki z Wiceministrem ds. Gospodarki Narodowej Kazachstanu Timurem Żaksyłykowem. (źródło PAIiIZ) Prezes Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Paweł Piotrowski (pierwszy z lewej) i Wiceminister Rozwoju Radosław Domagalski- Łabędzki (pierwszy z prawej) na polskim stoisku na Astańskim Forum Ekonomicznym. Fot. PAIiIZ POLSKI CUKIER 20(25)/16 7

8 AKTUALNOŚCI Grupa Kapitałowa KSC S.A. na Liście 500 dziennika Rzeczpospolita J Szymon Smajdor W XVIII edycji rankingu 500 największych polskich przedsiębiorstw dziennika Rzeczpospolita Grupa Kapitałowa Krajowej Spółki Cukrowej S.A. uplasowała się na 163 pozycji. To awans aż o 15 pozycji w stosunku do roku poprzedniego. X V I I I E D Y C J A R A N K I N G U L I S T A Podczas uroczystej gali w warszawskim Zamku Ujazdowskim podsumowano tegoroczną edycję Listy 500, rankingu przygotowywanego przed redakcję dziennika Rzeczpospolita. Lista 500 to kompleksowy obraz polskiej gospodarki powstały na podstawie wyników firm za 2015 rok, które w sumie zatrudniają 1,45 mln osób. Zdecydowana większość analizowanych branż zwiększyła w 2015 roku swoją sprzedaż. Kolejny rok z rzędu odnotowano wzrost udziału sprzedaży eksportowej. Firmy z Listy 500 wykazujące w ankietach obroty za granicą mogą się wykazać średnio 30,2-procentowym udziałem eksportu w przychodach. Wynik ten jest minimalnie, ale jednak lepszy niż rok temu, kiedy to udział ten wynosił 29,3 proc. Jeśli chodzi o producentów żywności, to już ponad 20 proc. ich przychodów pochodzi z eksportu. W pierwszej piątce Listy 500 od kilku lat sytuacja zmienia się minimalnie. Zestawienie ponownie otwiera PKN Orlen, z gigantyczną przewagą nad Jeronimo Martins Polska. Kolejne pozycje to: 3. PGNIG, 4. PGE, 5. LOTOS. Gratuluję liderom Listy 500, wśród których znalazły się wiodące Spółki Skarbu Państwa. Z satysfakcją odnotowuję awans Grupy Kapitałowej Krajowej Spółki Cukrowej S.A. w prestiżowym rankingu największych polskich przedsiębiorstw powiedział Paweł Piotrowski, Prezes Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Grupa Kapitałowa KSC S.A. wśród 200 największych polskich firm J Szymon Smajdor Po raz kolejny redakcja tygodnia Wprost opublikowała ranking 200 największych polskich firm. Na 61 miejscu sklasyfikowana została Grupa Kapitałowa Krajowej Spółki Cukrowej S.A. To awans w porównaniu do ubiegłego roku o 3 pozycje. Grupa Kapitałowa Krajowa Spółka Cukrowa S.A. została sklasyfikowana w obecnym zestawieniu na 61 pozycji, dzięki czemu odnotowała awans w stosunku do ubiegłego roku o 3 pozycje. Uwzględniając wyłącznie firmy w sektorze spożywczym plasuje to Grupę Kapitałową KSC S.A. na pozycji 4, a klasyfikując na podstawie wartości rynkowej - na pozycji 3. W czołówce drugiej Listy 200 największych polskich firm tygodnika Wprost dominują firmy państwowe. Pierwszą pozycję zajmuje gigant paliwowy - Polski Koncert Naftowy Orlen S.A. Na drugiej pozycji, chociaż z olbrzymią stratą do lidera uplasowało się operujące na rynku gazu Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A., a podium zamknęła Polska Grupa Energetyczna S.A. Łącznie 200 największych firm z polskim kapitałem sprzedało w 2015 roku towary za ponad 630 mld zł, co stanowi ok. 35 proc. polskiego PKB. Firmy uwzględnione w Liście 200 zatrudniają prawie 800 tys. osób, a wartość rynkowa tych firm została oszacowana na blisko 400 mld zł. Na państwowe firmy przypada ok. 63 proc. kapitalizacji wszystkich spółek zestawienia. Od lat najbardziej wartościową firmą jest bank PKO BP. Zaraz za nim jest PGNIG, które w tym roku wyprzedziło PZU. 8

9 Plantatorzy są naszymi partnerami Wywiad z Januszem Stachowiakiem, Członkiem Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. AKTUALNOŚCI Panie Prezesie, jak wygląda kontraktacja buraków cukrowych na rok bieżący? W roku bieżącym zgodnie z założeniami produkcyjnymi i przyjętą strategią rozwoju Spółki plan kontraktacji wykonaliśmy w 100 procentach. Wszystkie buraki zostały zasiane. Będziemy współpracowali z ponad Plantatorami. Pierwsze wschody obserwowane były na przełomie marca i kwietnia. Można powiedzieć, że stan plantacji jest dobry, we wszystkich rejonach obserwujemy bardzo dobrą obsadę roślin na plantacjach. Generalnie, początkowy okres wegetacji należy uznać za dobry, chociaż w niektórych rejonach brakuje wilgoci. Jak ocenia Pan współpracę z Plantatorami? Oceniam ją bardzo dobrze. Plantatorzy to nasi partnerzy w biznesie, zatem wszelkie działania muszą być realizowane na zasadach partnerskich uwzględniających interesy obu stron tj. Spółki i Plantatorów. Niezmiernie ważna jest wzajemna komunikacja. Z dotychczasowych obserwacji mogę powiedzieć, że jest ona poprawna. Przedstawiciele Plantatorów, czyli Rada Związku Plantatorów Buraka Cukrowego przy KSC S.A. spotykają się z Zarządem Spółki zawsze, kiedy do ustalenia są ważne sprawy. Ostatnie spotkanie, które miało miejsce na początku maja, dotyczyło m.in. realizacji na wniosek Plantatorów wcześniejszej wypłaty za buraki pozakwotowe dostarczone w kampanii Zarząd Spółki, po rozważeniu możliwości, przychylił się do wniosku Plantatorów. Cena za te buraki ustalona została na 75 zł netto tj. o 30 zł wyżej niż zapisana w umowie kontraktacji. Codzienna komunikacja realizowana jest w oddziałach za pośrednictwem służby surowcowej. Mamy również nowoczesne kanały komunikacji, między innymi serwis sms, ale również serwis internetowy E-plantator, za pośrednictwem którego Plantatorzy mogą zamawiać środki do produkcji rolnej, a w trakcie odbioru surowca obserwować swoje rozliczenia. Zachęcam szczególnie do korzystania z E-plantatora, gdyż jest to naprawdę dobre narzędzie do bezpośredniej i bardzo szybkiej komunikacji za pośrednictwem Internetu. Jakie Spółka prowadzi działania wspierające uprawę buraka cukrowego w kontekście roku 2017, kiedy to zostanie zakończone kwotowanie cukru? Działania Spółki w obszarze surowcowym zawsze były skierowane na wsparcie Plantatorów w uprawie buraków cukrowych. Począwszy od umów kontraktacji, na podstawie których Spółka zaopatruje Plantatorów w niezbędne do produkcji buraków podstawowe środki tj. nasiona, nawozy, środki ochrony roślin, kredytując zakupy i dając możliwość ich rozliczenia z należności za dostarczony surowiec. Prowadzimy cały szereg własnych doświadczeń ścisłych pozwalających na wypracowanie programów uprawy, nawożenia i ochrony plantacji, które przekazywane są do Plantatorów na licznych szkoleniach, czy też warsztatach polowych, prowadzonych bezpośrednio na plantacjach u Plantatorów. Współpracujemy z wieloma instytucjami naukowymi zajmującymi się uprawą buraka. Prowadzimy działalność doradczą bezpośrednio w terenie. Każdy Plantator w przypadku jakichkolwiek niepokojących sytuacji na plantacji może zgłaszać się do pracowników służby surow- cowej, którzy zawsze służą pomocą w rozwiązaniu problemów. Rozwijamy i doskonalimy również działalność sprzedaży środków do produkcji rolnej prowadzoną za pośrednictwem Oddziałów i punktów sprzedaży detalicznej, gdzie Plantatorzy mogą dokonywać zakupów gotówkowych lub w rozliczeniu za dostarczony surowiec. Należy podkreślić, że ceny tych środków są konkurencyjne. Bardzo ważna jest również prowadzona przez nas działalność szkoleniowa. W czasie szkoleń przekazujemy najnowsze rozwiązania z zakresu uprawy buraka cukrowego zmierzające do uzyskiwania jak najlepszych plonów. Wydajność jest bardzo ważna, zwłaszcza w kontekście bliskiego uwolnienia rynku, kiedy to będziemy musieli sprostać konkurencji nie tylko europejskiej, ale ogólnoświatowej. Co Pan Prezes chciałby przekazać Plantatorom? Przede wszystkim życzę Plantatorom zyskania w bieżącym roku i latach następnych satysfakcjonujących plonów, gdyż przekładają się one bezpośrednio na opłacalność uprawy buraków cukrowych. Ponadto chcę zapewnić, że polityka Spółki w obszarze surowcowym nakierowana jest na partnerską współpracę z Plantatorami. Mam nadzieję, że taka współpraca pozwoli na realizowanie zakładanych planów produkcyjnych cukru, jak również dalszy rozwój całej Grupy Kapitałowej KSC S.A. Miło mi też poinformować, że od tego roku Zarząd KSC S.A. wprowadza nagrody dla wyróżniających się Plantatorów. Każdego roku Dyrekcja każdego Oddziału będzie typowała Plantatora do wyróżnienia Wzorowy Plantator. Zostanie on uhonorowany nagrodą Zarządu za osiągane wyniki w uprawie buraków cukrowych, innowacyjność i propagowanie nowych technologii oraz wzorową współpracę z KSC S.A. Nagrody będą wręczane w trakcie obchodów Dnia Pola KSC S.A. Dziękuję za rozmowę. J Rozmawiał Szymon Smajdor Będziemy nagradzać naszych Plantatorów za osiągane wyniki w prowadzonej plantacji buraków cukrowych, innowacyjność i propagowanie nowych technologii oraz wzorową współpracę z KSC S.A. POLSKI CUKIER 20(25)/16 9

10 AKTUALNOŚCI Staże w Cukrowniach KSC S.A. dla studentów Politechniki Łódzkiej J Magdalena Bożko Krajowa Spółka Cukrowa S.A. organizuje staże dla studentów Wydziału Biotechnologii i Nauk o Żywności Politechniki Łódzkiej. Spotkanie ze studentami w tej sprawie odbyło się 27 kwietnia 2016 r. w Łodzi. Przedstawiciele KSC S.A. zaprezentowali Spółkę i przedstawili warunki stażowe. Przeprowadzono również konkurs wiedzy o KSC S.A. Staże odbędą się w okresie kampanii cukrowniczej 2016/17 w Oddziałach KSC S.A: Cukrownia Dobrzelin, Cukrownia Malbork, Cukrownia Krasnystaw, Cukrownia Werbkowice, Cukrownia Kluczewo. - Staże będą odbywać się w laboratoriach i w działach produkcji Cukrowni. Przyjmiemy na nie najzdolniejszych studentów, którzy swoją przyszłość zawodową planują związać z przemysłem cukrowniczym. Najlepsi będą mogli liczyć na zatrudnienie i rozwój kariery zawodowej w Krajowej Spółce Cukrowej S.A. powiedział Paweł Piotrowski, Prezes Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. pracownicy Departamentu Organizacji i Zarządzania KSC S.A., Departamentu Techniczno-Produkcyjnego KSC S.A. oraz pracownicy Oddziału Cukrownia Malbork i Oddziału Cukrownia Werbkowice. Na spotkanie zostali zaproszeni studenci ze studiów inżynierskich (trwających 7 semestrów), którzy obecnie są na semestrze 6 oraz studenci studiów magisterskich (trwających 3 semestry), którzy obecnie są na semestrze 3. Przedstawiciele Spółki chętnie rozmawiali także ze studentami z młodszych semestrów, aby zaprezentować im Spółkę oraz branżę cukrowniczą i zachęcić do wyboru specjalizacji Cukrownictwo. Z informacji uzyskanych ze strony uczelni wynika, że nasza prezentacja spotkała się z pozytywnym odbiorem ze strony studentów powiedziała Anita Świerczyńska, Starszy Specjalista ds. Rozwoju Zasobów Ludzkich w Departamencie Organizacji i Zarządzania KSC S.A. Na odbycie stażu w Cukrowniach KSC S.A. mogą liczyć przede wszystkim studenci Wydziału Biotechnologii i Nauk o Żywności Politechniki Łódzkiej z kierunku Technologia Żywności i Żywienie Człowieka o specjalizacji Cukrownictwo. Mile widziani są także studenci z kierunku Biotechnologia oraz Ochrona/Biotechnologia Środowiska. Ze studentami wyżej wymienionych kierunków spotkali się w Łodzi w dniu 27 kwietnia 2016 r. Zmiany w grupowym ubezpieczeniu pracowniczym J Zdzisław Salus PZU Życie S.A. pismem z dnia 9 lutego br. poinformowało Krajową Spółkę Cukrową S.A. o nieprzedłużaniu polis grupowego ubezpieczenia na życie na kolejny rok na dotychczasowych warunkach. Zaproponowano nowe warunki polisy znacząco mniej korzystne dla Pracowników. Powołany uchwałą Zarządu Zespół Zadaniowy dokonał analizy nowej oferty, przeprowadził badanie rynku w zakresie ubezpieczeń grupowych na życie. Podjęto również negocjacje z przedstawicielami PZU Życie S.A. w celu wypracowania warunków pozwalających na kontynuowanie współpracy. W wyniku postępowania i braku porozumienia z PZU Życie S.A., zespół zarekomendował zawarcie polisy z Generali Życie Towarzystwo Ubezpieczeń S.A. z siedzibą w Warszawie na warunkach zbliżonych do dotychczasowych realizowanych przez PZU Życie S.A. Nowa polisa została zawarta od 1 kwietnia 2016 r. Jednocześnie do dnia 30 czerwca 2016 r. stopniowo wygasają polisy z PZU Życie S.A. W dniach r. odbyło się 9 spotkań informacyjnych z Pracownikami odpowiednio we wszystkich Oddziałach, w Centrali w Toruniu i Biurze w Warszawie. Spotkania prowadził przedstawiciel Departamentu Organizacji i Zarządzania, Zdzisław Salus. Prezentacji programu ubezpieczenia dokonywał Radosław Chłopecki z Generali Życie TU S.A. przy udziale brokera Dawida Stefaniaka. W kilku spotkaniach uczestniczył Przewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność Zbigniew Jezierski. W uzgodnieniu z Dyrektorem DOIZ Romanem Wróblewskim do obsługi Programu dedykowano po dwóch pracowników w Centrali i poszczególnych Oddziałach z komórek kadrowo-płacowych. W dniu 14 kwietnia 2016 r. w Toruniu przeprowadzono szkolenie pracowników obsługujących ubezpieczenie. Na portalu Pracownik umieszczono moduł Ubezpieczenie grupowe, w którym znajdują się wszystkie informacje i wzory dokumentów. 10

