Poczet władców Polski od X do XVIII wieku

Transkrypt

1 Poczet władców Polski od X do XVIII wieku

2

3 PIASTOWIE MIESZKO I ( ) twórca państwa polskiego zawarł sojusz z Czechami przyjął chrzest w 966 r. i utworzył pierwsze biskupstwo w Poznaniu (968) przyłączył Pomorze Zachodnie (972) przyłączył Śląsk (990) utracił Grody Czerwieńskie (981) utrzymywał dobre stosunki z cesarzami niemieckimi Ottonem I i Ottonem II, ale walczył z margrabiami niemieckimi Geronem i Hodonem

4

5 PIASTOWIE BOLESŁAW CHROBRY ( ) pierwszy król Polski 1025 utrzymywał dobre stosunki z cesarzem Ottonem III wyraził zgodę na misję biskupa Wojciecha w Prusach 997 r. zjazd gnieźnieński (1000) i utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie (arcybiskupem Radzim Gaudenty); podlegają trzy biskupstwa w Krakowie, Kołobrzegu i Wrocławiu wojny z cesarzem Henrykiem II (pokój w Budziszynie). Przyłączył Łużyce, Milsko, Miśnię, Słowację, Morawy wyprawa na Ruś, zdobył Kijów, przyłączył Grody Czerwieńskie

6

7 PIASTOWIE MIESZKO II ( ) koronowany w 1025 na króla młodszy syn Bolesława Chrobrego, wykształcony za jego panowania nastąpił kryzys państwowości polskiej: odpadły ziemie przyłączone przez Bolesława, stracił koronę po śmierci Mieszka wybuchł bunt możnych (1034), a około 1037 r. bunt ludowy zniszczenie polskiej organizacji kościelnej w 1038 nastąpił najazd księcia czeskiego Brzetysława, który spustoszył Wielkopolskę, zagarnął Małopolskę i Śląsk

8

9 PIASTOWIE - KAZIMIERZ ODNOWICIEL ( ) Odzyskał Wielkopolskę, Mazowsze, Małopolskę i Śląsk Musiał płacić trybut ze Śląska Czechom Przeniósł stolicę do Krakowa Nie udało mu się odbudować arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz odzyskać Pomorza Gdańskiego i Zachodniego Nadał wojom ziemię w zamian za służbę rycerską początek systemu

10 PIASTOWIE BOLESŁAW II ŚMIAŁY ( ) Przystąpił do obozu gregoriańskiego wielokrotnie wyprawiał się na Węgry by osadzić na tronie sprzymierzeńców papieża Grzegorza VII Odbudował arcybiskupstwo w Gnieźnie (1075) Koronowany na króla 1076 Przyłączył do Polski Grody Czerwieńskie Przestał płacić trybut ze Śląska Czechom Został wygnany po zamordowaniu biskupa krakowskiego Stanisława (1079)

11

12 PIASTOWIE WŁADYSŁAW I HERMAN ( ) Młodszy brat Bolesława II Śmiałego Przystąpił do obozu cesarskiego i ponownie zaczął płacić trybut ze Śląska Czechom Nie koronował się na króla Władzę faktycznie sprawował palatyn Sieciech W 1097 r. podzielił kraj między swoich synów pozostawiając sobie Mazowsze: Zbigniew poparcie możnych, władał Wielkopolską, Kujawami i ziemia sieradzko łęczycką Bolesław Krzywousty poparcie rycerstwa, władał Śląskiem i Małopolską

13 PIASTOWIE BOLESŁAW III KRZYWOUSTY ( ) Po śmierci ojca pokonał brata Zbigniewa i zjednoczył kraj Powstrzymał najazd cesarza Henryka V Przyłączył Pomorze Gdańskie Podporządkował sobie Pomorze Zachodnie książę Warcisław złożył mu hołd lenny Na zjeździe w Merseburgu złożył hołd lenny cesarzowi Lotarowi III w zamian za pełną suwerenność polskiej organizacji kościelnej W 1138 ogłosił statut, w którym podzielił kraj pomiędzy swoich synów i ustanowił zasadę senioratu i pryncypatu statut zapoczątkował okres rozbicia dzielnicowego

