Postępowanie z pacjentem palącym tytoń w warunkach praktyki lekarza rodzinnego

Transkrypt

1 Krzyszof Buczkowski 1, Monika Buczkowska 2 1 Kaedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medium im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, Uniwersye Mikołaja Kopernika w Toruniu 2 Poradnia Okulisyczna, Szpial Uniwersyecki im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy Posępowanie z pacjenem palącym yoń w warunkach prakyki lekarza rodzinnego STRESZCZENIE Palenie yoniu jes najważniejszym, pojedynczym, możliwym do wyeliminowania czynnikiem odpowiedzialnym za wiele chorób i zgonów. Negaywny wpływ doyczy palenia czynnego, jak i biernego. Do rozwoju uzależnienia dochodzi wskuek farmakologicznego oddziaływania nikoyny na ośrodkowy układ nerwowy i równocześnie rozwijających się zmian behawioralnych. Palenie yoniu rakowane jes jako choroba przewlekła wysępująca w fazach remisji, gdy pacjen nie pali, i nawroów, czyli powrou do palenia. Większość pacjenów, kóra pali, deklaruje chęć rzucenia palenia, chociaż ylko niewielki odseek jes w sanie zrobić o skuecznie bez pomocy. Szczególnym miejscem, gdzie pacjen mógłby orzymać pomoc podczas rzucania palenia, jes prakyka lekarza rodzinnego. Prosą i skueczną meodą pomocy jes minimalna inerwencja anynikoynowa. Jes o krókie kilkuminuowe działanie podejmowane w rakcie wizyy lekarskiej, polegające na idenyfikacji pacjena palącego yoń i udzieleniu mu fachowej pomocy w zerwaniu z nałogiem. Schema przeprowadzania minimalnej inerwencji anynikoynowej opiera się na zasadzie 5 P. W rakcie prowadzenia inerwencji częso włącza się leczenie farmakologiczne. Lekami o udowodnionej skueczności są: nikoynowa erapia zasępcza, chlorowodorek bupropionu i wareniklina. Lekarze rodzinni poprzez swoje zaangażowanie w działania anynikoynowe mogą wpływać na zmniejszenie częsości palenia wśród swoich pacjenów. Forum Medycyny Rodzinnej 2009, om 3, nr 2, słowa kluczowe: palenie yoniu, zaprzesanie palenia, minimalna inerwencja, moywacja Adres do korespondencji: dr n. med. Krzyszof Buczkowski ul. Skłodowskiej-Curie Bydgoszcz el. (052) faks: (052) buczkowskik@cm.umk.pl Copyrigh 2009 Via Medica ISSN WSTĘP Palenie yoniu jes najważniejszym, pojedynczym, możliwym do wyeliminowania czynnikiem odpowiedzialnym za wiele chorób i zgonów. Palenie wywołuje liczne nowowory i wiele chorób nienowoworowych. W Polsce w ciągu osanich kilkunasu la liczba codziennych palaczy isonie zmalała, ale cały czas około 33% dorosłej populacji pali papierosy [1]. Większość pacjenów, 108

2 Krzyszof Buczkowski, Monika Buczkowska Posępowanie z pacjenem palącym yoń w warunkach prakyki lekarza rodzinnego kóra pali, deklaruje chęć rzucenia palenia, chociaż ylko niewielki odseek jes w sanie zrobić o skuecznie bez pomocy [2, 3]. Pomoc w rzucaniu palenia pacjenci powinni orzymywać na różnych szczeblach sysemu opieki zdrowonej, ale szczególnym miejscem do podjęcia działań anynikoynowych jes prakyka lekarza rodzinnego [4, 5]. Biorąc pod uwagę fak, że lekarz rodzinny jes odwiedzany w ciągu roku przez 80% swoich podopiecznych, możliwe jes zidenyfikowanie większości osób palących yoń. Populacja osób z rozpoznanym zespołem zależności nikoynowej powinna być poddana