11 Przedstawiciele Rządu Mołdawii z wizytą w Krajowej Spółce Cukrowej S.A. J Magdalena Bożko Minister Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego Republiki Mołdawii Pan Eduard Grama oraz Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Republiki Mołdawii w RP Pan Iurie Bodrug gościli w dniu 6 kwietnia 2016 w Krajowej Spółce Cukrowej S.A. AKTUALNOŚCI Na zdjęciu od lewej: Iurie Bodrug - Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Rządu Republiki Mołdawii w RP, Paweł Piotrowski - Prezes Zarządu KSC S.A., Eduard Grama - Minister Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego Republiki Mołdawii, Tomasz Olenderek - Członek Zarządu KSC S.A., Krzysztof Kowa - Członek Zarządu KSC S.A. W spotkaniu z Zarządem Krajowej Spółki Cukrowej S.A. uczestniczyli także przedstawiciele Ambasady Republiki Mołdawii w RP, Ministerstwa Rozwoju oraz Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP. Rozmawiano o możliwościach współpracy i inwestycji Krajowej Spółki Cukrowej S.A. w Republice Mołdawii. Wizyta w Krajowej Spółce Cukrowej S.A. była kontynuacją spotkań, które w dniach marca 2016 r. odbył Zarząd KSC S.A. w ramach V posiedzenia Mołdawskiej Komisji ds. Współpracy Gospodarczej w Kiszyniowie. Prowadzimy rozmowy na temat możliwości i perspektyw rozwoju działalności naszej spółki zależnej Moldova-Zahar w Republice Mołdawii. Inwestycja KSC S.A. w Mołdawii jest największą polską inwestycją i jedną z największych inwestycji zagranicznych w tym kraju podkreśla Paweł Piotrowski, Prezes Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Wyrażam nadzieję, że nasze spotkania zaowocują nowymi możliwościami dla działalności KSC S.A. na rynku mołdawskim. W 2011 roku Krajowa Spółka Cukrowa S.A. utworzyła w Republice Mołdawii Spółkę zależną Moldova Zahar i kupiła upadłą cukrownię w miejscowości Cupcinii. Spółka Moldova-Zahar zatrudnia 150 osób, a w kampanii cukrowniczej przeszło 400 Pracowników. Ponadto współpracuje z blisko 100 Plantatorami buraka cukrowego, dając pośrednio pracę kolejnym kilkuset osobom, co znacznie wpływa na obniżenie bezrobocia w regionie. Spółka wspiera Plantatorów w zakresie zaopatrzenia w środki do produkcji rolnej, nasiona, nawozy, środki ochrony roślin, paliwo, jak również finansuje zbiór i transport buraków cukrowych. Przekazuje i wdraża know-how w zakresie technologii uprawy i skupu surowca w oparciu o własne doświadczenia. Minister Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego Republiki Mołdawii Eduard Grama (po prawej) oraz Prezes Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Paweł Piotrowski. Spotkanie odbyło się w biurze KSC S.A. w Warszawie Fot. Szymon Smajdor POLSKI CUKIER 20(25)/16 11

12 AKTUALNOŚCI Letnia kampania reklamowa J Barbara Grochulska, Blanka Lewandowska-Osiecka, Szymon Smajdor Zpoczątkiem czerwca ruszyła letnia odsłona kampanii reklamowej dla marki Polski Cukier. Tym razem głównymi bohaterami kampanii są ciasta, upieczone z dodatkiem cukru marki Polski Cukier. Hasło przewodnie kampanii brzmi: Polski Cukier daje początek polskim wypiekom. Klatka filmowa ze spotu reklamowego marki Polski Cukier Spot "od kuchni" Reżyser podczas pracy na planie filmowym W kampanii reklamowej wykorzystane zostały cztery nośne kanały komunikacji z konsumentem telewizja, prasa, radio oraz Internet. Specjalnie na potrzeby kampanii telewizyjnej, wyprodukowany został nowy spot reklamowy, którego główną misją jest podkreślenie niezastąpionej funkcji, jaką cukier pełni w codziennym życiu każdego z nas. Głównymi bohaterami spotu są tradycyjne, domowe ciasta, upieczone z dodatkiem Polskiego Cukru to jemu zawdzięczają swój wyśmienity smak i apetyczny wygląd. Zaglądamy do trzech kuchni, w których bohaterki spotu pieką swoje ulubione ciasta szarlotkę, sernik i makowiec. Każda z nich ma własne, wypracowane, domowe sposoby na wyśmienite wypieki, ale łączy je jeden magiczny składnik, dzięki któremu ciasto zawsze będzie doskonałe każda z nich używa cukru marki Polski Cukier. Scenariusz spotu został przygotowany specjalnie dla Krajowej Spółki Cukrowej S.A., a jego realizacja odbyła się przy zachowaniu najwyższych standardów produkcji filmowej reżyserem był Pan Damian Pietrasik. Dzięki temu, spot uzyskał unikalny i niepowtarzalny charakter. 12

13 marki Polski Cukier W spocie ulokowane zostały również produkty Przedsiębiorstwa Zbożowo-Młynarskiego "PZZ" w Stoisławiu S.A. mąki, które wraz z cukrem są podstawą każdego wypieku. Spot reklamowy marki Polski Cukier, emitowany jest cały czerwiec, na antenie: TVP 1, TVP 2 oraz stacji tematycznych TVP. Dodatkowo, podczas każdej imprezy, odbędą się konkursy sceniczne, pokaz laserów zsynchronizowany z muzyką, spotkania z gwiazdami, występy zespołów z repertuarem dziecięcym i wiele innych atrakcji. AKTUALNOŚCI Kampania prasowa spójna z komunikacją wykorzystaną w spocie telewizyjnym, prowadzona będzie na łamach ogólnopolskiej, kobiecej prasy. Reklamy prasowe emitowane będą przez cały okres wakacyjny. Zastosowanie cukru jest na tyle szerokie, że konsumentem produktu jest każdy z nas. Z cukru korzystamy przez cały rok, jednak są okresy, kiedy zapotrzebowanie na niego wyraźnie wzrasta i tym okresem jest m.in. okres letni czas intensywnych przygotowań do domowych przetworów, czy wypieków z sezonowymi owocami. W sposób naturalny kampania prasowa prowadzona w tym czasie, kierowana jest do kobiet, jako głównego trzonu grupy docelowej marki Polski Cukier. W ramach kampanii prasowej marka Polski Cukier pojawi się w następujących magazynach: Przyślij Przepis Najlepsze ciasta, Świat Kobiety, Kobieta i Życie, Poradnik Domowy, Przepisy Czytelników, Pani Domu, Twój Styl, Show, Tina, Naj, Przyjaciółka, Dobre Rady, Przyślij Przepis Wypieki, Flesz, Pani, Uroda Życia, Przepisy Czytelników, Olivia, Claudia. W czerwcu wszystkich serdecznie zapraszamy do głosowania w plebiscycie Ulubione ciasto Polaków. Plebiscyt ten zostanie zamieszczony na portalu Wirtualnej Polski ( Do końca lipca można oddawać swoje głosy. O tym które ciasto okazało się ulubionym ciastem Polaków, poinformujemy na naszym fanpage u Sekrety Słodkiej Kuchni oraz w kolejnym numerze kwartalnika Polski Cukier. Ponadto, na każdym wydarzeniu, do dyspozycji publiczności będą punkty gastronomiczne i park rozrywki dla najmłodszych. Relacje na żywo, transmitowane na antenie Programu Pierwszego Polskiego Radia, trwać będą cały dzień w czasie trwania imprezy. Mnogość i wartość artystyczna atrakcji sprawia, że każda z imprez z cyklu Lato z Radiem, przyciąga ponad 500 tys. uczestników. W ramach współpracy z organizatorem Lata z Radiem Polskim Radiem S.A., marka Polski Cukier, obecna będzie na wszystkich billboardach promujących trasę, na stronie na ściance reklamowej, na banerach i plakatach oraz na flocie samochodowej obsługującej koncerty. Dodatkowo, podczas koncertów we Włocławku i Inowrocławiu, będzie możliwość spróbowania waty cukrowej z cukru marki Polski Cukier. Na stoisku promocyjnym marki, prezentowana będzie oferta Grupy Kapitałowej Krajowej Spółki Cukrowej S.A. W ramach działań wspierających letnią kampanię reklamową marki Polski Cukier prowadzone będą liczne konkursy i aktywności na oficjalnym fanpage'u marki Polski Cukier na portalu społecznościowym Facebook ( Zapraszamy do lajkowania! Administracja fanpage a Sekrety słodkiej kuchni, wznowiona została w styczniu bieżącego roku. Dzięki aktywnemu moderowaniu aktywności internautów, udało się dotychczas podwoić liczbę fanów. Marka Polski Cukier będzie również obecna podczas cyklu letnich koncertów Lato z Radiem. Imprezy odbywać się będą w dniach 25 czerwca 28 sierpnia 2016 r., co tydzień w soboty i niedziele od godz do 23.00, każda w innym regionie kraju. W czasie każdej imprezy zaplanowano występy co najmniej trzech znanych polskich wykonawców, w tym koncert gwiazdy wieczoru. Harmonogram imprez Lato z Radiem : Legionowo, Włocławek, Tarnowo Podgórne, Płońsk, Solec Kujawski, Inowrocław, Miastko, Darłowo, Rabka Zdrój, Kalisz, Stegna, Ciechanów, Stalowa Wola, Augustów, Grajewo, Kutno, Otwock. Ekipa KSC S.A. podczas nagrywania spotu telewizyjnego POLSKI CUKIER 20(25)/16 13

14 AKTUALNOŚCI TRZEMESZNO z misją w Iranie J Łukasz Urbaniak Wdniach 5 9 marca 2016 r. przedstawiciel Przedsiębiorstwa Przemysłu Ziemniaczanego TRZEMESZNO Sp. z o.o. uczestniczył w misji gospodarczej do Iranu, z udziałem ponad 70 polskich przedsiębiorców pod przewodnictwem Wiceministra Rozwoju Radosława Domagalskiego. Misja została zorganizowana przez Krajową Izbę Gospodarczą we współpracy z Ambasadą RP w Teheranie, Ministerstwem Rozwoju oraz Polsko-Irańską Izba Gospodarczą. Delegacja polskiego biznesu z Wiceprezesem KIG Andrzejem Piłatem odbyła serię spotkań z przedstawicielami irańskiej administracji rządowej i przedsiębiorcami, uczestniczyła w dwóch forach gospodarczych Polska Iran. menistanu i Afganistanu. W Chorasanie delegację polską przyjął Gubernator i Wicegubernator Prowincji. Podczas otwarcia Forum Gospodarczego w Mashad Wiceminister Radosław Domagalski, podkreślił, że rozpoczyna się nowy etap we wzajemnych relacjach między naszymi krajami - ponieważ zostały już zniesione lub mocno ograniczone bariery dotyczące płatności miedzy bankami polskimi i irańskimi. Wicegubernator Prowincji Chorasan potwierdził, że Polska była zawsze bardzo ważnym partnerem dla Iranu, jako kraj odgrywający znaczącą rolę w Europie ze względu na gospodarkę i rozwój. Stwierdził również, że gospodarka Iranu bardzo szybko się rozwija, co daje potencjał do wzajemnej współpracy i zwiększenia obrotów wymiany handlowej między Polską a Iranem. Prezes Izby w Chorasan wskazał, że Prowincja ta może stać się bramą do dalszej ekspansji polskich produktów na inne rynki Azji Centralnej. Przypomniał również, że polskie technologie były obecne od dawna np. w lokalnych fabrykach cukru, które w oparciu o nie pracowały. Wiceminister Domagalski, potwierdził w Teheranie, że Ministerstwo Rozwoju będzie wspierało polskie firmy zainteresowane współpracą z Iranem. Iran, po zniesieniu większości sankcji handlowych i finansowych, staje się jednym z najważniejszych rynków w regionie Bliskiego Wschodu. Misja odwiedziła dwa największe ośrodki gospodarcze Iranu Teheran stolicę kraju oraz Mashad stolicę prowincji Chorasan drugie co do wielkości miasto Iranu i znaczący węzeł komunikacyjny (połączenie kolejowe z Chinami), położony w pobliżu Turk- - Nasi eksporterzy i inwestorzy zagraniczni mogą liczyć na pomoc rządu. Ministerstwo Rozwoju będzie rozwijać przeznaczone dla firm mechanizmy wsparcia zapowiedział Wiceminister Rozwoju Radosław Domagalski. W czasie spotkań i konsultacji w irańskich Ministerstwach Gospodarki i Finansów, Przemysłu, Górnictwa i Handlu, Zdrowia i Edukacji Medycznej, Rolnictwa oraz Ropy prezentowane były obszary zainteresowań i oferty polskich firm. - Rozmawiając z administracją chcemy poruszać kwestie ważne dla naszych przedsiębiorstw i ich planów wobec rynku irańskiego. Wsparcie administracji rządowej jest w Iranie kluczowe rząd ma wpływ na największe decyzje inwestycyjne i posiada instrumenty ich finansowego wsparcia podkreślał wiceminister Domagalski przed spotkaniami. W rozmowach w Ministerstwach, Wiceministrowi towarzyszyli przedstawicie polskich firm uczestniczących w misji KIG w tym m. in. z Przedsiębiorstwa Przemysłu Ziemniaczanego TRZEMESZNO Sp. z o.o. Nawiązano szereg nowych kontaktów oraz przeprowadzono konkretne rozmowy dotyczące dostaw skrobi ziemniaczanej na rynek irański, który jest perspektywiczny dla Spółki. Jest to rynek z ogromnym potencjałem i wielce prawdopodobne jest rozpoczęcie współpracy z jednym z irańskich partnerów jeszcze w tym roku. Pełna relacja na 14

15 Skrobia ziemniaczana na rynku azjatyckim J Łukasz Urbaniak Wdniach kwietnia 2016 roku przedstawiciel Przedsiębiorstwa Przemysłu Ziemniaczanego TRZEMESZNO Sp. z o.o. uczestniczył w misji gospodarczej do Tajlandii i Mjanmy organizowanej przez Krajowa Izbę Gospodarczą. Podczas misji nawiązano szereg kontaktów, które w przyszłości powinny przełożyć się na regularną współpracę. AKTUALNOŚCI Rynki azjatyckie są dla Spółki jednymi z najbardziej interesujących, a na ich atrakcyjność ma wpływ duże spożycie skrobi ziemniaczanej wykorzystywanej m.in. w produkcji wermiszeli czyli tzw. szklistych makaronów (glass noodle). Podczas pobytu w Tajlandii zorganizowano kilka interesujących spotkań m.in. w Tajskiej Izbie Handlowej, Izbie Europejskiej oraz w Ministerstwie Handlu, gdzie miało miejsce Seminarium pod nazwą Tajlandia Polska możliwości współpracy w zakresie handlu, technologii i inwestycji. Po seminarium doszło do indywidulanych spotkań z partnerami i potencjalnymi klientami tajskimi. Druga część misji przeniosła się na teren Mjanmy kraju jeszcze do niedawna rządzonego przez juntę wojskową, a będącego obecnie w erze wielkich reform politycznych, społecznych i gospodarczych. Kraj zamieszkiwany przez ponad 50 milionów mieszkańców już wkrótce może ponownie stać się jednym z najzamożniejszych krajów w Azji. Niesamowity zasób bogactw naturalnych, stabilizująca się sytuacja społeczno-polityczna to wszystko sprawia, że coraz więcej firm i inwestorów z całego świata jest zainteresowanych podjęciem współpracy z dawną Birmą. Spotkania w Agencji Planowania i Inwestycji Zagranicznych Mjanmy, EUROCHAM Europejskiej Izbie Gospodarczej, Seminarium Biznesowe MJANMA- POLSKA o możliwościach współpracy, połączone z serią rozmów handlowych B2B doprowadziły do tego, że być może już wkrótce skrobia ziemniaczana z Trzemeszna stanie się rozpoznawalna i pożądana na rynku tego jeszcze wciąż nieodkrytego, ale jakże przyjaznego kraju. Relacja z Posiedzenia Plenarnego Komisji Dialogu Społecznego w Sektorze Cukrownictwa Unii Europejskiej J Stanisław Lubaś Wdniu 1 marca 2016 roku w Brukseli odbyło się posiedzenie plenarne Komisji Dialogu Społecznego w Sektorze Cukrownictwa Unii Europejskiej. W spotkaniu uczestniczyli koledzy związkowcy zrzeszeni w EFFAT oraz pracodawcy zrzeszeni w CEFS, a także przedstawiciele Komisji Europejskiej. Stronę polską reprezentowali: Stanisław Lubaś i Tomasz Szczeszek z NSZZ Solidarność, Michał Gawryszczak ze Związku Producentów Cukru w Polsce oraz Marek Wójcik, Prezes Südzucker Polska. W trakcie spotkania strona polska przedstawiła dobre praktyki społeczne we wszystkich koncernach działających w kraju. Okazało się, że w poszczególnych koncernach są korzystne dla Pracowników rozwiązania socjalne, które mogłyby być wspólnie wykorzystywane. Europejscy partnerzy pozytywnie ocenili początek dialogu społecznego w sektorze cukru, będą się mu w dalszym ciągu przeglądać i oczekują, że doprowadzi to do wynegocjowania porozumienia branżowego dla całego sektora cukru w Polsce. Innym ważnym tematem spotkania były sprawy związane z rynkiem cukru. Poinformowałem partnerów społecznych, że działają w ścisłej współpracy z polskim ministrem rolnictwa Krzysztofem Jurgielem, chciałbym poprzeć jego wniosek w sprawie przedłużenia kwotowania produkcji cukru do roku 2020 i prosić uczestników konferencji o takie poparcie. Wniosek swój argumentowałem tym, że likwidacja kwot produkcyjnych jest bardzo szkodliwa dla europejskiego przemysłu cu- Na zdjęciu: Stanisław Lubaś Przewodniczący Krajowej Sekcji NSZZ Solidarność Pracowników Przemysłu Cukrowniczego; Therese Gouvelin Prezydent EFFAT (Europejska Federacja Związków Zawodowych Przemysłu Spożywczego, Rolnictwa i Turystyki); Harald Wiedenhofer Sekretarz Generalny EFFAT krowniczego, gdyż przyjdzie nam konkurować z wysoko dotowanym cukrem z innych krajów, co może skutkować upadkiem lub znacznym ograniczeniem produkcji przemysłu cukrowniczego w Europie na co nie możemy sobie pozwolić. Szczególnie entuzjastycznie mój wniosek poparli Hiszpanie i Włosi, natomiast przedstawiciel Niemiec uważał, że jest on zbyt daleko idący i może okazać się trudny do zrealizowania. W toku dyskusji, która była bardzo krytyczna wobec całkowitego uwolnienia cukru zebrani uznali, że nie wolno do tego doprowadzić i nad wnioskiem polskiego ministra rolnictwa należy dalej pracować. Włosi i Hiszpanii zadeklarowali, że ich ministerstwa rolnictwa poprą wniosek Polski. Ustalono, że powstanie zespół monitorujący sytuację na rynku cukru, który będzie spotykał się raz na kwartał oraz rozpoczęcie europejskiej kampanii BHP w miesiącu kwietniu w Brukseli. POLSKI CUKIER 20(25)/16 15

