Ochrona zasobów środowiska ze szczególnym uwzględnieniem ochrony przed zanieczyszczeniami

Transkrypt

1 dr Mariusz Baran Ochrona zasobów środowiska ze szczególnym uwzględnieniem ochrony przed zanieczyszczeniami STUDIA PODYPLOMOWE 16 czerwca 2018 r. PRAWO OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM

2 Ogólne założenia regulacji ochronnych zawarte w ustawie - Prawo ochrony środowiska (dalej jako p.o.ś.) przepisy o charakterze materialnym, związane z konstruowaniem wymagań ochronnych, dotyczą dwóch głównych grup zagadnień: - ochrony jakości środowiska i - ochrony przed zanieczyszczeniem. obie grupy zagadnień są ze sobą ściśle związane, ustalenie wymagań jakościowych jest punktem wyjścia dla kształtowania działań związanych z ochroną przed zanieczyszczeniem; ochronie jakości środowiska poświęcony jest przede wszystkim tytuł II p.o.ś.: zawarte w nim przepisy o ochronie jakościowej w części są przepisami regulującymi dane zagadnienie w sposób całościowy, a w części są to tylko założenia ogólne, których doprecyzowanie następuje w ustawach szczegółowych, w tym także i w p.o.ś. (np. ochrona jakości powietrza); założenia ochrony ogólnej obejmują jednak ze swojej istoty wszystkie elementy środowiska z regulacjami tymi związane są przepisy o charakterze instrumentalnym ustalające kształt i zasady stosowania określonych prawnych instrumentów ochronnych, oraz postanowienia proceduralne, określające zasady postępowania przy stosowaniu oznaczonych narzędzi służących osiąganiu celów ochrony środowiska (i te regulacje mogą być dookreślane aktami szczegółowymi) 2

3 ustalenie wymagań jakościowych ma podstawowe znaczenie dla precyzowania celów ochrony środowiska, określonych w sposób ogólny w dziale II tytułu I p.o.ś. - głównym celem ochrony zasobów środowiska ma być właśnie dotrzymywanie tych wymagań; określenie wymagań jakościowych jest podstawą do podejmowania wszelkich innych działań związanych z ich dotrzymywaniem bądź przy wracaniem w przypadku naruszenia - zgodnie z art. 82 p.o.ś. ochrona zasobów środowiska jest realizowana w szczególności poprzez określenie standardów jakości środowiska oraz kontrolę ich osiągania, a także podejmowanie działań służących ich nieprzekraczaniu lub przywracaniu; przepis ten określa podstawowe założenie ochrony zasobów środowiska, oparte na idei dwutorowego prowadzenia tej ochrony - w pierwszym rzędzie ustalenie wymagań dotyczących jakości tych zasobów, wraz z podejmowaniem działań służących kontroli ich przestrzegania i ewentualnym podejmowaniem działań służących przywróceniu wymagań naruszonych, oraz w zasadzie równorzędne podejmowanie działań służących dotrzymywaniu tych wymagań w szczególności poprzez ograniczanie i kontrolę odprowadzania do tych zasobów substancji i energii; odprowadzanie ustawa nazywa emisją", która, dopóki nie narusza wymagań jakościowych bądź nie powoduje określonych szkód, czyli odbywa się w granicach określonych ustawą, jest dozwolona 3

4 drugi nurt działań ochronnych to ochrona przed zanieczyszczeniem (art. 3 pkt 49 p.o.ś.), definiowanym jako kwalifikowana emisja - taka, która może być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, pogarszać walory estetyczne środowiska lub kolidować z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska 4

5 Ochrona jakości zasobów środowiska a) ustalanie wymagań dotyczących jakości środowiska - punkt wyjścia w działaniach związanych z ochroną jakości zasobów jest ustalenie wymagań jakościowych w postaci standardów jakości środowiska (tzw. standardy imisyjne); zgodnie z art. 3 pkt 34 p.o.ś. standard jakości środowiska to poziomy dopuszczalne substancji lub energii, które muszą być osiągnięte w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze; obowiązek ustalenia standardów jakości co do zasady obciąża ministra właściwego do spraw środowiska, działającego w porozumieniu z innymi organami, jest realizowany poprzez wydanie odpowiednich rozporządzeń wykonawczych, na podstawie upoważnień zawartych w p.o.ś. bądź ustawach szczególnych (zwłaszcza prawo wodne); odpowiednie akty wykonawcze są wskazane w rozdziałach dotyczących ochrony określonych elementów środowiska; standardy jakości mają, poprzez wymagania konstruowane w przepisach szczegółowych związanych z ochroną danego elementu, charakter wiążących wytycznych precyzujących cele ochrony danego elementu; przepisy zakładają, że ustanowiony standard musi być przestrzegany, jego przestrzeganie powinno być badane, a w przypadku stwierdzenia naruszenia muszą być podejmowane działania zmierzające do przywrócenia wymaganej jakości środowiska (por. art. 82 p.o.ś.) 5

6 ustawa nie dopuszcza sytuacji, w której ustanowienie standardu miałoby służyć tylko spełnieniu obowiązku wprowadzenia tego instrumentu, ma on być granicą, której przekraczać nie wolno; przepisy nie formułują jednak obowiązku objęcia standardami wszelkich możliwych parametrów charakteryzujących wymaganą jakość danego elementu środowiska, instrument ten powinien być więc wykorzystywany w związku z koniecznością osiągania generalnych celów ochrony środowiska; w praktyce standardy te ustanawiane są dla parametrów z punktu widzenia ochrony człowieka i środowiska najważniejszych, jako pewnego rodzaju programy minimum jakościowego", uwzględniające również aktualne uwarunkowania gospodarcze i techniczne; z tego też względu już w definicji standardu jakości wskazano, że są to poziomy ustalane dla danego czasu, co należałoby interpretować i w ten sposób, że poziomy te w innym czasie" (w przyszłości) mogą być zmieniane, kiedy pojawią się możliwości osiągnięcia parametrów ustalonych na wyższym pułapie (art. 3 pkt 43 p.o.ś.); obowiązek kontroli standardów jakości obciąża wskazane organy administracji (w odniesieniu do jakości powietrza taki obowiązek obciąża np. wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska i polega na prowadzeniu odpowiednich pomiarów stanu powietrza; badania tego rodzaju prowadzone są w szczególności w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska) 6

