KONCEPCJA PROJEKTU PLANU

Transkrypt

1 ul. Wieniawska 14, Lublin, tel.: , fax: , MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA LUBLIN CZĘŚĆ VI W OBSZARZE POMNIKA MĘCZEŃSTWA NA MAJDANKU WRAZ ZE STREFĄ OCHRONNĄ KONCEPCJA PROJEKTU PLANU Zespół projektowy: Główny Urbanista Miasta - mgr inż. arch. Małgorzata Żurkowska członek OIU z/s w Warszawie nr WA-291 mgr inż. arch. Grażyna Dziedzic-Wiejak członek OIU z/s w Warszawie nr WA-273 mgr Rafał Kołtyś dr Hanna Bieniaszkiewicz mgr Adam Kita mgr Jadwiga Wojciechowska-Bartnik mgr inż. arch. Magdalena Goldman-Świć Lublin

2 SPIS TREŚCI CZĘŚĆ TEKSTOWA 1. Wstęp Cel opracowania Zakres opracowania Założenia ogólne Założenia do planu w świetle hitlerowskich dokumentów planistycznych Założenia do planu w świetle dotychczasowych opracowań planistycznych Założenia do planu w świetle dotychczasowych koncepcji urbanistycznoarchitektonicznych Założenia do planu wynikające z obowiązujących przepisów prawa Założenia szczegółowe warianty CZĘŚĆ GRAFICZNA 1. Obszar opracowania planu 2. Obóz koncentracyjny KL Lublin (Majdanek) w hitlerowskich dokumentach planistycznych 3. Pomnik Męczeństwa na Majdanku we wcześniejszych opracowaniach planistycznych oraz w obowiązującym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Lublin 4a. Obszar opracowania planu w odniesieniu do planu szczegółowego zagospodarowania przestrzennego Wyzwolenia Północ 4b. Obszar opracowania planu w odniesieniu do planu szczegółowego zagospodarowania przestrzennego Wyzwolenia Południe 5. Obszar Pomnika Zagłady oraz jego strefy ochronnej 6. Koncepcja projektu planu wariant I 7. Koncepcja projektu planu wariant II Opracowano na podstawie materiałów archiwalnych Wydziału Planowania oraz materiałów dostarczonych przez Państwowe Muzeum na Majdanku. W niniejszym opracowaniu wykorzystano również materiały tekstowe i graficzne, pochodzące ze stron internetowych: Państwowego Muzeum na Majdanku oraz dotyczących historii KL Lublin Fotografia na okładce pochodzi ze strony 2

3 1. Wstęp 1.1.Cel opracowania Opracowanie niniejsze ma na celu przedstawienie założeń wejściowych do projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w obszarze Pomnika Męczeństwa na Majdanku wraz ze strefą ochronną i terenami do nich przyległymi oraz rozwiązań wariantowych, sporządzonych na etapie powstawania koncepcji projektu. Pokazanie problematyki oraz założeń ideowych i merytorycznych planu miejscowego w bardzo wczesnej, wstępnej fazie powstawania projektu (badanie wariantów koncepcji) pozwoli wszystkim zainteresowanym zarówno na zapoznanie się z przedstawionym materiałem, wyrobienie sobie poglądu oraz zajęcie stanowiska w kwestii przedstawionych założeń i koncepcji. Objęcie planem miejscowym obszaru byłego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego na Majdanku pełniącego funkcję pomnika zagłady wraz ze strefą ochronną wynika z konieczności realizacji obowiązujących przepisów prawa wynikających z ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie byłych hitlerowskich obozów zagłady. Ponadto na przedmiotowym terenie zachodzi konieczność ustalenia zasad zagospodarowania obszaru opracowania planu. Właściwy sposób rozwiązania tych problemów ma wskazać plan miejscowy. Przedstawione założenia oraz warianty koncepcji projektu planu mają pozwolić na wyłonienie rozwiązania optymalnego, spełniającego możliwie jak najwięcej potrzeb i oczekiwań. Może to być jeden z przedstawionych wariantów, ich kompilacja, bądź rozwiązanie uwzględniające nowe pomysły i rozwiązania. Wypracowany wariant projektu zostanie skierowany do dalszego opracowania - zgodnie z ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym będzie podlegał uzgadnianiu i opiniowaniu przez wszystkie uprawnione organy i instytucje, będzie wyłożony do wglądu publicznego, a po wyczerpaniu procedury zostanie przekazany Radzie Miasta do uchwalenia. Możliwość zapoznania się z założeniami do planu oraz badanymi wariantami koncepcji projektu, jak i możliwość uczestniczenia i wypowiedzenia się w przedmiocie planu przez wszystkich zainteresowanych ma na celu wypracowanie możliwie najlepszego, najbardziej satysfakcjonującego wariantu projektu, a także umożliwienie wcześniejszego przedyskutowania podstawowych założeń planu i skierowanie do dalszych prac nad udoskonalaniem wybranych rozwiązań projektowych Zakres opracowania Zakres przestrzenny opracowania został określony Uchwałą Nr 552/XXIII/2012 Rady Miasta Lublin z dnia 6 września 2012 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Lublin część VI w obszarze Pomnika Męczeństwa na Majdanku wraz ze strefą ochronną. Obszar opracowania obejmuje część miasta Lublin położoną w VI rejonie planistycznym, w dzielnicy Kośminek. Granice obszaru przebiegają wzdłuż ulic: Droga Męczenników Majdanka od północy, wzdłuż granicy Cmentarza Komunalnego 3