16 AKTUALNOŚCI Produkty Młynów Stoisław nagrodzone przez ekspertów J Katarzyna Szadziul Sukces Przedsiębiorstwa Zbożowo-Młynarskiego PZZ w Stoisławiu S.A. (Młyny Stoisław), należącego do Grupy Kapitałowej Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Dwa produkty z oferty Spółki zdobyły prestiżowe certyfikaty Ogólnopolskiego Programu Promocyjnego Doceń polskie oraz tytuł Top Produktu. Wyróżnienie zostało przyznane przez niezależnych specjalistów z branży spożywczej, zasiadających w Loży Ekspertów programu Doceń polskie pod honorowym patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Decyzja o nadaniu certyfikatu zapadła podczas audytu żywności 27 kwietnia 2016 r. w Czeladzi w ramach Ogólnopolskiego Programu Promocyjnego Doceń polskie. Mąka pszenna tortowa i Płatki owsiane górskie ekstra z oferty Przedsiębiorstwa Zbożowo-Młynarskiego PZZ w Stoisławiu S.A. otrzymały od Loży Ekspertów maksymalne noty. Przyznano im certyfikat jakości Doceń polskie oraz tytuł Top Produkt. Cieszę się, że nasze produkty, po które każdego dnia sięgają polscy konsumenci, otrzymały potwierdzenie najwyższej jakości w postaci niezależnej oceny eksperckiej. W ten sposób wspólnie wspieramy rozwój polskiego sektora spożywczego i rozwijamy ideę patriotyzmu gospodarczego ocenia Paweł Piotrowski, Prezes Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A., do której należy Przedsiębiorstwo Zbożowo- -Młynarskiego PZZ w Stoisławiu S.A. Do atestacji zakwalifikowane zostały wyłącznie wyroby z tzw. polskim akcentem: produkowane z rodzimych składników, na podstawie tra- dycyjnej receptury lub na terenie naszego kraju. Wszystkie artykuły spożywcze spełniające ten warunek zostały indywidualnie sprawdzone przez jury. Oceniany był smak, wygląd i stosunek jakości do ceny. W jubileuszowej certyfikacji wzięło udział 75 producentów z całego kraju. Loża Ekspertów oceniła niemal 170 wyrobów różnego typu. Certyfikatem Doceń polskie honoruje się tylko rodzimą żywność wysokiej jakości. Klienci mają pewność, że produkt opatrzony znakiem Doceń polskie został sprawdzony i warto po niego sięgnąć. Jednocześnie certyfikat rozwiewa wszystkie wątpliwości dotyczące pochodzenia produktu, wybierając go, kupujący wspierają polski sektor spożywczy wyjaśnia Marek Bielski, twórca Ogólnopolskiego Programu Promocyjnego Doceń polskie. Udział producenta w programie Doceń polskie dowodzi, że wytwórca nie boi się ocen niezależnych ekspertów. Certyfikat nadawany jest na podstawie ocen specjalistów; wyróżnienia nie są nadawane automatycznie wszystkim, którzy o niego zabiegają. Zdobycie certyfikatu jest więc prestiżowym osiągnięciem. 16

17 AKTUALNOŚCI Dworski w nowej odsłonie J Blanka Lewandowska-Osiecka Od początku bieżącego roku trwały prace nad rebrandingiem marki Dworski. Dzięki zaangażowaniu Departamentu Promocji i Sprzedaży KSC S.A., odświeżone zostały logotypy Spółki Polskie Przetwory oraz marki Dworski. Zaprojektowano również nowe etykiety. Nowa powstała kreacja ma za zadanie podkreślić naturalność i lokalność marki oraz wykorzystywanych do produkcji składników. Na projektach znalazło się również miejsce dla niezwykle istotnego komunikatu: 100% polskich pomidorów. Dzięki temu konsument ma pewność, że sięga po właściwy produkt, najwyższej jakości. Szeroka rejestracja! Szczegóły na solidne uderzenie! Solidny fungicyd do kompleksowego zwalczania chorób grzybowych zbóż, rzepaku i buraka cukrowego, oparty na japońskiej technologii! Dowiedz się więcej korzystając z darmowej aplikacji do wyszukiwania produktów Sumi Agro Poland! Czy wiesz, że Taiko (jap. ) to japoński bęben, bez dźwięku którego nie może się obejść prawie żadna uroczystość w Kraju Kwitnącej Wiśni. Najbardziej znany na świecie zespół bębniarzy japońskich nazywa się Yamato. POLSKI CUKIER 20(25)/16 17

18 AKTUALNOŚCI W Cukrowni kontynuuję rodzinną tradycję Wywiad z Marcinem Sawińskim, Pracownikiem Oddziału KSC S.A. Cukrownia Nakło Marcin, proszę powiedz kilka słów o sobie. Nazywam się Marcin Sawiński, mam 30 lat. Urodziłem się i mieszkam w Nakle nad Notecią. Od 2010 r. jestem w związku małżeńskim. Żona ma na imię Marta, mamy córeczkę Weronikę. Ukończyłem studia na kierunku Ochrona Środowiska ze specjalizacją Zarządzanie Infrastrukturą Komunalną w Wyższej Szkole Środowiska w Bydgoszczy uzyskując tytuł magistra inżyniera. Ponadto ukończyłem studia podyplomowe z Administracji i Zarządzenia na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz Logistykę w biznesie w Wyższej Szkole Bankowej w Toruniu Oddział w Bydgoszczy. Obecnie jestem w trakcie studiów podyplomowych na kierunku Postęp, technologia i jakość w przemyśle cukrowniczym na Politechnice Łódzkiej. "Wiem, czego ode mnie się oczekuje i jakimi środkami dysponuję do realizacji postawionych mi zadań lub celów". Od kiedy pracujesz w Cukrowni Nakło i czy to jest Twoja pierwsza praca? Pracę w Cukrowni Nakło rozpocząłem w 2008 roku i jest to moja pierwsza praca. Jak przebiegała Twoja dotychczasowa, krótka kariera zawodowa? Moja kariera zawodowa w Cukrowni Nakło rozpoczęła się od stażu, podczas którego zajmowałem się ochroną środowiska oraz wykonywałem w okresie kampanii analizy wód i ścieków. Po ukończeniu stażu zatrudniono mnie na stanowisku Inspektora Ochrony Środowiska. Funkcję tę pełnię do dnia dzisiejszego. Od lutego 2016 r. przejąłem również obowiązki p.o. Kierownik Sekcji Surowni. Jesteś jednym z młodszych pracowników, jak oceniasz warunki pracy, adaptację w środowisku pracy? Jako nowo zatrudniony pracownik szybko zapoznałem się z zakładem, jak i z osobami pracującymi w Cukrowni. Wiem, czego ode mnie się oczekuje i jakimi środkami dysponuję do realizacji postawionych mi zadań lub celów. W razie jakiś wątpliwości lub problemów zawsze mogę liczyć na pomoc współpracowników. W celu podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych umożliwiono mi uczestnictwo w licznych kursach, szkoleniach oraz studniach podyplomowych. Warunki pracy oceniam na bardzo dobre, mam wszystko, co potrzebnie mi jest do wykonywania swoich obowiązków. Czy jesteś uczestnikiem Programu dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego i Pracowniczego Programu Emerytalnego? Tak, jestem uczestnikiem Programu dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego oraz Pracowniczego Programu Emerytalnego. Do Programu dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego zapisałem również swoją żonę Martę oraz córeczkę Weronikę. Co sądzisz o tych programach? Program dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego posiada rozbudowany zakres świadczeń medycznych oraz szybki i bezproblemowy dostępu do lekarzy specjalistów. Wspólnie z żoną Martą kilka razy korzystaliśmy z dobrodziejstwa Programu i jesteśmy z niego zadowoleni. Program Emerytalny również oceniam pozytywnie. Moim zdaniem zasady oraz sposób gromadzenia pieniędzy w tym programie jest korzystny dla Pracowników KSC. Czy praca w Cukrowni jest kontynuacją rodzinnych tradycji? Tak, kontynuuję rodzinną tradycję, w Cukrowni przez wiele lat pracował mój ojciec Stanisław. Proszę o kilka słów wspomnień o ojcu. Minęło już prawie 6 lat od śmierci ojca. Całe swoje życie zawodowe był związany z cukrownictwem. Był przewodniczącym związków zawodowych Cukrowni Nakło oraz członkiem Rady Nadzorczej KSC. Od początku istnienia KSC S.A. uczestniczył w tworzeniu Pakietu Socjalnego, a następnie był Przewodniczącym Komisji negocjującej Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy. Bardzo cenił sobie pracę w Cukrowni oraz ludzi, z którymi pracował. Zawsze uważał, że Pracownicy w zakładzie są najważniejsi i trzeba im zapewnić jak najlepsze warunki do wykonywania pracy. Myślę, że bardzo przyczynił się do rozwoju Cukrowni Nakło oraz całej Spółki i wiele osób do dnia dzisiejszego bardzo wiele mu zawdzięcza. Prywatnie był kochającym i troskliwym mężem oraz ojcem. Rodzina była dla niego zawsze najważniejsza. Wiele się od niego nauczyłem i będzie dla mnie zawsze wzorem do naśladowania. Na cukrowniczych turniejach piłki nożnej otrzymujesz nagrody indywidualne. Czy czynnie uprawiasz sport? Tak, otrzymałem kilka wyróżnień indywidualnych na cukrowniczych turniejach piłki nożnej, m.in. dwukrotnie byłem wybrany najlepszym zawodnikiem turnieju. Od zawsze interesowałem się piłką nożną, byłem zawodnikiem Zawiszy Bydgoszcz oraz Czarnych Nakło. W piłce młodzieżowej osiągnąłem nawet kilka znaczących sukcesów. Z braku czasu oraz ilości obowiązków, a także trochę z lenistwa, od kilku lat już czynnie i regularnie nie trenuję. Jednak w miarę możliwości staram się od czasu do czasu pokopać w piłkę. Jakie są Twoje pasje, marzenia? Obecnie moją największą pasją jest moja malutka córka Weronika. Właśnie jej poświęcam swój cały wolny czas. Fajnie jest widzieć jak ta mała istota rośnie i poznaje świat. A marzenia. Marzeń mam wiele, chyba jak każdy. Staram się, aby chociaż ich część stała się rzeczywista. Nie powiem, o czym marzę, bo się nie spełnią. Dziękuję za rozmowę i życzę spełnienia wszystkich marzeń. J Rozmawiał Zdzisław Salus 18

19 PO STRONIE PLANTATORA Roztocza na plantacjach buraka cukrowego J mgr Agnieszka Ulatowska, Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Wbogato ilustrowanym Atlasie chorób i szkodników buraka cukrowego pod red. J. Benady, wydanym w 1984 roku, oprócz ponad 170 innych agrofagów buraka cukrowego, wymieniono również przędziorka chmielowca. Już 30 lat wcześniej traktowano go, jako organizm mogący żerować i powodować straty w uprawie tej rośliny. Jednak takich przypadków w Polsce nie odnotowano. Owszem od dawna szkodnik ten stanowił problem i wyzwanie dla sadowników czy producentów warzyw i roślin ozdobnych, jednak Plantator buraka cukrowego mógł spać spokojnie. Do czasu. Chyba nikt nie przewidział takiego scenariusza, że akurat ten agrofag wywoła tyle zamieszania. Gorące klimaty Na plantacjach buraka cukrowego występowanie przędziorka chmielowca było początkowo notowane jedynie w rejonach suchych i gorących, tj. w krajach basenu Morza Śródziemnego, południowej Ameryki oraz niektórych regionach USA. Od połowy lat 90. ubiegłego wieku występowanie szkodnika nasilało się w innych krajach europejskich o mniej sprzyjającym klimacie: Wielkiej Brytanii, Belgii, Francji oraz Hiszpanii. W Polsce problem przędziorka chmielowca w uprawie buraka cukrowego jest zagadnieniem nowym i na chwilę obecną pytania górują nad odpowiedziami. Pierwsze doniesienia o atakowaniu plantacji pojawiły się w sezonie W tamtym czasie te porażone plantacje można było policzyć na palcach jednej ręki. Upłynęło kilka gorących i suchych lat i istnieją rejony, gdzie próżno szukać pól niezasiedlonych. Taka sytuacja panuje m.in. w województwach najbardziej cierpiących na brak wody kujawsko-pomorskim i wielkopolskim. Dobrze obrazuje to przykład Kujaw. Warunki meteorologiczne panujące tam w ciągu ostatnich kilku lat wyjątkowo sprzyjały przędziorkom. Znikoma ilość opadów oraz wysokie temperatury utrzymujące się od czerwca do sierpnia stwarzały korzystne warunki dla rozwoju szkodnika, przyczyniając się do szybkiego tempa jego rozmnażania i migracji. Organizmom kserofilnym, przystosowanym do życia w warunkach niskiej wilgotności susze bardzo sprzyjają. Występujące w lecie na tym terenie deszcze miały charakter intensywnych burz o niewielkim zasięgu i nie wpływały negatywnie na rozwój szkodnika. Musiałoby przyjść dłuższe ochłodzenie z opadami, które pozwoliłoby na zmianę mikroklimatu w łanie. Wtedy można by oczekiwać zahamowania rozwoju populacji. Jednak najbliższe lata zapowiadają się, jako powtórka z rozrywki, więc w dobrze pojętym interesie Cukrowni, służb surowcowych oraz samych Plantatorów jest zapoznanie się z profilem przędziorka i jego biologią. Poniżej przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące sylwetki szkodnika, symptomów żerowania na roślinach oraz, póki co, bardzo ograniczonych możliwości ochrony plantacji i przeciwdziałania szkodom. Sąsiedztwo plantacji Z obserwacji wynika, że tereny gdzie zagęszczenie agrofaga było wysokie, będą stanowiły rezerwuar i źródło zagrożenia w latach kolejnych. W sprzyjających warunkach meteorologicznych zasiedlane będą te same i pobliskie rejony, a także tereny położone bliżej Bałtyku. Póki co, w czterech najbardziej wysuniętych na północ województwach problem przędziorka nie jest jeszcze tak nasilony jak w pozostałej części kraju. Szkodnik zimuje w otoczeniu pól uprawnych na miedzach, nieużytkach, w zaroślach, szpalerach przydroż- nych drzew. Chroni się w resztkach roślinnych oraz załamaniach i spękaniach kory, czyli wszędzie tam, gdzie nie dosięgną go niekorzystne zimowe warunki. Z miejsc zimowania migruje na obrzeża plantacji, więc lustracje w poszukiwaniu przędziorków najlepiej zacząć właśnie w tych miejscach (fot. 1). Uchwycenie momentu pojawiania się pierwszych osobników jest niezwykle istotne i decyduje o powodzeniu wszelkich zastosowanych zabiegów ochroniarskich. Zimują 1 zapłodnione jesienią samice, więc wiosną, gdy tylko pozwalają warunki, przystępują do składania jaj. Badania wykazują, że przy średniej dobowej temperaturze powietrza wynoszącej 18 C rozwój jednego pokolenia trwa około 20 dni, natomiast w temperaturze o dziesięć stopni wyższej, skraca się do jednego tygodnia. Optimum termiczne dla tego gatunku wynosi 27 C, przy wilgotności powietrza w granicach 20 40%. Obecność w okolicy sadów, warzywników i chmielników sprzyja występowaniu i rozprzestrzenianiu roztoczy. Jednak problem może się pojawić nawet, gdy w pobliżu nie występują takie uprawy. Kolonizację plantacji położonych daleko od miejsca pierwotnego występowania ułatwia szkodnikowi zdolność do produkowania nici, na których biernie, z prądami powietrza jest niesiony, niejednokrotnie na duże odległości. Obserwować niedobory i zabrudzenie liści Wczesne rozpoznanie kłopotów z przędziorkiem, utrudniają również fałszywe symptomy, przekierowujące uwagę ze szkodnika na deficyt magnezu, gdyż właśnie z brakiem tego mikroelementu rolnicy utożsamiają przejaśnienia blaszek liściowych i ich marmurkowatość (fot. 2). Część Plantatorów przekonanych, że w niedoborze tkwi sedno sprawy, wykonuje oprysk siarczanem magnezu lub innymi nawozami. Wielkie jest ich zdziwienie, gdy objawy nie ustępują, a wręcz przeciwnie, nasilają się. Dokarmienie z pewnością nie zaszkodzi, może nawet nieco wzmocnić rośliny, ale sytuacja tak naprawdę nie ulegnie poprawie. Na przestrzeni kilku tygodni zmiany będzie można obserwować w dalszej części pola. To normalny bieg rzeczy rozrastająca się populacja potrzebuje świeżego pokarmu i miejsca do życia, dlatego część osobników migruje w głąb plantacji. W zależności od przebiegu warunków pogodowych, które mają duży wpływ na tempo rozwoju szkodnika, zmiany można obserwować 2 3 POLSKI CUKIER 20(25)/16 19

