Adam BARTNICKI, Izabela KALMAN PORADNIK TWÓRCY. dedykowany pracownikom Wojskowej Akademii Technicznej

Transkrypt

1 Adam BARTNICKI, Izabela KALMAN PORADNIK TWÓRCY dedykowany pracownikom Wojskowej Akademii Technicznej

2 Wydawca: Wojskowa Akademia Techniczna Druk: Redakcja Wydawnictw Wojskowej Akademii Technicznej Okładka: Sebastian Jurek, Dział Promocji WAT Warszawa, 2018

3 Spis treści: 1. Proces komercjalizacji dóbr intelektualnych w świetle współpracy nauki z biznesem Własność intelektualna Rodzaje własności intelektualnej Sposoby ochrony IP Okresy i koszty ochrony IP Korzyści z ochrony IP Procedura komercjalizacji Załączniki - dokumenty i wzory wniosków: 1. Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami pokrewnymi i prawami własności przemysłowej oraz zasad komercjalizacji Wniosek w sprawie zgłoszenia stworzenia dobra intelektualnego 61

4

5 Centrum Transferu Technologii Wojskowej Akademii Technicznej jest jednostką ds. zarządzania własnością intelektualną, transferu technologii i komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych. W zakresie działania CTT leży inicjowanie oraz koordynowanie przedsięwzięć mających na celu komercyjne wykorzystanie potencjału technicznego, wyników badań naukowych i prac rozwojowych oraz podnoszenie świadomości pracowników i studentów w obszarze zarządzania własnością intelektualną. Ważnym aspektem funkcjonowania CTT jest wspieranie jednostek organizacyjnych WAT w zakresie działalności wynalazczej, w tym także zawierania umów wdrożeniowych, licencyjnych i udostępniania know-how, sprzedaży lub nieodpłatnego przekazywania wyników badań i prac rozwojowych do gospodarki. Komercjalizacja wyników prac naukowo-badawczych to szereg działań zmierzających do przekształcenia nowoczesnych pomysłów lub wyników prac badawczo-rozwojowych w gotowe do wejścia na rynek innowacyjne technologie, procesy lub produkty. Najczęściej, przedmiotem upowszechniania wiedzy dla biznesu są zgłoszone do opatentowania lub chronione patentami wynalazki, bądź własne know-how. Kwalifikowanie wiedzy do ochrony, to proces poprzedzony wnikliwym audytem wiedzy posiadanej, polegający na wyborze rozwiązań podlegających ochronie na gruncie prawa autorskiego, wskazaniu rozwiązań do ochrony, jako wiedza know-how, a także dokonaniu wyboru rozwiązań i oznaczeń, mających podlegać ochronie w wyniku procedur przeprowadzonych przed Urzędem Patentowym. Wszystkich twórców Wojskowej Akademii Technicznej zapraszamy do współpracy z Centrum Transferu Technologii w procesie ochrony i komercjalizacji wytworzonych dóbr intelektualnych. Ze swej strony dołożymy wszelkich starań prowadzących do uproszczenia, a tym samym do usprawnienia procesu ochrony i komercjalizacji dóbr intelektualnych, skutkujących pełnym wykorzystaniem potencjału komercyjnego Wojskowej Akademii Technicznej. Dyrektor CTT płk dr inż. Adam Bartnicki

6 Proces komercjalizacji dóbr intelektualnych w świetle współpracy nauki z biznesem Wprowadzenie innowacyjnych technologii w procesach produkcyjnych zakładów i przedsiębiorstw jest jednym z najistotniejszych elementów warunkujących dynamiczny rozwój gospodarki narodowej. Wdrożenie założeń związanych z rozwojem gospodarczym zdeterminowane jest poprzez postanowienia zawarte w strategicznych dokumentach krajowych tj. Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju oraz Krajowym Programie Reform, a w kontekście strategii nauki i szkolnictwa wyższego - Strategii na rzecz doskonałości naukowej, nowoczesnego szkolnictwa wyższego, partnerstwa z biznesem i społecznej odpowiedzialności nauki, które wśród głównych obszarów koncentracji działań identyfikują oparcie trwałego wzrostu gospodarczego o zwiększenie innowacyjności między innymi poprzez współpracę nauki z biznesem. Działania te dotyczą w szczególności obszarów, które charakteryzują się największym wpływem na realizację założeń Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju w dobie budowania silnej pozycji Polski w realiach czwartej rewolucji przemysłowej. Narodowy System Innowacji rozumiany jako zbiór instytucji, które wspólnie bądź indywidualnie działają dla rozwoju i rozprzestrzeniania się nowych technologii tworzy strukturę umożliwiającą sprawne tworzenie, selekcjonowanie i dystrybucję innowacji. Inicjowanie i intensyfikacja współpracy pomiędzy poszczególnymi podmiotami NSI, przekłada się bezpośrednio na przyrost dynamiki procesów budujących krajowy potencjał innowacyjny. Stąd też wspieranie procesów innowacyjności i komercjalizacji wyników badań naukowych uczelni wyższych i ośrodków naukowo-badawczych, poprzez realizację kompleksowej ścieżki transferu technologii dla powstałych i powstających w tych jednostkach dóbr intelektualnych, wydaje się kluczowym wyzwaniem stojącym między innymi przed Centrami Transferu Technologii, wspierającymi działania twórców innowacyjnych technologii. Bezpośrednie stymulowanie aktywności naukowców w zakresie inicjowania współpracy z sektorem przedsiębiorstw przy jednoczesnym wyeliminowaniu barier związanych z brakiem zainteresowania środowiska akademickiego i brakiem zachęt ze strony pośredników takiej współpracy, wyeliminowaniu niedostatecznego poziomu wiedzy o możliwościach kooperacji i braku wyspecjalizowanego know-how w zakresie komercjalizacji, niedostatecznej instytucjonalizacji współpracy, a także braku środków finansowych, który przekłada się na brak efektywnych narzędzi do przeprowadzenia procesów transferu technologii jest kluczowym elementem skuteczności działań na płaszczyźnie efektywnej współpracy nauki z biznesem. 1

7 W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia procesów komercjalizacyjnych realizowanych w uczelniach wyższych i jednostkach naukowo-badawczych ze szczególnym uwzględnieniem barier występujących na linii porozumienia nauki z biznesem. Jednym z głównych elementów procesu transferu technologii realizowanego w Uczelniach Wyższych jest komercjalizacja (rys.1). Za komercjalizację, w tym przypadku uznaje się wszelkie działania implementujące dorobek naukowy (wiedzę), nowy produkt, metodę lub rozwiązanie na rynek, poprzez sprzedaż lub udostępnienie innym podmiotom (np. przedsiębiorcy) w celu uzyskania korzyści majątkowych. Dotyczy to zwłaszcza nowych produktów, technologii czy też rozwiązań organizacyjnych, które spowodują że coś, co ma potencjalną wartość i zdolność do przynoszenia zysku, zostaje sprzedane, wyprodukowane, udostępnione lub użytkowane w celu osiągnięcia zysku. Istotą komercjalizacji w Uczelni Wyższej jest przekazanie opracowanych wyników badań naukowych, prac rozwojowych lub gotowych projektów innowacji na zasadach transakcji rynkowych (rys. 2). TRANSFER TECHNOLOGII Realizacja badań naukowych lub prac Wdrożenie technologii Komercjalizacja Rys. 1. Schemat procesu transferu technologii [5] Wszelkie produkty powstające w Uczelni Wyższej, posiadające potencjał komercjalizacyjny nazywane dobrami intelektualnymi, podlegają procesowi komercjalizacji, którego schemat przedstawiono na rysunku 2. 2