4 na Majdanku od wschodu, E. Kwiatkowskiego (projektowanej) od południa oraz wzdłuż ul. Wyzwolenia i ul. Wilczej od zachodu. Obszar opracowania o powierzchni ok. 127 ha obejmuje tereny Pomnika Zagłady (stanowiącego 68% powierzchni), istniejących obecnie ogrodów działkowych, terenów mieszkaniowych i mieszkaniowo-usługowych, terenów komunikacji oraz istniejących obiektów i urządzeń infrastruktury technicznej (załącznik nr 1). 2. Założenia ogólne 2.1. Założenia do planu w świetle hitlerowskich dokumentów planistycznych W 1941 r. opracowano Uproszczony Plan Ogólny Lublina. Obejmował on swoim zasięgiem część północną obszaru opracowania planu. W myśl ww. planu, u zbiegu ówczesnej ul. Fabrycznej i ul. Wilczej wyznaczono tereny zabudowy wiejskiej (Ländliche Wohnflächen) oraz na północ od ul. Fabrycznej tereny rolne (Landwirtschaftliche Flächen). Zgodnie z podjętą w dniu 21 lipca 1941 r. decyzją Heinricha Himmlera, pełniącego funkcję Reichfűhrera SS i dowódcy policji w III Rzeszy, niemieckie władze okupacyjne zaczęły organizować obóz dla więźniów, którzy mieliby być wykorzystywani w warsztatach oraz na budowach SS i policji (Kriegsgefangenenlager der Waffen SS Lublin). Budowę obozu zlecono Centralnemu Zarządowi Budowlanemu SS i policji. Zamierzenia dotyczące obozu ulegały kilkukrotnym modyfikacjom. W dniu 23 marca 1942 r. zatwierdzono generalny plan budowy Majdanka, zakładający urządzenie największego w okupowanej Europie obozu (załącznik nr 2). Zlokalizowany w odległości 5 km od centrum miasta obóz, od strony północno-zachodniej graniczył z podmiejską dzielnicą Kośminek a od strony południowej z wsiami Dziesiąta i Abramowice. Od północy i wschodu znajdowały się niezamieszkałe obszary gruntów ornych. Teren ten został przekazany przez gubernatora dystryktu - Ernsta Zörnera władzom SS na podstawie umowy zawartej z Karlem Otto Kochem w dniu 26 IX 1941 r. Plan generalny budowy obozu na Majdanku z 23 marca 1942 r. przewidywał budowę kombinatu obozowego na obszarze 516 ha, ustalając podział obozu na dwie części: więźniarską i esesmańską. Część więźniarska miała się składać z trzech kompleksów: obozu jeńców wojennych (Kriegsgefangenenlager), terenu przeznaczonego pod jego rozbudowę (Erweiterung) i Zakładów Odzieżowych SS (Bekleidungswerke des Waffen SS). Natomiast część obozu zajmowanego przez SS miała się rozciągnąć między szosą prowadzącą z Lublina do Zamościa a drogą obozową (Lagerstrasse), ulokowaną naprzeciw zespołu baraków obozu jenieckiego. Na tym terenie miał stanąć zespół baraków administracyjnych komendantury, 3 kompleksy zabudowań dla załogi obozu, skład materiałów budowlanych, garaże oraz duże zakłady gospodarcze. Obóz jeńców wojennych miał być zlokalizowany w ramach 16 pól więźniarskich zajmujących obszar o powierzchni 120 ha. Układ baraków na poszczególnych polach był w zasadzie jednakowy - liczył po 24 bloki, w tym 22 mieszkalne, 1 kuchnię i barak ubikację wraz z umywalnią. Jedynie na 4

