Gdynia. Autorzy: Dominika Widera. Katarzyna Pińkowska. Anna Chruściany. Maciej Walter. Katarzyna Antos. Weronika Ługowska

Transkrypt

1 Autorzy: Dominika Widera Katarzyna Pińkowska Anna Chruściany Maciej Walter Katarzyna Antos Weronika Ługowska

2 Wczesna historia Gdyni Pierwsze zapiski na temat Gdyni pochodziły już z XIII wieku. Zapisana jako Gdina, należała wówczas do cystersów z Oliwy, następnie przez Jana z Różęcina została podarowana zakonowi kartuzów. W 1429 r. kartuzi ustanowili wspólnego sołtysa dla Gdyni i Grabówka. Wtedy to powiększono obszar Gdyni przez dodanie sąsiednich łąk. W 1634 r. hetman Stanisław Koniecpolski wraz z Janem Pleitnerem zaproponowali królowi Władysławowi IV budowę portu wojennego przy Gdyni. Jednakże, plan ten nie został wprowadzony w życie. Kartuzi utracili Gdynię dopiero po I rozbiorze Polski w 1772 r. - wtedy znalazła się ona pod panowaniem pruskim aż do końca I Wojny Światowej. Na mocy ustaleń traktatu wersalskiego w 1920 r. Gdynia przydzielona została Polsce. W XX wieku zaczęło rozwijać się letnisko nadmorskie. Gdynię odwiedzało coraz więcej turystów. Wśród nich znalazł się także polski prozaik Stefan Żeromski. Wizyta ta była dla niego inspiracją do powstania książki pt. "Wiatr od morza", w której zadziwiająco wiernie przedstawił obraz - nieistniejących jeszcze portu oraz samego miasta. Po kilku latach od otwarcia portu tymczasowego w Gdyni, w 1926 r. otrzymała ona prawa miejskie. W 1934 r. miasto zasłynęło z najnowocześniejszego portu w Europie, największym na Bałtyku. 1

3 Port morski w Gdyni Za formalny początek istnienia portu Gdynia uznawana jest data 23 września 1922 r., jednak jego budowa zaczęła się już w roku Priorytetem powstania postu miało być zapewnienie możliwości przeładunku zaopatrzenia wojskowego sprowadzanego z zagranicy na potrzeby wojen prowadzonych na froncie wschodnim. Gdynia była wtedy niewielkim miastem z zaledwie 1,3 tys. mieszkańców. Inne lokalizacje brane pod uwagę w kwestii budowy portu: Jezioro Żarnowieckie (połączone z pełnym morzem poprzez kanał), Zatoka Pucka (jako teren ówczesnej płytkiej zatoki), północny kraniec Zatoki Puckiej z przekopem Półwyspu Helskiego, Puck, Rewa, Hel, Tczew, łąki pomiędzy Gdynią i Oksywiem. 2

4 Dlaczego akurat Gdynia? Inżynier Tadeusz Wenda, delegat Departamentu Spraw Morskich, napisał: "...najdogodniejszym miejscem do budowy portu wojennego (jak również w razie potrzeby handlowego) jest Gdynia, a właściwie nizina między Gdynią a Oksywą, położoną w odległości 16 km od Nowego Portu w Gdańsku. Oto kilka powodów, dla których wybrano właśnie to miasto: prosta linia brzegowa, niski brzeg morski; naturalnie głębokie podejście do brzegu; słabe prądy przybrzeżne; duże płaskie tereny umożliwiające łatwą budowę w przyszłości portu wewnętrznego i jego zaplecza; bliskość stacji kolejowej (2 km); bliskość ujścia Wisły; dogodne tereny do rozwoju przyszłego miasta portowego. Budowy portu i jej etapy: 1. Pierwszy z etapów rozpoczął się pod koniec 1920 roku - budową fragmentu przyszłego portu pod oficjalną nazwą "Tymczasowy Port Wojenny i Schronisko dla Rybaków". Prace nad tym fragmentem zakończyły się 23 kwietnia 1923 r. 13 sierpnia 1923 roku zacumował w Gdyni pierwszy statek - s/s "Kentucky". 2. Kolejnym etapem była budowa tzw. "małego portu", którego zdolność przeładunkowa miała osiągnąć co najmniej 2,5 miliona ton. 3. W 1924 r. prace przerwano z powodu kryzysu gospodarczego i przekazano trzem francuskim firmom i dwóm polskim, tworzącym Konsorcjum Francusko-Polskie. 4. Umowy, które można określić etapem budowy tzw. dużego portu zostały zawarte 15 lutego 1930 roku oraz 28 lipca 1935 r. W ich zakres nie wchodziło wyposażenie techniczne. 3

