Filozofia bytu w tekstach Tomasza z Akwinu

Transkrypt

1 Artur Andrzejuk Filozofia bytu w tekstach Tomasza z Akwinu Wydawnictwo von borowiecky Warszawa 2018

2 PROJEKT OKŁADKI, OPRACOWANIE GRAFICZNE, SKŁAD I ŁAMANIE Maciej Głowacki REDAKCJA JĘZYKOWA Elżbieta Pachciarek Zdjęcie na okładce przestawia statuę św. Tomasza z Akwinu, znajdującą się na rzymskim uniwersytecie Angelicum. (fotografia autora) Copyright by Artur Andrzejuk Copyright fot this edition by Wydawnictwo von borowiecky, Warszawa 2018 ISBN WYDAWNICTWO von borowiecky Radzymin ul. Korczaka 9E tel./fax (0 22) tel e mail: ksiegarnia@vb.com.pl

3 Studium philosophiae non est ad hoc quod sciatur quid homines senserint, sed qualiter se habeat veritas rerum. Studium filozofii nie jest po to, aby poznać to, co ludzie myśleli, lecz jak to by się miało do prawdy rzeczy. Św. Tomasz z Akwinu, In libros Aristotelis De caelo et mundo expositio, lib. 1 l. 22 n. 8. Mieczysławowi Gogaczowi

4

5 Spis treści I. Tomasz i tomizm (wprowadzenie) Kim był Tomasz z Akwinu? Na czym polega dzieło Tomasza Czym jest akt istnienia? Tomizm dzisiaj? Uwagi o książce Podziękowania II. Krótka historia metafizyki arystotelesowskiej i tomistycznej Filozofia pierwsza Arystotelesa ) Nazwa metafizyka ) Przedmiot i problematyka ) Bóg Arystotelesa ) Terminologia ) Problem istnienia w metafizyce Arystotelesa Neoplatońskie i arabskie modyfikacje metafizyki arystotelesowskiej ) Platonizujące interpretacje arystotelizmu ) Filozofia Arystotelesa w szkołach syryjskich ) Średniowieczna filozofia arabska ) Teologowie pierwszej połowy XIII wieku Metafizyka Tomasza z Akwinu ) Istnienie jako akt bytu ) Bóg jako samoistne istnienie ) Struktura bytów jednostkowych Potępienia arystotelizmu w 1277 roku i powstanie późnej scholastyki ) Zniekształcenie głównej tezy Tomasza ) Filozofia Dunsa Szkota i Ockhama Renesansowy arystotelizm i nowożytny tomizm ) Arystotelizm i renesans ) Arystotelizm chrześcijański ) Tomizm trydencki ) Scholastyka katolicka i protestancka Tomizm po encyklice Aeterni Patris ) Tomizm tradycyjny ) Tomizm lowański ) Tomizm transcendentalizujący i fenomenologizujący ) Tomizm egzystencjalny i konsekwentny ) Tomizm analityczny ) Tomizm biblijny III. Arystoteles w interpretacji Tomasza z Akwinu...48

6 1. Paradygmatyczne stanowiska Gilsona i Steenberghena Poglądy na Tomaszową interpretację filozofii Arystotelesa autorów opracowań.. Komentarzy Tomasza do tekstów Arystotelesa Wybrane Tomaszowe egzystencjalne interpretacje filozofii Arystotelesa...61 IV. Problem źródeł Tomaszowej koncepcji esse jako aktu bytu Arystoteles Boecjusz Liber de causis Awicenna...80 V. Awiceniańskie źródła egzystencjalnej koncepcji bytu Tomasza z Akwinu Główne tematy filozofii Awicenny Drogi wpływu filozofii Awicenny na metafizykę Tomasza z Akwinu Repertorium tez Awicenny, które Tomasz z Akwinu cytuje i z których korzysta.. w De ente et essentia...89 VI. Egzystencjalna metafizyka bytu w traktacie De ente et essentia Istnienie jako akt bytu Bóg jako samoistne istnienie Struktura bytów jednostkowych Zagadnienie subsystencji VII. Problem istnienia w Komentarzu do Liber de causis Księga o przyczynach Problematyka terminologiczna Aspekty i konteksty występowania terminu esse w Komentarzu do Liber de... causis ) Byt jako kompozycja esse i essentia ) Pierwsza przyczyna sprawcza jako ipsum esse subsistens i jako przyczyna esse bytów stworzonych ) Esse jako akt bytu ) Stwarzanie jako przyczynowanie esse Próba podsumowania VIII. Zagadnienie własności przejawiających istnienie bytu Ogólna teoria własności istnieniowych Res ( rzecz, realność) Unum ( jedno, jedność) Aliquid ( coś, odrębność) Bonum ( dobro ) Verum ( prawda ) Pulchrum ( piękno ) Transcendentalia a pierwsze zasady Transcendentalia a relacje osobowe IX. Struktura bytu w Summa contra Gentiles Typologia bytów substancjalnych...155

7 2. Samoistny akt istnienia Bóg Byty stworzone (przygodne) Byty osobowe (substantiae intellectuales) Byty materialne Człowiek jako substancja duchowo-cielesna X. Relacje między filozofią i teologią w ujęciu tomistycznym Stan interpretacji Terminologia Tomasza Konieczność teologii Filozofia a teologia XI. Problem istnienia Boga w filozofii Tomasza z Akwinu a drogi dochodzenia.. do Boga Problem istnienia Boga Drogi św. Tomasza jako ilustracja tezy, że rozum ludzki może o własnych siłach dojść do istnienia Boga Droga pierwsza z ruchu (prima via ex parte motus ) Droga druga z przyczynowości sprawczej (secunda via ex ratione... causae efficientis ) Droga trzecia z konieczności i przygodności (tertia via ex possibili... et necessario ) Droga czwarta ze stopni doskonałości (quarta via ex gradibus... perfectionis ) Droga piąta z zarządzania rzeczami (quinta via ex gubernatione rerum ) XII. Problem filozoficznego ujęcia istoty Boga w Summa Theologiae Bóg jako Ipsum esse subsistens Własności wynikające z esse jako właściwe atrybuty Boga Własności Boga przypisywane Mu z perspektywy stwarzania XIII. Problem pojęcia natury w pismach Tomasza z Akwinu Boecjańskie i arystotelesowskie dziedzictwo Tomasza z Akwinu zmagania z boecjańskim i arystotelesowskim dziedzictwem Teoria natury w De ente et essentia Natura jako źródło moralności Prawo naturalne XIV. Metafizyka istoty w De principiis naturae Problematyka bytowania Pryncypia natury Przyczyny Przyczynowanie Podział przyczyn i pryncypiów XV. Filozofia przyrody nieożywionej w De mixtione elementorum Polemiczne punkty wyjścia rozważań w De mixtione elementorum ) Teoria Awicenny

8 2) Teoria Awerroesa Stanowisko Tomasza z Akwinu XVI. Spór o rozumienie istnienia Wystąpienie Idziego Rzymianina Interwencje Tomasza Suttona Stanowiska w sprawie istnienia i istoty w bycie na przełomie XIII i XIV wieku XVII. Istnienie pierwszym aktem bytu (zamiast zakończenia) Na czym polega novum metafizyki tomistycznej? Jak była droga myślowa Tomasza do sformułowana tezy, że istnienie jest... aktem bytu? Czy ktoś inny odkryłby wyjątkowość istnienia, gdyby nie zrobił tego... Tomasz z Akwinu? Nota bibliograficzna BIBLIOGRAFIA Źródła Opracowania Summary