5 polach VIII i IX zaplanowano po 16 bloków. Wewnątrz obozu jeńców wojennych miały znajdować się warsztaty, magazyny, więzienie, szpital, pralnia z odwszalnią oraz centralny plac obozowy. Całość tej partii obozu miała być otoczona podwójnym ogrodzeniem z drutów kolczastych oraz układem 40 wież wartowniczych. Odrębną część miał stanowić kompleks obiektów wyznaczonych symetrycznie po dwu stronach dużego placu o kształcie trapezu. Przewidywano tu budynki gospodarcze (nieregularne kształty) oraz baraki mieszkalne dla więźniów, usytuowane po dwu stronach placu apelowego ulokowanego w części środkowej kompleksu. Część trzecią miał tworzyć zespół obiektów Zakładów Odzieżowych. Miały tu powstać warsztaty krawieckie, kuśnierskie, trykotarskie, wyplatania słomianych butów, sortownie, magazyny gospodarcze, budynki administracyjne, a także 80 baraków mieszkalnych przeznaczonych dla ok. 40 tys. więźniów. Całość planowana była jako obóz koncentracyjny obliczony (zgodnie z rozkazem Himmlera z 21 lipca 1941 r.) na ponad 250 tys. więźniów. Z powodu poważnych trudności w zdobywaniu surowców i materiałów budowlanych Heinrich. Himmler ogłosił zmniejszenie obozu do 50 tys. do wyjaśnienia sytuacji na froncie wschodnim. W efekcie w lipcu 1942 r. zostały opracowane przez Centralny Zarząd Budowlany zmiany planu zagospodarowania przestrzennego terenów obozu (załącznik nr 2). Plan ten zakładał budowę baraków na ośmiu polach oraz część gospodarczo-administracyjną. Pod względem struktury funkcjonalno-przestrzennej, obóz wyraźnie podzielono na trzy części: administracyjną, więźniarską, oraz gospodarczą. W stosunku do planu generalnego w części pierwszej (Komendantura i koszary SS) w nowym planie zmieniono częściowo układ bloków, natomiast w części drugiej (więźniarskiej) dodano między polem IV a V tzw. Międzypole. Wieże strażnicze usytuowano na rogach poszczególnych pól, określono typy baraków jakie zamierzano budować na terenie całego obozu oraz doprecyzowano rozmieszczenie obiektów na I międzypolu (krematorium, pralnia). W części gospodarczej, po stronie zachodniej pól więźniarskich uwzględniono realizację nowych elementów: warsztatów, większej ilości magazynów, piwnic na kartofle, a także ujeżdżalni i strzelnic, przewidzianych w poprzednim planie w części centralnej. Jednakże i tego planu nie zrealizowano w całości. Z planowanych ośmiu pól więźniarskich wybudowano sześć. Główną przyczynę tego stanu rzeczy należy upatrywać w klęskach wojennych Niemiec na froncie wschodnim. W lutym 1943 r. obóz otrzymał nazwę Konzentrationslager Lublin. Pełnił on ważną rolę w realizacji akcji Reinhardt, przeprowadzonej w ramach tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej (Endlösung der Judenfrage). W latach wybudowano na Majdanku 280 różnych obiektów, co stanowiło realizację 1/5 planu generalnego. Równocześnie powstały urządzenia masowej zagłady - komory gazowe i krematoria oraz cały system technicznego zabezpieczenia obozu: podwójne ogrodzenie z drutów kolczastych, przewody wysokiego napięcia, wieże strażnicze, bunkry i strefy śmierci. 5

6 Od marca do lipca 1944 r. z terenu KL Lublin dokonywano systematycznej ewakuacji więźniów do innych obozów koncentracyjnych położonych na terenie Rzeszy. W dniach lipca 1944 r. wraz z wkroczeniem do Lublina Armii Czerwonej niemiecki obóz koncentracyjny KL Lublin przestał funkcjonować. Porozumienie między rządem ZSRR i PKWN zawarte 26 lipca 1944 r. ustanawiające nieograniczoną władzę dla radzieckich służb bezpieczeństwa w zakresie zarządzania ziemiami polskimi, stanowiącymi zaplecze frontu oraz inne dekrety wydane przez Stalina, spowodowały, że znaczna część obszaru byłego obozu koncentracyjnego została przekształcona w koszary, w których obok żołnierzy Armii Czerwonej stacjonowali również żołnierze Ludowego Wojska Polskiego. W sierpniu tego samego roku, na III polu więźniarskim NKWD zorganizowało więzienie dla żołnierzy Armii Krajowej, zaś na polach IV i V przez pewien czas trzymano jeńców niemieckich i volksdeutschów. Pole VI, na którym znajdował się magazyn z obuwiem pomordowanych na Majdanku oraz w ramach Aktion Reinhardt zostało bez nadzoru Założenia do planu w świetle powojennych opracowań planistycznych W III kwartale 1944 r. na niewielkiej powierzchni byłego obozu powołano do funkcjonowania Państwowe Muzeum na Majdanku, mając za cel zabezpieczenie dla potomnych dowodów zbrodni popełnionych na Majdanku i opiekę nad nimi, gromadzenie i opracowanie dokumentów, popularyzację wiedzy na ten temat, oraz prace naukowo-badawcze prowadzone nad zbrodniami nazistowskimi w Polsce. W początkowym okresie prawidłowe funkcjonowanie nowo powstałej placówki muzealnej utrudniał brak uregulowań prawnych, w tym odpowiednich aktów regulujących m. in. sprawy zajętych pod obóz koncentracyjny gruntów wsi Dziesiąta, które prawnie nadal należały do uprzednich właścicieli. Przez kilka lat po wojnie nie udawało się rozstrzygnąć problemu własności obiektów poobozowych co wpływało na szybko postępującą dewastację historycznych miejsc kaźni. Całą sytuację dodatkowo komplikował pobyt wojska na Majdanku, które było wówczas faktycznym gospodarzem terenu. Dopiero jesienią 1945 r., kiedy większość jednostek wojskowych opuściło Majdanek, w okolicznych domach przeprowadzono rewizje, dzięki czemu odebrano wiele przedmiotów wyniesionych z Muzeum. W 1945 r. roszczenia wobec obiektów poobozowych zaczął zgłaszać Tymczasowy Zarząd Nieruchomości Poniemieckich, a także Wojewódzki Urząd Odbudowy. Ponadto wykonanie pomiarów koniecznych do przeprowadzenia wywłaszczeń napotykało na sprzeciw właścicieli gruntów, którzy liczyli na odzyskanie swojej ziemi. W sierpniu 1946 r., na polecenie ówczesnego premiera dokonano oceny sytuacji panującej na Majdanku, w wyniku której uznano za niezmiernie pilną i zasadniczą sprawę uporządkowanie stanu prawnego Muzeum (załatwienie wywłaszczeń, przekazanie na rzecz Muzeum wszystkich obiektów poniemieckich na terenie byłego obozu), oraz ustalenie programu dalszych prac, planu ich sfinansowania oraz opracowanie szczegółowych planów zagospodarowania. 6