5 5. Na budowę przeznaczono 165 milionów budowle portowe i ok. 135 milionów na urządzenia portowe. 6. W 1935 roku port miał już wszystkie niezbędne nabrzeża (o długości 8800 m) oraz baseny (zajmujące 320 hektarów). Głębokość (6-12 metrów) pozwalała na zawijanie największych statków, a m kw. zajmowała powierzchnia magazynowa. Powstanie portu w Gdyni było głównym powodem przyznania jej praw miejskich w 1926 r. W 1933 r. po raz pierwszy przez gdyński port wyeksportowano większą masę towarową niż przez port gdański. Największymi odbiorcami były przede wszystkim kraje Półwyspu Skandynawskiego, w dalszej kolejności państwa Europy Zachodniej i Południowej. Eksportowano głównie surowce: węgiel, drewno oraz artykuły pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. W 1938 roku Gdynię odwiedziło prawie 6500 statków. Budowa Gdyni miała wpływ na całą polską gospodarkę - do 1938 roku aż 80% polskiego eksportu i 65% importu szło drogą morską. 4

6 Legendarne okręty SS Olza - pierwszy statek pełnomorski budowy Stoczni Gdyńskiej Głównym celem budowy portu w Gdyni było uniezależnienie handlu zagranicznego od portu Gdańskiego, a tym samym znaczne wzmocnienie krajowej gospodarki. Jednak po pewnym czasie użytkowanie floty zagranicznej i statków małego kabotażu przestało pokrywać zapotrzebowanie transportowe portu. Dlatego pod koniec lat 30. w stoczni w Gdyni rozpoczęto budowę pierwszego pełnomorskiego statku parowego II RP - SS Olza. Nowy parowiec miał mieć, według projektów mgr inż Henryka Giełdzika, nośność o ogromnej jak na tamte czasy wartości 1250 ton. Całkowita długość statku miała wynieść ponad 68 metrów, a szerokość - niemal 11 metrów. Odległość od dna do poziomu pokładu szacowano na około 6,5 metra. Statek o tak ogromnych wymiarach napędzała maszyna parowa systemu Lenza o mocy 625 kw dostarczona przez hutę Zgoda w Świętochłowicach. 5

7 Budowę rozpoczęto 28 sierpnia 1938, miała ona trwać do września 1939, jednak w realizacji przedsięwzięcia przeszkodził wybuch drugiej wojny światowej. 8 września podjęto decyzję o zniszczeniu statku. Początkowo planowano zatopić już zwodowany statek, jednak ustalono, że skuteczniejszym będzie ustawienie go w taki sposób, aby zablokował on pochylnię. Wodowania SS Olzy dokonali dopiero Niemcy w 1941 roku. Nie wprowadzili oni żadnych modyfikacji technicznych, jedyne co zmienili to nazwa statku - Westpreussen. Należący do floty niemieckiej nie został zwrócony Polakom po wojnie. Losy SS Olzy ustalono dopiero w 2014 roku po publikacji rosyjskich dokumentów. Okazało się, że statek został przebudowany przez Sowietów w 1958 roku (zmieniono maszynę napędzającą statek) i wykorzystywana jako statek bazowy kaliningradzkiej floty rybackiej Inguł aż do 1970, kiedy to został wycofany i najprawdopodobniej skierowany na złom. 6