20 PO STRONIE PLANTATORA nawet kilkadziesiąt metrów od brzegu pola. Początkowe lekkie przebarwienia blaszki liściowej stają się coraz bardziej intensywne. Liście żółkną, marszczą się coraz mocniej, a fragmenty liści brązowieją i usychają (fot. 3). W konsekwencji dalszych uszkodzeń przybierają srebrną barwę, jak gdyby pokryte zostały mieniącą się w słońcu, delikatną powłoką (fot. 4). Wszystkie stadia ruchome szkodnika są zdolne do wytwarzania oprzędu, który znajduje się pod spodem blaszki liściowej. Jego podstawową funkcją jest m.in. ochrona przed przesuszeniem i wrogami naturalnymi. Pod oprzędem często można dostrzec poruszające się lub żerujące osobniki. Sygnałem ostrzegawczym mogącym świadczyć o obecności szkodników jest także silniejsze niż zazwyczaj zabrudzenie spodniej strony liści w związku z zatrzymywaniem się na pajęczynie piasku oraz innych zanieczyszczeń (fot. 5). Należy jednak pamiętać, że pojedyncze nici powiewające niekiedy na wietrze lub znajdujące się na wierzchniej stronie blaszki liściowej, specyficznie połyskujące, są zwykłymi niciami pajęczymi. Uwaga: Na bardzo wczesnym etapie zasiedlania plantacji, na roślinach nie obserwuje się zmian w wyglądzie blaszki liściowej kształcie czy barwie. Natomiast pojawienie się wizualnych symptomów obecności szkodnika wskazuje na poważne zagrożenie plonów i jakości korzeni! Sylwetka szkodnika Rozmiary ciała dorosłych roztoczy wynoszą niecałe 0,4 mm. Oznacza to, że są widoczne gołym okiem, ale prawda jest taka, że większość z nas ma problem z dostrzeżeniem szkodnika. Zwłaszcza, jeśli nie bardzo wiadomo, czego szukać i na co zwrócić uwagę. Wiosną najłatwiej dostrzec kontrastuje z zieloną barwą liści ciemnopomarańczowe ciało samic, wybudzonych z zimowego snu (fot. 6). Samce, samice późniejszych pokoleń oraz larwy i nimfy mają ciało żółtawozielone. Osobniki dojrzałe posiadają po bokach ciała dwie ciemne plamy i cztery pary odnóży (larwy tylko trzy). Jednak te niuanse są niedostrzegalne nieuzbrojonym okiem. Podobnie jak jaja, które najlepiej widoczne są pod wielokrotnym powiększeniem mikroskopowym. Na silnie zasiedlonej plantacji można znaleźć ponad 100 jaj na 1 cm2 liścia. To nie pomyłka. Na podstawie przytoczonych liczb można sobie wyobrazić, jak duży jest potencjał rozrodczy populacji. Przędziorki to żywioł i potwierdzi to każdy Plantator, który miał okazję zetknąć się z tym szkodnikiem. A na marniejącą w oczach plantację i rosnące straty trudno patrzeć przez palce. Płodność samic jest porażająca. Co prawda, początkowo rozwój populacji nie jest intensywny. Samice letnich pokoleń składają jednak kilkukrotnie więcej jaj niż ich wiosenne poprzedniczki, dlatego w pełni lata lipcu i sierpniu obserwuje się największą liczebność roztoczy. W warunkach wysokich temperatur i niskiej wilgotności powietrza rozmnażanie zachodzi bardzo szybko i liczebność szkodnika wzrasta wielokrotnie. Dotkliwe 2% Szkody wyrządzają wszystkie ruchome stadia rozwojowe. Wysysają sok z tkanek liści i ogonków liściowych. Szacuje się, że intensywne żerowanie roztoczy na buraku cukrowym skutkuje spadkiem plonu korzeni w granicach od 5 do 20% oraz zawartości cukru nawet o 2%. Przy wczesnym zbiorze i niesprzyjających do gromadzenia cukru warunkach może się okazać, że wymagany próg polaryzacji 16% nie zostanie osiągnięty. Pewnym pocieszeniem jest to, że przędziorek rzadko opanowuje całe plantacje (chyba, że są to naprawdę niewielkie areały). Najliczniejszą populację obserwuje się na brzeżnych pasach plantacji i to korzenie z tych miejsc będą cechowały się niższą polaryzacją. Przędziorki żerują i rozmnażają się od wczesnej wiosny do jesieni. To jak długo żerują zależy głównie od jesiennej aury. Jeśli jest zimno i deszczowo, to szkodnik opuszcza stanowisko wcześniej. Chemii brak W związku z coraz większymi problemami, jakie szkodnik stwarza w uprawie buraka cukrowego, konieczne jest prowadzenie monitoringu na szeroką skalę w celu szybkiego wychwycenia zagrożenia oraz przeciwdziałania szkodom. Na razie, walka metodami chemicznymi nie jest możliwa, gdyż oficjalnie nie ma zarejestrowanego żadnego preparatu. Istnieje jednak szansa na postęp. Na szczeblu ministerialnym problem jest dyskutowany i w niedalekiej przyszłości mogą pojawić się pierwsze akarycydy. Trzeba być jednak świadomym faktu, że koncentrowanie się tylko na zwalczaniu chemicznym jest działaniem na krótką metę. Biorąc pod uwagę szybkie tempo uodparniania się szkodnika na substancje aktywne (zwłaszcza z grupy METI-akarycydów) konieczne jest jednoczesne stosowanie wielu metod, które uzupełniając się wzajemnie pozwolą uzyskać najlepsze rezultaty. Odporność wykształca się pod wpływem działania czynnika selekcjonującego (konkretnej substancji aktywnej lub innej o identycznym mechanizmie działania) przez długi czas, na co najmniej kilkanaście generacji szkodnika. Przeżywają wówczas jedynie osobniki posiadające geny odporności. Tak więc, udostępnienie tylko jednego preparatu, z określoną substancją czynną, bez możliwości jej naprzemiennego stosowania, może bardziej zaszkodzić niż pomóc. Badania prowadzone na innych roślinach wykazały, że w zależności od substancji czynnej po kilkukrotnym jej użyciu obserwowano istotny wzrost odporności szkodników, a całkowity brak skuteczności po kilku latach. Oczywiście wrażliwość na konkretne substancje można przywrócić, jednak jest to proces czasochłonny i wymagający zastosowania metod, których wcześniej z różnych powodów się zaniechało. Fizyczne bez przeciwwskazań Pomocne w ograniczaniu liczebności przędziorków jest nawadnianie plantacji, gdyż zabieg ten zmienia na niekorzyść przędziorka warunki panujące w łanie. Na deszczowanych fragmentach problemu z przędziorkiem się nie obserwuje, a jeśli nawet szkodnik się pojawia, to nie stanowi tak dużego zagrożenia. Już nawadnianie sa- 20

21 PO STRONIE PLANTATORA mych skrajów może skutecznie pomóc. Nie każdy może sobie jednak pozwolić na taki luksus. To nie jest tylko kwestia ekonomii, ale również zaplecza technicznego. Aczkolwiek obecnie jest to najskuteczniejsza niechemiczna metoda obrony buraka przed tym szkodnikiem. Skutecznym rozwiązaniem może być również zastosowanie preparatów opartych na olejach lub polimerach silikonowych. Po rozcieńczeniu w wodzie i wykonaniu oprysku, związki te bardzo szybko i dokładnie rozmywają się na roślinie i na żerujących szkodnikach. Silnie przylegając do powierzchni ciała, utrudniają przędziorkowi poruszanie się, wylęganie larw oraz uniemożliwiają oddychanie. Ich zaletą jest to, że nie posiadają okresu karencji, gdyż nie zawierają żadnych chemicznych substancji czynnych pestycydów, tym samym nie powodują selekcji ras odpornych. W przypadku tego szkodnika jest to niezwykle istotne. Metoda z wykorzystaniem polimerów okazała się skuteczna w eliminowaniu zwłaszcza drobnych szkodników, np. mszyc, przędziorków i miseczników w wielu uprawach sadowniczych, szklarniowych oraz zbożach. Była testowana z bardzo dobrymi efektami, pojedynczo oraz jako element mieszanin z akarycydami oraz insektycydami. Nie była dotychczas stosowna w buraku cukrowym. Można jednak zakładać, że środek powinien wykazywać wysoką skuteczność w zwalczaniu roztoczy w tej roślinie, oczywiście pod warunkiem starannego pokrycia preparatem spodniej strony liści. Należy zaznaczyć, że przy obecnej, standardowej technice wykonywania zabiegów w buraku cukrowym (oprysk płaskostrumieniowy) dotarcie jakimkolwiek preparatem pod liście jest bardzo trudne do osiągnięcia. By uzyskać wysoką skuteczność preparatów przędziorkobójczych należy zmodyfikować dotychczasową metodę opryskiwania i użyć np. belki polowej typu Fragaria, stosowanej w sadowniczych uprawach rzędowych. Jej użycie zapewnia równomierność wgłębnej penetracji preparatu z obu stron rośliny oraz od góry, co daje pewność, że preparat dotrze do miejsca docelowego i wykaże się wysoką efektywnością. Problematyczna introdukcja Stosowanie wrogów naturalnych w warunkach polowych wydaje się metodą rozbieżną z ekonomią uprawy. Kultury pod osłonami, gdzie z powodzeniem zaprzęga się do działania organizmy pożyteczne, to inna rzeczywistość. To układ zamknięty o odmiennych warunkach, których próżno szukać w otwartym terenie. W agrocenozie nie ma realnej możliwości kontroli wilgotności, co do której wielu wrogów naturalnych przędziorka ma wysokie wymagania i wąską tolerancję. Jednakże są organizmy, w których pokłada się pewne nadzieje. Wyniki badań laboratoryjnych są obiecujące, jednakże ich efektywność w warunkach polowych wymaga sprawdzenia i trzeba liczyć się z tym, że będzie niższa. Pomoc z natury Pewnym wsparciem mogą być występujące naturalnie w otwartym terenie drapieżne roztocza z rodziny dobroczynkowatych (Phytoseiidae) lub drapieżna biedronka, której obecność jest notowana na zasiedlonych przez przędziorka plantacjach buraka cukrowego. Mowa o jednej z najmniejszych krajowych biedronek skuliku przędziorkowcu. Niewielkim, czarnym chrząszczu o wypukłym ciele. Jest to wyspecjalizowany drapieżca przędziorków, atakujący wszystkie jego stadia rozwojowe, łącznie z jajami. Ze względu na wysokie potrzeby pokarmowe owad dorosły jak i larwa zjadają do kilkudziesięciu przędziorków dziennie w pełni zasługuje na swoje angielskie określenie spider mite destroyer, co dosłownie można tłumaczyć, jako niszczyciel przędziorków. Skulik pojawia się zwykle na przełomie kwietnia i maja, a liczniej w drugiej połowie sezonu wegetacyjnego. Dobrze znosi wysoką temperaturę i jest tolerancyjny w stosunku do niskiej wilgotności względnej powietrza. Jednak w warunkach wysokiego zagęszczenia roztoczy skuteczność wrogów naturalnych nie będzie wykazywała satysfakcjonującego poziomu. Podsumowanie Potrzeba, co najmniej kilku lat intensywnych badań, by zaproponować kompleksowy i maksymalnie skuteczny program ochrony buraka przed przędziorkiem chmielowcem. Jest pewne, że bez odpowiedniego zaplecza i wsparcia chemicznego, kontrolowanie liczebności roztoczy wydaje się być sprawą szalenie trudną, zwłaszcza uwzględniając tempo reprodukcji w korzystnych warunkach. Lustracje pól należy w pierwszej kolejności rozpoczynać od skrajów. Aplikowanie akarycydów, jeśli zostanie prawnie umożliwione, musi być rozważne, dobrze przemyślne i początkowo może zostać zawężone jedynie do skrajów plantacji. Przy czym, kluczowe dla skuteczności zabiegu jest dobre pokrycie cieczą roboczą spodniej strony liści. BTS 2160 SŁODKA Z NATURY Odporność na rizomanię BETASEED. SIMPLY DIFFERENT. Metoda z wykorzystaniem polimerów okazała się skuteczna w eliminowaniu zwłaszcza drobnych szkodników NOWOŚĆ 2016 TYP Najlepsza odmiana w doświadczeniach NORMALNO- CUKROWY COBORU Wysoka polaryzacja - 19% Najwyższy poziom cukru biologicznego 106% wzorca Wysokie i stabilne plony niezależnie od warunków pogodowych POLSKI CUKIER 20(25)/16 21