7 b) programy naprawcze: ustawa określa podstawową konsekwencję stwierdzenia naruszenia wymaganego stanu jakości - jest to obowiązek przygotowania i zrealizowania odpowiedniego programu naprawczego; ogólne wymagania dotyczące treści takich programów określa art. 84 p.o.ś.; programy naprawcze służą wykonywaniu obowiązków związanych z ochroną jakości środowiska: obowiązek opracowania, przyjęcia i wykonania programu powstaje z chwilą stwierdzenia naruszenia standardów jakości środowiska, w przypadkach określonych ustawą; regulacje prawne dotyczące programów składają się z dwóch części - ogólnych przepisów określających ich charakter i wymagania dotyczące podstaw przyjęcia oraz treści (art. 84 p.o.ś.), a także przepisów szczegółowych regulujących podstawy przyjęcia i szczegółowe wymagania dotyczące konkretnego programu, związanego z ochroną określonego elementu środowiska i naruszeniem danego standardu (przepisy szczegółowe zawarte są także w p.o.ś., ale mogą również wynikać z innych aktów, np. przyjęcie takiego programu przewiduje np. ustawa - Prawo wodne); termin program naprawczy nie ma charakteru normatywnego art. 84 p.o.ś. mówi o przyjmowaniu programów służących doprowadzeniu do przestrzegania standardów jakości środowiska; naprawczy" charakter takiego aktu wynika z materialnej podstawy jego wydania, a w konsekwencji i treści - program pojawi się, gdy zakładana jakość środowiska nie będzie osiągnięta; 7

8 program naprawczy to akt prawa miejscowego, przyjmowany przez upoważniony szczegółowymi przepisami organ terenowej administracji publicznej (kompetencje tu są rozłożone dość różnie); akt prawa miejscowego jest aktem normatywnym o ustalonym terytorialnym zakresie działania, powszechnie na tym terenie obowiązującym; przyjęcie dla programów naprawczych formy aktu normatywnego było konieczne z tego względu, że przepisy w nim zawarte będą adresowane nie tylko do podmiotów podległych organowi przyjmującemu program, ale również do innych organów, a także, w pewnym zakresie, do przedsiębiorców lub innych podmiotów korzystających ze środowiska; podstawowe elementy treści programu to, według art. 84 ust. 2 p.o.ś., m.in.: wskazanie naruszonych standardów jakości środowiska wraz z podaniem zakresu naruszenia, określenie podstawowych kierunków i zakresu działań niezbędnych do przywracania standardów jakości środowiska, ustalenie harmonogramu rzeczowo-finansowego planowanych działań (konieczność precyzyjnego konstruowania treści programu, sposób realistyczny, czyli uwzględniający różne uwarunkowania). program naprawczy musi wyraźnie wskazywać podmioty, do których jest kierowany, gdyż ustawa pozwala na nakładanie wskazanych programem dodatkowych obowiązków związanych z ochroną danego elementu środowiska, 8

9 podmioty korzystające ze środowiska mogą być zobowiązane do prowadzenia pomiarów wielkości emisji lub poziomów substancji lub energii w środowisku, przekazywania (ze wskazaną częstotliwością) wyników prowadzonych pomiarów oraz informacji dotyczących przestrzegania wymagań określonych w posiadanych pozwoleniach; możliwe jest także ograniczenie czasu obowiązywania posiadanych przez dany podmiot pozwoleń, nie krócej jednak niż do 2 lat; źródła, na podstawie których program powinien być opracowany, przede wszystkim: ocena charakteru i zakresu aktualnego stanu środowiska (dokonana z wykorzystaniem informacji państwowego monitoringu środowiska), analiza możliwych do zastosowania rozwiązań o charakterze organizacyjnym, technicznym lub ekonomicznym, opartych na technologiach spełniających warunki stawiane ustawą (w tym o charakterze najlepszych dostępnych technik), analiza kosztów zastosowania proponowanych środków ochronnych, analiza charakteru obszarów ograniczonego użytkowania, istniejących na terenie objętym programem, oraz zakresu wprowadzonych ograniczeń w korzystaniu z tych obszarów; wyniki takich ocen i analiz powinny być ujęte w uzasadnieniu do programu, podlegającym publicznemu udostępnieniu na ogólnych zasadach. 9

10 opracowywanie programów nie ma charakteru dowolnego - może mieć miejsce wtedy, gdy przepis ustawy lub innego aktu prawnego wyraźnie taki obowiązek przewiduje (por. wyrok NSA z dnia 19 sierpnia 2010 r. II OSK 1159/10, LEX nr ); jeżeli chodzi o ustawę, to wynika on z: art. 91 ust. 1 p.o.ś. w przypadku programów ochrony powietrza, art. 119 ust. 1 p.o.ś. w przypadku programów ochrony środowiska przed hałasem; poza ustawą podstawy do opracowania tego typu programów w obecnym stanie prawnym znajdują się w art. 47 ust. 7 pr. wod., obligującym dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej do opracowania programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych, a także w art. 18 i 19 u.och.p. stanowiących podstawy opracowania planów ochrony. Wyrok NSA z dnia 7 października 2014 r. II OSK 849/14, LEX Organ wykonawczy gminy nie ma uprawnień, które pozwalały mu skutecznie nakazać mieszkańcom wskazanych obszarów zaprzestania ogrzewania budynków przy pomocy pieców na paliwo stałe czy też utworzenia systemu zachęt finansowych do wymiany nieefektywnych urządzeń grzewczych. 10

11 art. 96 p.o.ś. - tzw. uchwała antysmogowa zgodnie z art. 96 p.o.ś. sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi lub na środowisko, wprowadzić ograniczenia lub zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie; poprzednio uchwała Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 25 listopada 2013 r. nr XLIV/703/13 w sprawie określenia rodzajów paliw dopuszczonych do stosowania na obszarze Gminy Miejskiej Kraków wyrok WSA w Krakowie z 22 sierpnia 2014 r., II SA/Kr 490/14 stwierdzający nieważność zaskarżonej uchwały (potwierdzony wyrokiem NSA z 22 września 2015 r., II OSK 255/15: podejmując uchwałę ( ) w sprawie określenia rodzajów paliw dopuszczonych do stosowania na obszarze Gminy Miejskiej Kraków Sejmik Województwa Małopolskiego wyszedł poza granice upoważnienia ustawowego, zawartego w art. 96 p.o.ś., z uwagi na powiązanie ograniczenia w stosowaniu paliw z celem ich stosowania, za jaki uznano ogrzewanie budynków i lokali oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej 11