8 Samarytanka - motorówka ratownicza Samarytanka to pierwsza w historii jednostka w całości zaprojektowana i zbudowana w stoczni gdyńskiej. Została zamówiona przez Urząd Miejski w Gdyni, a jej budowę ukończono w 1930 roku. Miała być motorówką sanitarną do dyspozycji lekarza portowego w Gdyni, jednak przez błędne zaprojektowanie i trudny w obsłudze silnik motorówka o wymiarach 15m x 3,8m była bardzo niepraktyczna i lekarze rzadko z niej korzystali. Jednostka zakończyła swoją służbę w 1944 roku, kiedy to została zatopiona podczas jednego z alianckich nalotów. Dziś wyremontowaną Samarytankę można oglądać niedaleko dawnego budynku dyrekcji Stoczni Gdynia. 7

9 ORP Błyskawica Jednostka niszczycielska ORP Błyskawica została wybudowana w brytyjskiej stoczni John Samuel White & Co. Ltd. i od 1937 roku była eksploatowana w składzie Dywizjonu Kontrtorpedowców Marynarki. Jak na swoje czasy, Błyskawica była bardzo nowoczesną i zaawansowaną technicznie jednostką, dlatego była chętnie wykorzystywana podczas II wojny światowej. Do kraju powróciła w 1947 roku, a od 1976 roku jej wnętrze zostało zaadaptowane na muzeum zacumowane obecnie przy Skwerze Kościuszki w Gdyni, jednak największym jego eksponatem jest sama jednostka będąca najstarszym na świecie niszczycielem należącym do floty antyhitlerowskiej. 8

10 Święta Morza Tradycja Święta Morza sięga przełomu XVIII i XIX wieku. Wywodziła się od kaszubskich rybaków, wśród których panował obyczaj ścinania w noc świętojańską kani będącej symbolem zła i ludzkich utrapień. Obrzędy te, podobnie jak rzucanie wianków, miały zawsze charakter ludowy, podkreślały jednak związek ludności polskiej z morzem. W 1918 r. kontradmirał Kazimierz Porębski założył Ligę Morską, która rozpoczęła popularyzację tematyki morskiej wśród Polaków. W 1920 roku odbyły się symboliczne Zaślubiny Polski z Bałtykiem, które miały uczcić powrót granic Polski nad Morze Bałtyckie. Święto morza powstało z inicjatywy Andrzeja Wachowiaka. Jego ideą było coroczne święcenie łodzi rybackich, jednak pomysł ten przerodził się w doroczne uroczystości poświęcone morzu. Obchody angażowały najważniejszych polityków i duchownych, a także rzesze obywateli, którzy tłumnie przyjeżdżali do Gdyni, by wziąć udział w uroczystościach. 9

11 Pierwsze oficjalne Święto Morza odbyło się 31 lipca 1932 roku właśnie w Gdyni. Obchody angażowały najważniejszych polityków i duchownych, a także rzesze obywateli, którzy tłumnie przyjeżdżali do Gdyni, by wziąć udział w uroczystościach. Na ten czas ceny biletów kolejowych do Gdyni zostały obniżone nawet o 80%, dodatkowo powstały specjalne linie kolejowe, które miały na celu ułatwić przejazd z miejsca zamieszkania nad morze. Na molo, przyległej plaży oraz Kamiennej Górze zgromadziło się około 150 tysięcy uczestników. Prezydent Mościcki wygłosił orędzie, potem starosta Wincenty Łęski w imieniu miast i powiatów Pomorza złożył na ręce prezydenta Rzeczypospolitej akt hołdu i ślubowanie wierności obywatelskiej. Następnie przed trybuną honorową ustawioną na ulicy 10 Lutego odbyła się defilada, która trwała trzy godziny. 10

12 W kolejnych latach do wybuchu wojny - Święto Morza odbywało się regularnie w dniu 29 czerwca. Jego hasła przewodnie tudzież sposoby obchodzenia zmieniały się co roku: 1933 rok obchody Święta odbyły się nie tylko w Gdyni, ale w różnych miastach i wsiach w całym kraju rok główne hasło Święta Morza: Twórzmy podstawy finansowe dla rozwoju sił zbrojnych na morzu rok w ramach Święta odbył się wielki zlot młodzieży. Głoszono hasło: Budujmy okręty we własnej stoczni rok myśl przewodnia Święta Morza: Musimy Polskę dozbroić ma morzu rok głoszono hasła: Chcemy silnej floty wojennej i kolonii, Płucami Polski Śląsk, Gdynia i Gdańsk, puklerzem okręty Rzeczypospolitej. Zmianie uległa nazwa uroczystości na Tydzień Morza rok hasło uroczystości: Żądamy upowszechnienia świadczeń na rozbudowę floty wojennej. Nazwę uroczystości Tygodnia Morza zmieniono na Dni Morza rok głoszono hasło: Nie damy się odepchnąć od Bałtyku. W latach wojny Święto Morza obchodzone było w ośrodkach polonijnych rozsianych po całym świecie, na okrętach i statkach, także konspiracyjnie w obozach. Po wojnie obchody wznowiono i uroczystości ku czci morza odbyły się w Kołobrzegu. 11