7 W trzy lata od podjęcia działalności przez Muzeum, uchwalona została ustawa o upamiętnieniu męczeństwa Narodu Polskiego i innych Narodów na Majdanku z dnia 2 lipca 1947 r., gdzie zgodnie z jej postanowieniami, cyt. tereny byłego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego na Majdanku wraz z wszelkimi znajdującymi się tam zabudowaniami i urządzeniami zachowuje się po wsze czasy jako Pomnik Męczeństwa Narodu Polskiego i innych Narodów". W myśl powyższej ustawy, Pomnik Męczeństwa na Majdanku miał obejmować część terenu dawnego obozu koncentracyjnego w granicach określonych odrębnym rozporządzeniem, który podlegałby wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa, a powołane Państwowe Muzeum Na Majdanku miało zająć się zbieraniem i gromadzeniem dowodów i materiałów dotyczących zbrodni hitlerowskich, udostępnieniem ich społeczeństwu oraz naukowym ich opracowaniem. Granice Muzeum wyznaczono na mocy rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 20 września 1949 r. w sprawie określenia granic Muzeum. Przez cały ten czas dla terenu Muzeum nie obowiązywały żadne akty prawa miejscowego z zakresu planowania przestrzennego. W 1952 r. uchwalono Ogólny Plan Zagospodarowania Przestrzennego Lublina, gdzie na wschodnich peryferiach miasta, w granicy opracowania przedmiotowego planu wyznaczono tereny pod Muzeum Martyrologii na Majdanku, tereny specjalne (na północy), tereny zieleni zawierające obiekty sportu i ogrodów działkowych (na zachodzie) oraz zieleni ochronnej i izolacyjnej od strony doliny Czerniejówki (na południu). Jednakże, ze względu na brak akceptacji planu przez ówczesne władze centralne, dokument nie uzyskał mocy prawnej. Lokalizacja Muzeum b. obozu koncentracyjnego na Majdanku oraz określenie funkcji terenów do niego przylegających zdeterminowane zostały dopiero w Planie Kierunkowym Lublina z 1959 r. zatwierdzonym w oparciu o 2 Uchwały Nr 469/59 Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z dnia 26 listopada 1959 r. przez Prezesa Komitetu Urbanistyki i Architektury 21 grudnia 1959 r. Plan ten ustalił granice terenu będącego we władaniu Państwowego Muzeum na Majdanku otoczonego zielenią izolacyjną, tereny sportowe w części zachodniej, tereny sadów i ogrodów w części południowej oraz tereny zabudowy mieszkaniowej i usługowej w części północnej. Pomimo, że obszar Państwowego Muzeum na Majdanku był konsekwentnie uwzględniany w kolejnych dokumentach planistycznych obowiązujących jako prawo miejscowe, zauważalne były znaczące zmiany w sposobie zagospodarowania terenów przyległych do Muzeum, wynikające m. in. z postępującego procesu urbanizacji, a także ze zmian podejścia do kształtowania zieleni publicznej (załącznik nr 3). Zgodnie z Ogólnym Planem Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Lublina z 1969 r. (Uchwała Nr 111/1406/69 z dnia 3 czerwca 1969 r.) poza terenem Muzeum byłego obozu koncentracyjnego na Majdanku ustalono tereny przeznaczone pod zieleń izolacyjną Muzeum Majdanka i cmentarza komunalnego, siedliska rolne z dopuszczoną niską zabudową 7