14

15 PIASTOWIE WŁADYSŁAW II WYGNANIEC Najstarszy syn Bolesława Krzywoustego Na mocy statutu otrzymał Śląsk i tytuł seniora Wygnany przez braci w 1146 r. BOLESŁAW IV KĘDZIERZAWY Na mocy statutu otrzymał Mazowsze Był seniorem w klatach

16

17 PIASTOWIE MIESZKO III STARY Na mocy statutu otrzymał Wielkopolskę Dwukrotnie próbował zgodnie z prawem przejąć kontrolę nad dzielnicą senioralną po śmierci Bolesława Kędzierzawego i Kazimierza Sprawiedliwego

18 PIASTOWIE KAZIMIERZ SPRAWIEDLIWY Nie otrzymał ziemi na mocy statutu, prawdopodobnie był pogrobowcem Pozbawił władzy seniora Mieszka III i przejął w dziedziczne władanie Małopolskę z Krakowem. Uzyskał na to zgodę duchowieństwa i dostojników krakowskich po zjeździe w Łęczycy w Jego rządy kończą okres pryncypatu. LESZEK BIAŁY Syn Kazimierza Sprawiedliwego. Rządził Małopolską z Krakowem od 1202 r. Jego panowanie rozpoczyna okres pełnego rozbicia

19 PIASTOWIE KONRAD MAZOWIECKI Młodszy syn Kazimierza Sprawiedliwego na mocy układu z bratem Leszkiem Białym w 1202 otrzymał dzielnicę składającą się z Mazowsza, Kujaw, Sieradza i Łęczycy W 1226 r. sprowadził Zakon Krzyżacki do Polski i oddał im w lenno ziemię chełmińską

20 PIASTOWIE HENRYK I BRODATY Wnuk Władysława II Twórca tzw. monarchii Henryków śląskich. Przejął kontrolę nad dużą ilością dzielnic: księstwem wrocławskim, Małopolską z Krakowem, Wielkopolską HENRYK II POBOŻNY Syn Henryka I Brodatego Poległ w bitwie pod Legnicą w 1241 r. z Mongołami

21

22 PIASTOWIE PRZEMYSŁ II Książę wielkopolski Władał Wielkopolską i Pomorzem Gdańskim, dzięki umowie na przeżycie z księciem Mszczujem II Koronował się na króla Polski w 1295 r. Zginął w 1296 r.

23 PRZEMYŚLIDZI WACŁAW II CZESKI ( ) 1300 koronował się na króla Polski Władał: Małopolską, częścią Śląska, Wielkopolską, Pomorzem Gdańskim. Hołd lenny złożyły mu Mazowsze i Kujawy Wprowadził do Polski urząd starosty

24 PIASTOWIE WŁADYSŁAW ŁOKIETEK ( ) Książę brzesko kujawski Przejął władzę nad Kujawami i Małopolską w 1306 r. Wielkopolskę dzierżył od 1314 r. Utracił Pomorze Gdańskie w 1308 r. i rozpoczął spór polsko krzyżacki 1320 koronował się na króla wojna polsko krzyżacka Łokietek stracił ziemię dobrzyńską i Kujawy 1331 bitwa pod Płowcami Zawarł sojusz z Węgrami

25

26 PIASTOWIE KAZIMIERZ WIELKI ( ) Syn Władysława Łokietka skodyfikował prawo (statuty wiślicko piotrkowskie 1346/7) Wprowadził nowy podział administracyjny - ziemie, na czele których mieli stać starostowie Wprowadził urzędy centralne: kanclerza i podskarbiego Ufortyfikował kraj i zreformował siły zbrojne (chorągwie) Zawarł wieczysty pokój z Krzyżakami w Kaliszu 1343 odzyskał Kujawy i ziemię dobrzyńską; w rękach Krzyżaków Pomorze Gdańskie i ziemia chełmińska Utracił Śląsk na rzecz Czech Przyłączył Ruś Halicko - Włodzimierską

27

28

29 ANDEGAWENOWIE LUDWIK WĘGIERSKI ( ) Syn Karola Roberta Andegaweńskiego i Elżbiety Łokietkówny Nadał szlachcie polskiej pierwszy przywilej generalny w Koszycach (1374) by uzyskać zgodę na dziedziczenie tronu polskiego przez córkę Jadwiga ( ) Młodsza córka Ludwika Koronowana na króla w 1384 r.