13 Dworzec Morski Budowa Dworca Morskiego, zaprojektowanego przez katowicki oddział berlińskiej spółki Dyckerhoff & Widmann. Dzięki wielkim środkom i zaangażowaniu do uwieńczenia budowy sukcesem wystarczyło zaledwie 12 miesięcy. Jak na tamte czasy, tempo wznoszenia budowli było wręcz niewiarygodne. Dla władz centralnych dworzec był zadaniem priorytetowym - uosabiał wszystkie ambicje młodego państwa. Inwestycja ta miała stać się naszą bramą na świat. Kiedy dworzec był oddawany do użytku, był to jeden z najnowocześniejszych tego typu obiektów w Europie. Był głęboko wtopiony w rodzące się miasto stanowił główną część rozległej infrastruktury emigracyjnej, którą tworzył także Magazyn Tranzytowy, czyli Hala Odpraw Pasażerskich, ale także Obóz Emigracyjny w dzielnicy Grabówek oraz szpital kwarantannowy w Babich Dołach. Prace budowlane wykonała firma Skąpski, Wolski, Wiśniewski. Efektem była modernistyczna bryła- hala główna budynku przykryta czworokątną cienkościenną kopułą żelbetową, zwieńczona ostrosłupowym świetlikiem. Fasada budynku symetrycznie ukształtowana po obu bokach wzbogacona była o płaskorzeźby orłów polskich. Dworzec o powierzchni 2,5 tys. m 2 wyposażony był we wszelkie urządzenia niezbędne do przyjmowania i odprawy pasażerów, a mianowicie: placówkę pocztową, przechowalnię bagaży, kasy kolejowe, oddziały biur podróży, biura obsługi celnej i paszportowej. Budynek Dworca połączony był z Magazynem Tranzytowym o powierzchni 5,2 tys. m 2, posiadającym ogrzewane pomieszczenia dla składowania wymagających tego ładunków. Oddanie do użytku Dworca pokryło się w czasie z zakończeniem głównych prac przy budowie portu i połączono je z obchodami piętnastej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. 12

14 Uroczystość poświęcenia portu i dworca miała miejsce 8 grudnia 1933 roku w dniu Święta Szkoły Morskiej. Tam także zostały odsłonięte tablice pamiątkowe (płaskorzeźby) ku czci marszałka Piłsudskiego i prezydenta Mościckiego. Ceremonii poświęcenia portu i dworca morskiego dokonał biskup chełmiński Okoniewski. W uroczystości brali udział przedstawiciele Prezydenta RP, rządu, sfer gospodarczych i prasy m.in. minister przemysłu i handlu Ferdynand Zarzycki, który przeciął symboliczną wstęgę zawieszoną w holu Dworca, prezes BGK Roman Górecki, minister spraw zagranicznych Józef Beck, minister poczt i telegrafów Emil Kaliński, minister rolnictwa Bronisław Nakoniecznikow-Klukowski, minister skarbu Władysław Marian Zawadzki, wiceminister komunikacji Witold Czapski, wiceminister skarbu Leon Kozłowski, wiceminister skarbu Tadeusz Lechnicki, Komisarz Generalny RP w Wolnym Mieście Gdańsku Kazimierz Papée, prezes Zarządu Głównego Ligi Morskiej i Kolonialnej generał Gustaw Orlicz-Dreszer oraz komandor Józef Unrug. Tłumnie stawili się mieszkańcy miasta. Było to huczne wydarzenie - mało który port w całej Europie mógł poszczycić się czymś choćby zbliżonym do klasy gdyńskiego dworca. 13

