ISTOTA I PROCEDURY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM DOSTAW WODY. Prof. zw. dr hab.inż. Janusz Rak HYDROINTEGRACJE 2015

Transkrypt

1 ISTOTA I PROCEDURY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM DOSTAW WODY Prof. zw. dr hab.inż. Janusz Rak HYDROINTEGRACJE 2015

2 Ryzyko Jak często? Co złego może się wydarzyć? Zdarzenie niepożądane Jakie mogą być skutki?

3 MONITORING ELIMINACJA RYZYKA CZYSTA SMACZNA ZDROWA WODA BEZPIECZEŃSTWO ŁAGODZENIE RYZYKA TRANSFER RYZYKA TOLEROWANIE RYZYKA NIEZAWODNOŚĆ ILOŚĆ JAKOŚĆ CIŚNIENIE CIĄGŁOŚĆ DOSTAWY SERWIS SYSTEM ZAOPATRZENIA W WODĘ

4 Bezpieczeństwo Remonty Walory Monitoring Gwarancja Cena Ryzyko Serwis Zdrowotne

5 Teoria niezawodności Transfer wiedzy Adaptacje innowacyjne Praktyczne metody oceny niezawodności bezpieczeństwa ryzyka i gwarancji I bezpieczeństwa systemów

6 a) b) c) ZNB ZNB ZNB Potencjał niebezpieczeństwa Potencjał niebezpieczeństwa Potencjał niebezpieczeństwa Awaria

7 CECHY SYTUACJI RYZYKOWNEJ Człowiek ocenia ryzyko na podstawie znajomości działania zagrożenia, jego zasięgu oraz mechanizmów powstawania straty. Znane zagrożenia z reguły są oceniane jako mniejsze od zagrożeń nierozpoznanych. Postępowanie w sytuacji ryzyka zależy od: oceny własnych możliwości w zakresie radzenia sobie ze zdarzeniami obarczonymi ryzykiem, oceny cech ryzyka w zakresie możliwych korzyści i strat, jakie towarzyszą podjęciu ryzyka.

8 OPISOWA OCENA RYZYKA SKUTKI MAŁE ŚREDNIE DUŻE PRAWDOPODOBIEŃSTWO MAŁE B.MAŁE MAŁE ŚREDNIE ŚREDNIE MAŁE ŚREDNIE DUŻE DUŻE ŚREDNIE DUŻE B.DUŻE

9 Trzy obszary okoliczności i przyczyn powstania awarii SZW w układzie T-Cz-Ś (obiekt technicznyczłowiek-środowisko) T TCz TCzŚ Cz TŚ CzŚ Ś

10 Prawdopodobieństwo zdarzenia awaryjnego z udziałem T-Cz-Ś wynosi: P(T-Cz-Ś) = P(T). P(Cz). P(Ś) (1) Prawdopodobieństwo zdarzenia awaryjnego z udziałem T-Cz w układzie T-Cz-Ś wynosi: P(T-Cz) = P(T). P(Cz) - P(T). P(Cz). P(Ś) (2) Prawdopodobieństwo zdarzenia awaryjnego z udziałem Cz-Ś w układzie T-Cz-Ś wynosi: P(Cz-Ś) = P(Cz). P(Ś) - P(T). P(Cz). P(Ś) (3) Prawdopodobieństwo zdarzenia awaryjnego z udziałem T-Ś w układzie T-Cz-Ś wynosi: P(T-Ś) = P(T). P(Ś) P(T). P(Cz). P(Ś) (4)

11 Zejście śmiertelne Poważne zatrucia Dolegliwości gastryczne Tylko straty ekonomiczne -brak lub zła jakość wody Poważne awarie Zdarzenia awaryjne bez następstw Niebezpieczne sytuacje Anomalie i incydenty Normalna eksploatacja

12 KONSUMENT WODY A B C D E F G H Rys. Elementy systemu multibariera A system późnego ostrzegania o skażonej wodzie do spożycia w systemie dystrybucji (komunikaty przez masmedia, ogłaszanie przez megafony z poruszającego się samochodu itp.), B system późnego ostrzegania monitoring jakości wody uzdatnionej w StUzW, C monitoring wody surowej na ujęciu, D przepływowy zbiornik zapasowy wody surowej, E intensyfikacja procesów uzdatniania wody i włączenie technologii alternatywnych, F objętości asekuracyjne wody czystej w zbiornikach wodociągowych, system wczesnego ostrzegania monitorowanie wody surowej poprzez stację osłonowo-ostrzegawczą, H - dostarczanie wody z alternatywnych źródeł zaopatrzenia.

13 Ryzyko nieakceptowalne Ryzyko kontrolowane Ryzyko tolerowane P O Z I O M R Y Z Y K A S K A L A O D P O W I E D Z I A L N O Ś C I Odpowiedzialność karna Odpowiedzialność cywilna Odpowiedzialność służbowa Brak odpowiedzialności ILUSTRACJA MOŻLIWOŚCI WYSTĘPOWANIA DANYCH POZIOMÓW RYZYKA

14 SCHEMAT ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W SZZW MONITOROWANIE ADMINISTROWANIE SYSTEM ZARZADZANIA RYZYKIEM FINANSOWANIE RYZYKA STEROWANIE ANALIZA RYZYKA PODEJMOWANIE DECYZJI

