Strategie wdrożeniowe i strategie produktowe: scenariusze, macierze, ryzyka dla specjalizacji biotechnologia

Transkrypt

1 Strategie wdrożeniowe i strategie produktowe: scenariusze, macierze, ryzyka dla specjalizacji biotechnologia Zbigniew Krzewiński Poznań, 6 czerwca 2017 r.

2 Plan sesji coachingowej Różnorodność ścieżek i scenariuszy wdrożeniowych w praktyce metodyka i obszary strategiczne Mapa drogowa (Road Map) oraz kolejne kroki w ramach danego scenariusza wybór strategicznych celów Estymacja ryzyka w biotechnologii określenie głównych obszarów i kwantyfikacja Podział korzyści z komercjalizacji, asysta akceleracyjna i wdrożeniowa obowiązki Twórców

3 Wdrożenie perspektywa nauki Nabycie praw do technologii komercjalizacja sensu stricto Wdrożenie jest efektem komercjalizacji, ale nie musi być z nią związane można nabyć technologię, a jej nie wdrożyć Końcowy etap prac badawczo-rozwojowych Wymaga współpracy z przemysłem (biznesem) Niezbędne jest dokładne określenie niezbędnych warunków do skutecznego wdrożenia Bardzo istotne jest określenie głównych celów (strategia) oraz harmonogramu wdrożeniowego i optymalizacji tego procesu Niezbędny jest merytoryczny nadzór nad wdrożeniem

4 Próba formalizowania procesu Ocena parametryczna każdego etapu Aplikacja wyników badań Komercjalizacja wyników badań Wdrożenie nowej technologii Sprzedaż produktów na bazie wdrożenia Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 grudnia 2016 r. w sprawie przyznawania kategorii naukowej jednostkom naukowym i uczelniom, w których zgodnie z ich statutami nie wyodrębniono podstawowych jednostek organizacyjnych (Dz.U. z 2016 roku poz. 2154)

5 Ekonomika wdrożenia (perspektywa biznesu) Wdrożenie = Komercjalizacja Fot: freeimages.com

6 Główne obszary związane z wdrożeniem Zarządzanie i możliwe ścieżki komercjalizacji Obszary strategii wdrożeniowych Docelowa konstrukcja produktu gotowego Docelowy model biznesowy na rynku Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań firmy CoWinners Biotechnologia biała Biotechnologia zielona Biotechnologia czerwona Biotechnologia niebieska

7 Komentarz dylematy dotyczące zarządzania Biała biotechnologia (ang. white biotechnology) to biotechnologia zajmująca się wykorzystaniem systemów biologicznych w przemyśle i ochronie środowiska. Opiera się na bioprocesach i biokatalizie Wykorzystanie mikroorganizmów i enzymów z nich pochodzących w celu uzyskania leków, chemikaliów, materiałów polimerowych i innych substancji Sprzyjanie ekologii i ochronie środowiska poprzez mniej kosztowne zużycie surowców, wykorzystanie odpadów i bezpieczne procesy dla środowiska (np. biogazownie) Biotechnologia biała Źródło: Opracowanie własne na podstawie

8 Komentarz dylematy dotyczące zarządzania Biotechnologia czerwona (ang. red biotechnology) Biotechnologia jest wykorzystywana głównie w medycynie, głównie dzięki biologii molekularnej. czerwona Badaniu poddawane są fragmenty genomu mające wpływ na chorobę Biofarmaceutyki wytwarzane za pomocą rekombinowanych bakterii E. coli czy drożdży S. cerevisiae Przykładów jest wiele m.in. Insuliny wytwarzane przy pomocy zrekombinowanych organizmów Źródło: Opracowanie własne na podstawie