30

31 JAGIELLONOWIE WŁADYSŁAW II JAGIEŁŁO ( ) Książę litewski, zasiadł na tronie polskim po unii z Litwą w Krewie unia personalna Mąż Jadwigi Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim (bitwa pod Grunwaldem ) zakończona I pokojem toruńskim odzyskał ziemię dobrzyńską; Żmudź ma wrócić do Litwy 1413 unia z Litwą w Horodle potwierdzenie odrębności Litwy, Witold wielkim księciem, włączenie 50 rodów litewskich do herbów polskich 1423 przywilej warcki wydał przywileje jedlneńsko krakowskie by uzyskać zgodę szlachty na dziedziczenie tronu przez swoich synów. Szlachta uzyskała nietykalność osobistą i majątkową.

32 JAGIELLONOWIE WŁADYSŁAW III WARNEŃCZYK ( ) Król Polski od 1434, król Węgier od 1440 Zginął w bitwie pod Warną z Turkami w 1444 r.

33 JAGIELLONOWIE KAZIMIERZ JAGIELLOŃCZYK ( ) Wielki książę litewski od 1440, król Polski od 1447 Nadał bojarom litewskim prawa równe szlachcie polskiej Inkorporował Prusy i Pomorze Gdańskie ( ) co doprowadziło do wybuchu wojny trzynastoletniej z Zakonem Krzyżackim. Pokój zawarto w 1466 (II pokój toruński) Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską. Przyłączono do Polski Warmię, Malbork i Elbląg. (= Prusy Królewskie) 1454 nadał szlachcie przywileje cerkwicko nieszawskie by uzyskać zgodę na wojnę król musiał mieć zgodę sejmików ziemskich na zwoływanie pospolitego ruszenia i stanowienie nowych praw. Król opierał swe rządy na średniej szlachcie

34 JAGIELLONOWIE JAN I OLBRACHT ( ) Syn Kazimierza Jagiellończyka Król Polski od 1492 r. W 1493 r. zwołano pierwszy polski sejm dwuizbowy wykrystalizowała się izba poselska 1496 uchwalono II przywilej piotrkowski wzmocnienie pozycji ekonom. szlachty Na mocy tzw. unii wileńskiej (1499) Polska i Litwa pozostawały niezależnymi państwami posiadającymi odrębnych władców, zobowiązanych jednak do wzajemnej pomocy przeciwko wrogom zewnętrznym rozluźnienie unii polsko - litewskiej

35

36 JAGIELLONOWIE ALEKSANDER JAGIELLOŃCZYK ( ) Wielki książę litewski od 1492, król Polski od 1501 Gdy został wielkim księciem litewskim, Jan Olbracht został królem polskim zerwanie unii polsko litewskiej prowadził wojny z Moskwą W latach i Litwa utraciła tereny na wschód od środkowego Dniepru Za jego panowania uchwalono konstytucję Nihil novi (1505) nic nowego o nas bez nas co doprowadziło do wykształcenia się ustroju demokracji szlacheckiej

37

38 JAGIELLONOWIE ZYGMUNT I STARY ( ) Najmłodszy syn Kazimierza Jagiellończyka Od 1506 Wielki książę litewski i król Polski Prowadził wojny z Rosją (m.in , ), które mimo zwycięstwa pod Orszą (1514) zakończyły się utratą Smoleńska 1515 r. zjazd w Wiedniu rozbicie sojuszu moskiewsko krzyżacko habsburskiego; układy dynastyczne z Habsburgami wojna z Zakonem Krzyżackim zakończona pokojem krakowskim (1525) sekularyzacja Zakonu, powstanie księstwa pruskiego, które zostało księstwem lennym Królestwa Polskiego hołd pruski hołd lenny księcia Prus Albrechta Hohenzollerna 1526 włączył Mazowsze do Polski Doprowadził do wybrania swego syna Zygmunta II Augusta na wielkiego księcia Litwy i króla polskiego, jeszcze za swojego życia (vivente rege) Za jego panowania wybuchł bunt szlachty nazywany wojną kokoszą (1537)