8 mieszkaniową (w części południowej), park, dzielnicowy ośrodek sportowy objęty zakazem lokalizacji urządzeń hałaśliwych (w części zachodniej), a także rezerwę terenu przeznaczoną pod usługi (w części północnej). W uchwalonym w 1986 r Ogólnym Planie Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Lublina. (Uchwała Nr XV/91/86 z 30 grudnia 1986 r. Miejskiej Rady Narodowej w Lublinie) oprócz wyznaczenia terenów usług kultury (Państwowego Muzeum na Majdanku) oraz usług przy Drodze Męczenników Majdanka, znaczącym zmianom przeznaczenia uległy pozostałe obszary objęte planem. W miejscu przewidywanego w poprzednim planie parku oraz ośrodka sportu wyznaczono tereny ogrodów działkowych oraz poszerzono zasięg obszarów budowlanych w rejonie ul. Wyzwolenia jako terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową o niskiej intensywności. W wyżej wymienionym planie ogólnym ustalono, że realizacja zabudowy ma się odbywać się w oparciu o szczegółowy plan zagospodarowania. W przeciągu kolejnych lat, dla dzielnicy Kośminek sporządzono dwa plany szczegółowe, tzw. Wyzwolenia Północ i Wyzwolenia Południe. Jako pierwszy został zatwierdzony uchwałą Rady Miejskiej w Lublinie Nr XXIV/234/91 z dnia 19.XII.1991 r. miejscowy plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego osiedla Wyzwolenia w Lublinie część północna. Plan ten jako podstawową funkcję obszaru ustalił zabudowę mieszkaniową o niskiej intensywności. Powstałe osiedle miało być funkcjonalnie i przestrzennie powiązane z innymi jednostkami mieszkaniowymi oraz z doliną Czerniejówki m. in. poprzez układ komunikacyjny oraz ciągi zieleni wysokiej łączącej tereny zieleni o funkcjach wypoczynkowo-rekreacyjnych i sportowych zlokalizowanych w dolinie rzeki z zielenią ogrodów Maki i zielenią izolacyjną Muzeum na Majdanku pełniącą funkcję strefy ciszy (załącznik nr 4a). Dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, określono m. in. następujące wskaźniki zabudowy: procent zabudowy 30% (wolnostojąca), 50% (bliźniacza), intensywność zabudowy 0,7 (wolnostojąca), 1,0 (bliźniacza), wysokość budynków mieszkalnych i mieszkalno-usługowych dwie kondygnacje z użytkowym poddaszem o wysokości budynków 9 metrów do kalenicy dachu. W 1994 r. zatwierdzono miejscowy plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego osiedla Wyzwolenia w Lublinie część południowa, uchwałą Nr 93/VIII/94 Rady Miejskiej w Lublinie z dnia 15 grudnia 1994 r. Plan ten ustalał kontynuację zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (MN) na terenach położonych wzdłuż ul. Wyzwolenia oraz utrzymanie terenów zieleni izolacyjnej Muzeum Na Majdanku. U zbiegu ul. Wyzwolenia z projektowaną drogą zbiorczą, łączącą omawiane osiedle z innymi obszarami miasta, wydzielono teren pod zabudowę mieszkaniowo-usługową (MN/U) załącznik nr 4b. Dla zabudowy mieszkaniowej i mieszkaniowo-usługowej, określono wówczas m. in. następujące wskaźniki zabudowy: 8

9 powierzchnia zabudowy 25% (MN), 35% (MN/U) ogólnej powierzchni działki, minimalna powierzchnia terenów zieleni przydomowej (powierzchni nieutwardzonej) 60% (MN), 50% (MN/U) ogólnej powierzchni działki, wysokość budynków mieszkalnych i mieszkalno-usługowych dwie kondygnacje 7 metrów do kalenicy dachu, dla MN/U ustalono realizację obiektów usługowych wyłącznie w powiązaniu z budynkami mieszkalnymi z zachowaniem podziału funkcji. W związku ze zmianą przepisów dotyczących planowania przestrzennego dotychczas obowiązujące plany uchwalone przed dniem 1 stycznia 1995 r. utraciły moc prawną z dniem 31 grudnia 2003 r. Należy podkreślić, że w świetle ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz.U. z 1999 r. nr 41 poz. 412) przeznaczenie terenów określone w poprzednio obowiązujących planach, w tym w szczególności przeznaczenie niezrealizowane nie ma podstaw prawnych do kontynuacji, a rozwiązania przestrzenne muszą być dostosowane do obowiązujących obecnie unormowań prawnych. W świetle art. 9 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ustalenia Studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych. Zgodnie z obowiązującym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Lublin obszar Pomnika Męczeństwa na Majdanku objęty opracowaniem planu miejscowego oraz sąsiadujących z nim terenami zabudowy i zieleni pokrywa się z obszarem wyznaczonym pod te funkcje w Studium (załącznik nr 3) Założenia do planu w świetle dotychczasowych koncepcji urbanistycznoarchitektonicznych W 1947 roku podjęto pierwsze działania zmierzające do upamiętnienia pomordowanych więźniów. Z terenu byłego obozu i okolicznych pól zwożono kompost zawierający prochy ludzkie. Następnie usypano w pobliżu rowów egzekucyjnych i krematorium, kopiec, będący formą pamięci i jednocześnie zbiorową mogiłą ofiar Majdanka. W 1949 roku zatwierdzono projekt urządzenia Muzeum. Jego realizacja umożliwiła zachowanie m. in. komór gazowych oraz łaźni. Ponadto zrekonstruowano budynek krematorium, ogrodzenie, wieże i budki strażnicze oraz trakty dróg obozowych. Baraki na polach I, II, IV i V zostały rozebrane, a z uzyskanego materiału odtworzono baraki więźniarskie na III polu. Baraki magazynowe i warsztaty przeznaczono na pawilony ekspozycyjne, a budynki komendantury i kwater SS na cele biurowe i administracyjno-gospodarcze Muzeum. Istotnym elementem realizowanego projektu było zalesienie części terenu czterech pól więźniarskich. Drzewa miały stworzyć w przyszłości rodzaj cmentarza parku pamięci, nawiązującego do słowiańskiej idei świętego gaju. W 1961 r. zatwierdzono kolejny plan urządzenia Muzeum, stawiający sobie za cel utrzymanie 9