9 Komentarz dylematy dotyczące zarządzania (ang. green biotechnology), nazywana też agrobiotechnologią, zajmuje się aspektami związanymi z rolnictwem, rozwiązaniami stosowanymi w celach spożywczych i niespożywczych. Biotechnologia zielona Rośliny: soja, bawełna, rzepak i kukurydza odporność na herbicydy 80% posiada gen lub geny odporności na działanie herbicydów 12% gen odporności na gąsienice Lepidoptera, o symbolu Bt (Bacillus thuringiensis) 8% oba geny, przyszłość: odporność na wirusy i jakość plonu GMO a MUTAGENY Źródło: A. Anioł, S. Pruszyński, D. Twardowski: Biotechnologia zielona: korzyści i obawy; Polska Federacja Biotechnologii

10 Komentarz dylematy dotyczące zarządzania Biotechnologia Biotechnologia niebieska się szeroko rozumianą problematyką biotechnologii wód tj. jezior, rzek, niebieska mórz i oceanów Dotyczy wykorzystania mikroorganizmów np. w procesie oczyszczania zbiorników wodnych Badanie osadów dennych, fosfor i zakwit sinicowy Różnorodność form np. naturalne algistatyki (np. baloty ze słomy jęczmiennej) Źródło: Wywiad z prof. Ryszardem Wiśniewskim dostępny na:

11 Proces tworzenia scenariuszy wdrożeniowych Główne dylematy Wybór najważniejszych problemów Zarządzanie i możliwe ścieżki komercjalizacji Najbardziej prawdopodobne scenariusze Konstruowanie macierzy Docelowa konstrukcja produktu gotowego Mapa drogowa Docelowy model biznesowy na rynku Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CoWinners

12 Główne dylematy przykłady Duża skala Mała skala Zarządzanie i możliwe ścieżki komercjalizacji Wysoka czystość Średnia czystości Inwestor branżowy Inwestor finansowy Wkład finansowy Wkład rzeczowy Bariera wejścia Brak bariery wejścia Monopol prawny Brak monopolu Fot: freeimages.com

13 Komentarz dylematy dotyczące zarządzania Skalowalność rozwiązań biotechnologicznych to jedna z najważniejszych kwestii w biotechnologii rozwiązanie przetestowane w skali laboratoryjnej nie musi działać w skali przemysłowej sprawdzenie skali z reguły w praktyce zawęża ścieżkę komercjalizacji W niektórych procesach znaczenie ma również czystość - chodzi o zanieczyszczenia w procesie Kluczową kwestią może być również pozyskanie inwestora oraz sposób wniesienia wkładu Oczywista wydaje się również diagnoza barier (wejścia i rozwoju) oraz posiadanie silnego monopolu prawnego

14 Główne dylematy przykłady Budowa instalacji Wykorzystanie istniejącej Docelowa konstrukcja produktu gotowego Tylko algorytm i software Software + hardware Urządzenia diagnostyczne Urządzenia produkcyjne Produkt samodzielny Produkt zintegrowany Produkt fizyczny Usługa Zweryfikowany prototyp Brak weryfikacji Fot: freeimages.com

15 Komentarz dylematy dotyczące produktu Kluczową kwestią we wdrożeniu jest posiadanie odpowiedniej aparatury/linii produkcyjnej potrzeba każdej dodatkowej inwestycji aparaturowej utrudnia wdrożenie Z tym powiązana jest posiadanego dobra intelektualnego oraz problem powiązania algorytmu (receptury), automatyzacji związanej z oprogramowaniem i wykorzystaniem sprzętu (firmware) Ważne jest określenie roli urządzeń (diagnostyka-produkcja) Kluczową kwestią jest odpowiedź na pytanie o zakres usługi/produktu powiązanie z modelem biznesowym, podobnie jak dylemat produkt-usługa Im bardziej skomplikowany prototyp tym ważniejsza kwestia jego praktycznej weryfikacji

16 Główne dylematy przykłady Opłata jednorazowa Abonament Docelowy model biznesowy na rynku Sprzedaż systemu Sprzedaż usługi Część bezpłatna Brak części bezpłatnej Ko-kreacja produktu Brak kokreacji Success fee w dystrybucji Pośrednie programy motywacyjne Dedykowane Kompleksowe Fot: freeimages.com