12 1. zaskarżanej uchwały stanowi, że: "W celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko i na zabytki, w granicach administracyjnych Gminy Miejskiej Kraków dopuszcza sie wyłącznie następujące rodzaje paliw do stosowania w celu ogrzewania lokali lub budynków i przygotowywania ciepłej wody użytkowej: 1) gaz ziemny i pozostałe węglowodory gazowe przeznaczone do celów opałowych, 2) olej opałowy i olej napędowy przeznaczony do celów opałowych, z wyłączeniem ciężkiego oleju opałowego. 2. zaskarżonej uchwały stanowi, że: "Uchwała nie ma zastosowania do instalacji, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego lub pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska." 3. zaskarżonej uchwały stanowi, że: "Realizacja uchwały odbywa się w szczególności poprzez: 1) wykorzystywanie w nowych lokalach i budynkach sposobów ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej bez stosowania paliw innych niż wymienione w 1, 2) dostosowanie w okresie od dnia wejścia w życie niniejszej uchwały, o którym mowa w 6 pkt 1) do daty określonej w 6 pkt 2), sposobu ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej w istniejących lokalach i budynkach do wymagań określonych w 1." Co do zasady, wykorzystanie kompetencji z art. 96 p.o.ś., powiązanego ze stosowaniem sankcji karnej [vide art. 334 p.o.ś.], winno prowadzić do tworzenia przepisów czytelnych i niebudzących wątpliwości przy zastosowaniu wykładni literalnej. 12

13 Zgodnie z treścią art. 96 p.o.ś., sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki określić dla terenu województwa bądź jego części rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób realizacji i kontroli tego obowiązku. Uwzględniając reguły językowo-logiczne należy uznać, że przedmiotowy przepis zawiera dla sejmiku województwa upoważnienie do: a) określenia dla terenu województwa bądź jego części rodzajów lub jakości paliw dopuszczonych do stosowania, b) sposobu realizacji i kontroli obowiązku stosowania na terenie województwa bądź jego części rodzajów lub jakości paliw dopuszczonych do stosowania - co winien uczynić w drodze uchwały, - w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki paliw innego rodzaju lub jakości w danym rodzaju, niż dopuszczone do stosowania. Uwzględniając taką wykładnię art. 96 p.o.ś. należy stwierdzić, że analizowany przepis nie zezwala na określanie rodzajów lub jakości paliw dopuszczonych do stosowania przy zastosowaniu kryteriów innych niż terytorialne. Uzależnianie określania rodzajów lub jakości paliw dopuszczonych do stosowania dla terenu województwa bądź jego części od celu stosowania paliw jest niedopuszczalne i oznacza wykroczenie poza granice upoważnienia ustawowego. 13

14 Nowe brzmienie art. 96 p.o.ś. uchwała Sejmiku Województwa Małopolskiego z r. Nr XVIII/243/16 1 W celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi i na środowisko, wprowadza się w granicach administracyjnych Gminy Miejskiej Kraków ograniczenia określone niniejszą uchwałą. 2 Rodzaje instalacji, dla których wprowadza się ograniczenia w zakresie ich eksploatacji to instalacje, w których następuje spalanie paliw w rozumieniu art. 3 pkt. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz z późn. zm.), w szczególności kocioł, kominek i piec, jeżeli: 1) dostarczają ciepło do systemu centralnego ogrzewania lub 2) wydzielają ciepło poprzez: a) bezpośrednie przenoszenie ciepła lub b) bezpośrednie przenoszenie ciepła w połączeniu z przenoszeniem ciepła do cieczy lub c) bezpośrednie przenoszenie ciepła w połączeniu z systemem dystrybucji gorącego powietrza. 3 Podmiotami dla których wprowadza się ograniczenia są podmioty eksploatujące instalacje wskazane w 2. 4 W instalacjach wskazanych w 2 dopuszcza się wyłącznie stosowanie następujących rodzajów paliw: 1) gazu ziemnego wysokometanowego lub zaazotowanego (w tym skroplonego gazu ziemnego), propan-butanu, biogazu rolniczego lub innego rodzaju gazu palnego, 2) lekkiego oleju opałowego w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm.). 14

15 Nowe brzmienie art. 96 p.o.ś. Uchwała Nr XXXII/452/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 23 styczna 2017 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa małopolskiego ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw Uchwała Nr XXXV/527/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 24 kwietnia 2017 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze Gminy Miejskiej Kraków, w okresie od dnia 1 lipca 2017 roku do dnia 31 sierpnia 2019 roku, zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw Zakazuje się stosowania w instalacjach, o których mowa w 2: 1) paliw, w których udział masowy węgla kamiennego lub węgla brunatnego o uziarnieniu 0-5 mm wynosi powyżej 5%, 2) paliw zawierających węgiel kamienny lub węgiel brunatny spełniających w stanie roboczym co najmniej jeden z następujących parametrów: a) wartość opałowa poniżej 26 MJ/kg, b) zawartość popiołu powyżej 10%, c) zawartość siarki powyżej 0,8%; 3) paliw zawierających biomasę o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20%. 15

16 Ochrona przed zanieczyszczeniami - zakres prawnej ochrony środowiska problematyka ochrony przed zanieczyszczeniem jest regulowana przede wszystkim przepisami tytułu III ustawy - Prawo ochrony środowiska; regulacje związane z ochroną przed zanieczyszczeniem można podzielić na następujące główne grupy: przepisy ogólne, określające przede wszystkim cele i podstawowe zasady ochrony przed zanieczyszczeniami; przepisy ustalające ogólne zasady i obowiązki związane z ochroną przed zanieczyszczeniem pochodzącym ze wskazanych źródeł, takich jak: instalacje i urządzenia, i substancje i produkty, tzw. źródła liniowe i rozproszone, czyli drogi, linie kolejowe, tramwajowe, lotniska lub porty, linie energetyczne, przepisy konstruujące podstawowe wymagania materialne i proceduralne dla wydawania pozwoleń na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii; uzupełnieniem są przepisy dotyczące instrumentu służącego zbadaniu oddziaływania instalacji na środowisko, w postaci przeglądów ekologicznych - swoistego rodzaju ocena oddziaływania na środowisko już prowadzone działalności funkcjonującej instalacji). 16