dalszym działaniom, kórych celem jes całkowie zaprzesanie palenia [6, 7]. PALENIE TYTONIU JAKO CHOROBA PRZEWLEKŁA Palenie yoniu jes chorobą przewlekłą wysępującą w cyklach remisji, gdy pacjen nie pali, i nawroów, czyli powrou do palenia. Do rozwoju uzależnienia dochodzi wskuek farmakologicznego oddziaływania nikoyny na ośrodkowy układ nerwowy i równocześnie rozwijających się zmian behawioralnych. Farmakologiczne oddziaływanie nikoyny polega na wiązaniu się z receporami nikoynowymi w ośrodkowym układzie nerwowym, kóre prowadzi do zwiększonej produkcji neuroransmierów. Podwyższone sężenie noradrenaliny i serooniny powoduje poprawę koncenracji, pamięci i zmniejszenie uczucia lęku. Większe wydzielanie dopaminy daje uczucie przyjemności. Oddziałując na recepory nikoynowe, gdzie nauralnym ligandem jes aceylocholina, nikoyna wywołuje szereg reakcji psychologicznych, akich jak na przykład podwyższenie progu bólowego, zmniejszenie łaknienia. Brak symulacji ych receporów po rzuceniu palenia jes przyczyną odczuwania głodu nikoynowego. Równolegle z działaniem farmakologicznym nikoyny dochodzi do rozwoju wielu zachowań związanych z używaniem nikoyny (kupowanie papierosów, znalezienie czasu na palenie, owarzyswo osób palących, palenie w określonych syuacjach ip.) i w en sposób rozwija się część behawioralna uzależnienia [8]. Uzależnienie od nikoyny, podobnie jak inne uzależnienia, jes chorobą przewlekłą wymagającą ciągłego, a nie incydenalnego leczenia. Palacze wymagają opieki również w okresach remisji, kóra polega na moywowaniu do wyrwania w absynencji i korygowaniu zachowań mogących prowadzić do powrou do palenia. Uzależnienie od yoniu jes uwzględnione jako jednoska chorobowa w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD 10) i posiada oznaczenie F 17. SZKODY ZDROWOTNE WYWOŁANE PRZEZ PALENIE TYTONIU Palenie yoniu zarówno czynne, jak i bierne jes przyczyną wielu chorób u osób dorosłych i dzieci [9, 10]. Wpływ na rozwój płodu Palenie yoniu w ciąży powoduje zwiększenie oporu w naczyniach macicy, wiązanie się lenku węgla z hemoglobiną, co w efekcie prowadzi do niedolenienia płodu. Skukiem ego jes mniejsza masa urodzeniowa noworodków maek palących w porównaniu z niepalącymi. Oprócz ego u dzieci maek, kóre paliły w ciąży, obserwuje się gorszy rozwój psychoruchowy i zwiększone ryzyko wysąpienia chorób układu krążenia w przyszłości. Wpływ na rozwój i zdrowie dzieci W czasie niemowlęcwa narażenie na bierne palenie zwiększa ryzyko wysąpienia nagłego zgonu niemowlęcia (SIDS, sudden infan deah syndrome), jes przyczyną gorszego rozwoju psychoruchowego, niższego wzrosu i powoduje częssze zachorowania na infekcje układu oddechowego oraz ucha środkowego. Podobnie dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym narażone na działanie dymu yoniowego częściej zapadają na choroby Do rozwoju uzależnienia dochodzi wskuek farmakologicznego oddziaływania nikoyny na ośrodkowy układ nerwowy i równocześnie rozwijających się zmian behawioralnych Forum Medycyny Rodzinnej 2009, om 3, nr 2,