8 DOBRA INTELEKTUALNE: - wynalazek, - wzór użytkowy, - wzór przemysłowy, - program matematyczny, - know-how, - znak towarowy, - baza danych itd. Przychód z komercjalizacji Ewentualna ochrona prawna dobra intelektualnego Marketing i licencjonowanie dobra intelektualnego Analiza możliwości komercjalizacyjnych Pomysł na wykorzystanie dobra intelektualnego ZYSK Rys. 2. Schemat procesu komercjalizacji Wprowadzanie na rynek nowych dóbr intelektualnych powstających w Uczelniach Wyższych odbywa się zwykle przez tworzone w ich strukturach Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości (AIP), Centra Transferu Technologii (CTT) i Spółki Celowe (S.C.). O ile pierwsze z nich wspierają działalność środowiska uczelnianego studentów i pracowników, będących przedsiębiorcami, o tyle CTT-y i Spółki Celowe realizują procesy komercjalizacji bezpośredniej i pośredniej przewidziane dla jednostek naukowych podlegających ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym, przy czym CTT-y odpowiadają za komercjalizację bezpośrednią, a spółki celowe za komercjalizację pośrednią [8]. Komercjalizacja bezpośrednia jest to sprzedaż wyników badań naukowych, prac rozwojowych lub know-how związanego z tymi wynikami albo oddawanie do używania tych wyników lub know-how, w szczególności na podstawie umowy licencyjnej, najmu lub dzierżawy [3]. Komercjalizacja pośrednia jest to obejmowanie lub nabywanie udziałów lub akcji w spółkach lub obejmowanie warrantów subskrypcyjnych uprawniających do zapisu lub objęcia akcji w spółkach, w celu wdrożenia lub przygotowania do wdrożenia wyników badań naukowych, prac rozwojowych lub know-how związanego z tymi wynikami [3]. Na rysunku 3 przedstawiono szczegółowy podział procesu komercjalizacji z uwzględnieniem podmiotów prawnych biorących udział w tym procesie. 3

9 Rys. 3. Podział procesu komercjalizacji Typowy schemat przebiegu procesu wyboru ścieżki komercjalizacji w Uczelni Wyższej przedstawiono na rys. 4. Rys. 4. Wybór ścieżki komercjalizacji [4] 4

10 Najczęściej stosowanymi rodzajami komercjalizacji występującymi w ramach działalności Uczelni Wyższych są [5,10]: 1. Licencjonowanie 2. Sprzedaż praw własności 3. Alians strategiczny 4. Joint venture 5. Założenie spółki spin-off/spin-out Licencjonowanie Warunki zawierania umów licencyjnych określa Ustawa Prawo Własności Przemysłowej oraz Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Licencjonowanie jest to upoważnienie osoby trzeciej do możliwości korzystania z praw własności w zamian za stosowne wynagrodzenie. Zarówno umowy licencyjne jak i umowa sprzedaży praw wymagają formy pisemnej. Zawierane umowy najczęściej dotyczą licencji: pełnej - w której zarówno licencjobiorca oraz licencjodawca ma prawo korzystania z dobra intelektualnego w takim samym zakresie, ograniczonej w której zakres wykorzystania licencji przez licencjobiorcę jest ściśle określony, wyłącznej nabywca jako jedyny otrzymuje prawa do wykorzystywania licencji na określonym terenie i określonym zakresie, niewyłącznej która może być udzielana wielu podmiotom gospodarczym jednocześnie, a także może być wykorzystywana przez uprawnionego do patentu. Zawarcie umowy licencyjnej niesie dwie podstawowe korzyści dla licencjodawcy. Pierwsza - finansowa - najczęściej w formie procentowego udziału w przychodach ze sprzedaży oraz (jeżeli to zostanie uwzględnione w zawartej umowie) opłata wstępna. Drugą korzyścią dla licencjodawcy jest możliwość kontroli kierunku prowadzenia prac nad dobrem intelektualnym. Wprowadzenie opłaty wstępnej daje również większe szanse na znalezienie inwestora, gdyż opłata wstępna jest znacznie niższa, a opłaty za zakup licencji występują po osiągnięciu przychodów z sprzedaży [5,8,10]. Sprzedaż praw własności Sprzedaż praw własności uznawana jest za najprostszą formę komercjalizacji i najczęściej dotyczy zakupu prawa ochronnego. W tym przypadku, w zależności od stopnia rozwoju transferowanej technologii oraz know-how kupującego, 5

11 istnieje możliwość wsparcia finansowego uczelni w procesie wdrażania technologii. Ta forma komercjalizacji może również opierać się o tzw. kamienie milowe, po osiągnięciu których dochodzi do uiszczenia opłaty zgodnie z zapisami zawartej umowy. W tym przypadku sprzedający przestaje ponosić dalsze nakłady na rozwój zbywanej technologii oraz traci możliwość kontroli nad kierunkiem i dalszym jej rozwojem. Przy sprzedaży praw własności sprzedający również osiąga jednorazowe korzyści finansowe, a tym samym pozbawia się dalszych udziałów i przychodów z późniejszych korzyści osiąganych przez nabywcę [5,8,10]. Alians strategiczny Kolejnym rodzajem komercjalizacji jest alians strategiczny polegający na zleceniu przez podmioty zewnętrzne (minimum dwa) w celu realizacji wspólnych prac badawczo- rozwojowych. Jest to bardzo rzadko występujący rodzaj komercjalizacji, gdyż na polskim rynku 90% przedsiębiorstw to przedsiębiorstwa małe i średnie często niezainteresowane wprowadzaniem innowacyjnych rozwiązań wspólnie z innymi kooperantami. Alians strategiczny pozwala na rozwinięcie długookresowej współpracy, przy której strony mogą wymienić się doświadczeniami obszarów swojej działalności, jednak wymaga znacznego zaangażowania finansowego podmiotów, a potencjalne zyski z tej komercjalizacji pojawią się znacznie później niż w przypadku zawierania umów licencyjnych [5,8,10]. Joint venture Kolejną formą komercjalizacji jest powołanie przedsięwzięcia tzw. joint venture, który utworzony przez dwa lub więcej niezależne przedsiębiorstwa realizuje określony projekt lub wspólny cel. Joint venture może stanowić również formę porozumienia, umowy zawartej pomiędzy twórcą (naukowcem) a firmą, w ramach której pracownik naukowy wnosi technologię w zamian za dostęp do rynku i wspólne partycypowanie w zyskach z przedsięwzięcia [5,8,10]. Spółki typu spin-off i spin-out. Uczelnie mogą również prowadzić proces komercjalizacji tworząc spółki typu spin-off lub spin-out. W związku z tym, iż spółka spin-off jest spółką zależną, konieczne do jej powołania jest stworzenie jednoosobowej spółki kapitałowej zwanej spółką celową (Art. 86a Prawo o Szkolnictwie Wyższym). Do spółki spinoff spółka celowa uczelni w ramach wkładu własnego wnosi dobro intelektualne lub inne osiągnięcia rozwojowe stając się jej udziałowcem. Uczelnia jako część udziałów do spin-off a może również wnieść infrastrukturę umożliwiającą rozwój technologii, jednakże przy takim aporcie wskazana jest wycena wkładu uczelni metodą rynkową. 6