17 przeciwdziałanie zanieczyszczeniom dotyczy wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, wytwarzania odpadów, powodowania hałasu, wytwarzania pól elektromagnetycznych, ale traktowanych jako kwalifikowane" emisje do środowiska; zgodnie z odpowiednimi definicjami zawartymi w słowniczku ustawy przez pojęcie zanieczyszczenia (art. 3 pkt 49 p.o.ś.) należy rozumieć emisje, które mogą być szkodliwe dla zdrowia człowieka lub stanu środowiska, powodować szkodę w dobrach materialnych, pogarszać walory estetyczne środowiska lub kolidować z innymi uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska; z kolei pojęcie emisji zostało zdefiniowane (art. 3 pkt 4 p.o.ś.) jako bezpośrednie lub pośrednie wprowadzenie w rezultacie działalności człowieka, do powietrza, wody lub ziemi substancji lub energii, w tym ciepła, hałasu, wibracji lub pól elektromagnetycznych; nie jest to już jedyna definicja tego pojęcia ustawa o szkodach poszerza określenie emisji także o wprowadzenie organizmów lub mikroorganizmów, precyzuje także pojęcie emisji poprzez wprowadzenie substancji", poprzez wskazanie, że chodzi także o mieszaniny lub roztwory tychże. przeciwdziałanie zanieczyszczeniom powinno polegać na zapobieganiu, ograniczaniu albo zakazie wprowadzania do środowiska substancji lub energii, głównym zaś celem takich działań jest przestrzeganie standardów jakości środowiska - z obowiązku przestrzegania tych właśnie standardów nie zwalnia zastosowanie odpowiedniej technologii ani stosowanie się do standardów emisyjnych; gdy określone skutki oddziaływania na środowisko nie są objęte standardem jakości, ochrona przed zanieczyszczeniem to ochrona przed opisowo wskazanymi w definicji zanieczyszczenia skutkami emisji, związanymi z powodowaniem określonych negatywnych konsekwencji (szkód) dla środowiska lub człowieka. 17

18 emisja (ze względu na kryteria, które powinny być prawnie dookreślone) jest prawnie dopuszczalna.; celem prawa emisyjnego jest zaś przeciwdziałanie emisji szkodliwej (zanieczyszczeniom) poprzez zapobieganie lub ograniczanie wprowadzania do środowiska substancji lub energii (art. 137 p.o.ś.); dla prawidłowego ustalenia zakresu przedmiotowego obowiązku z art. 138 p.o.s. znaczenia nabiera pojęcie instalacji w rozumieniu art. 3 pkt 6 p.o.ś. oraz eksploatacji instalacji lub urządzenia w znaczeniu wynikającym z art. 3 pkt 3 p.o.ś. z pewnym uproszczenie, można stwierdzić, że z eksploatacją instalacji lub urządzenia będziemy mieli do czynienia w sytuacji wykorzystywania ich zgodnie z przeznaczeniem obowiązki w zakresie ochrony przed zanieczyszczeniem obciążają podmioty zarządzające poszczególnymi źródłami emisji; art. 138 p.o.ś. wprowadza w tym zakresie pewną gradacje: generalnie obowiązek właściwej eksploatacji instalacji oraz urządzenia spoczywa na ich właścicielu, w rozumieniu prawa cywilnego; od tej zasady wprowadzono jednak dwa wyjątki: w przypadku eksploatacji dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów na podstawie art. 139 p.o.ś. obowiązek ten spoczywa na podmiotach zarządzających nimi; jeżeli właściciel wykaże, że na podstawie tytułu prawnego władającym instalacją lub urządzeniem jest inny podmiot. 18

19 lub urządzenia, bez względu na to, kto jest za nią odpowiedzialny art. 138 p.o.ś. wynika, że po spełnieniu określonych wymagań formalnych właściciel instalacji lub urządzenia może skutecznie uwolnić się od odpowiedzialności za prawidłowość ich eksploatacji, a co za tym idzie również zezwolenie na korzystanie ze środowiska, będzie zobowiązany uzyskać inny podmiot niż właściciel; w niektórych sytuacjach można przyjąć, że podmiotem korzystającym ze środowiska przy użyciu instalacji lub urządzenia jest adresat pozwolenia na korzystanie ze środowiska, gdyż zgodnie z art. 184 p.o.ś. może je uzyskać tylko bezpośrednio prowadzący instalację; art p.o.ś. określają podmioty zobowiązane do przeciwdziałania zanieczyszczeniom - nie gwarantuje to jednak, że wymagania ochrony środowiska będą w każdym przypadku realizowane; dlatego w art. 141 obowiązek ten został rozszerzony przedmiotowo na eksploatację instalacji 19

20 zasadą jest, że eksploatacja instalacji lub urządzenia nie powinna wywoływać przekraczania standardów emisyjnych (art. 141 p.o.ś) - podmiot korzystający ze środowiska powinien dołożyć należytej staranności, aby emisja z jego instalacji nie przekraczała standardów wynikających z pozwoleń na korzystanie ze środowiska lub bezpośrednio z norm prawa; korzystanie ze środowiska z naruszeniem obowiązujących w tym zakresie wymagań będzie skutkować zastosowaniem instrumentów odpowiedzialności administracyjnej, w niektórych przypadkach zjawiska o charakterze nadzwyczajnym, niezależnym od korzystającego ze środowiska, lub o charakterze incydentalnym powodują przekroczenie dopuszczalnych norm emisji dlatego ustawodawca w art. 142 ust. 1 p.o.ś. dopuścił możliwość wystąpienia wielkości emisji odmiennej od normalnej, niemniej musi to wynikać z uzasadnionych potrzeb technicznych i nie może występować dłużej, niż jest to konieczne; przykładowy katalog źródeł mogących stanowić przyczynę przekroczenia standardów emisyjnych został zawarty w art. 142 ust. 2; ustawodawca w żadnym z przepisów prawa nie definiuje bezpośrednio co należy rozumieć przez pojęcie rozruchu, awarii czy likwidacji - nie oznacza to jednak automatycznie, że mogą być one w sposób dowolny interpretowane przez podmiot korzystający ze środowiska; w wielu szczegółowych rozwiązaniach prawnych znajdują się upoważnienia dla organów administracji do doprecyzowania, kiedy możemy mówić o wystąpieniu np. awarii lub w jaki sposób powinien zachować się podmiot korzystający ze środowiska w przypadku jej wystąpienia np. art. 128 ust. 1 pkt 11 pr. wod., art. 188 ust. 2 pkt 3 p.o.ś. 20

21 zgodnie z art. 188 ust. 2 pkt 3 p.o.ś. pozwolenia określa maksymalny dopuszczalny czas utrzymywania się uzasadnionych technologicznie warunków eksploatacyjnych odbiegających od normalnych, w szczególności w przypadku rozruchu i wyłączania instalacji, a także warunki lub parametry charakteryzujące pracę instalacji, określające moment zakończenia rozruchu i moment rozpoczęcia wyłączania instalacji oraz warunki wprowadzania do środowiska substancji lub energii w takich przypadkach - na tej podstawie z reguły nakładany jest obowiązek poinformowania organów administracji o prowadzeniu rozruchu lub wystąpieniu awarii; jeżeli zatem podmiot korzystający ze środowiska będzie chciał powołać się na fakt prowadzenia rozruchu instalacji lub wystąpienie awarii, to będzie musiał dopełnić ciążących na nim obowiązków wynikających bezpośrednio z mocy prawa lub ostatecznej decyzji administracyjnej; w przeciwnym razie nie będzie miał możliwości powoływania się na odstępstwa związane z ich wystąpieniem; skutki stosowania postanowień art. 142 p.o.ś. w praktyce - generalnie przekroczenie standardów emisyjnych skutkuje koniecznością zastosowania instrumentów odpowiedzialności administracyjnej lub karnej, w przypadku wystąpienia przesłanek wymienionych w art. 142 p.o.ś. ustawodawca zaakceptował naruszenie w pewnych sytuacjach standardów emisyjnych, a jeśli tak się stało, to w stosunku do podmiotu korzystającego ze środowiska nie powinny być stosowane instrumenty odpowiedzialności karnej lub administracyjnej 21