10 maksimum autentyzmu byłego obozu. Zdecydowano wówczas o wykarczowaniu drzew i krzewów, które zaczęły przysłaniać zachowane baraki. Wykonano kompleksowe prace konserwatorskie drewnianej zabudowy, konserwację części betonowych i urządzeń sanitarnych na polach więźniarskich. Oprócz tego utwardzono drogi wewnętrzne i zrekonstruowano większą część ogrodzenia pól więźniarskich. Kontynuacją w późniejszych latach planu z 1961 r. było wybudowanie zespołu budynków administracyjno-biurowych i pawilonu obsługi zwiedzających (obecnie Centrum Obsługi Zwiedzających). Państwowe Muzeum na Majdanku - zdjęcie lotnicze z 1964 r. źródło: W styczniu 1966 r. Towarzystwo Opieki nad Majdankiem (TOnM) zgłosiło inicjatywę wzniesienia pomnika na terenie byłego obozu KL Lublin. Pomysł ten został zaakceptowany przez Radę Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa (ROPWiM) i w czerwcu 1967 r. wraz ze Związkiem Polskich Artystów Plastyków (ZPAP) oraz Stowarzyszeniem Architektów Polskich (SARP) ogłoszono konkurs na opracowanie projektu koncepcyjnego pomnika ku czci ofiar obozu na Majdanku. Pomimo tego, że zwycięskiego projektu nie wybrano, w 1968 roku rozpoczęto budowę pomnika ku czci pomordowanych na Majdanku według projektu W. Tołkina i J. Dembka. Budowę ukończono w 1969 r. 10

11 Pomnik Walki i Męczeństwa składa się z trzech elementów: Drogi Hołdu i Pamięci, Pomnika- Bramy nawiązującej do symboliki Bramy Piekieł z Boskiej Komedii Dantego oraz Mauzoleum, w którym złożono prochy przeniesione z kopca. Architektonicznie obiekt Mauzoleum łączy dwie tradycje: prasłowiańskiego zwyczaju składania prochów ludzkich w urnach i starożytnej koncepcji Panteonu, miejsca pochówku osób szczególnie zasłużonych. Na rzeźbionym fryzie kopuły widnieje napis: Los Nasz dla Was Przestrogą... - słowa z wiersza "Żałoba" Franciszka Fenikowskiego. Urządzenie przestrzeni historycznej Muzeum, zrealizowane w latach 60-tych, nie było zmieniane w późniejszym okresie. Teren Muzeum zajmuje dziewięćdziesiąt hektarów, czyli jedną trzecią obszaru dawnego KL Lublin. Na początku lat 80. XX w. podjęto działania zmierzające do wybudowania na terenie Państwowego Muzeum na Majdanku, przy Drodze Męczenników Majdanka Świątyni Pokoju. Pomysł uzyskał poparcie Towarzystwa Opieki nad Majdankiem (TOnM) i Rady Muzealnej Państwowego Muzeum na Majdanku (PMM). Kuria Lubelska podjęła starania u władz państwowych o pozwolenie na budowę świątyni-pomnika. Ich rezultatem była zgoda wojewody na budowę wydana 15 stycznia 1982 r. Lubelski Oddział Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP) ogłosił ogólnopolski konkurs na opracowanie koncepcji architektonicznej Świątyni Pokoju, w oparciu o następujące założenia cyt.: Świątynia Pokoju ma stać się miejscem kultu dla chrześcijan, Żydów, muzułmanów, buddystów, oraz wszystkich wierzących i nie wierzących w Boga. Według założeń, centralne miejsce świątyni ma zajmować przestrzeń ekumeniczną, wspólna dla wszystkich religii i wyznań, zaś siedem mniejszych części (katolicka, protestancka, prawosławna, żydowska, muzułmańska, buddyjska oraz dla niewierzących i poszukujących) połączonych z częścią główną i w zależności od potrzeb ma tworzyć z nią całość lub funkcjonować osobno. W podziemiach świątyni mają się odbywać spotkania, wykłady, projekcie filmów, konferencje oraz prezentacje wystaw. Obok świątyni planuje się wznieść dom pielgrzyma, dla przybywających z całego świata pielgrzymów. W wyniku rozstrzygnięcia konkursu przyznano I nagrodę dla zespołu projektowego z Krakowa (architekci: Marek Kowicki, Jerzy Wzorek, Edwin Drewniak - SARP Kraków), wskazując ich projekt do realizacji. W wybranym projekcie przyjęto, że Świątynia miała zachować formę możliwie dyskretną, wpisującą się w tło szerokich zielonych płaszczyzn przedpola. Ponadto miała tworzyć tło dla drobnych w skali elementów w sąsiedztwie Czarnej Drogi, a także w sąsiadującej z miejscami lokalizacji Świątyni części ekspozycyjnej Muzeum oraz Pomnika Walki i Męczeństwa. W projekcie uwzględniono sąsiedztwo budownictwa jednorodzinnego o dość chaotycznym i agresywnym wyrazie kompozycyjnym, nie tworzącym właściwej, monumentalnej, poważnej obudowy dla obszaru przedpola i części muzealnej obozu. W 1989 r. został przywieziony do Polski Dzwon Pokoju, wykonany ze składek niemieckich darczyńców jako "znak pojednania, dar od chrześcijan i Żydów". Dzwon ten będący zalążkiem Świątyni Pokoju, ustawiono początkowo 11