12 Z drugiej strony udziałowcami w spin-offie stają się inwestorzy, którzy wnoszą do spółki kapitał. W tym przypadku, zgodnie z aktami prawnymi dotyczącymi praw własności Twórca technologii osiąga korzyści [5,6]. Ten rodzaj spółki pozwala zachować uczelni kontrolę nad decyzjami jakie zapadają w spółce, a będąc jednocześnie udziałowcem może czerpać korzyści, gdyż PSW wymaga aby cały zysk był przekazany na cele statutowe uczelni pomniejszone o podatek dochodowy. Model ten jest również korzystny dla naukowca który w przypadku niepowodzenia nie będzie ponosił kosztów finansowych w wysokości wyceny technologii. Do minusów zalicza się konieczność posiadania spółki celowej która po otrzymaniu praw własności zostaje obarczona podatkiem dochodowym za wartość aportu jeszcze przed wniesieniem go do spółki docelowej, jak również sama spółka spin-off po otrzymaniu aportu również opłaca ten sam podatek. Ryzykiem przy tego modelu spółkach jest przekroczenie 50% udziałów które powoduje utratę statusu małego przedsiębiorstwa i wiążących się z tym możliwości finasowania. W modelu spin-out, nie jest konieczna obecność spółki celowej. Naukowiec negocjuje z uczelnią warunki udzielenia jemu, jako osobie fizycznej, licencji na korzystanie z danego prawa własności, które następnie (po podpisaniu umowy licencyjnej z uczelnią) wnosi aportem do docelowej spółki spin-out. Udziałowcami spółki spin-out jest naukowiec (jako osoba, posiadająca prawo do rozporządzania prawem własności uczelni) oraz inwestorzy. Najczęściej, naukowiec rozlicza się z uczelnią poprzez przekazywanie na jej rzecz odpowiednich opłat licencyjnych za prawo do korzystania z technologii [5,6]. W tabeli przedstawiono korzyści i potencjalne ryzyka, które może nieść ze sobą komercjalizacja pośrednia. Tab. 1. Komercjalizacja pośrednia korzyści i ryzyka [6] Twórca innowacji Licencjonobiorca Korzyści Możliwości dalszego skoncentrowania się na pracy badawczo-rozwojowej Brak konieczności angażowania własnych środków w komercjalizację innowacji Dochody z opłat licencyjnych można przeznaczyć na Oszczędność na inwestycjach w B+R Dostęp do innowacji, której się nie wytworzyło Uzyskanie dodatkowych korzyści ekonomicznych 7

13 finansowanie ochrony prawnej lub dalsze badania Ryzyka Powstanie konkurencyjnego wynalazku, który obniży dochodowość istniejącego rozwiązania Spadek z wpływów z licencji na skutek złego zarządzania firma licencjonobiorcy Błędna ocena potencjału rynkowego danej innowacji Konieczność zaangażowania własnych środków finansowych na urynkowienie innowacji Przedstawiona krótka charakterystyka wybranych ścieżek komercjalizacji dóbr intelektualnych powstających w Uczelniach Wyższych wskazuje na stosunkowo duże możliwości transferu technologii do przemysłu, który z jednej strony zwiększy dynamikę innowacyjności gospodarki, a z drugiej strony przyniesie wymierne korzyści finansowe uczelni. Aby sprawnie realizować działania służące komercjalizacji badań naukowych uczelnie wyższe powinny skupić się na realizacji następujących celów: podniesieniu świadomości ekonomicznej społeczności akademickiej poprzez działalność np. biur karier, organizację szkoleń z zakresu: tworzenia biznes planów, prowadzenia własnej działalności gospodarczej, prawa własności intelektualnej oraz funkcjonowanie na rynku pracy, a także organizację branżowych spotkań z pracodawcami i przedsiębiorcami, jako potencjalnymi inwestorami w zastosowaniu prac naukowych; zachęceniu kadry naukowej uczelni do komercjalizacji wyników badań; organizacji szkoleń dla kadry naukowej, wprowadzeniu systemu motywacji, oceny rozwoju i potencjału osób, wizyt studyjnych realizowanych w celu wymiany doświadczeń i budowania świadomości oraz pokazania najlepszych praktyk komercjalizacji wiedzy, funkcjonujących w kraju i za granicą. Polskie uczelnie mają znaczące problemy z komercjalizacją powstających w ich murach dóbr intelektualnych. Wynika to nie tylko z ograniczonego potencjału, ale w większości z ograniczonego zainteresowania samych twórców w uprzemysłowieniu, wdrożeniu wiedzy czy też technologii do przemysłu. Podstawą do rozwoju i promocji przedsiębiorczości jest zmiana mentalności zarówno samych naukowców jak również władz uczelni. Niewątpliwą barierą procesów komercjalizacji dóbr intelektualnych jest brak spójności interesów pomiędzy środowiskiem naukowym i biznesowym. 8

14 Działania twórców niejednokrotnie zdeterminowane są funkcjonującym systemem zarówno oceny samego naukowca jak również parametryzacja podstawowych jednostek organizacyjnych uczelni, których dofinansowanie wprost uzależnione jest od liczby zdobytych punktów w ramach działalności dydaktycznej i naukowej. Powoduje to, że najczęściej główny wysiłek zainteresowanych skupiony jest przede wszystkim na publikowaniu wyników swoich prac badawczych w wysokopunktowych źródłach naukowych. Ocena wartości merytorycznej z punktu widzenia potencjału innowacyjnego i możliwości wdrożenia wyników tych prac badawczych do przemysłu nie przekłada się zwykle na zakwalifikowanie opracowania do publikacji w czasopiśmie z listy A Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zmiana tego stanu rzeczy mogłaby znacząco wpłynąć na tematykę podejmowaną przez naukowców w swoich pracach badawczych i poszukiwanie tematów, którymi bezpośrednio zainteresowany jest przemysł. Należy przy tym pamiętać, iż większość badań prowadzonych przez naukowców jest finansowana ze środków publicznych, które posiadają jednorazowe wytyczne ich wykorzystania, co często prowadzi do realizacji długoterminowych projektów, które ze względu na dynamikę rynkową nie są w stanie zaspokoić potrzeb przedsiębiorców. Stąd też prace naukowców powinny wyprzedzać zapotrzebowanie przemysłu tak, aby prowadzone projekty osiągały najwyższy stopień gotowości technologicznej w momencie zapotrzebowania na nie rynku. Jest to oczywiście bardzo trudne do zrealizowania niemniej jednak możliwe do osiągnięcia. Barierą komercjalizacji wyników badań naukowych w Polsce jest również niskie zainteresowanie przedsiębiorców działaniami innowacyjnymi. W jednostkach kontrolowanych przez NIK zauważono, że niskie zainteresowanie przedsiębiorców wprowadzeniem innowacji wiąże się między innymi z ograniczonymi funduszami na budowę prototypów (tab. 2, rys. 5). Stwierdzono również brak analiz ekonomicznych dotyczących wyceny wynalazku (kosztów wdrożenia) i możliwych przychodów [2]. Negatywnie też jest postrzegane obciążenie naukowców pracami dydaktycznymi i pracami naukowymi. Wskazywana jest niska ilość projektów i samych technologii zakończonych wnioskiem o udzielenie patentu, które ukierunkowane są na potrzeby przedsiębiorstw [2]. NIK wykazał również iż same zaangażowanie twórców w poszukiwaniu kontrahentów jak i pomoc im udzielana w podejmowanych próbach jest niewystarczająca [2]. Sam fakt częstych zmian przepisów jest utrudnieniem dla uczelni, które muszą dostosowywać się do nowych uwarunkowań transferu technologii do przemysłu. Brakuje również uregulowań dotyczących: korzyści wynalazcy 9