22 zgodnie z art. 143 p.o.ś. technologie stosowane w nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacjach winny spełniać określone wymagania Decyzja SKO we Wrocławiu z dnia 12 października 2011 r., SKO 4134/2/11 Działalność powodująca uciążliwość zapachową negatywnie oddziałuje na środowisko narusza bowiem jego stan właściwy i obniża jakość. Nie można przyjąć założenia, że podmiot korzystający ze środowiska, wykorzystując zaniechanie prawodawcy co do ustalenia granic normatywnych w tym zakresie, może negatywnie oddziaływać na środowisko, pogarszając stan zapachowej jakości powietrza. Również i ten aspekt jakości powietrza podlega ochronie. Dlatego spełnienie wymagań, o których mowa w art. 143 p.o.ś., w przypadku nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacjach, oznacza stosowanie takiej technologii, która spełnia wymagania uwzględniające zasięg i wielkość wprowadzanych do powietrza substancji zapachowych, wykorzystuje porównywalne procesy i metody przeciwdziałania uciążliwości zapachowej, które zostały skutecznie zastosowane w skali przemysłowej, a także postęp naukowo-techniczny w dziedzinie olfaktometrii. 22

23 określenie warunków, jakie powinny spełniać technologie stosowane w zakresie korzystania ze środowiska (tak jak czyni to art. 143 p.o.ś.), nie rozwiązuje wszystkich praktycznych problemów; nagromadzenie na niewielkim obszarze instalacji, realizowanych przy użyciu najlepszych nawet technologii, również może spowodować negatywne zmiany w środowisku; dlatego w art. 144 ust. 1 p.o.ś wprowadzono obowiązek, zgodnie z którym eksploatacja instalacji nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska, czyli wymagań, jakim ma odpowiadać środowisko (art. 3 pkt 34 p.o.ś.), bez względu na to, ile akurat podmiotów na nie oddziałuje zgodnie z art. 144 ust. 4 p.o.ś. z obowiązku tego nie zwalnia zastosowanie technologii spełniających wymagania w zakresie oddziaływania na środowisko; zgodnie z art. 144 ust. 2 p.o.ś. wymienione w nim sposoby korzystania ze środowiska realizowane przy użyciu instalacji nie powinny powodować przekroczenia granicy terenu, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny - nie są istotne granice nieruchomości, na której została zlokalizowana instalacja będąca źródłem emisji, ale granice terenu (pojęcie szersze niż nieruchomość), do którego ma tytuł prawny podmiot korzystający ze środowiska; okoliczności te mogą mieć duże znaczenie w postępowaniu o wydanie pozwolenia na korzystanie ze środowiska 23

24 standardy jakości a obszar ograniczonego użytkowania/strefa przemysłowa analogiczne ograniczenia co do przekroczenia standardu jakości obowiązują na podstawie art. 144 ust. 3 i 3a p.o.ś., jeżeli na podstawie art. 135 p.o.ś. zostały wyznaczone obszary ograniczonego użytkowania lub na podstawie art. 136a ustawy - strefy przemysłowe; od tej reguły obowiązuje jeden wyjątek wynikający z art. 144 ust. 3b p.o.ś., zgodnie z którym w przypadku instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego, dla których użytkowanie rozpoczęło się nie później niż do dnia 30 czerwca 2003 r., przekroczenia dopuszczalnych norm emisji na obszarach ograniczonego użytkowania mogą dotyczyć tylko hałasu; analogiczne ograniczenia obowiązują również, zgodnie z art. 144 ust. 3c p.o.ś., w przypadku realizacji nowych przedsięwzięć na terenie takiego zakładu Wyrok WSA w Warszawie z dnia 28 października 2011 r., IV SA/Wa 1067/11, LEX nr O tym, czy instalacja powoduje przekroczenie standardów jakości środowiska, decyduje porównanie z normami jakości środowiska, a nie ze stanem środowiska wywołanym eksploatacją innej instalacji. Wyrok SN z dnia 25 lutego 2009 r. II CSK 546/08, LEX nr , Biul.SN 2009/7/11 Przepis art. 135 ust. 1 p.o.ś. jest wyjątkiem od zasady wyrażonej w art. 144 ust. 1 p.o.ś., zgodnie z którą eksploatacja instalacji w rozumieniu art. 3 pkt 6, nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska. Potwierdzeniem tej tezy jest art. 144 ust. 2 p.o.ś. 24

25 Obszar ograniczonego użytkowania ustawa - Prawo ochrony środowiska dopuszcza ograniczanie korzystania z nieruchomości dla realizacji celów ochrony środowiska, jednak wyłącznie w przypadkach i formach w niej określonych (por. art. 130 p.o.ś.); obszar ograniczonego użytkowania jest instytucją prawną wykorzystywaną w ochronie środowiska przed zanieczyszczeniem; podstawowym obowiązkiem podmiotu powodującego emisję wskutek eksploatacji instalacji jest niedopuszczenie do naruszenia standardów imisyjnych (standardów jakości) poza terenem, do którego ma tytuł prawny - art. 144 ust. 2 p.o.ś.; jedną z możliwości odstępstwa od tego zakazu jest właśnie utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania; podstawą do podjęcia decyzji o utworzeniu obszaru jest stwierdzenie, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych standardy jakości środowiska poza terenem zakładu lub innego obiektu, na którym znajduje się dana instalacja, nie mogą być dotrzymane; jest to pewna sytuacja obiektywna, w zasadzie niezależna od prowadzącego instalację, stwierdzana w sposób wymagany ustawą - poprzez przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, analizy porealizacyjnej albo przeglądu ekologicznego; stwierdzenie takie normalnie powinno jednak powodować decyzję inną - instalacja nie spełniająca podstawowych wymagań nie może funkcjonować, w wyjątkowych jednak przypadkach dopuszcza się odstępstwo od tego założenia; 25