39

40 JAGIELLONOWIE ZYGMUNT II AUGUST ( ) Wielki książę litewski od 1522 Król Polski od 1529 wybrany vivente rege; przejął faktyczną władzę po śmierci ojca w 1548 Układ w Wilnie (1561) z mistrzem Zakonu Kawalerów Mieczowych Gotthardem Kettlerem Pd. Inflanty (Kurlandia i Semigalia) stały się lennem Polski i Litwy Wybuchła wojna północna ( ) o pozostałe ziemie Inflant. Była to część wojny o Dominium Maris Baltici miedzy Moskwą, Polską, Szwecją i Danią ( ). Ten etap walk zakończył rozejm z Rosją w 1570 r unia realna z Litwą w Lublinie powstaje Rzeczpospolita Obojga Narodów; do Korony przyłączono Wołyń, Podole i ziemię kijowską Zygmunt II August popierał stronnictwo szlacheckie w walce z magnaterią - ruch egzekucyjny

41 KRÓLOWIE ELEKCYJNI HENRYK WALEZJUSZ ( ) Pierwszy król elekcyjny z dynastii Walezjuszy, brat króla Francji Karola IX, król Polski od 1573 Uciekł z kraju w 1574 r. by objąć tron francuski jako Henryk III

42 KRÓLOWIE ELEKCYJNI STEFAN BATORY ( ) Książę Siedmiogrodu, król Polski od 1576 r. Ożenił się z królową Anną Jagiellonką 1577 spacyfikował zbuntowany Gdańsk za cenę rezygnacji ze statutów Karnkowskiego wojna z Moskwą o Inflanty; wyprawy połocka, wielkołucka i pskowska doprowadziły do rozejmu w Jamie Zapolskim (1582) Utworzył piechotę wybraniecką 1 żołnierz utrzymywany przez 20 chłopów z dóbr królewskich ustalił podział jazdy na ciężkozbrojną husarię, chorągwie kozackie i jazdę lekką założył Akademię Wileńską

43

44 KRÓLOWIE ELEKCYJNI - ZYGMUNT III WAZA WAZOWIE ( ) Syn króla Szwecji Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki Połączył Rzeczypospolitą i Szwecję unią personalną w 1593 r. Szwedzi zdetronizowali Zygmunta III w rokosz sandomierski (Mikołaja Zebrzydowskiego) początek oligarchii magnackiej 1600 inkorporował Estonię czym doprowadził do wybuchu wojen ze Szwecją: , , Skutek RP utraciła Inflanty Za jego panowania magnateria wmieszała się w wewnętrzne sprawy Rosji dymitriady , Wypowiedział wojnę Rosji ; zwycięstwo Żółkiewskiego pod Kłuszynem, zajęcie Kremla, zdobycie Smoleńska. Skutek do RP przyłączono ziemię smoleńską, czernihowską i siewierską Wojna z Turcją zakończona pokojem chocimskim granicą rzeka Dniestr Zwolennik kontrreformacji. W 1596 r. zawarto unię brzeską część biskupów prawosławnych uznała zwierzchność papieża zachowując obrządek prawosławny unici.

45 KRÓLOWIE ELEKCYJNI - WAZOWIE WŁADYSŁAW IV WAZA ( ) Syn Zygmunta III, wybrany w Rosjanie wszczęli wojnę o Smoleńsk, którą zakończył pokój w Polanowie; potwierdzał wcześniejsze polskie zdobycze (1619 Dywilino) 1635 zawarł rozejm ze Szwecją w Sztumskiej Wsi potwierdzał postanowienia rozejmu w Mittawie; Inflanty w rękach szwedzkich Zmarł gdy szykował się do wojny z Turcją

46 KRÓLOWIE ELEKCYJNI - JAN KAZIMIERZ WAZA WAZOWIE ( ) Młodszy brat Władysława IV; jego panowanie jest okresem ciągłych wojen powstanie kozackie Bohdana Chmielnickiego; 1654 ugoda w Perejasławiu kozacy uznają zwierzchność cara rosyjskiego wojna z Rosją (przerwa w latach ). Na mocy rozejmu w Andruszowie (1667) RP traci Ukrainę na wschód od Dniepru wraz z Kijowem oraz ziemię smoleńską, czernihowską i siewierską. Ostateczny pokój podpisano w Moskwie w 1686 r potop szwedzki; pokój w Oliwie król rezygnuje s tronu szwedzkiego, potwierdzono przekazanie Inflant Szwecji 1657 traktaty welawsko bydgoskie Prusy uzyskują suwerenność 1652 po raz pierwszy zerwano sejm dzięki liberum veto Abdykował w 1668