15 z komercjalizacji, czy też wystarczających rozwiązań, co do spraw własności do wynalazku, szczególnie gdy chodzi o studentów czy też doktorantów. Tab. 2. Udział przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje w latach , w liczbie przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych wg liczby pracujących [2] Przedsiębiorstwa, które wprowadziły innowacje Wyszczególnienie Produktowe Procesowe Organizacyjne Marketingowe Przedsiębiorstwa przemysłowe, liczba pracujących [%] [%] [%] [%] 12,4 15,2 9,5 9, ,1 9,1 6,3 6, ,9 26,4 14,1 12,9 250 i więcej 44,2 51,0 33,7 26,6 Przedsiębiorstwa z sektora usług, liczba pracujących 6,9 10,4 7,6 7, ,4 8,0 5,8 5, ,6 18,2 13,5 12,2 250 i więcej 24,2 37,1 27,9 23,9 Rys. 5. Innowacje produktowe i procesowe wprowadzone w latach [2] Reasumując można stwierdzić, że problemy komercjalizacji i wdrożenia dóbr intelektualnych do przemysłu wynikają z wielu barier jakie pojawiają się w trakcie współpracy pomiędzy uczelnią a biznesem, tj.: Bariera mentalności kulturowa, Bariera zachowań organizacyjnych niechęć do podejmowania ryzyka przez wielu pracowników uczelni, Informacyjna słabe kontakty środowisk, 10

16 Finansowa opory z finansowaniem badań przez przemysł, brak standardów w uczelniach podziału korzyści ze sprzedaży praw własności intelektualnej, Organizacyjna współpraca uczelni z przemysłem nadal w większości przypadków opiera się na zaangażowaniu poszczególnych osób naukowców, brak jest często organizacyjnego wsparcia ze strony uczelni [1]. Źródła wybranych barier występujących na styku uczelnia biznes przedstawiono w tabeli 3. Tab. 3. Źródła niektórych barier współpracy pomiędzy uczelniami a biznesem [1] Nauka wyższe uczelnie Biznes - przedsiębiorstwa Nauka wymaga wolności badań Formalne procedury działalności Orientacja na rozwój wiedzy Orientacja na rozwój nowych Kryteria wyników pracy: uznanie produktów środowiska, prestiż społeczny Kryteria wyników pracy: czas Cele: rozwój naukowy, wejścia na rynek, osiągnięcie publikacje, cytowania celów biznesowych Cele: przychody ze sprzedaży nowych produktów, udział w rynku Literatura 1. Bryła P., Jurczyk T., Domański T.: Klasyfikacja barier podejmowania współpracy z otoczeniem gospodarczym przez uczelnie wyższe, Marketing i rynek, 5/2013, Łódź GUS: Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce w latach , Warszawa, Dzierżanowski M., Ryżejno M., Trzmielak D., Szultka S., Przedsiebiorczość akademicka i transfer technologii warunki sukcesu, Regionalne Studia Innowacyjności i Konkurencyjności Gospodarki, Zeszyt 5, Gdańsk Komercjalizacja B+R dla praktyków 2016, Warszawa Komercjalizacja wyników badań naukowych, Praktyczny Poradnik dla naukowców, Warszawa Mażewska M., Tórz A., Gulda K.: Efektywna komercjalizacja innowacyjnych rozwiązań technologicznych, Stowarzyszenie 11

17 Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, Warszawa Piotrowska-Piątek A.: Analiza komercjalizacji wyników badań naukowych, wsparcia przedsiębiorczości akademickiej oraz prowadzenia działalności gospodarczej przez szkoły wyższe w Polsce wybrane aspekty, Handel wewnętrzny, Kielce Zarządzanie projektem badawczym

18 1. Wymyśliłem coś nowego co dalej powinienem z tym zrobić? Przede wszystkim należy się zastanowić czy to, co wymyśliłem jest własnością intelektualną, a jeśli tak, to do której kategorii własności intelektualnej można zaliczyć mój pomysł. 2. Co to jest właściwie własność intelektualna? Własność intelektualna - niematerialny rezultat innowacyjnej, twórczej pracy człowieka niezależny od nośnika mechanicznego. Wyróżniamy dwie podstawowe kategorie własności intelektualnej: prawa autorskie, czyli utwory np. wykonane w ramach umowy o dzieło; własność przemysłową, czyli: wynalazki; wzory użytkowe; znaki towarowe; wzory przemysłowe; oznaczenia geograficzne; topografie układów scalonych. Poza ww. kategoriami do własności intelektualnej można zaliczyć także: bazy danych; odmiany roślin; know-how. 13

19 3. Czy to co wymyśliłem powinienem chronić? Jeżeli to, co wymyśliliśmy zalicza się do wymienionych kategorii własności intelektualnej, to uznajemy je za DOBRO INTELEKTUALNE (IP), a w związku z tym bezwzględnie powinno się je chronić. W ten sposób zabezpieczamy dobro intelektualne, którego jesteśmy autorami przed komercyjnym wykorzystaniem przez osoby trzecie. 4. Czy to co wymyśliłem jest wynalazkiem? Wynalazek to rozwiązanie o charakterze technicznym bez względu na dziedzinę techniki, które powinno spełniać trzy kryteria: 1) jest nowe, czyli nie jest częścią stanu techniki, 2) posiada poziom wynalazczy, czyli nie wynika dla znawcy w sposób oczywisty ze stanu techniki, 3) nadaje się do przemysłowego zastosowania, czyli może być wykorzystywany w jakiejkolwiek działalności przemysłowej. Wynalazki mogą być: produktem materiałem, urządzeniem, substancją; metodą np. nowym sposobem wytwarzania jakiejś substancji; zastosowaniem np. nowym zastosowaniem powszechnie znanej substancji. W przypadku wątpliwości czy nasze rozwiązanie o charakterze technicznym spełnia kryteria wynalazku zapraszamy do Centrum Transferu Technologii WAT, gdzie wątpliwości te rozwieje Rzecznik Patentowy. 14

20 5. A jeśli mój pomysł nie jest wynalazkiem to czym może być? Jeżeli jednak okaże się, że to co wymyśliliśmy nie może być zakwalifikowane jako wynalazek, to trzeba się zastanowić, do której z pozostałych kategorii własności przemysłowej można zakwalifikować nasze rozwiązanie. 1) Wzór użytkowy bardzo często nazywane małym wynalazkiem jest to nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Rozwiązanie to uważa się za użyteczne, jeżeli pozwala na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów. Przykład wzoru użytkowego: oprawa liniowego źródła światła 2) Wzór przemysłowy można przyjąć, że w tym przypadku chodzi o wygląd przedmiotu, który wymyśliliśmy. Jest to nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Przykład wzoru przemysłowego 15