3 Schema przeprowadzania minimalnej inerwencji anynikoynowej opiera się na zasadzie 5 P, gdzie każde P oznacza kolejny krok inerwencji układu oddechowego, a chorujące na asmę oskrzelową prezenują gorsze wskaźniki prób czynnościowych płuc. Narażenie na bierne palenie na każdym eapie rozwoju dziecka swarza ryzyko rozwoju chorób układu krążenia i raka płuc w przyszłości. Odrębnym problemem dzieci i młodzieży rodziców palących papierosy jes nieprawidłowe kszałowanie zachowań zdrowonych i częssze, a akże wcześniejsze rozpoczynanie palenia w porównaniu z dziećmi rodziców niepalących. Wpływ na zdrowie dorosłych Poprzez zaware w dymie yoniowym subsancje o działaniu kancerogennym palenie yoniu jes odpowiedzialne za wysępowanie nowoworów w kilkunasu lokalizacjach narządowych (ab. 1). Najczęssze choroby nienowoworowe spoykane u osób dorosłych związane z paleniem yoniu przedsawiono w abeli 2. Tabela 1 Nowowory związane z paleniem yoniu płuc jamy usnej gardła krani przełyku rzuski żołądka pęcherza moczowego nerek szyjki macicy Tabela 2 Choroby nienowoworowe związane z paleniem yoniu MINIMALNA INTERWENCJA ANTYNIKOTYNOWA Minimalna inerwencja anynikoynowa o krókie kilkuminuowe działanie, podejmowane w rakcie wizyy lekarskiej, polegające na idenyfikacji pacjena palącego yoń i udzieleniu mu fachowej pomocy w zerwaniu z nałogiem. Schema przeprowadzania minimalnej inerwencji anynikoynowej opiera się na zasadzie 5 P, gdzie każde P oznacza kolejny krok inerwencji [10 15] (ab. 3). PYTAJ podczas każdej wizyy lekarz musi być zorienowany, czy pacjen pali papierosy, czy eż nie. Może o o zapyać lub wynika o z zapisów w dokumenacji chorego. PORADŹ każdy palacz powinien orzymać poradę zaprzesania palenia dososowaną do jego syuacji zdrowonej, rodzinnej, maerialnej. Jes o bardzo ważny krok w budowaniu moywacji do zaprzesania palenia. Wielu byłych palaczy podaje, że słowa wypowiedziane przez lekarza bardzo ich zmoywowały do zaprzesania palenia. Lekarz w rakcie rozmowy odwołuje się do różnych aspeków życia pacjena, ak aby zwiększyć moywację do zerwania z nałogiem. Wiedza lekarza rodzinnego na ema syuacji rodzinnej, maerialnej, pozycji zawodowej i społecznej pacjena pozwala na znalezienie wielu argumenów na korzyć niepalenia. Isnieje wiele dowodów powierdzających, że odwołanie się do sanu zdrowia, a szczególnie wykazanie związku między chorobą, na kórą cierpi pacjen, a paleniem moywuje do zaprzesania palenia. Waro pacjena konfron- Tabela 3 choroba niedokrwienna serca udar mózgu miażdżyca kończyn dolnych miażdżyca o innych lokalizacjach przewlekła oburacyjna choroba płuc oseoporoza zwyrodnienie plamki związane z wiekiem Eapy minimalnej inerwencji anynikoynowej (zasada 5 P) PYTAJ PORADŹ PAMIĘTAJ POMAGAJ PLANUJ 110

4 Krzyszof Buczkowski, Monika Buczkowska Posępowanie z pacjenem palącym yoń w warunkach prakyki lekarza rodzinnego Rycina 1. Określenie goowości palacza do zaprzesania palenia Tabela 4 Tes moywacji do zaprzesania palenia Pyanie Odpowiedź 1. Czy chcesz rzucić palenie? Tak Nie 2. Czy decydujesz się na o dla siebie samego/samej (podkreśl Tak ), czy dla kogoś innego, np. dla rodziny (podkreśl Nie )? Tak Nie 3. Czy podejmowałeś(aś) już próby rzucenia palenia? Tak Nie 4. Czy orienujesz się, w jakich syuacjach palisz najczęściej? Tak Nie 5. Czy wiesz, dlaczego palisz yoń? Tak Nie 6. Czy możesz liczyć na pomoc rodziny, przyjaciół, gdybyś chciał(a) rzucić palnie? Tak