47 KRÓLOWIE ELEKCYJNI MICHAŁ KORYBUT WIŚNIOWIECKI ( ) Syn księcia Jeremiego Wiśniowieckiego Za jego panowania w RP ścierały się dwa stronnictwa prohabsburskie i profrancuskie 1672 najazd turecki zakończył się zdobyciem Kamieńca Podolskiego przez Turków i podpisaniem hańbiącego układu w Buczaczu RP traci Podole i Kamieniec Podolski, musi płacić haracz Turcji

48 KRÓLOWIE ELEKCYJNI JAN III SOBIESKI ( ) Wielki wódz polski epoki XVII w. brał udział w walkach ze Szwedami, Rosją, kozakami, tatarami, Turkami. Od 1667 hetman wielki koronny Pokonał Turków w drugiej bitwie pod Chocimiem (1673); Zwycięstwo to wyniosło go na tron. Na mocy traktatu w Żórawnie (1676) RP nadal traciła Podole ale nie musiała płacić haraczu. Król od 1674 r. Pod naciskiem magnatów zawarł przymierze zaczepno odporne z Habsburgami przeciwko Turcji 1683 odsiecz Wiednia 1686 zawarł pokój wieczysty z Rosją w Moskwie

49 KRÓLOWIE AUGUST II MOCNY ELEKCYJNI ( , WETTINOWIE / SASI ) Elektor saski z dynastii Wettinów Wplatał RP w wojnę północną Abdykował w 1706 i uznał prawa Stanisława Leszczyńskiego do tronu Powrócił do RP w 1709 r. gdy car Piotr I pokonał króla Szwecji Karola XII Spór szlachty z królem konfederacja tarnogrodzka (1715) zakończył się mediacją Piotra I i sejmem niemym (1717) Sejm niemy zatwierdzał umowę miedzy konfederatami a Augustem II, ograniczył wpływy króla; pierwsza ingerencja rosyjska w sprawy polskie

50

51 KRÓLOWIE ELEKCYJNI STANISŁAW LESZCZYŃSKI ( , ) Otrzymał tron polski, w trakcie wojny północnej, przy poparciu Szwecji 1705 zawarł przymierze z królem szwedzkim zezwalające Karolowi XII na utrzymywanie wojska w Polsce oraz na werbunek żołnierzy, co doprowadziło do wybuchu wojny domowej Opuścił kraj po powrocie Augusta II w 1709 Jego córka została żoną króla Francji Ludwika XV Wybrany na króla w 1733 r. Na skutek interwencji wojskowej Rosji i opozycji magnackiej abdykował w 1736

52 KRÓLOWIE ELEKCYJNI WETTINOWIE / SASI AUGUST III SAS ( ) Syn Augusta II z dynastii Wettinów zasiadł na tronie przy zbrojnej pomocy Austrii i Rosji po rozbiciu wojsk konfederacji dzikowskiej 1735 Uznany za króla w 1736 Oparł swoje panowanie na trwałym sojuszu z Rosją i na Familii obozie Czartoryskich

53 KRÓLOWIE ELEKCYJNI STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI ( ) Kandydat Familii do tronu polskiego Wielki reformator i mecenas sztuki 1765 powołał Szkołę Rycerską Reformy sejmu konwokacyjnego i króla zaniepokoiły Rosję, która wywołała sprawę przywrócenia pełnych praw innowiercom. Podzieliła ona Polaków konfederacje przeciwko innowiercom i reformom. Na sejmie uchwalono tzw. prawa kardynalne, których gwarantem została Rosja konfederacja barska zawiązana przeciwko innowiercom, reformom, królowi i Rosji 1772 I rozbiór Polski obrady Sejmu Wielkiego uchwalenie konstytucji 3 Maja ustrój monarchii konstytucyjnej 1792 konfederacja targowicka 1793 II rozbiór Polski 1794 powstanie kościuszkowskie 1795 III rozbiór Polski i abdykacja Stanisława Augusta.

54

55

56 Poczet władców Polski od X do XVIII wieku