21 3) Znak towarowy jest to każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy. 4) Oznaczenie geograficzne oznaczenie słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju (teren), które identyfikują towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli określona jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru. 5) Topografia układu scalonego jest to rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób, rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego. Jeżeli uznamy, że to co wymyśliliśmy nie zalicza się do żadnej z kategorii praw własności przemysłowej, trzeba przeanalizować czy może to być: 1) Baza danych, czyli zbiór danych zgromadzonych wg określonej systematyki lub metody, wymagający istotnego nakładu jakościowego lub ilościowego w celu sporządzenia, weryfikacji oraz prezentacji jego zawartości. 2) Program komputerowy sekwencja symboli opisująca realizowanie obliczeń zgodnie z pewnymi regułami zwanymi językiem programowania. 3) Odmiana rośliny zbiorowość roślin w obrębie botanicznej jednostki systematycznej najniższego znanego stopnia, która niezależnie od tego, czy w pełni odpowiada warunkom przyznania wyłącznego prawa: a) jest określona na podstawie przejawianych właściwości wynikających z określonego genotypu lub kombinacji genotypów, b) jest odróżnialna od każdej innej zbiorowości roślin na podstawie co najmniej jednej z przejawianych właściwości, c) pozostaje niezmieniona po rozmnożeniu; 4) Know-how jest to nieujawniona do wiadomości publicznej konkretna wiedza techniczna posiadająca wartość gospodarczą. Jest ona wynikiem 16

22 doświadczenia, w tym prowadzenia badań naukowych. Aby móc określić wiedzę i doświadczenie, jako know-how trzeba mieć pewność, że: jest ono niejawne, jest istotne dla procesu produkcji lub wykonywania pewnej usługi, musi być w jakiś sposób opisane. W pewnych przypadkach nie opłaca się patentować niektórych dóbr intelektualnych, ponieważ czas ochrony patentowej mija po 20 latach i wszystko co zostało zgłoszone zostaje podane do domeny publicznej. Takimi przykładami jest np. receptura napoju Coca-Cola lub panierka KFC. Gdyby te rzeczy zostały opatentowane to już dawno wszyscy wiedzieliby jak to zrobić i obie firmy prawdopodobnie ogłosiłyby upadłość. 6. A co jeśli tego co stworzyłem nie da się zakwalifikować do żadnej z wymienionych kategorii własności intelektualnej Jeżeli tego, czego wymyśliliśmy nie możemy zakwalifikować do żadnej w powyższych kategorii, a jest to w jakikolwiek sposób utrwalone to można z dużym prawdopodobieństwem uznać, że stworzyliśmy utwór czyli przedmiot prawa autorskiego. 7. Czym jest utwór? Utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. 17

23 8. Jakie utwory stanowią przedmiot prawa autorskiego? W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); plastyczne; fotograficzne; lutnicze; wzornictwa przemysłowego; architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; muzyczne i słowno-muzyczne; sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; audiowizualne (w tym filmowe). Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Zbiory, antologie, wybory, bazy danych spełniające cechy utworu są przedmiotem prawa autorskiego, nawet jeżeli zawierają niechronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter bez uszczerbku dla praw do wykorzystanych utworów. 9. W jaki sposób mogę chronić to co wymyśliłem? Zgodnie z Regulaminem zarządzania prawami autorskimi, prawami pokrewnymi i prawami własności przemysłowej oraz zasad komercjalizacji (zał. nr 1) obowiązującym w Wojskowej Akademii Technicznej, procedurę ochrony pomysłu rozpoczynamy od zgłoszenia dobra intelektualnego w Centrum Transferu Technologii WAT (CTT). Aby zgłosić dobro intelektualne należy wypełnić formularz Wniosku w sprawie zgłoszenia stworzenia dobra intelektualnego przysługującego WAT, będącego wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych (zał. nr 2) lub Wniosku w sprawie zgłoszenia stworzenia dobra intelektualnego 18

24 nieprzysługującego WAT, będącego wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych (zał. nr 3). W przypadku wątpliwości dotyczącej zakwalifikowania IP jako przysługującego bądź nieprzysługującego WAT zapraszamy do Centrum Transferu Technologii, gdzie udzielimy Państwu wszelkich odpowiedzi na pytania związane z ochrona IP i pomożemy w wypełnieniu formularza wniosku zgłoszenia stworzenia dobra intelektualnego. Po złożeniu wniosku zgłoszenia stworzenia dobra intelektualnego CTT uruchamia procedurę jego ochrony. A co, jeśli wśród twórców jest osoba niebędąca pracownikiem WAT? Jeżeli wśród twórców znajduje się osoba niebędąca pracownikiem Wojskowej Akademii Technicznej, wówczas dobro intelektualne nie przysługuje WAT. Aby dobro to przysługiwało WAT, należy ustalić jaki procentowy udział wniosła do stworzenia dobra intelektualnego oraz podpisać z tą osobą umowę o przeniesienie praw na Wojskową Akademię Techniczną. Taką umowę podpisuje Rektor lub osoba przez niego upoważniona. Dalszy tryb postępowania jest identyczny jak w przypadku dobra przysługującego WAT. 1) Ochrona utworu W przypadku gdy mamy do czynienia z utworem, prawo autorskie przysługuje twórcy niezależnie od spełniania jakichkolwiek formalności. Twórcy w momencie stworzenia dzieła przysługują zarówno autorskie prawa osobiste, jak i autorskie prawa majątkowe. Przy czym, o ile pierwsze z nich są niezbywalne, o tyle drugie mogą przejść na inny podmiot, który nie będzie określony mianem twórcy na podstawie umowy przenoszącej prawa lub umowy licencyjnej. Prawa te podlegają także dziedziczeniu. Autorskie prawa osobiste przysługujące twórcy, są bezterminowe (wygasają jedynie wraz z jego śmiercią) i oznaczają między innymi prawo do: autorstwa utworu i oznaczania go swoim nazwiskiem, określania sposobu jego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu publiczności 19

25 nadzoru nad sposobem jego wykorzystania. W przypadku naruszenia praw osobistych przez nieuprawnionego, twórca może żądać od niego zaniechania naruszenia oraz usunięcia skutków naruszenia, naprawienia wyrządzonej szkody, czy wydania uzyskanych korzyści. Ważne jest to, że twórca (uprawniony) może skorzystać z uproszczonej formy zadośćuczynienia za wyrządzoną szkodę w postaci stosownego odszkodowania. W przypadku, gdy twórca wykonuje utwory w ramach swojego zakresu obowiązków, autorskie prawa majątkowe z mocy ustawy przysługują pracodawcy. 2) Ochrona wynalazku W przeciwieństwie do utworów, które są chronione z samego faktu powstania, ochrona wynalazku musi być przeprowadzona zgodnie z odpowiednią procedurą. Na wynalazki można uzyskać patent, czyli prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku przez określony czas, w celach zarobkowych (przemysłowych, handlowych) na terytorium danego państwa lub państw, przyznane przez kompetentny organ państwowy, regionalny lub międzynarodowy. Po zgłoszeniu dobra intelektualnego w CTT WAT i Decyzji Rektora Wojskowej Akademii Technicznej w sprawie ochrony prawnej dobra intelektualnego należy rozpocząć procedurę patentową w Urzędzie Patentowym RP lub innej organizacja międzynarodowej w przypadku rozszerzenia ochrony na inne kraje) procedurę tę prowadzi Rzecznik Patentowy WAT. Zgłoszenie wynalazku składa się z: oznaczenia zgłaszającego, określenia przedmiotu zgłoszenia, wniosku o udzielenie patentu, krótkiego podsumowania stanu wiedzy w danej dziedzinie, 20