Nie 7. Czy członkowie Twojej rodziny są osobami niepalącymi? Tak Nie 8. Czy w miejscu, w kórym pracujesz, nie pali się yoniu? Tak Nie 9. Czy jeseś zadowolony(a) ze swojej pracy i rybu życia? Tak Nie 10. Czy orienujesz się, gdzie i w jaki sposób szukać pomocy, gdybyś miał(a) problemy z urzymaniem absynencji? Tak Nie 11. Czy wiesz, na jakie pokusy i rudności będziesz narażony(a) w okresie absynencji? Tak Nie 12. Czy wiesz, w jaki sposób samego/samej sobie poradzić w syuacjach kryzysowych? Tak Nie Suma: ować z nieprawidłowym wynikiem badania spiromerycznego, swierdzaną chorobą płuc czy układu krążenia [16, 17]. PAMIĘTAJ aby określić goowość palacza do zaprzesania palenia. Na ym eapie ważna jes informacja, czy pacjen chce zaprzesać palenia w najbliższym czasie (np. 30 dni), a jeśli ak, o przechodzimy do kolejnego kroku inerwencji, jeśli nie saramy się budować moywację pacjena (ryc. 1). Przy usalaniu poziomu moywacji do zaprzesania palenia pomocne może być wykonanie esu. W eście ym przewaga odpowiedzi na ak świadczy o isnieniu odpowiedniej moywacji pozwalającej na planowanie kolejnych kroków minimalnej inerwencji anynikoynowej (ryc. 4). POMAGAJ pacjenowi zaprzesać palenia. Pacjenowi, kóry zdecydowany jes zaprzesać palenia yoniu, należy pomóc Forum Medycyny Rodzinnej 2009, om 3, nr 2,

5 Nikoynowa erapia zasępcza powinna być sosowana po całkowiym zaprzesaniu palenia Chlorowodorek bupropionu powoduje zmniejszenie chęci na palenie yoniu w usaleniu planu odzwyczajania od palenia. Plan obejmuje nasępujące aspeky: usalenie konkrenej day całkowiego zaprzesania palenia (najczęściej w ciągu najbliższych 2 3 ygodni) z uwzględnieniem czasu porzebnego na włączenie farmakoerapii, jeśli jes porzebna. rozmowę na ema doychczasowych doświadczeń w zaprzesaniu palenia; przygoowanie na wysąpienie rudności po zaprzesaniu palenia, akich jak objawy zespołu absynencyjnego, pokusa powrou do palenia; usunięcie papierosów (yoniu) z ooczenia pacjena; rozmowę z rodziną, znajomymi i współpracownikami na ema decyzji o zaprzesaniu palenia. W rakcie rozmowy pacjen powinien poprosić bliskich o zrozumienie i pomoc w wyrwaniu w absynencji; zalecenie ograniczenia lub zaprzesania picia alkoholu na okres kilku miesięcy, ponieważ alkohol zwiększa ryzyko nawrou palenia; zalecenie ograniczenia kaloryczności diey i zwiększenie akywności fizycznej. U dużej części osób, kóre przesały palić, obserwuje się wzmożony apey i wzros masy ciała; usalenie, czy pacjen wymaga farmakoerapii, jeśli ak, o zaproponowanie odpowiedniego leku. Farmakoerapia W leczeniu uzależnienia od yoniu wykorzysuje się leki łagodzące objawy głodu nikoynowego i zmniejszające chęć na zapalenie papierosa. Do subsancji o udowodnionej skueczności w leczeniu uzależnienia od yoniu należą: nikoyna, chlorowodorek bupropionu i wareniklina. Cyyzyna, szczególnie popularna w naszym kraju, nie posiada ak bogaego piśmiennicwa powierdzającego jej skueczność jak pozosałe subsancje [14]. Jednak obserwacje z jej sosowania powierdzają przydaność ego leku. Należy podkreślić, że podsawową kwesią w skuecznym zaprzesaniu palenia jes zmiana nieprawidłowych zachowań związanych z paleniem, opara na budowaniu silnej moywacji, wspierana dodakowo, o ile jes o