12 obok kościoła pw. św. Maksymiliana Kolbe, a następnie przeniesiono na teren Pomnika Męczeństwa na Majdanku w 1991 r. Obok umieszczony jest kamień z napisem cyt.: W tym miejscu ma powstać Świątynia Pokoju jako nadzieja ludzkiego braterstwa Założenia do planu wynikające z obowiązujących przepisów prawa Na podstawie Art. 4 ust.3 pkt 2 ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz.U. z 1999 r. nr 41 poz. 412) ustalono Pomnik Zagłady na terenach Pomnika Męczeństwa na Majdanku. Granice Pomnika Zagłady, na obszarze którego jest położony Pomnik Męczeństwa na Majdanku wyznaczono zgodnie z jego granicami i obszarem ustalonym na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1947 r. o upamiętnieniu męczeństwa Narodu Polskiego i innych Narodów na Majdanku (Dz. U. Nr 52, poz. 266). Na mocy Art. 3 ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady wokół Pomnika Zagłady ustanowiono obowiązek wyznaczenia strefy ochronnej pasa gruntu o szerokości nie większej niż 100 m od granic Pomnika Zagłady. Zgodnie z Art.4 ustawy jw. obszar i granice strefy ochronnej powinny być określone w sposób zapewniający Pomnikowi Zagłady niezbędną ochronę oraz w sposób jak najmniej uciążliwy dla osób trzecich. W połowie 2011 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie określenia granic Pomnika Zagłady, na obszarze którego jest położony Pomnik Męczeństwa na Majdanku, oraz obszaru i granic jego strefy ochronnej (Dz.U. z 2011r. Nr 171 poz. 1017). Ustanowiony tym rozporządzeniem obszar strefy ochronnej Pomnika wynosi 15,56 ha. a jej zasięg przedstawiono graficznie na załączniku nr 5. W myśl Art. 5 ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady cyt: gmina ma obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Pomnika Zagłady i jego strefy ochronnej. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla takiego obszaru wymaga dodatkowego uzgodnienia z ministrem właściwych do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, a sprawy dotyczące odszkodowań, wykupów nieruchomości lub jego części albo odszkodowań za poniesioną rzeczywistą szkodę, czy też odszkodowania równego obniżeniu wartości nieruchomości lub jej części można żądać od Skarbu Państwa reprezentowanego przez wojewodę. Zgodnie z Art. 8 ust.1 ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady, cyt.: na obszarze Pomnika Zagłady i jego strefy ochronnej działalność gospodarcza może być prowadzona jedynie w zakresie niezbędnym do zabezpieczenia Pomnika Zagłady przed zniszczeniem lub uszkodzeniem, zapewnienia porządku i czystości na jego terenie, stałej konserwacji lub oznakowania jego granic albo granic strefy ochronnej oraz niezbędnej obsługi osób odwiedzających ten Pomnik. W myśl Art.8 ust.2 prowadzenie działalności gospodarczej na obszarze Pomnika Zagłady i jego strefy ochronnej wymaga zgody Wojewody, udzielanej w drodze decyzji. 12