17 Uzupełnienie modelu biznesowego Konwergencja usług zaspokojenie określonej potrzeby, wartości zamiast gromadzenia własnych zasobów Outsorcing w praktyce obszary, w których jest najbardziej efektywny Projektowanie usługi zarządzanie percepcją i procesem jej świadczenia (ścieżka klienta)

18 Uzupełnienie modelu biznesowego Ścieżka klienta Percepcja nowych usług Wpływ na rzeczywiste postrzeganie usługi Proces świadczenia usługi Ścieżka klienta Wrażenia po wykonaniu usługi Feedback Źródło: Opracowanie własne na podstawie:

19 Komentarz dylematy dot. modelu biznesowego Dotyczy to zarówno sposobu płatności i realizacji przychodu dotyczącego produktu gotowego (opłata jednorazowa czy abonament oraz model freemium), jak i zaangażowania uczestników w tworzenie produktu Powiązany z produktem jest przedmiot sprzedaży wyrób fizyczny czy usługa (lub potrzeba do zaspokojenia) czy kompleksowość dostarczanych wartości Ważny może być również sposób dystrybucji np. czy cena obejmuje wszystkie koszty dystrybucji?

20 Wybór głównych dylematów - problemów Istotą w budowaniu strategii jest wybór głównych (najlepiej par) dylematów Wybór oparty jest o wieloźródłowe badania jakościowe Operacyjnie to może być ranking lub nadanie subiektywnych wag przez osoby badane Część ze wskazanych dylematów stanowić będą uzasadnione hipotezy Wybrane pary we wszystkich trzech obszarach stanowić będą bazę do tworzenia scenariuszy

21 Ćwiczenie Wypisanie wszystkich możliwych problemów, które tworzą alternatywne możliwości wyboru Podział wypisanych problemów na określone obszary związane z zarządzaniem, produktem oraz modelem biznesowym Próba rankingu lub nadania wag poszczególnym problemom

22 Główne problemy przykłady Inwestor branżowy Wkład finansowy Inwestor finansowy Wkład rzeczowy Zarządzanie i możliwe ścieżki komercjalizacji Produkt samodzielny Budowa instalacji Produkt zintegrowany Wykorzystanie istniejącej Docelowa konstrukcja produktu gotowego Opłata jednorazowa Opłata okresowa Docelowy model biznesowy na rynku Dedykowane Kompleksowe Fot: freeimages.com

23 Konstrukcja macierzy- zarządzanie Duża skala Inwestor branżowy Duża skala Inwestor finansowy Duża skala Macierz zarządcza Mała skala Inwestor branżowy Mała skala Inwestor finansowy Mała skala Inwestor branżowy Inwestor finansowy

24 Konwergencja ścieżek komercjalizacji Powiązanie komercjalizacji bezpośredniej i pośredniej w praktyce Umowy opcyjne towarzyszące tworzeniu spółki warranty dla spółki akcyjnej (papier wartościowy) lub zobowiązanie umowne dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Przy zaawansowanych rozwiązaniach - umowy wielostronne: Twórcy, uczelnia (CTT), inwestorzy oraz (jeżeli jest) spółka celowa Współpraca przy badaniach zleconych i dysertacjach przemysłowych (doktoraty wdrożeniowe)

25 Konstrukcja macierzy- produkt gotowy Produkt samodzielny Budowa nowej instalacji Produkt samodzielny Wykorzystanie istniejącej instalacji Produkt samodzielny Macierz produktowa Produkt zintegrowany Budowa nowej instalacji Produkt zintegrowany Wykorzystanie istniejącej instalacji Produkt zintegrowany Budowa nowej instalacji Wykorzystanie istniejącej instalacji

26 Konstrukcja macierzy - model biznesowy Rozwiązanie dedykowane Opłata jednorazowa Rozwiązanie dedykowane Opłata okresowa Rozwiązanie dedykowane Macierz modelu biznesowego Rozwiązanie kompleksowe Opłata jednorazowa Rozwiązanie kompleksowe Opłata okresowa Rozwiązanie kompleksowe Opłata jednorazowa Opłata okresowa