22 PO STRONIE PLANTATORA Choroby buraka to nie tylko chwościk J Dr hab. Jacek Piszczek, Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Większości Plantatorów choroby buraka kojarzą się przede wszystkim z chwościkiem. Nic w tym dziwnego, skoro w ostatnich latach tylko ta choroba stanowiła realne zagrożenie dla plantacji tej rośliny. Jednak nie tylko chwościk może powodować uszkodzenia liści. Warto przypomnieć objawy powodowane przez inne szkodliwe organizmy oraz w jakich warunkach atmosferycznych mogą się one pojawić. Jeszcze przed zakryciem międzyrzędzi na burakach może wystąpić bakteryjna plamistość liści. Wywołuje ją bakteria (Pseudomonas syringae var. aptata), która powszechnie zasiedla gleby, jednak jest w stanie zainfekować liście tylko wtedy, gdy dostanie się na ich uszkodzoną powierzchnię. Dzieje się tak dlatego, że sama nie jest w stanie pokonać bariery, jaką stanowi kutikula (tkanka okrywająca blaszkę liściową). Uszkodzenia powierzchni liści mogą być spowodowane przez żerowanie larw śmietki, pchełki oraz innych, rzadziej występujących gatunków szkodników, a także przez kryształy lodu (opady gradu). Bakterie wraz z drobinami gleby są wybijane z jej powierzchni przez krople deszczu i w ten sposób dostają się na powierzchnie liści. Kształty i zabarwienie plam mogą sugerować ich grzybowe pochodzenie, bowiem są one podobne do powodowanych przez chwościka (okrągłe i otoczone czerwieniejącą obwódką) lub brunatnej plamistość liści (większych rozmiarów, niekształtne, bez otoczki). W odróżnienie od suchych plam spowodowanych chorobami grzybowymi, plamy te sprawiają wrażenie wodnistych lub mokrych. Dodatkowymi, charakterystycznymi objawami dla bakteryjnej plamistości liści buraka są nekrozy brzegów liści, które opanowują także fragmenty liścia położone wzdłuż nerwów. Choroba nie przenosi się z roślin chorych na zdrowe oraz występuje w okresach chłodnej i deszczowej pogody. W tym przypadku nie stosuje się żadnej ochrony chemicznej. Bakteryjna plamistość zanika sama, wraz ze zmianą pogody i wzrostem roślin. Inną, bardzo rzadko występującą chorobą jest mączniak rzekomy buraka powodowany przez grzybopodobny organizm Peronospora farinosa. Patogen ten atakuje liście sercowe, powodując ich charakterystyczne zniekształcenie, które się zwijają i uzyskują lirowaty pokrój. Na chorych liściach pojawia się biały lub białofioletowy nalot. Rozwojowi choroby sprzyja pogoda chłodna i wilgotna. Objawy pojawiają się do końca czerwca. Kiedyś mączniak rzekomy występował często w okolicach, w których do lat 90. ubiegłego wieku uprawiano buraka na nasiona, gdyż zimował na kopcowanych korzeniach. Zaprzestanie reprodukcji i zanik zagrożenia spowodował, że brak jest obecnie zarejestrowanych środków do ochrony buraka przed tę chorobą. Od połowy czerwca aż do zakończenia okresu wegetacji na buraku może pojawić się brunatna plamistość liści wywoływana przez grzyb Ramularia beticola. Grzyb najlepiej rozwija się w warunkach wysokiej wilgotności (podobnie jak chwościk), w zakresie temperatur od 15 do 17 C, zatem zdecydowanie niższych niż optymalne temperatury dla aktywności chwościka. Plamy powodowane przez R. beticola są niekształtne i większe (do 1 cm średnicy). Nie są także otoczone wyraźną obwódką. Brunatna plamistość bardzo rzadko atakuje całe pola, zwykle są to gniazda złożone z kilku, kilkunastu chorych roślin. Niekiedy uszkodzenia są na tyle silne, że tak jak w przypadku chwościka, zamierają całe rozety liściowe. Zasadniczo wszystkie preparaty zalecane do ochrony buraka przed chwościkiem skutecznie chronią przed brunatną plamistością liści, a intensywna ochrona pól tym grzybem eliminuje także zagrożenie ze strony R. beticola. Także mączniak prawdziwy (Erysiphe betae) w ostatnich latach rzadko występował na plantacjach, zwykle na pojedynczych roślinach lub gniazdami. Początkowo na liściach starszych okółków pojawiają się białe skupienia grzybni, które powoli rozprzestrzeniają się na całe liście (zarówno pod spodem jak i na ich wierzchniej stronie). Grzybnia rozwija się na powierzchni i do tkanki wrastają jedynie ssawki. Stąd łatwo ulega zniszczeniu podczas intensywnych opadów deszczu. Rozwojowi grzyba sprzyjają wysokie temperatury i niska wilgotność powietrza, jednak do wykiełkowania zarodników mączniaka konieczna jest obecność wody na jego powierzchni mogą być to krople rosy. Mączniak prawdziwy jest bardzo podatny na działanie siarki, stąd duża skuteczność siarki koloidalnej do ochrony buraka przed tym patogenem. Również większość fungicydów stosowanych do ochrony plantacji przed chorobami wpływa ograniczająco na tego grzyba. 22

23 PO STRONIE PLANTATORA Niekiedy na liściach można zaobserwować duże, pojedyncze, koncentryczne plamy wywoływane przez grzyb Phoma betae. Obecnie grzyb ten nie ma żadnego znaczenia, bowiem nasiona, z którymi jest przenoszony, są nieomal całkowicie od niego wolne. Stało się tak dzięki przeniesieniu reprodukcji nasion w obszar śródziemnomorski. Na liściach osłabionych, często zaatakowanych przez wirus żółtaczki, pojawia się Alternaria alternata. Na blaszce liściowej, szczególnie w pobliżu brzegu liścia, pojawiają się duże, niekiedy wypełniające całe obszary pomiędzy nerwami, ciemne plamy. A. alternata jest patogenem słabości i nie atakuje liści zdrowych i dobrze rozwijających się. Dwa lata temu, po raz pierwszy w Polsce, zaobserwowano objawy zbliżone do objawów wywoływanych przez grzyb Stemphylium betae. To nowa choroba, którą po raz pierwszy wykryto w 2007 roku w Holandii. W miejscach infekcji tkanka liściowa żółknie i tworzy nieregularne plamy różnej wielkości. W centrum plam pojawia się nekroza, która stopniowo powiększa swoją powierzchnię. Silnie porażone liście w początkowych etapie choroby przypominają objawy niedoboru magnezu lub manganu. Potem pojawiają się większe lub mniejsze nekrozy, łączą się i opanowane liście zamierają. Jak piszą Holendrzy, na Stemphylium betae nie działają preparaty stosowane do ochrony przed chwościkiem. W Holandii choroba rozprzestrzeniła się na wszystkie rejony upraw, a straty przez nią powodowane niekiedy są bardzo zbliżone do tych, wywoływanych przez chwościka. Na zakończenie pragnę zaapelować do wszystkich Plantatorów o ile znajdą Państwo coś nietypowego na swoim polu, dziwne objawy na liściach czy też korzeniach koniecznie należy się skontaktować z inspektorem, a w razie potrzeby, poprzez cukrownię, ze Stacją Doświadczalną w Toruniu. POLSKI CUKIER 20(25)/16 23

24 PO STRONIE PLANTATORA Czym dokarmiać buraka? J Dr inż. Dariusz Górski, Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Dokarmianie buraka cukrowego borem szczególnie plantacji wysokoplonujących, powinno być standardem w technologii nawożenia tej rośliny. Na stanowiskach bez obornika, w warunkach wysokiego odczynu oraz niskiej zasobności gleby, powinny być też uwzględnione pozostałe mikropierwiastki Fot. 1. Placowe więdniecie liści ujawniające się w okresie suszy w warunkach niedostatecznego odżywienia borem Fot. 2. Zgorzel liści sercowych wywołana deficytem boru stadium początkowe Fot. 3. Zgorzel liści sercowych stadium zaawansowane Boru nie może zabraknąć W warunkach glebowo-klimatycznych Polski głównymi mikroskładnikami, których brakuje w glebie bor i miedź. Według badań IUNG przeprowadzonych w latach gleby Polski charakteryzują się znacznym zróżnicowaniem zasobności w mikroelementy, przy czym największe niedobory odnotowano właśnie dla tych dwóch pierwiastków. Niską zawartość boru stwierdzono w blisko 74% przebadanych gleb, natomiast miedzi w 34%. Najwięcej gleb ubogich w bor odnotowano w województwach podlaskim, zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim, wielkopolskim i świętokrzyskim (ponad 80%), natomiast miedzi w opolskim i podlaskim (60%). Zawartość cynku, manganu i żelaza w większości województw kształtowała się na poziomie średnim i wysokim. O ile miedź nie jest mikroskładnikiem na niedobór którego burak cukrowy jest przesadnie wrażliwy, tak bor ma strategiczne znaczenie (Tabela 1). W skrajnych przypadkach niedobór tego mikroelementu może doprowadzić do redukcji plonu korzeni nawet o 50%, a polaryzacji o 3-4%. Deficyt boru łatwo rozpoznać W pierwszym okresie niedożywienia buraka borem pojawiają się symptomy niespecyficzne, których obecność może być przypisana wielu innym przyczynom. Występuje spowolnienie wzrostu oraz zwiększona skłonność do więdnięcia. W upalne dni można zaobserwować placowe więdniecie liści ujawniające się przede wszystkim na plantacjach o dużej mozaice gleb (Fot. 1). Czasami, już od stadium 3-4 par liści, widoczna jest deformacja i pomarszczenie najmłodszych liści. Niekiedy mogą wystąpić także brunatne plamy i poprzeczne spękania na górnej powierzchni ogonków liściowych. Przy większym niedoborze pojawiają się objawy typowe, charakterystyczne tylko dla boru. Najpierw występuje zgorzel liści sercowych (Fot. 2 i 3). Liście sercowe brunatnieją, czernieją i w końcu zamierają. Roślina broniąc się wytwarza coraz to nowe boczne zawiązki liściowe, co skutkuje przerośnięciem główki, która przyjmuje kształt stożka. W dalszym etapie na skutek działalności grzybów Fusarium culumorum i Phoma betae na główce pojawia się sucha zgnilizna (Fot. 4), która stopniowo przemieszcza się w głąb korzenia. Na zewnątrz tkanka brązowieje i pokrywa się warstwą korkową. Korzenie są słabo rozwinięte, o licznych i bardzo krótkich korzeniach bocznych. Ponadto na podłużnym przekroju korzenia widać brunatnienie wiązek przewodzących (Fot. 5). Obserwowane symptomy wynikają z funkcji fizjologicznych, które bor pełni w roślinie. Mikroskładnik ten istotnie wpływa na podziały i wzrost elongacyjny komórek w merystemach pędu i korzenia. Niedobór tego pierwiastka powoduje także zakłócenia w metabolizmie cukrowców, kwasów nukleinowych, syntezie auksyn, syntezie i lignifikacji ścian komórkowych oraz w transporcie asymilatów. Kiedy mogą być problemy z manganem Manganu w naszych glebach z reguły nie brakuje, gdyż tylko niespełna 10% gleb Polski charakteryzuje się niską jego zawartością. Problem tkwi w dostępności tego mikroskładnika w warunkach wysokiego odczynu gleby, którego wymaga burak. W miarę spadku kwasowości gleby, rozpuszczalność manganu gwałtownie maleje, a przy ph powyżej 6,5 składnik ten jest praktycznie niedostępny dla roślin. Dlatego, w warunkach wysokiego odczynu gleby, szczególnie na plantacjach wysokoprodukcyjnych, mangan należy koniecznie uwzględniać w dokarmianiu dolistnym. Mangan aktywuje wiele enzymów biorących udział w metabolizmie białek, cukrowców i lipidów. Ponadto pierwiastek ten jest niezbędny w procesie fotosyntezy, gdzie uczestniczy w reakcjach rozkładu wody i wydzielania tlenu. Dlatego jednym z poważniejszych skutków deficytu tego mikroskładnika jest drastyczny spadek zawartości cukrowców, co dla buraka ma kluczowe znaczenie. Ponadto deficyt manganu powoduje hamowanie wzrostu elongacyjnego i tworzenie się korzeni bocznych, a także zwiększa wrażliwość roślin na niską temperaturę. Objawy niedożywienia manganem mogą wystąpić głównie na glebach wapiennych (rędzinach), świeżo zwapno- 24

25 PO STRONIE PLANTATORA wanych lub przewapnowanych. Symptomy deficytu można zaobserwować na młodych, ale w pełni rozwiniętych liściach (Fot. 6). Na blaszkach liściowych pojawiają się charakterystyczne małe plamki o cytrynowym zabarwieniu. Następnie na liściu tworzą się liczne, chlorotyczne plamy, początkowo rozproszone, a później zlewające się w duże nekrozy. Chloroza może opanować całą blaszkę liściową, przy czym nerwy pozostają zielone. Dodatkowo przy silnym niedoborze roślina ma pokrój strzelisty (wzniesiony). Ogonki liściowe są nienaturalnie wydłużone, ustawione prawie pionowo a brzegi liści zwinięte są do środka. Uprzedzanie deficytu ukrytego W praktyce specyficzne objawy niedoboru mikroskładników na buraku cukrowym spotyka się bardzo rzadko. Najczęściej mamy do czynienia z niedoborami ukrytymi, które choć nie widoczne, również w istotny sposób przyczyniają się do spadku plonu korzeni i pogorszenia jego jakości. Stąd też najlepszym rozwiązaniem jest prewencja, czyli nawożenie profilaktyczne. Wykonanie zabiegu interwencyjnego, po wystąpieniu pierwszych symptomów niedożywienia, jest działaniem o kilka tygodni spóźnionym. Wizualne oznaki deficytu świadczą bowiem o znacznie wcześniejszym głębokim zachwianiu homeostazy żywieniowej, co zawsze prowadzi do istotnej redukcji potencjalnych plonów. Ponadto precyzyjna diagnoza deficytu konkretnego składnika w praktyce nie jest prosta, gdyż objawy niedoboru bardzo często się nakładają, co znacznie zaciemnia obraz rzeczywistości i utrudnia podjęcie właściwej decyzji. Kryteria dokarmiania Nawożenie mikroelementami jest niezbędne w warunkach ich niskiej zawartości w glebie oraz wysokiej wrażliwości roślin na ich niedobór (Tabela 1). W takiej sytuacji zaleca się stosownie koncentratu nawozowego brakującego mikroskładnika. Mikronawozy wieloskładnikowe są raczej niewskazane, bo zawierają zbyt mało pierwiastka będącego w niedoborze. W przypadku burka cukrowego mikroelementem obligatoryjnym, nawet na stanowiskach z obornikiem, będzie bor (np. CukroVit Borowy). Trzeba pamiętać, że nawet pełna dawka obornika nie pokrywa zapotrzebowania buraka na ten pierwiastek. Z dawką 30 t obornika dostarcza się do gleby niespełna 150 g boru, którego wykorzystanie w pierwszym roku po nawożeniu jest niewielkie. Tymczasem potrzeby pokarmowe buraka pod tym względem są 2-3 krotnie większe. Przy średniej zasobności gleby i w warunkach intensywnych technologii uprawy, zalecane jest prewencyjne dokarmianie dolistne. W tym przypadku najlepiej wybrać mikronawóz wieloskładnikowy o stosunkowo wysokiej zawartości składnika wrażliwego (np. CukroVit Mikroelementowy). Na glebach o wysokiej zawartości mikroelementów nawożenie nimi jest zbędne. Ale i w tej sytuacji należy być ostrożnym w zaniechaniu wykonania zabiegów. W praktyce mogą zaistnieć warunki niesprzyjające pobieraniu mikroskładników jak: susza, wysoki odczyn, czy nadmierna wilgotność gleby prowadząca do powstania warunków beztlenowych. W każdym przypadku decyzja o wykonaniu zabiegu powinna być oparta na realnych przesłankach. Generalnie przyjmuje się, że dokarmianie mikroelementami jest ekonomicznie uzasadnione, gdy na stanowiskach dobrych osiąga się ponad 75% potencjału plonotwórczego uprawianych odmian, natomiast na słabszych ponad 65%. Biorąc za punkt odniesienia plon wzorca odmianowego z doświadczeń PDO uzyskany w roku 2014 (86,6 t/ha) sezonie korzystnym dla uprawy buraka cukrowego wartości te wyniosłyby odpowiednio 65 i 56 t/ha. Gdy plony korzeni z różnych powodów odbiegają od tych zakresów, dokarmianie dolistne nie przyniesie wymiernych efektów. W takiej sytuacji należy w pierwszej kolejności skupić się na usunięciu innych ważniejszych czynników ograniczających plony, tj.: uprawie, regulacji odczynu, nawożeniu składnikami pierwszoplanowymi (NPK), zwalczaniu chwastów czy ochronie roślin. POLSKI CUKIER 20(25)/16 25