26 wyjątkowość sytuacji odnosi się do rodzaju instalacji, której funkcjonowanie może spowodować (bądź powoduje) tego rodzaju uciążliwości; odstępstwo może dotyczyć tylko instalacji służących do prowadzenia działalności mającej cechy użyteczności publicznej (ustawa tego określenia wprawdzie nie używa, wniosek taki można jednak wyprowadzić z wyliczenia kategorii instalacji, dla których obszar ograniczonego oddziaływania może być utworzony); wyliczenie dokonane w art. 135 ust. 1 p.o.ś. ma charakter zamknięty (tylko dla tych instalacji obszar może być utworzony) i obejmuje: oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów komunalnych, kompostownie, trasy komunikacyjne, lotniska, linie i stacje elektroenergetyczne, instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne; a także zgodnie z art. 135 o ust. 6 obszar ograniczonego użytkowania tworzy się także dla instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego, innych niż wymienione wcześniej, dla których pozwolenie na budowę zostało wydane przed dniem 1 października 2001 r., a których użytkowanie rozpoczęło się nie później niż do dnia 30 czerwca 2003 r. (podstawą do utworzenia obszaru dla takiej instalacji, jak można byłoby wnioskować z dalszej części przepisu, może być tylko niemożliwość, pomimo zastosowania najlepszych dostępnych technik, dotrzymania dopuszczalnych poziomów hałasu poza terenem zakładu (vide art. 144 ust. 3b); obszar ograniczonego użytkowania tworzony jest w drodze aktu normatywnego w postaci uchwały sejmiku województwa bądź uchwały rady powiatu; podziału kompetencji dokonano według ogólnych założeń przyjmowanych przez ustawę - sejmik jest właściwy dla tzw. przedsięwzięć kwalifikowanych (uznanych za mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko), rada powiatu - dla pozostałych; 26

27 w sytuacji, w której obowiązek utworzenia obszaru wynika z procedury oceny oddziaływania na środowisko, obowiązek utworzenia obszaru powinien być stwierdzony w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach;. obowiązek taki stwierdza się również w pozwoleniu na budowę; przed utworzeniem obszaru nie można wydać pozwolenia na użytkowanie obiektu ani rozpocząć jego użytkowania, jeżeli pozwolenie nie jest wymagane; zaś przedsięwzięcia mającego postać budowy drogi krajowej obszar ograniczonego użytkowania powinien zostać wyznaczony na podstawie analizy porealizacyjnej, której obowiązek przeprowadzenia, w ciągu roku od dnia oddania obiektu do użytkowania, powinien być nałożony w pozwoleniu na budowę drogi; analiza powinna być wówczas przedstawiona w terminie 18 miesięcy od dnia oddania drogi do użytkowania (art. 135 ust. 5 p.o.ś.); utworzenie obszaru pozwala na powodowanie negatywnych oddziaływań, polegających na naruszeniu wymagań jakości środowiska na nieruchomościach, do których tytuł prawny posiadają inne podmioty; z powodu tych uciążliwości wprowadzane są ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości, przy czym zakres tych ograniczeń określa akt tworzący obszar w granicach dopuszczonych ustawą; organ tworzący obszar powinien określić granice takiego obszaru, ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, wymagania techniczne dotyczące budynków oraz sposób korzystania z terenu wynikający z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko lub analizy porealizacyjnej albo przeglądu ekologicznego. 27

28 wątpliwość, czy przyczyny uzasadniające ustalenie obszaru ograniczonego użytkowania mogą wynikać tylko z wymienionych opracowań, czy też mogą być one zastąpione innymi porównywalnymi źródłami informacji w orzecznictwie przyjęto, że w procesie tym mogą zostać wykorzystane wszystkie materiały równoważne z przeglądem ekologicznym (por. wyrok NSA z dnia 4 listopada 2004 r., OSK 1151/04, OSP 2005, z. 11, poz. 127 i glosa krytyczna A. Miler, glosa do wyroku NSA z dnia 4 listopada 2004 r., OSK 1151/04). wyrok WSA w Gliwicach z dnia 20 marca 2008 r., II SA/Gl 348/07, LEX nr : O obszarze oddziaływania będą decydować indywidualne cechy obiektu budowlanego, jego przeznaczenie i sposób zagospodarowania terenu, a w procesie zmierzającym do jego wyznaczenia nie chodzi o wykazanie negatywnego wpływu inwestycji na działki znajdujące się w otoczeniu projektowanego obiektu, lecz o możliwość spowodowania szkodliwego oddziaływania inwestycji na teren otaczający działkę inwestora w związku z zamierzeniem budowlanym. Obszar ograniczonego użytkowania (art. 135 ustawy) w zasadzie jest wyznaczany dla obszaru, na którym doszło do przekroczenia określonych norm, a obszar oddziaływania obiektu to także teren, gdzie uciążliwości związane z przedsięwzięciem mieszczą się w granicach norm określonych przez przepisy prawa lub wydane na ich podstawie decyzje; także zachowanie odległości przewidzianych przepisami technicznymi nie przesądza o braku oddziaływania obiektu poza obszarem nieruchomości inwestora wyrok WSA w Gliwicach z dnia 24 sierpnia 2009 r., II SA/Gl 139/09, LEX nr : Uchwała w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania stanowi akt prawa miejscowego, ma ona bowiem charakter generalny oraz abstrakcyjny. 28

29 dla podmiotów dysponujących nieruchomościami objętymi obszarem ograniczonego użytkowania podstawową konsekwencją utworzenia obszaru jest ograniczenie możliwości korzystania z nieruchomości; ponoszą więc wskutek wydania odpowiedniego aktu pewną szkodę; zgodnie z ogólną zasadą ustanowioną w art. 129 p.o.ś. właściciel nieruchomości (użytkownik wieczysty) może żądać wykupienia nieruchomości lub jej części, jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczonej; w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości właściciel (użytkownik wieczysty, osoba dysponująca prawem rzeczowym do nieruchomości) może także żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje w takim przypadku również zmniejszenie wartości nieruchomości; z roszczeniami tego rodzaju można występować w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie aktu powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości (art. 129 p.o.ś.); zgodnie z art. 136 p.o.ś. w razie ograniczenia sposobu korzystania ze środowiska, w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, właściwymi w sprawie odszkodowania lub nakazania wykupu nieruchomości są sądy powszechne; obowiązany do wypłaty odszkodowania lub wykupu nieruchomości jest ten, którego działalność spowodowała wprowadzenie ograniczeń w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania; 29