27 Najbardziej prawdopodobne scenariusze Budowa nowej instalacji Produkt samodzielny Macierz produktowa Wykorzystanie istniejącej instalacji Produkt samodzielny Ile jest możliwych scenariuszy? Budowa nowej instalacji Wykorzystanie istniejącej instalacji Produkt zintegrowany Produkt zintegrowany Inwestor branżowy Duża skala Inwestor finansowy Duża skala Opłata jednorazowa Rozwiązanie dedykowane Opłata okresowa Rozwiązanie dedykowane Macierz zarządcza Macierz modelu biznesowego Inwestor branżowy Mała skala Inwestor finansowy Mała skala Opłata jednorazowa Rozwiązanie kompleksowe Opłata okresowa Rozwiązanie kompleksowe

28 Ćwiczenie Wybór głównych, powiązanych par dylematów określających dany obszar Przygotowanie macierzy dla każdego obszaru Wyznaczenie oczekiwanego (oczekiwanych) scenariuszy wdrożeniowych

29 Wybór drogi ROAD MAP Analiza wybranych scenariuszy Inwestor finansowy Mała skala Wykorzystanie istniejącej instalacji Produkt samodzielny Opłata okresowa Rozwiązanie dedykowane w oparciu o zdefiniowane cele

30 Główny cel i zasoby Główny cel Ograniczoność w czasie Charakterystyka (unikalność) projektu Każde wdrożenie komercjalizowanej technologii jest niepowtarzalne Niezbędne zasoby Organizowanie działań Ludzie

31 Harmonogram wdrożenia Kolejne etapy (kamienie milowe) S specific M measurable A achievable R realistic T time bound Główny cel Faza przedwdrożeniowa Sekwencja działań Koniec wdrożenia

32 Harmonogramy wdrożeniowe w praktyce Strategiczne Zarządzanie Projektem Inicjowanie projektu Zarządzanie zakresem etapu Zamykanie projektu Sterowanie etapem Zarządzanie efektami Źródło: Opracowanie własne na podstawie metodyki PRINCE2 (Projects in a Controlled Environment 2)

33 Harmonogramy wdrożeniowe - historia Harmonogram wykres planowanego przebiegu czynności w ciągu określonego czasu Karol Adamiecki ( ) duży wkład w naukę organizacji i zarządzania jako pierwszy opracował metodę chronometrażu (normatywu czasu na dane zadanie) Istota jego dorobku dotyczyła strat czasu w wyniku braku uzgodnienie poszczególnych etapów produkcji Adamiecki sformułował główne zadania organizatorskie, dotyczące harmonijnego doboru poszczególnych elementów procesu wytwórczego oraz zharmonizowania w czasie wszystkich elementów systemu Henry Gantt ( ) na przełomie wieków opracował system zadań i premii znany jako diagram Gantta

34 Schemat (diagram) Gantta Opracowanie algorytmu Weryfikacja algorytmu Projektowanie systemu Wykonanie systemu Testowanie wewnętrzne Poprawienie błędów Algorytm w biotechnologii musi zawierać niezbędne wahania parametrów Testowanie zewnętrzne Poprawki i testy

35 Ćwiczenie Opracowanie głównych zadań i niezbędnych zasobów do ich wykonania Określenie chronometrażu każdego zadania Przygotowanie diagramu Gantta

36 Zarządzanie ryzykiem we wdrożeniach Identyfikacja wszystkich możliwych ryzyk (analizy jakościowe) Grupowanie ryzyk (np. ryzyka techniczne, ryzyka związane z zarządzaniem, ryzyka zewnętrzne) Lista prawdopodobieństw (bardzo wysokie, wysokie, średnie, niskie) i skutków ryzyka: dodatkowy koszt, strata zasobów, zamknięcie projektu Stabilność przebiegu wdrożenia i ewentualne odchylenia od planu Monitoring wdrożenia pod kątem ryzyka

37 Optymalizacja ryzyka Potencjalne korzyści Opracowana Koncepcja Działająca Technologia Sprzedaż rynkowa Wartość technologii Szacowane ryzyko TRL 1-2 TRL 3-4 TRL 5-7 TRL 8-9 Czas i zainwestowany kapitał Źródło: Koncepcja Vinod a Khosli opracowane na podstawie danych firmy CoWinners Sp. z o.o.