26 opisu wynalazku, listy tzw. zastrzeżeń patentowych jest to najważniejsza część zgłoszenia, w której wymienia się konkretne cechy wynalazku, na które twórca może uzyskać prawo wyłączne, rysunków. Aby uzyskać ochronę, przed zgłoszeniem wynalazku do Urzędu Patentowego, nie można w żadnej formie publikować tego rozwiązania. Jakiekolwiek upublicznienie, np. w postaci artykułu w czasopiśmie czy prezentacji na konferencji skutkuje brakiem możliwości uzyskania ochrony na dane rozwiązanie. Ta sama reguła dotyczy, każdego innego zgłoszenia dobra intelektualnego w postaci wzoru użytkowego, czy wzoru przemysłowego. 3) Ochrona wzoru użytkowego Wzory użytkowe, podobnie jak patenty muszą zostać zgłoszone w Urzędzie Patentowym. Uzyskuje się na nie prawo ochronne, czyli tak samo jak w przypadku patentów jest to prawo do wyłącznego korzystania z niego celach zarobkowych na całym obszarze Rzeczpospolitej Polskiej. Procedura uzyskania prawa ochronnego na wzór użytkowy jest bardzo podobna do procedury zgłaszania wynalazku. Zgłoszenie wzoru użytkowego składa się z: oznaczenia zgłaszającego, określenia przedmiotu zgłoszenia, wniosku o udzielenie prawa ochronnego, opisu wzoru użytkowego ujawniający jego istotę, zastrzeżenia ochronnego, skrótu opisu, rysunków. Zgłoszenie wzoru użytkowego może obejmować tylko jedno rozwiązanie. 21

27 Bardzo istotnym elementem w procedurze ochrony wzoru użytkowego jest fakt, że w tym przypadku nie trzeba udowadniać poziomu wynalazczego zgłaszanego rozwiązania. W trakcie postępowania zgłoszeniowego, w przypadku gdy np. Urząd Patentowy nie udzieli ochrony patentowej, istnieje możliwość zmiany zgłoszenia wynalazku na zgłoszenie wzoru użytkowego. Udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy stwierdza się poprzez wydanie świadectwa ochronnego. 4) Ochrona wzoru przemysłowego Na wzór przemysłowy można uzyskać tzw. prawo z rejestracji. Przez uzyskanie prawa z rejestracji uprawniony nabywa prawo wyłącznego korzystania z wzoru przemysłowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego nie obejmuje następujących cech: wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej, które muszą być odtworzone w dokładnej formie i wymiarach w celu umożliwienia mechanicznego połączenia go lub współdziałania z innym wytworem. Oczywiście, tak samo jak w poprzednich zgłoszeniach (wynalazek, wzór użytkowy) wzór przemysłowy uważa się za nowy, jeżeli przed datą zgłoszenia identyczny wzór nie został udostępniony publicznie. Zgłoszenie wzoru przemysłowego składa się z: wniosku o udzielenie prawa z rejestracji, oznaczenia zgłaszającego, określenia przedmiotu zgłoszenia, rysunków ilustrujących wzór przemysłowy. Udzielenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego stwierdza się przez wydanie świadectwa rejestracji. 22

28 WAŻNE! Pierwszeństwo do uzyskania ochrony przysługuje w Polsce, według daty pierwszego prawidłowego zgłoszenia wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego we wskazanym państwie, jeżeli od tej daty zgłoszenie w Urzędzie Patentowym dokonane zostanie w okresie: 1) 12 miesięcy - w przypadku zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych; 2) 6 miesięcy - w przypadku zgłoszeń wzorów przemysłowych i znaków towarowych. 5) Ochrona znaku towarowego Na znak towarowy może być udzielone prawo ochronne. W zgłoszeniu znaku towarowego należy określić znak towarowy oraz wskazać towary, dla których znak ten jest przeznaczony. Jedno zgłoszenie może dotyczyć tylko jednego znaku. W przypadku znaków barwnych za jeden znak uważa się oznaczenie obejmujące jedno zestawienie kolorów. Do czasu wydania decyzji zgłaszający może dokonywać w zgłoszeniu uzupełnień i poprawek, które nie mogą prowadzić do zmiany istoty znaku towarowego ani rozszerzać wykazu towarów, dla których znak ten został zgłoszony. 6) Ochrona baz danych, programów komputerowych Bazy danych oraz programy komputerowe podlegają ochronie jak utwory literackie (przedmioty prawa autorskiego), z wyjątkami przewidzianymi w Ustawie o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej. 23

29 7) Know-how Niestety know-how nie jest objęte żadnym prawem ochronnym. Jedyną możliwą ochroną know-how jest zobowiązanie pracownika firmy do zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa. 10. Jakie są okresy ochrony dla tego co wymyśliłem? Przedmiot własności przemysłowej Prawo udzielane przez Urząd Patentowy Maksymalny okres ochronny Wynalazek Patent Do 20 lat Wzór użytkowy Prawo ochronne Do 10 lat Wzór przemysłowy Prawo z rejestracji Do 25 lat Znak towarowy Prawo ochronne 10 lat z możliwością nieskończonego przedłużania na kolejne okresy 10-letnie Oznaczenie Prawo z rejestracji Bezterminowo geograficzne Topografie układów scalonych Prawo z rejestracji Do 10 lat 11. Jakie są koszty ochrony mojego pomysłu? Dla uproszczenia przedstawiona poniżej tabela zawiera tylko opłaty za ochronę dóbr intelektualnych na terenie Polski. W przypadku potrzeby ochrony IP w innych krajach Europy i Świata, szczegółowe informacje na temat kosztów ochrony można uzyskać w Centrum Transferu Technologii lub znaleźć na stronie internetowej Urzędu Patentowego RP. 24

30 Co chronię? Okres ochrony Kwota WYNALAZKI WZORY UŻYTKOWE ZNAK TOWAROWY WZÓR PRZEMYSŁOWY I (1 3 rok) 480,00 4 rok 250,00 5 rok 300,00 6 rok 350,00 7 rok 400,00 8 rok 450,00 9 rok 550,00 10 rok 650,00 11 rok 750,00 12 rok 800,00 13 rok 900,00 14 rok 950, rok Opłaty zwiększają się o 100 zł I (1 3 rok) 250,00 II (4 5 rok) 300,00 III (6 8 rok) 900,00 IV (9 10 rok) 1100,00 I (1 10 rok) Ustalana na podstawie klasy towarowej za każdą klasę towarową 400,00 zł II i kolejne 200,00 I (1 5 rok) 150,00 II (6 10 rok) 250,00 III (11 15 rok) 500,00 IV (16 20 rok) 1000,00 V (21 25 rok) 2000,00 W tabeli uwzględniono tylko najpopularniejsze rodzaje ochrony dóbr intelektualnych. Pozostałe opłaty znajdą Państwo na stronie internetowej Urzędu Patentowego RP. 25