30 wyrok NSA z dnia 17 marca 2009 r, II OSK 1195/08, LEX nr Do kompetencji sądów powszechnych w postępowaniu cywilnym należy ocena, działalność którego podmiotu spowodowała wprowadzenie ograniczeń w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania. Podmiot taki będzie obowiązany do wypłaty odszkodowania lub wykupu nieruchomości (art. 136 ust. 2 POŚ). Kwestia dotycząca ustalenia takiego podmiotu wiąże się z ustaleniem legitymacji biernej w postępowaniu cywilnym i z tego względu nie należy do sfery podlegającej regulacji w drodze rozporządzenia przez wojewodę (a od 1 stycznia 2008 r. w drodze uchwały przez sejmik województwa), mającego upoważnienie ustawowe jedynie do utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania na podstawie i w granicach określonych w art. 135 ust. 1 i 2 POŚ wyrok SA w Poznaniu z dnia 10 kwietnia 2008 r., I ACa 2/08, M. Praw. 2010, nr 12, s. 692 Roszczenie o zasądzenie kosztów potrzebnych do rewitalizacji akustycznej budynku na podstawie art. 129 ust. 2 i art. 136 ust. 3 PrOchrŚr nie jest uzależnione od uprzedniego poniesienia tych kosztów. Roszczenie o naprawienie szkody polegającej na utracie wartości nieruchomości, o którym mowa w art. 129 ust. 2 PrOchrŚr, wymaga wykazania, że utrata ta nastąpiła w wyniku ograniczeń w sposobie korzystania z nieruchomości wynikających z aktu ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania 30

31 Strefy przemysłowe instytucja stref przemysłowych" wprowadzona została do ustawy - Prawo ochrony środowiska od końca lipca 2005 r. jako propozycja rozwiązania problemów związanych z kumulacją negatywnych oddziaływań na środowisko, skutkujących naruszeniami wymagań dotyczących jego jakości, a mających miejsce na terenach o skoncentrowanej działalności gospodarczej; na terenach takich praktycznie nie było możliwe zastosowanie instytucji obszaru ograniczonego użytkowania, w dodatku zawężonej tylko do wskazanego rodzaju instalacji. przyczyną utworzenia strefy powinna być niemożność dotrzymywania, poza terenem zakładu lub innego obiektu, standardów jakości środowiska oraz wartości odniesienia - mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych; w konsekwencji w granicach strefy przemysłowej będzie dozwolone przekraczanie standardów jakości środowiska w zakresie dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu i dopuszczalnych poziomów hałasu oraz wartości odniesienia, o ile nie będzie to powodowało powstawania zagrożeń dla życia lub zdrowia ludzi, w szczególności zaś nie będzie naruszało wymagań norm bezpieczeństwa i higieny pracy; 31

32 zgodnie z tymi przepisami strefa przemysłowa może być utworzona na obszarach określonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego jako tereny przeznaczone do działalności produkcyjnej, składowania oraz magazynowania i równocześnie użytkowanych zgodnie z przeznaczeniem; podstawowym wymogiem materialnym jest wcześniejsze podjęcie, i to odpowiedniego, rozstrzygnięcia w miejscowym planie; objęcie nieruchomości granicami strefy przemysłowej wymagać będzie także pisemnej zgody władającego powierzchnią ziemi; zgoda taka wyłączy ewentualne roszczenia o odszkodowanie lub o wykup nieruchomości (art. 129 p.o.ś.) w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości w zakresie wynikającym z utworzenia strefy przemysłowej; strefa przemysłowa może być utworzona na wniosek władającego powierzchnią ziemi na terenach, które mają być objęte taką strefą; wniosek o jej utworzenie powinien spełniać określone wymagania (art. 136c ust. 2 p.o.ś.); po utworzeniu strefy przemysłowej eksploatacja instalacji na jej obszarze nie może powodować przekroczenia standardów jakości środowiska oraz wartości odniesienia poza granicami strefy; formą prawną utworzenia strefy jest uchwała sejmiku województwa, podejmowana w uzgodnieniu z państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym i regionalnym dyrektorem ochrony środowiska; uchwała powinna przede wszystkim określać granice i obszar strefy przemysłowej, a także rodzaje działalności, których prowadzenie jest dopuszczalne na terenie strefy z uwagi na możliwość występowania przekroczeń standardów jakości środowiska lub przekroczeń wartości odniesienia. 32

33 Ochrona przed zanieczyszczeniem - wymagania dotyczące instalacji ogólne przepisy p.o.ś. dotyczące tzw. prawa emisyjnego określają wymagania ochronne adresowane do poszczególnych źródeł emisji; najbardziej rozbudowane są tego rodzaju postanowienia adresowane do podmiotów prowadzących instalację i dotyczące wymagań, jakie powinna spełniać instalacja wymagania te można ująć w trzech grupach: wymagania, które należy spełnić przed oddaniem instalacji do użytku (w szczególności art. 76 p.o.ś.), wymagania związane z normalnym funkcjonowaniem instalacji (większość przepisów rozdz. 2 w dziale II tytułu III p.o.ś.), wymagania dotyczące funkcjonowania instalacji w warunkach odbiegających od normalnych (art. 76 ust. 3, art. 142 p.o.ś.). wymagania związane z momentem oddawania instalacji do użytku, formułowane przez art. 76 p.o.ś. i adresowane także do jakiekolwiek innego obiektu budowlanego, najogólniej sprowadzają się do konieczności takiego ich przygotowania, aby przyszła eksploatacja nie naruszała wymagań ochrony przez zanieczyszczeniem; przygotowanie dotyczy zarówno strony technicznej, jak i formalnoprawnej: wymagania o charakterze technicznym to konieczność wyposażenia w odpowiednie środki techniczne chroniące środowisko oraz zastosowanie właściwych rozwiązań technologicznych; wymagania formalnoprawne natomiast to obowiązek posiadania przez prowadzącego wymaganych prawem zgód i zezwoleń określających zakres dopuszczalnego korzystania ze środowiska; wypełnienia kolejnego z wymagań, tj. obowiązku dotrzymania standardów emisyjnych oraz określonych w pozwoleniu warunków emisji; 33