26 26 PO STRONIE PLANTATORA

27 PO STRONIE PLANTATORA Dokarmianie w odpowiednim czasie W praktyce najczęściej zaleca się przeprowadzenie dwóch zabiegów. Pierwszy w fazie 3-4 par liści właściwych, a drugi dni po pierwszym oprysku. Trzeba pamiętać, że rośliny mogą pobierać składniki tylko z tej części cieczy roboczej, która zatrzymała się na liściach. Oprysk w terminie gdy burak nie rozwinął co najmniej dwóch par liści jest mało skuteczny. Większość składników trafia wtedy bezpośrednio na glebę, co oznacza, że będą dostępne, ale dopiero dla rośliny następczej. Jak już wspomniano do cieczy opryskowej bezwzględnie należy dodać bor (np. CukroVit Borowy), a w sytuacji wysokiego odczyny gleby także mangan (np. ADOB Mn IDHA). Bor pobierany jest bardzo wolno i prawie w ogóle nie przemieszcza się w roślinie (nie podlega reutylizacji). Z tego powodu pierwiastek ten musi być podawany roślinie systematycznie i na bieżąco. Dlatego nie powinno się stosować zbyt wysokich dawek jednorazowo, gdyż jest to mało efektywne. Dlatego dawka boru w jednym zabiegu powinna wynosić ok. 100 g/ha. Lepiej zastosować niższą dawkę, ale wykonać 2-3 zabiegi równomiernie rozłożone w czasie, niż jednorazowo zaaplikować bardzo wysokie nawożenie. Na plantacjach wysokoplonujących (powyżej wzorca COBORU) do cieczy opryskowej uzasadnione jest dodanie pozostałych mikroskładników: cynku, miedzi oraz molibdenu (np. CukroVit Mikroelementowy). Do cieczy opryskowej warto dodać także mocznik i siarczan magnezu (np. CukroVit Magnezowo Siarczanowy), które wspomogą dynamiczny rozwój roślin, a także zwiększą przyswajalność mikroskładników. Mocznik powoduje lepsze uwodnienie naskórka roślin (kutikuli), przez co poprawia przepuszczalność tej warstwy, dzięki czemu składniki pokarmowe zawarte w cieczy opryskowej są efektywniej pobierane przez liście. Z kolei siarczan magnezu dostarcza magnez i siarkę, składniki wpływające w istotny sposób na efektywność działania azotu oraz efektywność fotosyntezy. Oprócz tego dodatek siarczanu magnezu chroni rośliny przed zbyt agresywnym działaniem mocznika, przez co zmniejsza niebezpieczeństwo poparzenia roślin. Stężenie mocznika w cieczy roboczej nie powinno przekraczać 6% (6kg nawozu w 100l wody), siarczanu magnezu jednowodnego 2,5%, a siedmiowodnego 5 % (odpowiednio 2,5 i 5,0kg nawozu w 100l wody). Przy czym dodatek mocznika należy traktować jako swoisty adiuwant w stosunku do mikroskładników, a nie jako stricte dodatkowe nawożenie azotem. Dawki nawozów należy dostosować do instrukcji zawartych w etykiecie. Generalnie obowiązuje zasada, że im więcej preparatów wymieszamy, tym niższe wartości zalecanych dawek należy zastosować. Wybór odpowiedniego nawozu W ofercie rynkowej istnieje ogromna ilość produktów do wyboru. Przy zakupie należy zwrócić uwagę głównie na skład produktu, zawartość istotnych składników, ich formę chemiczną, a dopiero na końcu cenę nawozu w przeliczeniu na dominujący składnik. Zawsze lepiej wybrać nawet droższy produkt, ale renomowanego producenta, niż tani marki no name. Na pewno, bardziej opłaca się zastosować nawóz o dużej koncentracji deficytowego składnika (np. CukroVit Borowy 21%), niż produkt zawierający wszystko, ale w śladowych ilościach. Z informacji podanych na etykiecie produktu, szczególną uwagę należy zwrócić na formę chemiczną pierwiastków w nim zawartych, gdyż od tego zależy ich przyswajalność dla roślin. Najszybciej pobierane są chelaty, wolniej siarczany, a najwolniej tlenki i sole techniczne. Te dwie ostatnie formy w nawozach dolistnych w zasadzie nie są stosowane. Zdecydowanie najszybciej pobierane są mikroskładniki zastosowane w formie chelatów, przy czym ta forma nawozów efektywnie działa w temperaturach powyżej 15 C. W terminie wykonania zabiegów dokarmiania buraka cukrowego temperatura powietrza zazwyczaj sprzyja wysokiej efektywności chelatów, dlatego tę formę można uznać za najlepszą. W przypadku chłodów, bardziej przyswajalną i zdecydowanie tańszą formą mikroskładników będą jednak siarczany. Bor jako niemetal nie tworzy chelatów i jego forma chemiczna stosowana w cieczy opryskowej nie ma większego znaczenia. Tabela 1. Wrażliwość wybranych roślin uprawnych na niedobór mikroskładników. Roślina Mikroskładniki Fe Mn Zn Cu B Burak cukrowy Jęczmień Kukurydza Pszenica Rzepak Ziemniak wrażliwość bardzo niska, 2 wrażliwość mała, niedobory ujawniają się rzadko, 3 wrażliwość duża, średnia reakcja rośliny na niedobór składnika, objawy niedoboru niewidoczne (utajone), 4 wrażliwość bardzo duża, silna reakcja rośliny na niedobór składnika, widoczne objawy niedoboru. Źródło: Grzebisz Fot. 4. Brunatnienie wiązek przewodzących widoczne na podłużnym przekroju korzenia jako skutek niedożywienia borem Fot 5. Sucha zgnilizna korzeni, jako następstwo zgorzeli liści sercowych wywołanej deficytem boru Fot. 6. Pierwsze symptomy niedoboru manganu to liczne, punktowe, barwy cytrynowej plamki na młodych w pełni rozwiniętych liściach POLSKI CUKIER 20(25)/16 27

28 PO STRONIE PLANTATORA Wysłodki to dobra pasza J Dr hab. Zbigniew Podkówka, Katedra Hodowli Bydła i Żywienia Zwierząt, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszcz Wysłodki buraczane są produktem ubocznym uzyskiwanym przy produkcji cukru. Dostarczone do cukrowni buraki, po oczyszczeniu, zostają pocięte na małe, długie paski. Umożliwia to uzyskanie dużej powierzchni, która decyduje o stopniu ekstrakcji cukru. Krajanka jest mieszana z gorącą wodą, o temperaturze około 700 C, która powoduje rozpuszczenie i wypłukanie cukru zawartego w komórkach buraków. Po rozdzieleniu soku buraczanego i krajanki powstają tzw. wysłodki mokre, o zawartości około 12% suchej masy. Z uwagi na dużą zawartość wody, źle się zakiszają i bardzo często ulegają procesowi gnicia. Dlatego w cukrowni są one poddawane są procesowi prasowania, który zwiększa w nich zawartość suchej masy do poziomu 20 25%. Kiszonka sporządzona z wysłodków prasowanych jest typową paszą energetyczną. Skład chemiczny wysłodków buraczanych Wysłodki prasowane cechują się puszystą strukturą, biało-żółtym zabarwieniem i przyjemnym, chlebowym zapachem. Suchą masę wysłodków stanowią przede wszystkim węglowodany: włókno surowe (w skład którego wchodzi: celuloza, hemiceluloza, lignina, pektyny) oraz bezazotowe wyciągowe (do których zaliczamy: cukry proste, dwucukry, wielocukry, pentozany). Obecne w wysłodkach białko składa się głównie z białka właściwego, bowiem inne frakcje zostały wymyte w procesie dyfuzji cukru. Stopień rozkładu białka w żwaczu przeżuwaczy jest umiarkowany. Ponadto w paszy tej znajdują się niewielkie ilości tłuszczu (Tabela 1). Wysłodki buraczane zawierają w suchej masie od 10 do 30% pektyn. Ich rozkład przez bakterie w żwaczu jest dużo wolniejszy od skrobi, dlatego zastąpienie w dawce pokarmowej części pasz zbożowych wysłodkami buraczanymi obniża poziom skrobi, a w efekcie, ogranicza ryzyko wystąpienia kwasicy żwaczowej. Wysłodki buraczane posiadają wysoką zawartość potasu i wapnia, a niską fosforu i sodu. Zawartość składników mineralnych w kiszonce z wysłodków prasowanych przedstawiono w Tabeli 2. Kiszonka sporządzona z wysłodków prasowanych jest typową paszą energetyczną. Jej wartość pokarmową według systemu niemieckiego DLG i francuskiego INRA przedstawiono w Tabeli 3. Zasady zakiszania wysłodków prasowanych Świeże wysłodki mają ograniczony okres trwałości i dlatego konieczne jest ich konserwowanie. Najtańszym sposobem ich konserwacji jest zakiszanie. Do kiszenia należy przystąpić bezzwłocznie po przywiezieniu wysłodków do gospodarstwa. Dłuższe przechowywanie ciepłych wysłodków, ze względu na dużą aktywność różnego typu mikroorganizmów, prowadzi do dużych strat składników pokarmowych. Należy także dbać o czystość środków transportu i urządzeń wykorzystywanych do produkcji kiszonki, gdyż pozostawione resztki wysłodków bardzo szybko się psują, a tym samym stanowią źródło patogenów. Zakiszanie wysłodków w rękawach foliowych Najlepszym sposobem konserwacji wysłodków buraczanych jest ich zakiszanie w rękawach foliowych. Polega ono na wtłoczeniu i ubiciu wysłodków w specjalnym rękawie foliowym za pomocą prasy. Obecnie na rynku można nabyć rękawy o różnej średnicy, co pozwalana dostosować ich wielkość do wielkości stada zwierząt. Zaleca się, by wybierana z rękawa warstwa w okresie zimowym wynosiła minimum 0,2 metra, zaś w okresie letnim minimum 0,4 metra. Dzięki temu można ograniczyć psucie się zewnętrznej warstwy kiszonki w miejscu jej wybierania. Miejsce w którym będzie układany rękaw musi być dokładnie przemyślane, gdyż po jego napełnieniu nie ma żadnych możliwości by go przesunąć. Najlepiej by znajdował się ono w pobliżu obory, by ograniczyć czasochłonność i koszty stosowania kiszonki w żywieniu zwierząt. Podłoże pod rękaw powinno być odpowiednio przygotowane, by możliwe było bezproblemowe pobieranie kiszonki w każdych warunkach pogodowych. Lokalizacja powinna zapewniać również bezpieczeństwo rękawa, tak by uniemożliwiała jego uszkodzenie np. przez maszyny pracujące w gospodarstwie. Należy prowadzić regularną kontrolę rękawa pod kątem uszkodzeń folii i w razie potrzeby wykonać konieczne naprawy. Masa 1m 3 kiszonki z wysłodków buraczanych prasowanych z rękawa wynosi kg. Zakiszanie wysłodków w pryzmach i silosach przejazdowych Zakiszanie wysłodków w pryzmie czy silosie przeprowadza się w taki sam sposób jak innych pasz. Przywieziony z cukrowni surowiec należy złożyć w silosie, dokładnie ubić i okryć folią. Folię obciążamy oponami, by przylegała ona do zakiszanego surowca. Formując pryzmę najlepiej zrobić to na czystym betonowym podłożu. Jeżeli robimy to na ziemi, to warto rozłożyć na spodzie warstwę słomy lub plew, aby wyeliminować kontakt wysłodków z glebą. Dalej postępujemy podobnie jak w przypadku zakiszania wysłodków w silosie. 28

29 PO STRONIE PLANTATORA Zakiszanie wysłodków prasowanych w belach cylindrycznych Prasowane wysłodki buraczane mogą być zakiszane w okrągłych balotach. Jest to doskonała alternatywa dla gospodarstw mających mniejsze stada zwierząt. Produkcja balotów odbywa się najczęściej na terenie cukrowni, zwykle w pobliżu tacy wysłodkowej. Specjalna maszyna ubija, formuje i owija wysłodki specjalnymi siatkami oraz folią w baloty, przypominające kształtem baloty słomy. Do załadunku balotów służą specjalne chwytaki i podnośniki. Bele można łatwo magazynować i nie trudno jest nimi manewrować. Przeciętna waga takiego balotu wynosi 1,2 tony. Masa 1m 3 kiszonki z wysłodków buraczanych prasowanych z bel cylindrycznych wynosi około 1000 kg. Skarmianie wysłodków buraczanych Kiszone wysłodki prasowane są paszą bardzo chętnie pobieraną przez krowy mleczne, ze względu na swoją wysoką smakowitość. Jako pasza soczysta, korzystnie wpływają na strukturę TMR-u, gdyż wiążą pasze treścią, co zapobiega sortowaniu miksu przez zwierzęta. Zmniejsza się w ten sposób ryzyko wystąpienia choroby metabolicznej kwasicy żwaczowej. Wysłodki buraczane zawierają niewielkie ilości węglowodanów strukturalnych, co powoduje, że mają niską wartość wypełnieniową. Jak pokazuje praktyka, wprowadzenie do dawki pokarmowej krów wysłodków zwiększa pobranie suchej masy pasz, a dzięki temu osiąga się większą produkcję mleka. Kiszonka sporządzona z wysłodków prasowanych jest najtańszą paszą objętościową w naszym kraju. Powinna ona stanowić stały komponent dawki pokarmowej dla bydła mlecznego i opasowego. Krowom mlecznym Tabela 1. Skład chemiczny kiszonych wysłodków buraczanych Sucha Popiół surowy Białko ogólne Tłuszcz surowy Włókno surowe BNW masa (%) (% SM) (% SM) (% SM) (% SM) (% SM) 22,0 7,1 11,1 1,1 20,8 59,9 Tabela 2. Zawartość składników mineralnych w kiszonych wysłodkach buraczanych [% suchej masy] Ca P Na K Cl Mg S 0,72 0,10 0,17 0,35 0,04 0,26 0,22 Tabela 3. Wartość pokarmowa kiszonki z wysłodków buraczanych NEL (w MJ/kg SM) System DLG nbo (w g/kg SM) BNŻ (w g/kg SM) JPM (w 1 kg SM) JPŻ (w 1 kg SM) System INRA BTJN (w g/kg SM) BTJE (w g/kg SM) JWK (w 1 kg SM) 7, ,01 0, ,05 można podawać dziennie do 25 kg wysłodków prasowanych (do około 5 kg suchej masy). Stanowią one doskonałe uzupełnienie dawki pokarmowej z udziałem sianokiszonki z trawy lub lucerny oraz przy żywieniu pastwiskowym. Taki zestaw paszowy zapewnia prawidłową syntezę białka mikroflory w żwaczu. W żywieniu bydła opasowego dziennie można stosować do 40 kg kiszonki z wysłodków prasowanych. Ze względu na dużą zawartość wapnia w stosunku do fosforu, wysłodków nie należy stosować w żywieniu krów zasuszonych. Dla koni roboczych zaleca się stosowanie wysłodków po wymieszaniu z sieczką w ilości do 5 kg. Z kolei trzodzie chlewnej (luźnym lochom oraz tucznikom), można podawać do 2 kg dziennie, po wcześniejszym uparowaniu. POLSKI CUKIER 20(25)/16 29