31 12. A co z opłatami za zgłoszenie dobra intelektualnego do ochrony? Oczywiście takie opłaty też istnieją i muszą być poniesione, jednak z reguły mieszczą się one w kwocie do 1000 zł za zgłoszenie ochrony na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. 13. A jeśli chciałbym uzyskać ochronę w innych Państwach to co muszę zrobić? Podstawą wszelkich praw wyłącznych jest ich terytorialny charakter. Oznacza to, że każde prawo dotyczące tego samego dobra niematerialnego funkcjonujące w dwóch różnych krajach jest od drugiego całkowicie niezależne. Możliwe jest, zatem, że ten sam wynalazek zgłoszony w dwóch krajach zostanie objęty patentem w jednym z nich, a w drugim nie. Możliwe jest też, że te same prawa przysługiwać będą w dwóch krajach różnym osobom. Jeśli chcemy wystąpić o ochronę terytorialną w innych krajach niż Polska, po zgłoszeniu dobra w Urzędzie Patentowym Rzeczpospolitej Polskiej, należy w ciągu 12 miesięcy dokonać ponownego zgłoszenia na inne kraje poprzez Polski Urząd Patentowy, Europejski Urząd Patentowy lub bezpośrednio w Biurze Międzynarodowym Światowej Organizacji Własności Intelektualnej WIPO. W przypadku potrzeby zgłoszenia patentu europejskiego można bezpośrednio procedować europejskie zgłoszenie patentowe w Urzędzie Patentowym RP bez konieczności poprzedniego zgłoszenia w trybie krajowym. Więcej informacji na temat europejskiego zgłoszenia patentowego oraz innych zgłoszeń międzynarodowych uzyskają Państwo w Centrum Transferu Technologii lub znajdą na stronie internetowej Urzędu Patentowego RP. 26

32 14. Jakie korzyści będę miał z ochrony mojego pomysłu? 1) Punkty do kategoryzacji Dla pracownika oraz dla władz uczelni bardzo ważnym argumentem, dla którego warto chronić dobra intelektualne jest możliwość pozyskania punktów, do kategoryzacji podstawowych jednostek organizacyjnych uczelni. Ilość zdobytych punktów decyduje o wielkości dotacji przyznawanej na zabezpieczenia działalności PJO. W kolejnych tabelach przedstawiono ilości punktów jakie można uzyskać z tytułu ochrony IP. PUNKTY ZA PRAWA OCHRONNE L.p. Nazwa parametru Ilość punktów 1 Patent na wynalazek udzielony na rzecz ocenianej jednostki naukowej, której pracownikiem jest twórca lub współtwórca wynalazku: a) Ochrona uzyskana na terenie Rzeczypospolitej Polskiej 30 b) Ochrona uzyskana za granicą 40 c) W przypadku wdrożenia wynalazku dodatkowo 30 2 Patent na wynalazek udzielony przez Urząd Patentowy RP lub za granicą na rzecz podmiotu innego niż oceniana jednostka naukowa, której 15 pracownikiem jest twórca lub współtwórca wynalazku 3 Prawo ochronne na wzór użytkowy 10 4 Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego 10 5 W przypadku zastosowania wzoru dodatkowo 10 6 Prawo ochronne na znak towarowy 10 7 Prawo z rejestracji topografii lub układu scalonego 10 8 Wykorzystane autorskie prawa majątkowe do 10 utworu w zakresie dyscyplin naukowych architektura i urbanistyka oraz sztuki projektowe przysługujące jednostce naukowej lub jej pracownikowi 27

33 PUNKTY ZA KOMERCJALIZACJĘ WYNIKÓW BADAŃ NAUKOWYCH LUB PRAC ROZWOJOWYCH L.p. Nazwa parametru Ilość punktów 1 Nowe technologie, materiały, wyroby, metody, procedury oraz oprogramowanie opracowane na rzecz podmiotów innych niż oceniana jednostka naukowa, na podstawie umów zawartych z tym podmiotem 2 Środki finansowe uzyskane z tytułu Komercjalizacji wyników badań naukowych lub prac rozwojowych lub know-how związanego z tymi wynikami 3 Ekspertyzy i opracowania naukowe lub działania artystyczne opracowane na rzecz podmiotów innych niż oceniana jednostka naukowa z wyłączeniem certyfikatów i orzeczeń w sprawie jakości 1 pkt za każde 50 tys. zł przychodu 1 pkt za każde 50 tys. zł przychodu 1 pkt za każde 50 tys. zł przychodu PUNKTY ZA WDROŻENIE WYNIKÓW BADAŃ NAUKOWYCH LUB PRAC ROZWOJOWYCH L.p. Nazwa parametru Ilość punktów 1 Przychody jednostki naukowej lub uczelni, w skład której wchodzi jednostka naukowa, lub spółki celowej z tytułu wdrożenia wyników badań naukowych lub prac rozwojowych zrealizowanych w jednostce naukowej, potwierdzone przez podmioty, które wdrożyły produkt 1 pkt za każde 50 tys. zł przychodu 2) Komercjalizacja Oprócz zdobywania punktów mających znaczenie w procesie kategoryzacji uczelni, pracownik Wojskowej Akademii Technicznej ma możliwość skomercjalizowania swojego pomysłu, czyli odsprzedania praw do niego podmiotom trzecim. 28

34 Wyróżniamy dwa rodzaje komercjalizacji: 1) komercjalizację bezpośrednią - dokonywaną z udziałem CTT, 2) komercjalizację pośrednią - dokonywaną z udziałem spółki celowej. W tej broszurze skupimy się tylko na komercjalizacji bezpośredniej, ponieważ właśnie tym rodzajem komercjalizacji zajmuje się Centrum Transferu Technologii. 15. Jakie będę miał korzyści z komercjalizacji mojego pomysłu? W przypadku pozytywnie ukończonego procesu komercjalizacji, dokonanego przez Wojskową Akademię Techniczną pracowniczego dobra intelektualnego twórcy przysługuje od WAT 60% wartości środków uzyskanych przez WAT z komercjalizacji bezpośredniej, obniżonych o nie więcej niż 25% kosztów bezpośrednio związanych z tą komercjalizacją, które zostały poniesione przez WAT. Podział środków z komercjalizacji pracowniczego dobra intelektualnego przysługujących WAT jest następujący: 25% dla właściwej jednostki, 5% do dyspozycji Rektora, 20% do dyspozycji CTT. 29

35 Zyski z komercjalizacji Rektor 4% CTT 16% PJO 20% Twórca 60% Środki pozostające w dyspozycji CTT mogą być przeznaczone tylko i wyłącznie na realizację następujących zadań: promocji dóbr intelektualnych, analiz rynkowych i ekspertyz, wyceny wartości dobra intelektualnego będącego przedmiotem komercjalizacji, pozyskiwania inwestorów oraz innych podmiotów zewnętrznych zainteresowanych komercjalizacją danych dóbr intelektualnych oraz przeprowadzania negocjacji z tymi podmiotami, uzyskiwania, utrzymywania, wykonywania oraz dochodzenia praw odnoszących się do dóbr intelektualnych, realizacji umów, na podstawie których dokonano komercjalizacji dóbr intelektualnych. W związku z tym CTT nie może ich wykorzystać środków uzyskanych z komercjalizacji na swoją bieżącą działalność, a więc również na zabezpieczenie wynagrodzeń pracowników. 30