porzebne, sosowaniem odpowiedniej farmakoerapii. Wynika z ego, że nie każdy palacz wymaga sosowania leków. Zwykle nie sosuje się farmakoerapii u osób, kóre wypalają mniej niż 10 papierosów dziennie, u kobie w ciąży i karmiących, młodzieży oraz w przypadku isnienia przeciwwskazań do sosowania leków. Nikoynowa erapia zasępcza Podawanie nikoyny po przerwaniu palenia yoniu powoduje zmniejszenie objawów absynencyjnych wywołanych brakiem nikoyny dosarczanej w dymie papierosowym [18]. W erapii wykorzysywana jes nikoyna w bardzo różnych posaciach, co umożliwia dobranie odpowiedniej formy leku do preferencji pacjena. Nikoynowa erapia zasępcza powinna być sosowana po całkowiym zaprzesaniu palenia. Zwykle nikoynę podaje się przez 3 miesiące w sopniowo zmniejszanych dawkach. Nikoyna wysępuje w posaci plasrów, gum do żucia, inhalaorów, ableek podjęzykowych, aerozoli donosowych. Do najczęsszych działań niepożąnych podczas sosowania gum należą: dyspepsja i bolesność jamy usnej, podczas sosowania ableek nudności, podczas sosowania plasrów podrażnienie skóry. Niezależnie od formy podawania nikoynowa erapia zasępcza częso wywołuje zaburzenia snu. Chlorowodorek bupropionu Chlorowodorek bupropionu jes inhibiorem zwronego wychwyu dopaminy i noradrenaliny. Działając prawdopodobnie w układzie nagrody powoduje zmniejszenie chęci na palenie yoniu. Dokładny mechanizm działania w leczeniu uzależnienia od nikoyny nie zosał doychczas wyjaśniony [19]. Lek wysępuje w posaci ableek (150 mg), kóre począkowo przyjmowane 112

6 Krzyszof Buczkowski, Monika Buczkowska Posępowanie z pacjenem palącym yoń w warunkach prakyki lekarza rodzinnego są równolegle z paleniem papierosów. Przez pierwsze 3 dni podaje się jedną ablekę/ /dobę, a od 4. dnia dwie ableki/dobę. Zaprzesanie palenia ma miejsce w drugim ygodniu przyjmowania leku. Minimalny czas sosowania leku o 7 ygodni, chociaż zwykle okres en wydłuża się. Do najczęsszych działań niepożądanych sosowania chlorowodorku bupropionu należą: bezsenność, suchość w jamie usnej i nudności. Przeciwwskazaniami do sosowania chlorowodorku bupropionu są: padaczka, anoreksja/bulimia, sosowanie inhibiorów monoaminooksydazy (MAO, mono-amino oxidase) w czasie osanich 14 dni. Wareniklina Wareniklina jes częściowym agonisą nikoynowego recepora aceylocholiny a4b2 [20, 21]. Po związaniu się z receporem, działając jako częściowy agonisa, pobudza wydzielanie dopaminy. Efekem ego działania jes zmniejszenie głodu nikoynowego i chęci na zapalenie papierosa. Działając jako anagonisa i wiążąc się z receporem silniej niż nikoyna, zmniejsza odczuwanie przyjemności po zapaleniu papierosa, co ma znaczenie w zapobieganiu nawroom palenia yoniu [22]. Lek wysępuje w posaci ableek 0,5 mg i 1,0 mg, kóre począkowo przyjmowane są równolegle z paleniem papierosów. Przez pierwsze 3 dni jedna ableka po 0,5 mg/ /dobę. Od 4. dnia 2 ableki po 0,5 mg/dobę, a od 8. dnia włącza się ableki po 1 mg, kóre podaje się dwa razy/dobę i ak do końca erapii. Zaprzesanie palenia ma miejsce w 2. ygodniu przyjmowania leku. Wareniklinę sosuje się minimum 12 ygodni, chociaż podobnie jak w przypadku chlorowodorku bupropionu częso okres en się wydłuża. Najczęssze działania niepożądane w czasie przyjmowania