13 W Art. 10 ustawodawca ustala, że cyt.: zabrania się budowy obiektów budowlanych, tymczasowych obiektów budowlanych i urządzeń budowlanych na terenie Pomnika Zagłady i jego strefy ochronnej, z wyjątkiem obiektów i urządzeń niezbędnych do zabezpieczenia Pomnika Zagłady przed zniszczeniem lub uszkodzeniem oraz zapewnienia porządku i czystości na jego terenie, stałej konserwacji, oznakowania jego granic albo granic strefy ochronnej lub niezbędnej obsługi osób odwiedzających ten pomnik. Sprawy dotyczące zgłoszeń, pozwoleń na budowę oraz rozbiórek obiektów wymagają zgody Wojewody. W sprawie wywłaszczeń nieruchomości organem właściwym do prowadzenia spraw jest Wojewoda. W odniesieniu do ochrony dziedzictwa kulturowego, zabytków i dóbr kultury współczesnej, obszar Pomnika Zagłady stanowi obszar ochrony konserwatorskiej wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/1029. Na tym terenie wszelkie prace budowlane podlegać będą nadzorowi Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Ochronie prawnej podlegają również stanowiska archeologiczne oraz obszary i obiekty figurujące w Gminnej Ewidencji Zabytków. 3. Założenia szczegółowe warianty koncepcji projektu planu Za obligatoryjne elementy koncepcji, wpływające znacząco na sposób zagospodarowania terenu przyjęto wyznaczone w oparciu o przepisy odrębne: - strefę ochronną Pomnika Zagłady, na obszarze którego położone jest Państwowe Muzeum na Majdanku, - strefy ochrony sanitarnej Cmentarza Komunalnego na Majdanku (położonego poza obszarem opracowania), - obszary i obiekty objęte ochroną konserwatorską. W obu wariantach koncepcji projektu planu uwzględniono wnioski instytucji i organów właściwych do uzgadniania i opiniowania planów miejscowych oraz wnioski osób prywatnych. Należy podkreślić, że nie istnieje możliwość skutecznego wprowadzenia do obrotu prawnego miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (aktów prawa miejscowego) niezgodnych z aktami prawnymi wyższego rzędu. Zgodność ta podlega sprawdzeniu w drodze nadzoru wojewody, a w wypadku stwierdzenia jej braku plan ulega uchyleniu. Zatem odrzucono wnioski, których uwzględnienie wiązałoby się z naruszeniem obowiązujących przepisów prawa w tym głównie: wnioski dotyczące zmiany granic opracowania planu naruszenie Art. 14 ust.1 i 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U ); wnioski proponujące rozwiązania sprzeczne z obowiązującym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Lublin - naruszenie Art. 9 ust.4 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; wnioski proponujące rozwiązania naruszające zasady zagospodarowania określone dla 13

14 strefy ochronnej Pomnika Zagłady aktami wyższego rzędu bądź podważające sam fakt ustanowienia strefy naruszenie ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. Z 1999 r. nr 41 poz.412) oraz Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie określenia granic Pomnika Zagłady, na obszarze którego jest położony pomnik męczeństwa na Majdanku, oraz obszaru i granic jego strefy ochronnej (Dz. U. Z 2011 r. nr 171 poz.1017). Podstawowym elementem koncepcji planu jest Pomnik Zagłady, na obszarze którego położony jest Pomnik Męczeństwa na Majdanku. W obrębie Pomnika Zagłady oznaczono graficznie Pomnik Walki i Męczeństwa, na który składają się następujące obiekty: Pomnik-Brama, Droga Hołdu i Pamięci oraz Mauzoleum. Wejścia na teren Pomnika Zagłady zlokalizowane są od strony Drogi Męczenników Majdanka. Układ komunikacyjny wyznaczono w oparciu o stan istniejący oraz zgodnie z ustaleniami Studium. Wariant I pod względem ukształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej, w znaczącym stopniu odzwierciedla obowiązujące uprzednio na tym terenie miejscowe plany szczegółowe zagospodarowania przestrzennego: Wyzwolenia Północ, Wyzwolenia Południe. Wzdłuż ulicy Wyzwolenia wyznaczono tereny pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną i mieszkaniową jednorodzinną z dopuszczeniem usług (w części północnej oraz w sąsiedztwie skrzyżowania ul. Wyzwolenia z projektowaną ul. E. Kwiatkowskiego). Tereny te oddzielone są od obszaru Pomnika Zagłady wydzieloną strefą zieleni izolacyjnej. Układ komunikacyjny zaprojektowano jako minimalny, niezbędny do obsługi terenów mieszkaniowych. Istniejące tereny ogródków działkowych pozostawiono pozostawiono w części położonej poza strefą ochronną Pomnika Męczeństwa w strefie tej ustalono tereny zieleni izolacyjnej objęte całkowitym zakazem zabudowy. Pozostawienie w strefie ochronnej Pomnika Męczeństwa terenów o funkcji ogródków działkowych byłoby sprzeczne z zasadami zagospodarowania strefy określonymi w ustawie z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady, ponieważ funkcja ta sprzyja organizacji różnych form rekreacji w tym imprez plenerowych (hałas), czy grillowaniu, co dodatkowo stwarza niebezpieczeństwo zaprószenia ognia. Teren obsługi komunikacji (VIE2KS) pozostawiono jako istniejący parking wykorzystywany przez działkowców. W części północnej obszaru opracowania na przedłużeniu ul. Wilczej uwzględniono obszar obsługi komunikacji (VIE1KS) istniejących miejsc parkingowych niezbędnych do funkcjonowania obiektów usługowych, znajdujących się poza obszarem opracowania. W części północnej obszaru opracowania (naprzeciw Pomnika Zagłady) adaptując stan istniejący ustalono tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z dopuszczeniem usług oraz tereny zabudowy wielorodzinnej w liniach rozgraniczających terenu uwzględniających poszerzenie pasa drogowego Drogi Męczenników Majdanka do granicy strefy ochronnej Pomnika Zagłady. 14

15

16

17 Załącznik nr 2

18 Załącznik nr 2a

19

20 Załącznik nr 3

21 Załącznik nr 4a

22 Załącznik nr 4b

23

24

25