34 w stosunku do instalacji zaliczonych do potencjalnie najgroźniejszych dla środowiska (przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko) wprowadzono także możliwość poddania instalacji prewencyjnej kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska (art. 76 ust. 4) prowadzący tego rodzaju instalację ma obowiązek zawiadomienia wojewódzkiego inspektora o planowanym terminie oddania do użytku nowo zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji bądź także o terminie zakończenia rozruchu instalacji, jeżeli jest on przewidywany; w sytuacji, w której kontrola wykazałaby niespełnienie wskazanych wyżej wymagań, wojewódzki inspektor ma obowiązek wydać decyzję wstrzymującą oddanie instalacji do użytku (art. 365 ust. 2 pkt 1 p.o.ś.); wymagania, które instalacja powinna spełniać w trakcie jej normalnej eksploatacji, związane są przede wszystkim z koniecznością przestrzegania standardów zarówno imisyjnych, jak i emisyjnych; podstawowy wymóg to niedopuszczenie do sytuacji, w której emisja z instalacji stanie się zanieczyszczeniem, a taka sytuacja będzie miała miejsce wówczas, gdy zostaną naruszone standardy imisyjne bądź też oddziaływanie instalacji spowoduje pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagrożenie dla życia albo zdrowia ludzi; zakaz naruszania standardów jakości środowiska, w odniesieniu do instalacji wprowadzającej gazy lub pyły do powietrza, powodującej emisję hałasu oraz wytwarzanie pól elektromagnetycznych, dotyczy obszarów znajdujących się poza terenem, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny; wyjątkiem dopuszczającym naruszenie takiego zakazu jest utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania bądź strefy przemysłowej; 34

35 obowiązek dotrzymywania standardów imisyjnych ma charakter bezwzględny; zgodnie z art. 144 ust. 4 p.o.ś. nie zwalnia z niego dotrzymywanie standardów emisyjnych ani przestrzeganie wymagań dotyczących stosowanej technologii; w czasie eksploatacji instalacji zakazane jest naruszanie standardów emisyjnych, czyli norm określających dopuszczalną wielkość emisji substancji lub energii do środowiska - standardy takie mogą mieć charakter indywidualny - są wówczas określone decyzją dotyczącą konkretnej instalacji (tzw. pozwolenie emisyjne); standardy takie mogą również mieć charakter ogólny - ustanawiane są wówczas w drodze rozporządzenia ministra (np. delegacje do wydania takich rozporządzeń zawiera art. 146 p.o.ś.); ustawa wprowadza także pewien zestaw wymagań dotyczących technologii stosowanych w nowo uruchamianych lub modernizowanych instalacjach, określonych w art. 143 p.o.ś. i adresowanych do wszystkich nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacji i urządzeń; wymagania te to m.in.: stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń, efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii, zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw, stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych; w odniesieniu do instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego, wymagania te są precyzowane w postaci tzw. wymagań BAT; 35

36 warunki eksploatacji instalacji odbiegające od normalnych to okres rozruchu, awarii bądź likwidacji instalacji; w tego typu sytuacjach pewne wymagania generalne mogą być w określonym zakresie naruszane, jednak przy dotrzymaniu generalnej zasady, zgodnie z którą wielkość emisji z instalacji lub urządzenia w warunkach odbiegających od normalnych powinna wynikać z uzasadnionych potrzeb technicznych i nie może występować dłużej niż jest to konieczne (art. 142 ust. 1); w odniesieniu do etapu rozruchu ustawa po pierwsze wyraźnie określa dopuszczalną długość trwania tego okresu - zgodnie z art. 76 ust. 3 p.o.ś. mogą to być najwyżej 30 dni - w fazie rozruchu dopuszczalne jest niedotrzymywanie obowiązujących z mocy prawa standardów emisyjnych lub innych warunków emisji, jednak zakres odstępstw od tych warunków powinien być wyraźnie określony w pozwoleniu emisyjnym, zakres odstępstw od ogólnych standardów emisyjnych powinien zostać natomiast określony w rozporządzeniu wykonawczym, wprowadzającym takie standardy; wymagania dotyczące funkcjonowania instalacji w warunkach odbiegających od normalnych powinny być przede wszystkim określone w pozwoleniu emisyjnym; zgodnie z art. 188 ust. 2 pkt 3 p.o.ś. pozwolenie powinno m. in. ustalać maksymalny dopuszczalny czas utrzymywania się uzasadnionych technologicznie warunków eksploatacyjnych odbiegających od normalnych, w szczególności w przypadku rozruchu i unieruchomienia instalacji, a także warunki wprowadzania do środowiska substancji lub energii w takich przypadkach oraz warunki emisji; 36

37 Obowiązki związane z pomiarem wielkości emisji z art. 147 ust. 1 i 2 p.o.ś. wynika, że w zakresie korzystania ze środowiska obowiązują dwa rodzaje pomiarów: ciągłe - spoczywające na podmiotach prowadzących instalację i na użytkownikach urządzenia, wprowadzających do środowiska znaczne ilości substancji lub energii (art. 147 ust. 2 p.o.ś.); okresowe - przeprowadzane zgodnie z art. 147 ust. 1 p.o.ś. przez prowadzących instalację lub użytkowników urządzenia w zakresie wielkości emisji i ilości pobieranej wody. w art. 148 ust. 1 p.o.ś. zawarto upoważnienie dla ministra właściwego do spraw środowiska do wydania rozporządzenia określającego wymagania w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji - obowiązki wynikające z art. 147 ust. 1 i 2 p.o.ś. będą się konkretyzowały w sytuacjach określonych w akcie wykonawczym, zgodnie z którym obowiązek pomiarowy może być związany z parametrami charakteryzującymi wydajność i moc instalacji lub urządzenia rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2014 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz.U ) w celu ustalenia przypuszczalnej wielkości emisji z instalacji lub urządzenia w art. 147 ust. 4 p.o.ś., oprócz obowiązku przeprowadzania pomiarów ciągłych, nałożono na prowadzącego obowiązek przeprowadzenia wstępnych pomiarów wielkości; 37

38 obowiązkiem podmiotów korzystających ze środowiska (art. 147 ust. 6 p.o.ś.) jest przechowywanie uzyskanych wyników pomiarów wielkości emisji; w art. 147a ust. 1 p.o.ś. precyzyjnie ustalono, jakie standardy musi spełnić laboratorium przeprowadzające pomiary, aby uzyskane przez nie wyniki mogły być uznane za miarodajne (posiadanie certyfikatu wdrożeniowego systemu jakości lub certyfikatu w rozumieniu ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności lub legitymowanie się przez laboratorium certyfikatem Dobrej Praktyki Laboratoryjnej, o którym mowa w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 25 lutego 2011 ro substancjach chemicznych i ich mieszaninach); wyj. pomiar ilości pobranej wody (art. 147a ust. 1b pkt 1 p.o.ś.) uprawnienia do przeprowadzenia badań mają charakter czasowy i muszą być aktualizowane - przekraczanie granic czasowych obowiązywania certyfikatu lub akredytacji jest jednoznaczne z utratą wynikających z nich uprawnień; zaś pociąga za sobą ten skutek, że wyniki przeprowadzonych przez taki podmiot badań będą rodzić zastrzeżenia, w związku z czym mogą zachodzić podstawy do wymierzenia kary pieniężnej zgodnie z regułami wynikającymi z art. 305a p.o.ś.; rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2014 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości 38