warenikliny o: bezsenność, zaburzenia nasroju, lęk, nudności i bóle głowy. Lek należy sosować z dużą osrożnością u pacjenów z zaawansowaną niewydolnością nerek. Cyyzyna Cyyzyna jes lekiem ziołowym, kóry ma działanie agonisyczne w sosunku do receporów nikoynowych, ale przy ym działa słabiej od nikoyny. Sosowanie cyyzyny u palacza ma na celu zmniejszenie zaporzebowania na nikoynę, co pozwala zmniejszyć liczbę wypalanych papierosów. Cyyzyna sosowana po zaprzesaniu palenia papierosów łagodzi objawy zespołu absynencyjnego. Schema sosowania: pierwsze 3 dni 1 ableka co 2 godziny (6 ableek/dobę); dzień 1 ableka co 2,5 godziny (5 ableek/dobę); dzień 1 ableka co 3 godziny (4 ableki/dobę); dzień 1 ableka co 5 godziny (3 ableki/dobę); dzień 1 2 ableki/dobę. Zaprzesanie palenia powinno nasąpić w czasie pierwszych 5 dni erapii. Główne działania niepożądane o bóle głowy, nudności, achykardia, rozszerzenie źrenic, wzros ciśnienia ęniczego. Przeciwwskazaniami do sosowania leku są choroba niedokrwienna serca, zaawansowana miażdżyca i nadciśnienie ęnicze [23, 24]. PLANUJ wizyy konrolne. W związku z nawroowym charakerem uzależnienia od yoniu każdy pacjen po zaprzesaniu palenia powinien orzymywać pomoc od swojego lekarza, kóra pozwoli mu wyrwać w absynencji nikoynowej. Pierwszą wizyę należy zaplanować w ydzień po zaprzesaniu palenia. Pomoc a powinna obejmować: sałe graulowanie pacjenowi zaprzesania palenia yoniu i podkreślanie wagi ego sukcesu; przedsawianie korzyści płynących z niepalenia (zdrowonych, socjalnych, ekonomicznych); rozmowę na ema problemów, kóre pojawiły się po zaprzesaniu palenia (np. wzros masy ciała, rudność w radzeniu sobie ze sresem, zaburzenia nasroju). Efekem działania warenikliny jes zmniejszenie głodu nikoynowego i chęci na zapalenie papierosa Forum Medycyny Rodzinnej 2009, om 3, nr 2,

7 Wywiad moywacyjny polega na kilkukronym spoykaniu się przeszkolonego lekarza lub pielęgniarki z pacjenem i moywowaniu go do zaprzesania palenia INNE METODY STOSOWANE W PRAKTYCE LEKARZA RODZINNEGO Oprócz minimalnej inerwencji anynikoynowej w warunkach prakyki lekarza rodzinnego możliwe jes prowadzenie inerwencji bardziej rozbudowanej, dłuższej, ak zwanego wywiadu moywacyjnego (moivaional inerviewing). Meoda a polega na kilkukronym spoykaniu się przeszkolonego lekarza lub pielęgniarki z pacjenem i moywowania go do zaprzesania palenia. W rakcie rozmowy z pacjenem można szerzej omówić czynniki moywujące go do zaprzesania palenia. Te dłuższe spokania okazują się skueczniejsze niż minimalna inerwencja anynikoynowa [25]. Kolejnym przykładem pomocy, jaką można udzielić palaczowi podczas erapii zaprzesania palenia, okazują się bezpłane konsulacje elefoniczne i serwisy inerneowe. Te nowe narzędzia są coraz częściej wykorzysywane do moywowania i pomocy palaczom [26]. POSTĘPOWANIE Z PALĄCYM, KTÓRY NIE PLANUJE ZAPRZESTANIA PALENIA Częso podczas rozmowy z palaczem swierdza się u niego brak konkrenych posanowień i planów zerwania z nałogiem. Taki pacjen może przez kolejne laa kwić w nałogu palenia albo pod wpływem odpowiedniej moywacji podjąć próbę zaprzesania palenia. Czy akiemu pacjenowi możemy w jakiś sposób pomóc? Przede wszyskim podczas kolejnych wizy należy poruszać kwesię