38 Wartość technologii i elastyczność wycen Dobro intelektualne ma zawsze wartość kontekstową Jeżeli jesteśmy w stanie określić pełen kontekst czyli np. scenariusz lub scenariusze wdrożeniowy/e wówczas można zasymulować potencjalne przepływy finansowe (metoda dochodowa) wspomagane tzw. benchmarkami rynkowymi (metoda porównawcza lub rynkowa) oraz/lub symulacjami kosztów wytwarzania w ramach danego scenariusza Wycena powinna adresować ścieżkę komercjalizacji (scenariusz) i podawać zakres możliwej tolerancji wynikający np. ze przebiegu negocjacji.

39 Kluczowa część prac z punktu widzenia ryzyka Jakie prace rozwojowe należy wykonać? Level1 Level2 Level3 Level4 Level5 Level6 Level7 Level8 Level9 Podstawowe zasady zostały zaobserwowane i odnotowane Sformułowano koncepcję technologii i/lub jej zastosowanie Analityczne i eksperymentalne sprawdzenie krytycznych elementów koncepcji lub/i dokładna charakterystyka sposobu ich sprawdzenia Walidacja części lub/i makiety w środowisku laboratoryjnym Walidacja części lub/i makiety w warunkach zbliżonych do rzeczywistych Demonstracja systemu, modelu podsystemu lub prototypu w warunkach zbliżonych do rzeczywistych (na ziemi lub w przestrzeni) Demonstracja prototypu systemu w warunkach operacyjnych Rzeczywisty system ukończony i (lot) zakwalifikowany do testów naziemnych i w przestrzeni Rzeczywisty system (lot) potwierdzony poprzez udane działania w ramach misji Źródło: Opracowanie firmy CoWinners Sp. z o.o. na podstawie NASA, ESA, EC.

40 TLR 5 w Biotechnologii - przykłady Symulowane warunki operacyjne dotyczy to skali (np. wielkości reaktora) lub skalowalności (wówczas określa się skalę sprawdzoną i skalę hipotetyczną) oraz stabilności (czystości) procesu w tym wykonalność techniczna (warunki fizykochemiczne) Sprawdzenie stabilności procesu w warunkach zbliżonych do rzeczywistych pozwala również na ustalenie niezbędnych parametrów (i odchyleń) w całym procesie (literatura: wydajność szczepów) Szlaki metaboliczne optimum procesu Źródło: Opracowaniem własne na podstawie wywiadu z prof. Włodzimierzem Grajkiem

41 TRL 6 w biotechnologii - przykłady Demonstracja systemu pełne badanie wykonalności każdy element hodowli może być zmienną Analiza techniczno-ekonomiczna: prezentacja pełnego uzasadnienia dla zastosowania technologii w określonej skali Integracja całego procesu w warunkach operacyjnych lub zbliżonych Zweryfikowane kluczowe etapy procesu Źródło: Opracowaniem własne na podstawie wywiadu z prof. Włodzimierzem Grajkiem

42 TRL 7 w biotechnologii - przykłady Demonstracja w warunkach operacyjnych wymaga zapewnienia takich warunków np. w laboratorium kontrahenta Niezbędna jest odpowiednia umowa udostępniająca kluczowe fragmenty procesu z odpowiednią klauzulą NDA np. licencja próbna Ważna zwłaszcza w przypadku, kiedy ryzyko techniczne jest wysokie lub bardzo wysokie Istotą jest demonstracja zarządzania procesem w praktyce Źródło: Opracowaniem własne na podstawie wywiadu z prof. Włodzimierzem Grajkiem

43 Weryfikacja prototypu i powrót do laboratorium Level1 Level2 Level3 Prace rozwojowe Level4 Level5 Level6 Level7 Level8 Rozwój technologii Wizualizacja technologii Rozwój docelowego rozwiązania Level9 Źródło: Opracowanie firmy CoWinners Sp. z o.o. na podstawie NASA, ESA, EC.