30 PO STRONIE PLANTATORA Bezpieczne wykonywanie zabiegu ochrony roślin w polu J Stanisław Parafiniuk, Katedra Eksploatacji Maszyn i Zarządzania Procesami Produkcyjnymi Małgorzata Bzowska-Bakalarz, Katedra Maszynoznawstwa Rolniczego UP w Lublinie Rolnicy wykonujący zabiegi ochrony roślin powinni zawsze wykazać się wysoką starannością i dbałością o wszystkie parametry jego wykonywania. Oprócz parametrów technicznych, takich jak: ciśnienie robocze, prędkość robocza oraz rodzaj stosowanych rozpylaczy, ważne są również czynniki zewnętrzne: warunki atmosferyczne, czyli prędkość wiatru, temperatura, wilgotność powietrza i roślin. Parametry techniczne w decydującym stopniu wpływają na równomierny rozkład cieczy na roślinach. W zwartych i gęstych uprawach istotna jest odpowiednia penetracja upraw strugą rozpylonej cieczy, czego wymierny efekt stanowi dobre pokrycie roślin i równomierne naniesienie pestycydu. Dobre pokrycie roślin powinno występować przy minimalnych stratach cieczy roboczej, co podnosi efektywność i wydajność wykonania zabiegu, a także obniża jego koszty. Zabiegi chemizacyjne wymagają odpowiedniego sposobu naniesienia cieczy na opryskiwane obiekty. Szczególnie ważne jest dobranie optymalnie zalecanej wielkości kropel, którymi będą pokrywane rośliny. Bardzo drobne krople dają wysoki stopień pokrycia rośliny, ale istnieje ryzyko znoszenia ich przez podmuchy powietrza. W przypadku, kiedy nie ma ruchu powietrza w czasie przejazdu opryskiwacza, występuje tzw. wiatr pozorny, który również może powodować niekontrolowany dryf kropel. Z tego powodu nie powinno się wykonywać żadnych zabiegów chemizacyjnych, kiedy prędkość wiatru jest większa niż 4m/s, oraz stosować możliwie niskie prędkości robocze agregatu do oprysku. Prędkość ta powinna wynosić 4-8 km/h. Poruszanie się z taką prędkością zmniejsza wstrząsy opryskiwacza i ogranicza niekontrolowane ruchy belki polowej pracującej nad opryskiwaną powierzchnią. Zjawisko tzw. falowania belki polowej nad opryskiwaną powierzchnią zwiększa ryzyko znoszenia cieczy użytkowej. W ostatnich latach podjęto wiele działań, mających na celu poprawę racjonalności i efektywności stosowania pestycydów w rolnictwie, ogrodnictwie i innych działach gospodarki. Wiele krajów europejskich wprowadziło obowiązkowe badania sprzętu do stosowania pestycydów. Głównym argumentem podjętych działań, dotyczących kontroli technicznej sprzętu do stosowania pestycydów, a w szczególności opryskiwaczy, było podniesienie bezpieczeństwa operatorów obsługujących te maszyny oraz zminimalizowanie zagrożeń dla środowiska wynikających z ich stosowania. W 2009 roku została opublikowana Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z dnia 21 października 2009 r., ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów. Według postanowień zawartych w dyrektywie sprzęt do stosowania pestycydów musi być w stanie zezwalającym na jego skuteczne i niezawodne aplikowanie. Jednym z punktów zapisu zawartego w dyrektywie jest wprowadzenie definicji użytkownika profesjonalnego. Artykuł 3. tej dyrektywy zawiera definicję cyt. użytkownik profesjonalny, co oznacza każdą osobę, która stosuje pestycydy w toku swej działalności zawodowej, w tym operatorów, techników, pracowników i osoby samozatrudnione, zarówno w sektorze rolnym, jak i w innych sektorach. Oprócz dbałości o stan techniczny sprzętu do aplikacji pestycydów użytkownicy profesjonalni powinni również dokonywać okresowej kalibracji opryskiwaczy. Punkt 5. artykułu 8. dyrektywy mówi: użytkownicy profesjonalni przeprowadzają regularną kalibrację i przeglądy techniczne sprzętu do aplikacji pestycydów zgodnie z zaleceniami przekazanymi w trakcie szkoleń, o których mowa w art. 5. Kalibracja opryskiwacza polega na synchronizacji trzech zasadniczych parametrów roboczych opryskiwacza, a mianowicie: prędkości roboczej agregatu, ciśnienia roboczego oraz rozmiaru rozpylaczy. Prędkość robocza oraz wielkość ciśnienia roboczego to parametry, które użytkownik może dobierać w zależności od potrzeb warunków wykonywania zabiegu. Jednak z uwagi, na jakość i poprawność wykonania zabiegu, nie powinno się go wykonywać z prędkością większą niż 8 km/h. Prędkość robocza agregatu opryskującego jest jednym z czynników denudujących o ilości cieczy nanoszonej na powierzchnię opryskiwana. Zbyt powolne przemieszczenia się agregatu nawet przy oprysku niewielką ilością cieczy mogą powodować długotrwałą ekspozycje opryskiwanej powierzchni na działanie strumienia rozpylanej cieczy, co w konsekwencji może powodować łączenie się drobnych kropel w większe i ich ociekanie na ziemię. Efekt ociekania powoduje znaczne straty stosowanego pestycydu jak również niesie za sobą zagrożenie dla środowiska. Większość obecnie produkowanych ciągników wyposażona jest w prędkościomierze i określenie prędkości roboczej agregatu jest proste. Również zastosowanie komputerów do sterownia opryskiwaczami rozwiązuje ten problem. W przypadku braku prędkościomierza w ciągniku, można określić jego prędkość poprzez wykonanie prostego pomiaru. W tym celu należy wyznaczyć odcinek pomiarowy o znanej długości (np. 100m), najlepiej w terenie, w którym będziemy wykonywali zabieg. Wbić tyczkę na początku i końcu odcinka pomiarowego. Ustawić przełożenie w skrzyni biegów ciągnika i obroty silnika, przy którym, będziemy wykonywali zabieg. Zmierzyć czas przejazdu odcinka pomiarowego. Uzyskane dane z pomiaru wstawić do wzoru na podstawie, którego wyliczymy prędkość robocza agregatu. gdzie: v prędkość robocza agregatu (km/h), l długość odcinka pomiarowego (m), t czas przejazdu odcinka pomiarowego (s). Kolejnym etapem kalibracji jest dobór odpowiedniego rozpylacza. Rozmiar rozpylacza wskazuje nam na wydatek jednostkowy rozpylacza przy określonym ciśnieniu. Dobierając odpowiedni rozmiar rozpylacza i wielkość ciśnienia roboczego, można przy założonej prędkości regulować dawkę cieczy i wpływać na wielkość uzyskiwanego spektrum kropel. Wielkość natężenia wypływu z rozpylacza przy założonych parametrach oprysku można obliczyć z zależności: 30

31 PO STRONIE PLANTATORA POLSKI CUKIER 20(25)/16 31

32 PO STRONIE PLANTATORA 32 BTS 8840 ODPORNA NA PRESJE Odporność na rizomanię i chwościk BETASEED. SIMPLY DIFFERENT. Bardzo duży plon cukru technologicznego i biologicznego 105% wzorca, przy zachowaniu znakomitej odporności NOWOŚĆ 2016 Ponadprzeciętne plony korzeni 107% wzorca Odmiana o najwyższym potencjale plonowania nawet przy dużej presji chorób gdzie: q natężenie wypływu z rozpylacza (l/min), Q dawka cieczy roboczej (l/ha), v prędkość robocza agregatu (km/h), s rozstaw rozpylaczy na belce polowej opryskiwacza (m). Po ustaleniu wydatku jednostkowego cieczy z rozpylacza, należy dobrać ich odpowiedni rozmiar i typ do wykonywanego zabiegu i ustalić wielkość ciśnienia roboczego przy którym uzyskamy wyliczony wydatek jednostkowy z rozpylacza. Należy zwrócić uwagę na rodzaj rozpylaczy tj. czy to będą rozpylacze standardowe szczelinowe, czy też rozpylacze inżektorowe stosowane do pracy przy dużym wietrze, czy też rozpylacze dwustrumieniowe. Przy doborze rodzaju i wielkości rozpylaczy należy posłużyć się tabelą informacyjną dotycząca typów i rodzaju rozpylaczy, ich wydatku jednostkowego przy danym ciśnieniu. Każdy z producentów rozpylaczy dostarcza takie tabele. Tabele takie można również znaleźć na stronie internetowej producenta rozpylaczy. Kalibracja opryskiwaczy powinna być wykonywana za każdym razem kiedy zmieniamy warunki i parametry wykonywanego zabiegu. Prowadzenie dokumentacji kalibracji opryskiwacza, może być przydatna w przyszłości i posłużyć jako instrukcja do ustawienia opryskiwacza w zależności od warunków. Zastosowanie komputerów do obsługi opryskiwaczy pozwala na automatyzację oprysku, jego monitorowanie i bieżąca kontrolę. Komputery również eliminują proces kalibracji opryskiwacza. Na bieżąco w trakcie pracy kontrolują i ustawiają takie parametry oprysku, które pozwolą na utrzymanie odpowiedniej dawki cieczy. Obecnie producenci pestycydów zamieszczają na etykietach swoich produktów informację o zalecanym dla danego pestycydu rodzaju oprysku, tj. wielkości stosowanych kropel. Aby sprostać tym wymogom i dać pewne wskazówki dla wykonujących zabiegi oprysku, została opracowana klasyfikacja wielkości kropel. Wyszczególniono w niej 6 rozmiarów kropel wytwórczych przez rozpylacze rolnicze. Wielkość kropel została oznaczona symbolami literowymi, a dodatkowo jeszcze poszczególne klasy wielkości wyróżniono kolorem. Większość producentów rozpylaczy w tabelach dotyczących wydatków jednostkowych cieczy danego typu rozpylacza zamieszcza również informację o orientacyjnej wielkości kropel wytwarzanych przy danym ciśnieniu. Klasyfikację wielkości kropel wraz z oznaczeniem literowym i kolorowym przedstawiono w tabeli: Klasa wielkości kropel [oznaczenie] bardzo drobne [ VF ] Średnica mediany obiętościowej VMD [µm] <144 drobne [ F ] średnie [ M ] grube [ C ] bardzo grube [ VC ] ekstremalnie grube [ XC ] >502 Wielkość kropel VMD wyrażoną w mikrometrach oznacza, że krople małe do danej średnicy mediany objętościowej stanowią 50% objętości cieczy, co krople duże wytworzone przez rozpylacz. Wiedza z zakresu parametrów technicznych oprysku oraz pożądana wielkość kropel do danego zabiegu pozwolą na odpowiedni dobór typu rozpylacza, jego wydatku jednostkowego oraz ciśnienia roboczego do wykonywanego oprysku. W dobie rozwijającej się techniki oraz wprowadzania w życie nowych rozwiązań telekomunikacyjnych producenci opryskiwaczy i rozpylaczy udostępniają na swoich stronach internetowych tzw. kalkulatory, przy których użyciu możemy obliczyć, jakie będą potrzebne parametry pracy opryskiwacza, aby uzyskać odpowiednie dawkowanie cieczy roboczej. Oprócz tych obliczeń i wskazówek sugerowane są adekwatne typy i rozmiary rozpylaczy rolniczych, dzięki którym możemy uzyskać odpowiednie do planowanego zabiegu wielkości kropel. Dostępne są również aplikacje na smartfony, które podają takie same informacje, jakie są dostępne na stronach internetowych producentów rozpylaczy. Technika ochrony roślin w istotny sposób wpływa na jakość, skuteczność i bezpieczeństwo wykonywanego zabiegu. W zabiegach ochrony roślin ważne jest, aby stosowany pestycyd był zaaplikowany w odpowiedni sposób i tylko w to miejsce, gdzie ten zabieg jest niezbędny. Jednak należy zawsze pamiętać, że najważniejsza jest świadomość dotycząca wykonywanych zabiegów i odpowiednie dobieranie parametrów technicznych oprysku, które spełnią zamierzony cel.

33 PO GODZINACH KSC S.A. przyjacielem toruńskiego Ogrodu Zoobotanicznego J Anna Romanowska W Ogrodzie Zoobotanicznym w Toruniu miało miejsce spotkanie ze sponsorami, w trakcie którego wręczono pamiątkowe statuetki oraz dyplomy Przyjaciół Ogrodu. Spotkanie miało charakter podziękowania za współpracę, zapoznania się gości z ostatnimi wydarzeniami oraz planami placówki. Krajowa Spółka Cukrowa S.A. współpracuje z Ogrodem od 2013 roku obejmując honorową adopcją mieszkańców ogrodu - parę rysi europejskich i parę karakali. KSC S.A. zaprasza do Kościeliska na biathlonowy nordic walking! J Anna Romanowska W imieniu Stowarzyszenia Rozwoju Turystyki w Gminie Kościelisko serdecznie zapraszamy na IV Otwarte Mistrzostwa Polski w Biathlonowym Nordic Walking, które odbędą się 17 lipca 2016 roku na Stadionie biathlonowym w Kościelisku. Impreza ma charakter ogólnopolski, sportowo-rekreacyjny i integracyjny. W zawodach licznie biorą udział mieszkańcy Gminy Kościelisko, Zakopanego, jak i okolicznych miejscowości oraz turyści. Zawodnicy startować będą w następujących kategoriach wiekowych: Urodzeni pomiędzy rokiem 2006 a 1999 (najmłodsza grupa wiekowa) na dystansie 3 km (3 x po 1 km), Urodzeni pomiędzy rokiem 1998 a 1987 na dystansie 4,5 km, Urodzeni pomiędzy rokiem 1986 a 1977 na dystansie 4,5 km, Urodzeni pomiędzy rokiem 1976 a 1967 na dystansie 4,5 km, Urodzeni pomiędzy rokiem 1966 a 1957 na dystansie 4,5 km, Urodzeni w roku 1956 i wcześniej na dystansie 4,5 km. Strzelanie odbywać się będzie w 2 turach po 5 strzałów w pozycji leżącej z podpórką za każdym razem. Na trasie będą sędziowie oceniający technikę marszu. W dniu zawodów pomiędzy godziną 10:00 a 11:45 każdy z uczestników może przejść kurs strzelecki i wykonać pięć próbnych strzałów. Imprezę umili muzyka, poczęstunek i wiele innych atrakcji. Krajowa Spółka Cukrowa S.A. uczestniczyć będzie w tym emocjonującym wydarzeniu sportowym. W namiocie KSC S.A. prezentowany będzie cały asortyment Spółki, a także produkty Spółek zależnych. Nie zabraknie też waty cukrowej, która z pewnością osłodzi niejeden uśmiech. Zapraszamy wszystkich do wspólnej zabawy, życząc samych celnych strzałów oraz powodzenia na trasie biegu! POLANIN Typ normalny (N) SOBIESKI RH+CR Typ normalno cukrowy (NZ) PIAST Typ normalno cukrowy (NZ) TELIMENA Typ normalny (N) TOLERANCJA NA CHWOŚCIK Wielkopolska Hodowla Buraka Cukrowego Sp. z o.o. ul. Kopanina 28/ Poznań tel , fax marketing@whbc.pl POLSKI CUKIER 20(25)/16 33

34 PO GODZINACH Pszczółki AZS UMCS Lublin z wizytą w fabryce cukierków Koszykarki Drużyny Pszczółka AZS UMCS Lublin gościły w Fabryce Cukierków Pszczółka w Lublinie. Podczas spotkania z Zarządem firmy, Prezes Leszek Wertejuk podziękował koszykarkom za miniony sezon, którego ukoronowaniem było zdobycie Pucharu Polski. - Z dużą satysfakcją mogę powiedzieć, że drużyna przez cały sezon wykazała się ogromną wolą walki i zaangażowaniem w grę, czego dowodem jest m.in. zdobycie Pucharu Polski i wysoka lokata w rozgrywkach Tauron Basket Ligi Kobiet. Pszczółki godnie reprezentowały naszą fabrykę i promowały nasze wyroby, walcząc w pięknym, sportowym stylu - powiedział Leszek Wertejuk, Prezes Zarządu Fabryki Cukierków Pszczółka Sp. z o.o. Koszykarki zwiedziły fabrykę przy ul. Krochmalnej w Lublinie i zobaczyły, jak przebiega proces produkcji cukierków. Był również czas na wspólne zdjęcia i rozmowy z pracownikami, dla których zawodniczki przygotowały specjalną niespodziankę koszulki oraz klubowe gadżety. - Cieszę się, że są lubelskie firmy, takie jak Fabryka Cukierków Pszczółka, które chętnie wspierają lokalne drużyny i są otwarte na nowe inicjatywy. To ważne, aby promować sport, bo przecież on kształtuje wśród młodzieży postawę gry fair play oraz zachęca do aktywnego spędzania wolnego czasu - powiedział Dariusz Gaweł, Prezes Zarządu AZS UMCS Lublin. Podczas spotkania panowała przyjacielska atmosfera. Dziewczyny dopytywały o szczegóły związane z produkcją cukierków oraz o konkretne produkty z bogatego portfolio Fabryki Cukierków Pszczółka. Pracowników z kolei ciekawiły szczegóły dotyczące treningu. Wzrost koszykarek także wzbudził zainteresowanie. Nie zabrakło humorystycznych pytań dotyczących problemów z zakupem ubrań oraz butów. Na zakończenie spotkania koszykarki otrzymały kuferki ze słodyczami z Pszczółki. - Jestem zachwyconą wizytą w fabryce. Bardzo się cieszę, że mogłyśmy zobaczyć od kuchni jak powstają słodycze. To było bardzo udany dzień - powiedziała Olivia Szumełda-Krzycka, kapitan drużyny Pszczółka AZS UMCS Lublin. 34