palenia yoniu. Problem palenia należy przedsawiać w konekście, kóry palacza najbardziej będzie moywował do zaprzesania palenia. Moywowanie więc powinno uwzględniać syuację rodzinną (posiadanie dzieci), san zdrowia pacjena, jego wiek, płeć i doychczasowe doświadczenia w zaprzesaniu palenia. Lekarz rodzinny powinien przedsawić konsekwencje króko- i długoerminowe palenia. Waro na począek zapyać pacjena o jego wiedzę na ema ych zagrożeń. W dalszej części rozmowy powinno się omówić korzyści związane z zaprzesaniem palenia (poprawa sanu zdrowia, węchu, smaku poraw, pozbycie się zapachu papierosów, wolniejsze sarzenie się skóry, brak narażenia na bierne palenie ooczenia, w ym dzieci, dobry przykład dla własnych dzieci, oszczędność pieniędzy). Kolejny krok o wspólne z pacjenem usalenie barier w podjęciu próby zaprzesania palenia oraz omówienie meod ich pokonania. Do najczęsszych barier należą: obawa o wysąpienie objawów nikoynowego zespołu absynencyjnego, obawa przed niepowodzeniem próby zaprzesania palenia, obawa przed wzrosem masy ciała, brak wsparcia ze srony środowiska, obniżenie nasroju. PODSUMOWANIE Podsumowując, waro podkreślić jeszcze raz, że lekarze rodzinni mogą wpływać na zmniejszenie częsości palenia. Wiąże się o z fakem ławej idenyfikacji pacjenów palących yoń i szczególnej relacji między lekarzem rodzinnym a pacjenem, ukierunkowanej na poprawę sanu zdrowia. Lekarz rodzinny podczas kolejnych wizy ma możliwość ciągłego moywowania pacjena i przygoowania go do zaprzesania palenia. Znajomość rodziny palacza pozwala lekarzowi na uwzględnienie jej roli w procesie zaprzesania palenia. Pomoc udzielana pacjenowi obejmuje sosowanie erapii behawioralnej i farmakoerapii. Co niezmiernie ważne, inerwencja w odniesieniu do pacjena palącego yoń podejmowana przez lekarzy rodzinnych jes skueczna i znacząco poprawia wskaźniki powodzenia w rzucaniu palenia. Mimo udowodnionych korzyści płynących z inerwencji mających na celu zaprzesanie palenia, nie są one podejmowane na aką skalę, jak w odniesieniu do innych równie częsych chorób, na przykład nadciśnienia ęniczego, cukrzycy, zaburzeń lipidowych. Wynika o 114

8 Krzyszof Buczkowski, Monika Buczkowska Posępowanie z pacjenem palącym yoń w warunkach prakyki lekarza rodzinnego prawdopodobnie z wielu przyczyn, kóre osaecznie wywołują przekonanie, że palenie o nie do końca jes problem lekarski i lekarz niewiele może zrobić, aby pomóc pacjenowi rzucić palenie. Przekonania akie są błędne, a lekarze, podejmując inerwencje na masową skalę, mogą spowodować znaczne zmniejszenie liczby palaczy. PIŚMIENNICTWO 1. Zdrojewski T., Bandosz P., Szpakowski P. i wsp. Rozpowszechnienie głównych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce: wyniki badania NATPOL PLUS. Kardiologia Polska 2004; 61: Boyle P., Gandini S., Roberson C. i wsp. Characerisics of smokers aiudes owards sopping. European Journal of Public Healh 2000; 10: Hughes J.R., Keely J., Naud S. Shape of he relapse curve and long-erm absinence among unreaed smokers. Addicion 2004; 99: Rigoi N., Munafo M.R., Sead L.F. Inervenions for smoking cessaion in hospialised paiens. Cochrane Daabase of Sysemaic Reviews 2007, Issue 3. Ar. No.: CD DOI: / / CD pub2. 