36 16. Jak rozpocząć proces komercjalizacji? Jak już wspomniano wcześniej proces komercjalizacji należy rozpocząć od zgłoszenia dobra intelektualnego przysługującego WAT do Centrum Transferu Technologii, gdzie pracownicy pomogą w wypełnieniu formularza oraz w opisaniu dobra w taki sposób, aby mogło uzyskać ochronę. Poniżej przedstawiono uproszczony schemat procesu zgłaszania dobra do komercjalizacji w Wojskowej Akademii Technicznej. stworzenie IP wypełnienie odpowiedniego wniosku Twórca Kierownik P.J.O. przyjęcie i podpisanie wniosku przekazanie wniosku do CTT sprawdzenie poprawności wniosku rozpoczęcie procesu komercjalizacji CTT Po zgłoszeniu przez twórcę dobra intelektualnego, Centrum Transferu Technologii rozpoczyna proces komercjalizacji. W tym celu niezbędne jest przygotowanie wniosku do Rektora Wojskowej Akademii Technicznej w przedmiocie podjęcia decyzji w sprawie komercjalizacji (przygotowuje CTT). Niezależnie od decyzji Rektora w sprawie komercjalizacji Rzecznik Patentowy WAT może uruchomić procedurę zgłoszenia dobra w Urzędzie Patentowym RP. Decyzja o ochronie IP Zgłoszenie do Urzędu Patentowego Ochrona IP 31

37 W przypadku gdy Rektor WAT podejmie decyzję o komercjalizacji dobra intelektualnego, Centrum Transferu Technologii opracowuje plan komercjalizacji, którego najistotniejszym elementem jest wycena dobra intelektualnego. Następnie plan komercjalizacji opiniowany jest przez Komisję WAT ds. Własności Intelektualnej i akceptowany przez Rektora. W przypadku, gdy Twórca nie wskaże podmiotu zainteresowanego odkupieniem praw, bądź licencjonowaniem dobra intelektualnego powstałego w WAT, Centrum Transferu Technologii prowadzi działania zmierzające do pozyskania potencjalnego zainteresowanego komercjalizowanym dobrem. W przypadku wyłonienia zainteresowanego prawami do dobra intelektualnego, które powstało w WAT Rektor lub osoba przez niego upoważniona podpisuje umowę przekazującą odpłatnie prawa do tego dobra. Poniżej przedstawiono schemat komercjalizacji dobra intelektualnego: CTT Komisja WAT ds. Własności Intelektualnej Rektor CTT Rektor opracowanie planu komercjalizacji wycena dobra intelektualnego opiniowanie planu komercjalizacji akceptowanie planu komercjalizacji poszukiwanie podmiotu zewnętrznego zainteresowanego odkupieniem praw podpisanie umowy licencyjnej lub o przeniesienie praw 32

38 17. Czym się różni umowa licencyjna od umowy przenoszącej prawa? Umowa o przeniesienie praw majątkowych do dobra intelektualnego powoduje, że jedynym podmiotem uprawnionym do korzystania z niego jest nabywca. Twórca w chwili podpisania umowy traci wszystkie wskazane w niej prawa majątkowe i nie może z nich korzystać przez okres, na jaki została podpisana umowa. Oczywiście twórca nadal może korzystać ze swoich praw osobistych, ponieważ te są niezbywalne. Jednak należy pamiętać, że to osoba posiadająca prawa majątkowe kontroluje wykorzystanie dobra. Umowa licencyjna także jest umową pozwalająca nabywcy na korzystanie z dobra, jednak prawa majątkowe nadal pozostają przy twórcy. Umowa licencyjna jest ograniczona czasowo i nie można jej zawrzeć na okres dłuższy niż 5 lat. Jeżeli umowa licencyjna została zawarta na okres dłuższy niż 5 lat, to po tym okresie uznaje się ją jako umowę zawartą na czas nieokreślony, czyli w każdym momencie można ją wypowiedzieć. Rodzaje umów licencyjnych: - wyłączna umowa upoważnia do korzystania z dobra intelektualnego tylko nabywcę. Twórca, nie może udzielić licencji żadnemu innemu podmiotowi ani samemu korzystać z tego co wymyślił. - niewyłączna twórca może zawrzeć taką umowę z kilkoma podmiotami niezależnymi od siebie. Szczególnym rodzajem licencji niewyłącznej jest licencja otwarta, która pozwala na korzystanie z dobra intelektualnego przez wszystkich i bez ograniczeń. W przypadku złożenia u Urzędzie Patentowym oświadczenia o gotowości udzielenia licencji otwartej, w trakcie trwania ochrony, uprawniony z patentu otrzymuje 50% zniżkę na opłaty za ochronę patentową. Opłata licencyjna w takim przypadku wynosi maksymalnie 10 % korzyści, które licencjobiorca uzyska w każdym roku korzystania z wynalazku, po potrąceniu nakładów. W tabeli przedstawiono podstawowe różnice pomiędzy umową licencyjną i umową przeniesienia praw: 33

39 Umowa o przeniesienie praw Przenosi określone prawa majątkowe do dobra intelektualnego (na określonym polu eksploatacji) Zbywca traci prawa Nabywca umowy staje się podmiotem praw Nie można przenieść tych samych praw na dwóch różnych nabywców Umowa licencyjna Upoważnia do korzystania z tych praw na określonym polu eksploatacji Licencjodawca zachowuje prawa Nabywca umowy jest tylko upoważniony do korzystania z praw Można udzielić wielu licencji na danym polu eksploatacji, o ile mają one charakter niewyłączny Najważniejszym elementem gwarantującym sukces komercjalizacji jest współpraca Twórcy Dobra Intelektualnego z Centrum Transferu Technologii. Twórca CTT 34

40 Przy opracowywaniu niniejszej broszury korzystano z następujących materiałów: 1. Ustawa Prawo Własności Przemysłowej z dn. 30 czerwca 2000 roku z późn. zm. 2. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dn. 04 lutego 1994 roku z późn. zm. 3. Ustawa o ochronie prawnej roślin z dn. 26 czerwca 2003 roku z późn. zm tualna.pdf 6. _rejestracji_czym_sie_roznia,article-535.html rysunki Dokumenty i wzory wniosków Dokumenty i wzory wniosków obowiązujące w Wojskowej Akademii Technicznej można pobrać ze strony zakładka PORADNIK TWÓRCY - WZORY DOKUMENTÓW 35

41 36

42 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 37

43 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 38

44 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 39

45 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 40

46 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 41

47 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 42

48 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 43

49 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 44

50 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 45

51 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 46

52 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 47

53 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 48

54 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 49

55 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 50

56 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 51

57 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 52

58 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 53

59 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 54

60 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 55

61 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 56

62 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 57

63 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 58

64 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 59

65 załącznik nr 1 "Regulamin zarządzania prawami autorskimi, prawami..." 60

66 załącznik nr 2 "Wniosek w sprawie stworzenia dobra intelektualnego" 61

67 załącznik nr 2 "Wniosek w sprawie stworzenia dobra intelektualnego" 62

68 załącznik nr 2 "Wniosek w sprawie stworzenia dobra intelektualnego" 63

69 załącznik nr 2 "Wniosek w sprawie stworzenia dobra intelektualnego" 64

70 GDZIE NAS ZNALEŹĆ? CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII WAT budynek Biblioteki pokój nr 30 65