35 Wycieczka do Wilna J Andrzej Hulak Wdniach kwietnia grupa Pracowników Oddziału Cukrownia Werbkowice wyjechała na wycieczkę na Litwę. Organizatorem wycieczki było Koło STC przy Cukrowni Werbkowice. Głównym celem było odwiedzenie zabytkowego Wilna, ale program obejmował także zwiedzanie zamku w Trokach oraz uzdrowiska w Druskiennikach. Starówka wileńska zrobiła duże wrażenie na uczestnikach wycieczki. Mimo chłodnej pogody wszyscy wrócili z wycieczki zadowoleni i w dobrych nastrojach. W programie dużo było akcentów patriotycznych i odniesień do wspólnej historii polsko- -litewskiej. Oprócz zwiedzania zabytków była też okazja do rozmów z Litwinami i degustacji miejscowych potraw i pszenicznych piw. Optan 183 SE Zabezpiecz swój plon! PO GODZINACH Skuteczna ochrona fungicydowa już od początku Dzięki zawartości F500 pozytywnie wpływa na wyższy stopień polaryzacji i plon cukru z hektara Cmentarz na Rossie. Zdjęcie przy grobie Marszałka J.Piłsudskiego Napis na płycie: KTO MOGĄC WYBRAĆ WYBRAŁ ZAMIAST DOMU GNIAZDO NA SKAŁACH ORŁA NIECHAJ UMIE SPAĆ GDY ŹRENICE CZERWONE OD GROMU I SŁYCHAĆ JĘK SZATANÓW W SOSEN SZUMIE TAK ŻYŁEM. Zdjęcie grupy na tle panoramy Wilna. BASF Polska Sp. z o.o. infolinia: (22) Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie. POLSKI CUKIER 20(25)/16 35

36 PO GODZINACH Zawody sportowe branży cukrowniczej J Anna Romanowska, Szymon Smajdor Tradycją branży cukrowniczej w Polsce stało się już, że z początkiem wiosny ruszają zawody i turnieje sportowe organizowane dla Pracowników branży cukrowniczej. Wydarzenia te od wielu lat cieszą się dużym zainteresowaniem wszystkich cukrowni w naszym kraju. Nas najbardziej cieszy fakt, że cukrownie Krajowej Spółki Cukrowej S.A. odnoszą na tym polu regularne sukcesy. Piłka siatkowa W dniach 7-8 kwietnia 2016 roku w Hali Sportowej w Werbkowicach odbył się XVIII Ogólnopolski Turniej Piłki Siatkowej Cukrowników o Puchar Przewodniczącego Federacji Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego. W tegorocznym Turnieju udział wzięło sześć drużyn, które rywalizowały ze sobą systemem każdy z każdym. W tym roku do Turnieju zgłosiło się sześć drużyn: z Dobrzelina, Kruszwicy, Malborka, Nakła, Werbkowic oraz Centrala KSC S.A. Cały Turniej obfitował w liczne zwroty akcji i wysoki poziom sportowy. Do ostatniej piłki każdego z meczów nikt nie mógł czuć się zwycięzcą pojedynku. Zawodnicy dostarczyli zgromadzonej publiczności wielu emocji. Przede wszystkim w tych spotkaniach, które zakończyły się w tie-breakach. Tak jak w ubiegłym roku I miejsce obroniła Cukrownia Nakło. Centrala KSC S.A. okazała się czarnym koniem siatkarskiego Turnieju i ostatecznie uplasowała się Uroczystego otwarcia Turnieju siatkarskiego w Werbkowicach dokonał Członek Zarządu KSC S.A. Janusz Stachowiak. Miejsce I: Cukrownia Nakło Miejsce II: Centrala KSC S.A. Miejsce III: Cukrownia Werbkowice na II pozycji. Na III stopniu podium znaleźli się zawodnicy gospodarzy Cukrownia Werbkowice. Nagrody indywidualne: Najlepszy zawodnik Michał Michalak (Centrala KSC S.A.), Najlepszy rozgrywający Krzysztof Dzida (Cukrownia Werbkowice), Najlepszy atakujący Tomasz Gniot (Cukrownia Nakło), Najlepszy przyjmujący Łukasz Lisicki (Cukrownia Kruszwica), Najbardziej waleczny zawodnik Grzegorz Sobecki Cukrownia Kruszwica) nagrodę ufundowała Redakcja Kwartalnika Polski Cukier. Prezes Zarządu KSC S.A. Paweł Piotrowski wręczył nagrody najlepszym drużynom Turnieju piłkarskiego Uroczyste wręczenie Pucharu dla Cukrowni Nakło Piłka nożna halowa W dniach kwietnia 2016 roku w hali Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Żychlinie odbył się XXIII Ogólnopolski Halowy Turniej Piłki Nożnej Cukrowników o Puchar Przewodniczącego Federacji Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego w Polsce. Po rozegraniu I dnia zawodów, swoje grupy zdecydowanie wygrały ekipy z Kluczewa i Glinojecka. Do nich kolejno dołączyły drużyny, które zajęły w swoich grupach drugą pozycje: Cukrowna Dobrzelin oraz Centrala KSC S.A. 36

37 PO GODZINACH Miejsce I: Cukrownia Kluczewo Miejsce II: Centrala KSC S.A. Miejsce III: Cukrownia Dobrzelin Drugiego dnia zawodów od wczesnych godzin porannych przystąpiono do tzw. fazy pucharowej Turnieju. W tym dniu spotykały się drużyny podzielone na 2 części: drużyny walczące o miejsca 5-8 oraz na drużyny walczące o medale i Puchar. W meczu o III miejsce drużyna Cukrowni Dobrzelin, wsparta żywiołowym dopingiem miejscowych kibiców w znakomity sposób postawiła się Cukrowni Glinojeck i sięgnęła po brązowe medale Turnieju. W finale, rozpędzony zespół Cukrowni Kluczewo zrobił to co do niego należało i pokonał ambitnie walczącą drużynę Centrali KSC S.A. 3:1. Nagrody indywidualne: Najlepszy zawodnik Przemysław Michalski (Centrala KSC S.A.), Najlepszy strzelec Tomasz Królak (Cukrownia Kluczewo), Najlepszy bramkarz Mirosław Tobolski (Cukrownia Glinojeck), Najbardziej Waleczny Zawodnik Ziemowit Jóźwiak (Cukrownia Dobrzelin) nagroda od Redakcji Kwartalnika "Polski Cukier". Uroczystego wręczenia nagród dokonali: Paweł Piotrowski Prezes Zarządu KSC S.A., Krzysztof Kowa Członek Zarządu KSC S.A., Tomasz Olenderek Członek Zarządu KSC S.A., Jerzy Sakwiński Przewodniczący Federacji Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego w Polsce, Marek Giżyński Dyrektor Oddziału KSC S.A. Cukrownia Dobrzelin, Krystyna Matusiak Członek Rady Nadzorczej KSC S.A. oraz Krzysztof Nykiel Prezes Zarządu Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Dobrzelinie. Turniej Tenisowy W dniach maja br. w Opalenicy w Wielkopolsce odbył się XIII Ogólnopolski Turniej Tenisa Ziemnego Cukrowników. W tym roku w Turnieju udział wzięło łącznie 16 zawodników. Piękna pogoda i doskonała infrastruktura pozwoliły zawodnikom skupić się wyłącznie na grze. Zwycięzcą tegorocznych zawodów tenisowych po raz kolejny okazał się Jacek Szamlewski z Cukrowni Nakło. W finale pokonał on Czesława Muszyńskiego, również z Cukrowni Nakło. Zwycięsko z meczu o III miejsce wyszedł Robert Terlecki z Cukrowni Krasnystaw, który w pokonanym polu zostawił Gerarda Nycza z Centrali KSC S.A. W deblu najlepszą parą okazali się: Tomasz Gniot (Cukrownia Nakło) oraz Robert Terlecki (Cukrownia Krasnystaw). Na II miejscu uplasowali się Mirosław Domagała oraz Jacek Czajkowski (obaj Cukrownia Malbork), a brązowe medale wywalczyli Gerard Nycz oraz Jacek Skotarek (obaj Centrala KSC S.A.). W uroczystości wręczenia nagród wzięli udział m.in. Członkowie Zarządu KSC S.A. Janusz Stachowiak oraz Tomasz Olenderek, a także Przewodniczący Federacji Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego w Polsce Jerzy Sakwiński. Bieg Cukrowniczy 24 kwietnia br. w Werbkowicach odbył się XXII Ogólnopolski Cukrowniczy Bieg Uliczny. Biegi zostały zorganizowane w różnych kategoriach wiekowych - dla przedszkolaków, dzieci i młodzieży szkolnej, osób dorosłych, niepełnosprawnych, Pracowników Cukrowni i Plantatorów buraka cukrowego, Samorządowców, Prezesów, Dyrektorów Firm, Nauczycieli, Służb Mundurowych. W sumie biegi ukończyło 231 uczestników. Wyniki: 1200 m Kobiet Pracowników cukrowni i Kobiet Plantatorów buraka cukrowego: 1. Magda Litwiniuk 2. Joanna Wilgos 3. Teresa Byra 1500 m Mężczyzn Pracowników Cukrowni: 1. Łukasz Juszczuk 2. Marcin Szałata 3. Marek Bieńkowski 1500 m Mężczyzn Plantatorów buraka cukrowego: 1. Robert Sznura 2. Andrzej Samulak 3. Krzysztof Danielak Bieg Główny kobiet: 1. Olesia Didovodiuk 2. Julia Ignatowa 3. Valentina Poltavska Bieg Główny mężczyzn: 1. Sergii Okseniuk 2. Pavlo Stepanienko 3. Andrij Goliney Redakcja kwartalnika Polski Cukier postanowiła przyznać nagrodę dla najbardziej wytrwałego zawodnika biegów, która trafiła w ręce Pana Roberta Pawłowicza. Pan Robert od 27 lat biegając o kulach, regularnie uczestniczy w imprezach biegowych w całej Polsce. Walcząc z chorobą walczy również o wynik sportowy. Redakcja Kwartalnika "Polski Cukier" ufundowała nagrody dla Najbardziej Walecznych Zawodników Turniejów POLSKI CUKIER 20(25)/16 37

38 PO GODZINACH Rozwiązanie konkursu z poprzedniego numeru Kwartalnika "Polski Cukier" Na zdjęciu Panie Ewa i Laura Reszka rodzina plantatorska z Kraśniewa koło Malborka, która wygrała konkurs zorganizowany w poprzednim numerze Kwartalnika. Jak się dowiedzieliśmy, Panie spędziły niezapomniany weekend w mieście Toruniu. Zakwaterowanie i szereg atrakcji zapewnił Hotel Olender. Ponadto spośród pozostałych prac konkursowych, wybrano 10 najlepszych, których autorzy otrzymają książki kucharskie Słodkie Cztery Pory Roku. Są to: Anna Mrówczyńska (Rzepowo), Anna Przesławska (Kujawki), Bożena Żukowska (Tyszowce), Marek Kasprzak (Kruszwica), Dorota Stachura (Łęczna), Izabela i Marek Nowakowscy (Janowo), Patrycja Piotrowska (Masłowo), Paulina Borkowska (Dryszczów), Wiktoria Płoszaj (Zagorzyce), Kamila Walczak (Babin). Zwycięzcom gratulujemy! Ogłaszamy Wakacyjny Konkurs! Czekamy na pocztówki z wakacji od naszych Czytelników! Pocztówki wykonane własnoręcznie nagrodzimy nagrodami specjalnymi! Pocztówki przesyłajcie na adres: Redakcja Kwartalnika. Adres na dole strony. Tylko pocztówki wraz z dokładnymi, czytelnymi danymi osobowymi, aktualnym adresem i numerem telefonu wezmą udział w losowaniu atrakcyjnych nagród! Serdecznie zapraszamy! Życzymy radosnych, bezpiecznych podróży oaz niezapomnianych wakacyjnych wrażeń! Konkurs wiedzy o Krajowej Spółce Cukrowej S.A. Drodzy Czytelnicy! Zapraszamy do udziału w naszym konkursie, który organizujemy z okazji największego święta Krajowej Spółki Cukrowej S.A. z okazji Dnia Pola Wystarczy odpowiedzieć na kilka pytań, wyciąć kupon konkursowy i przesłać na adres Redakcji Kwartalnika. (adres na dole strony). Prawidłowe odpowiedzi wezmą udział w losowaniu bardzo atrakcyjnych nagród! Na kupony czekamy do 31 lipca 2016 r. Konkurs wiedzy o Krajowej Spółce Cukrowej S.A. Siedziba Krajowej Spółki Cukrowej S.A. mieści się: w Warszawie w Poznaniu w Toruniu Krajowa Spółka Cukrowa S.A. powstała w roku: Jedną ze spółek zależnych Krajowej Spółki Cukrowej S.A. jest: Przedsiębiorstwo Zbożowo-Młynarskie "PZZ" w Stoisławiu S.A. Fabryka Cukierków Krówka Przedsiębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego Bronisław Spółka z o.o. Dzień Pola KSC S.A. w 2015 roku odbył się 11 czerwca na terenie kontraktacyjnym Oddziału: Cukrownia Kruszwica Cukrownia Nakło Cukrownia Werbkowice W ilu Oddziałach w Polsce Krajowa Spółka Cukrowa S.A. produkuje cukier? Wstaw znak w kratce przy prawidłowej odpowiedzi Redakcja Kwartalnika Polski Cukier Krajowa Spółka Cukrowa S.A., ul. Kraszewskiego 40, Toruń 38

39 PO GODZINACH Polski Cukier daje początek polskim wypiekom Odlotowe ptasie mleczko Biszkopt: 4 jajka 1 szklanka ma ki pszennej marki Młyny Stoisław 1 łyz ka ma ki ziemniaczanej marki Trzemeszno 1 szklanka cukru marki Polski Cukier 2 łyz eczki proszku do pieczenia Pianka: 2 galaretki np. pomaran czowe 0,5 l s mietanki 30% 2 łyz eczki cukru waniliowego Wierzch: 500 g s wiez ych polskich truskawek 2 galaterki truskawkowe Przygotowanie: Krok 1 biszkopt to podstawa! Białka ubijamy z odrobina soli na sztywno. Następnie dodajemy cukier i po jednym z o łtku, miksuja c cały czas na wolnych obrotach. Powoli dodajemy ma kę pszenna, ma kę ziemniaczana i proszek do pieczenia. Wymieszac drewniana łyz ka. Wymieszane ciasto przelac do tortownicy wyłoz onej papierem do pieczenia. Piec około 30 minut w piekarniku nagrzanym do 180 stopni. Studzic w piekarniku, by unikna c nagłej zmiany temperatury. Po wyjęciu z piekarnika zdja c brzeg tortownicy. Usuna c papier i ponownie zapia c brzeg tortownicy, pozostawiaja c w niej biszkopt. Krok 2 bijemy pianę. 2 galaretki rozpus cic w 1,5 szklanki wrza tku. Po rozpuszczeniu dolac 0,5 szklanki wody i odłoz yc do schłodzenia. S mietanke ubic do odpowiedniej konsystencji z cukrem waniliowym i wlac chłodną, te z ejącą galaretke. Naste pnie zmiksowac. Pianke wyłoz yc na biszkopt i ponownie odstawic do lodo wki. Krok 3 owocowe wykończenie. Kolejne 2 galaretki rozpus cic w 1,5 szklanki wrzątku. Po rozpuszczeniu dolac 0,5 szklanki wody i odłoz yc do schłodzenia. Wystudzoną i lekko te z ejącą galaretke wylac na wierzch ciasta. Odstawic do lodo wki na ok. 15 minut. Po tym czasie zanuz yc w niej kawałki truskawek i odstawic do lodo wki na 2 godziny. Słodka wskazówka: Doskonałym akcentem dekoracyjnym be dzie przyozdobienie zatopionych w galaretce truskawek listkami s wiez ej mie ty. POLSKI CUKIER 20(25)/16 39

40 MARIBO Odmiany buraków cukrowych dla plantatorów i cukrowni Odmiany o wszechstronnej tolerancji na najgroźniejsze patogeny buraka Odmiany idealne dla INTEGROWANEJ OCHRONY ROŚLIN Nowość! Maribo Seed International ApS poland@mariboseed.com