5. Sead L.F., Bergson G., Lancaser T. Physician advice for smoking cessaion. Cochrane Daabase of Sysemaic Reviews 2008, Issue 2. Ar. No.: CD DOI: / / CD pub3. 6. Wadland W.C., Soffelmayr B., Berger E., Crombach A., Ives K. Enhancing smoking cessaion raes in primary care. J. Fam. Prac. 1999; 48: Tverdal A., Bjarvei K. Healh consequences of reduced daily cigaree consumpion. Tob. Conrol 2006; 15 (6): Fiore M.C., Bailey W.C., Cohen S.J. i wsp. Treaing obacco use and dependence. Clinical pracice guidelines. Rockville, MD: US Deparmen of Healh and Human Services. Public Healh Service, June Mierzecki A., Godycki-Ćwirko M. (red.). Zagadnienia profilakyki i promocji zdrowia. Aksis, Łódź Zaoński W. Leczenie uzależnienia od yoniu. W: Zaoński W., Przewoźniak K. (red.). Palenie yoniu w Polsce: posawy, nasępswa zdrowone i profilakyka. Cenrum Onkologii, Warszawa 1996; Raw M., Anderson P., Dubois G. i wsp. WHO Europe evidence based recommendaions on he reamen of obacco dependence. Tob. Conrol 2002; 11 (1): Aveygard P., Wes R. Managing smoking cessaion. BMJ 2007; 335 (7609): Zaoński W. Jak rzucić palenie. Medycyna Prakyczna, Warszawa Zaoński W. (przewodniczący). Konsensus doyczący rozpoznawania i leczenia zespołu uzależnienia od yoniu. Medycyna Prakyczna 2006; wydanie specjalne Wyyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce. Zasady inerwencji anynikoynowej. Aksis. Łódź, Parkes G., Greenhalgh T., Griffin M., Den R. Effec on smoking qui rae of elling paiens heir lung age: he Sep2qui randomised conrolled rial. BMJ 2008; 336: Barh J., Crichley J., Bengel J. Psychosocial inervenions for smoking cessaion in paiens wih coronary hear disease. Cochrane Daabase of Sysemaic Reviews 2008, Issue 1. Ar. No.: CD DOI: / CD Silagy C., Lancaser T., Sead L., Man D., Fowler G. Nicoine replacemen herapy for smoking cessaion. Cochrane Daabase of Sysemaic Reviews 2004, Issue 3. Ar. No.: CD DOI: / CD pub Jorenby D.E., Leischow S.J., Nides M.A. i wsp. A conrolled rial of susained-release bupropion, a nicoine pach, or boh for smoking cessaion. N. Engl. J. Med. 1999; 340: Jorenby D.E., Hays J.R., Rigoi N.A. i wsp. Efficacy of Varenicline, an a4b2 Nicoinic Aceylcholine Recepor Parial Agonis, vs Placebo or Susained-Release Bupropion for Smoking Cessaion. JAMA 2006; 296: Tonsad S., Tonnesen P., Hajek P. i wsp. Effec of Mainenance Therapy Wih Varenicline on Smoking Cessaion. JAMA 2006; 296: Forum Medycyny Rodzinnej 2009, om 3, nr 2,

9 22. Wu P., Wilson K., Dimoulas P., Mills E.J. Effeciveness of smoking cessaion herapies: a sysemaic review and mea-analysis. BMC Public Healh 2006; 6: Tuka P., Mróz K., Zaoński W. Cyyzyna renesans znanego alkaloidu: aspeky farmakologiczne zasosowania w leczeniu uzależnienia od nikoyny. Farmakoer. Psychiar. Neurol. 2006; 1: Zaonski W., Cedzynska M., Tuka P., Wes R. An unconrolled rial of cyisine (Tabex) for smoking cessaion. Tob. Conrol. 2006; 15 (6): Soria R., Legido A., Escolano C., López Yese A., Monoya J. A randomised conrolled rial of moivaional inerviewing for smoking cessaion. Br. J. Gen. Prac. 2006; 56 (531): An L.C., Zhu S.H., Nelson D.B. i wsp. Benefis of elephone care over primary care for smoking cessaion: a randomized rial. Arch. Inern. Med. 2006; 166 (5):