44 Pozostałe elementy ryzyka Istota komercjalizacji bezpośredniej w biotechnologii wskazanie, które elementy opierają się na hipotezach, a które zostały praktycznie zweryfikowane Określenie potencjalnych prawdopodobieństw związanych i wykazanie ryzyka technicznego na podstawie rzeczywistych badań Stopniowalność weryfikacji również jako warunek niezbędny przy licencjach próbnych (lub opcjach na licencję) Źródło: Opracowaniem własne na podstawie wywiadu z prof. Włodzimierzem Grajkiem

45 Rozwój docelowego rozwiązania Przygotowanie zakresu i ogólnego harmonogramu prac wdrożeniowych Jeżeli to możliwe to warto również pokusić się o kosztorys niezbędnych prac rozwojowych Tak przygotowany materiał w formie skróconej (por. teaser inwestycyjny) powinien uwiarygodnić wdrażane rozwiązanie Istota: kompleksowe ujęcie wszystkich niezbędnych czynników

46 Asysta technologiczna i wdrożeniowa Sama komercjalizacja może często stanowić wstęp do kolejnych projektów, zleceń itp. Komercjalizacji towarzyszy know-how, które co do zasady również powinno być określone w umowie Umowa może zawierać również opcję dotyczącą dodatkowych usług tj. asysta wdrożeniowa, zwłaszcza jeżeli związane są z dodatkowymi badaniami lub pracami rozwojowymi (zwana również opieką autorską)

47 Podział korzyści Przy samej sprzedaży praw do dobra intelektualnego (w tym również licencji) wraz z towarzyszącym know-how Wysokość środków z komercjalizacji, jest ustalana na podstawie umów o przeniesienie lub udostępnienie wyników badań zawartych z podmiotami zewnętrznymi oraz Regulaminu zarządzania własnością intelektualną Środki z komercjalizacji (proporcjonalnie do jego udziału w wyniku) będą przekazywane na rachunek bankowy pracownika po uwzględnieniu kosztów bezpośrednio związanych z komercjalizacją. Pracownik wchodzący w skład zespołu badawczego ma prawo dochodzić od Uczelni przysługującej mu części udziału w środkach z komercjalizacji (na podstawie umowy lub stosunku pracy i Regulaminu) Źródło: Materiały CIiTT UP

48 TANDEM podziału korzyści - SpinOff STOSUNEK PRACY, UWŁASZCZENIE -25% KOSZTÓW Wypłata 25% środków z komercjalizacji Źródło: Art. 86d-g ustawy PoSW Fot.: freeimages.com

49 Podział środków w ramach uczelni 50% dla jednostek organizacyjnych Uczelni, z których pracownicy byli zaangażowani w stworzenie rezultatu Podział środków w ramach uczelni 30% do budżetu ogólnego Uczelni 20% na zasilenie Funduszu Innowacji i Transferu Technologii Uczelni Źródło: Materiały CIiTT UP

50 Niezbędne warunki do wdrożeń Przygotowanie dylematów, macierzy i scenariuszy wdrożeniowych Określenie mapy drogowej dla wybranych scenariuszy Wyznaczenie głównych ryzyk i metod zarządzania oraz zakresu dalszych prac np. wg modelu TRL Określenie niezbędnego know-how do komercjalizacji oraz zakresu dodatkowej asysty wdrożeniowej (opieki autorskiej)

51 Dziękuję za uwagę! Centrum Innowacji i Transferu Technologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu ul. Wojska Polskiego 52, Poznań tel. (0) tel inncom@up.poznan.pl www: ciitt.up.poznan.pl