15 TRÓJPOZIOMOWE BEZPIECZEŃSTWO SZZW Zapobieganie Ochrona przed RZA Przeciwdzialanie RZA

16 Stan SZW Zadziałanie operatora Efekt Bardzo dobry Usunięcie zagrożenia = eliminacja Pojawienie się wody o jakości zagrażającej zdrowiu lub życiu konsumenta Usunięcie konsumenta ze strefy zagrożenia = ewakuacja Odgrodzenie zagrożenia = izolacja Zadowalający Dobry Indywidualna ochrona konsumenta (np. korzystanie z wody w pojemnikach) Dość dobry

17 PIĘCIOPARAMETRYCZNA MATRYCA SZACOWANIA RYZYKA określenie liczby mieszkańców korzystających z wodociągu, wyznaczenie reprezentatywnych zdarzeń awaryjnych i określenie dla nich scenariuszy rozwoju, celem oszacowania strat, określenie prawdopodobieństwa występowania zdarzeń niepożądanych, określenie czasu ekspozycji korzystania z wodociągu w ciągu roku, wyznaczenie poziomów ryzyka z podziałem na tolerowane, kontrolowane i nieakceptowane.

18 P S N E r O P waga punktowa związana z prawdopodobieństwem wystąpienia danego reprezentatywnego zdarzenia niepożądanego, S waga punktowa związana z wielkością strat, N waga punktowa związana z zagrożoną liczbą mieszkańców, O waga punktowa związana z ochroną SZW przed nadzwyczajnymi zagrożeniami (bariery ochronne) E waga punktowa związana z ekspozycja na zagrożenie.

19 Każdorazowo dla parametrów P, S, N, O i E przypisuje się poziom wielkości za pomocą następującej skali punktowej: niski L = 1 średni M = 2 wysoki H = 3 W ten sposób otrzymano punktową skalę miar ryzyka w postaci liczbowej w przedziale : [0,33 81]

20 Kategoria ryzyka Skala punktowa Tolerowane 0,33 r 6,0 Kontrolowane 8,0 r 18,0 Nieakceptowane 24 r 81

21 sposób komunikowania się ze społeczeństwem: powiadomienie społeczeństwa w lokalnych środkach masowego przekazu o istniejącym zagrożeniu, w tym możliwość użycia objazdowej aparatury nagłaśniającej nadającej bieżące komunikaty, sprawna łączność całodobowa z przedsiębiorstwem wodociągowym, gdzie mieszkańcy mogliby wyrażać swoje opinie o jakości wody, komunikaty o zagrożeniu w mediach elektronicznych powinny podawać osoby zaufania publicznego, przedstawiciele firmy wodociągowej powinni ograniczyć się do informacji o podjętych środkach zaradczych,

22 alternatywne sposoby zaopatrzenia w wodę: dostęp do niezależnych studni publicznych, podanie miejsc i godzin dostawy wody z beczkowozów, zwiększenie dostaw wód mineralnych do sieci sklepowych, sposoby usunięcia skażonej wody z podsystemu dystrybucji: płukanie sieci przez hydranty, wyznaczenie daty i godziny, w której mieszkańcy dokonaliby spuszczenia wody z instalacji wewnętrznych i przyłączy domowych.

23 Koszty C + C 1 2 C min C 2 C 1 r optimum Ryzyko Kontrolowane Tolerowane Nieakceptowalne

24 Zarządzanie ryzykiem Tak Nie Zdarzenie niepożądane Zdarzenie niepożądane Tak Nie Tak Nie Poniesienie kosztów C i C 1 2 Poniesienie kosztów C brak kosztów C 1 2 Ograniczone koszty C 1, bardzo duże koszty C 2 Ograniczone koszty C, brak kosztów C 1 2 Ograniczona strata Względny zysk Bardzo duża strata Zysk

25 PODSUMOWANIE Ryzyko jest nową kategorią oceny jakości usług świadczonych przez firmy wodociągowe i należy go identyfikować z bezpieczeństwem funkcjonowania SZZW. Zarządzanie ryzykiem należy traktować jako proces związany nierozłącznie z zarządzaniem całą firmą wodociągową poprzez planowanie metod reagowania na ryzyko. Identyfikacja ryzyka polega na wyborze reprezentatywnych zdarzeń awaryjnych mogących wystąpić podczas eksploatacji SZZW. Ocena ryzyka to proces jego jakościowo-ilościowej analizy za pomocą adekwatnych do danego rodzaju ryzyka metod.

26 PODSUMOWANIE cd. Klasyfikacja ryzyka to ustalenie jego poziomów w skali trójstopniowej tolerowane, kontrolowane i nieakceptowalne. Kontrola i redukcja ryzyka to wdrożenie procedur pozwalających na jego zmniejszenie, a także rejestracja i ocena rezultatów wprowadzenia ich w życie. Metoda drzewa zdarzeń jest efektem antycypacji możliwych scenariuszy związanych z pojawieniem się inicjującego zdarzenia niepożądanego (indukcyjne myślenie wyprzedzające). Metoda drzewa niezdatności jest efektem myślenia wstecz i polega po zdefiniowaniu szczytowego zdarzenia awaryjnego na wyznaczeniu sekwencji zdarzeń za pomocą bramek AND oraz OR, co prowadzi do określenia podstawowych zdarzeń niepożądanych, które leżą u podstaw zdarzenia szczytowego.

27 Modlitwa Św. Tomasza z Akwinu Boże, daj mi siłę, abym mógł zmieniać to, co należy poprawić, Boże, daj mi pokorę, abym nie zmieniał tego, co jest niemożliwe, Boże, daj mi mądrość, abym umiał rozróżnić jedno od drugiego.

28 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