15 Dworzec Morski znajdujący się przy Nabrzeżu Francuskim, u wejścia głównego do 1 portu gdyńskiego pełnił rolę bazy pasażerskiej floty transatlantyckiej "G-A-L Obsługiwał flotę pasażerską obsługującą linie do Nowego Jorku i linię południowoamerykańską. Dwunastometrowa głębokość przy nabrzeżu Francuskim pozwalała największym statkom oceanicznym na przybijanie do Dworca Morskiego. Do Dworca pasażerowie i emigranci mogli przybywać koleją - posiadał on bocznicę kolejową z torami znajdującymi się po obu stronach budynku. Po dokonaniu odprawy celnej i granicznej pasażerowie z górnego peronu pomostem przechodzili po trapie na pokład przycumowanego do nabrzeża statku. W okresie międzywojennym w sali odpraw pasażerskich, która mogła pomieścić kilka tysięcy osób, odbywały się niedzielne nabożeństwa dla pracowników portu i Urzędu Morskiego w Gdyni, a także bale sylwestrowe, zabawy ludowe, walne zjazdy organizacji społecznych i zawodowych, wiece patriotyczne i wyborcze, bankiety, zawody sportowe (m.in. Mistrzostwa Polski w Boksie), widowiska artystyczne. 1 Gdynia Ameryka Linie Żeglugowe 14

16 W sąsiedztwie gmachu cumowały początkowo stare parowce: "Polonia", "Kościuszko" i "Pułaski", zastąpione później przez dwie pary nowoczesnych statków pasażerskich "Piłsudski" i "Batory" oraz "Sobieski" i "Chrobry". To z Gdyni tuż przed wybuchem II wojny światowej, w dziewiczym rejsie MS Chrobrego, Witold Gombrowicz popłynął do Argentyny. Była to polsko- duńska spółka akcyjna utworzona w 1930 r. przez Żeglugę Polską i The East Asiatic Company Limited, z siedzibą w Gdyni. Do 1934 r. funkcjonowała pod nazwą Polskie Transatlantyckie Towarzystwo Okrętowe SA. Linia Gdynia Ameryka (PTTO). Prowadziły przewozy pasażerskie na liniach: Gdynia Nowy Jork, Gdynia porty Ameryki Południowej oraz Konstanca Hajfa GAL dysponowały 8 statkami: MS Piłsudski, MS Batory, MS Chrobry, MS Sobieski, SS Kościuszko, SS Pułaski, MS Morska Wola, MS Stalowa Wola. 15

17 Ważne miejsca w Gdyni Ulica 10 lutego Jest to jedna z najstarszych gdyńskich ulic, znajdująca się w dzielnicy Śródmieście. Wzdłuż niej leży najsłynniejsza w Polsce, legendarna morska oś widokowa. Tego też dnia, czyli 10. lutego powstało Rozporządzenie Rady Ministrów dotyczące uzyskania praw miejskich przez Gdynię. Sama nazwa nie jest przypadkowa, gdyż została nazwana dla upamiętnienia daty symbolicznych zaślubin Polski z morzem 10 lutego 1920 roku. Po uzyskaniu przez Gdynię praw miejskich ulica ta stała się jedną z najbardziej reprezentacyjnych ulic miasta, na której odbywały się wojskowe defilady, oficjalne uroczystości czy pochody robotników. Do dziś jest wizytówką Gdyni. 16

18 Domek Abrahama Domek Abrahama został zbudowany w 1902 roku i jest jednym z ostatnich elementów wiejskiej zabudowy przy ul. Starowiejskiej, czyli najstarszej ulicy w Gdyni. Do dziś, pokryta jest zabytkowym brukiem z lat dwudziestych ubiegłego stulecia. Przy niej i im dalej w kierunku brzegu morskiego, znajdowały się domostwa gdyńskich rybaków. Nazwę domek ten zawdzięcza Antoniemu Abrahamowi, który był działaczem kaszubskim i całe swoje życie poświęcił walce o polskość Pomorza. Mieszkał tam, w wynajętym pokoju, przez trzy ostatnie lata życia ( ). Gdy w 1920 roku osiadł w Gdyni, wspierał ideę budowy portu. Na jego cześć wybudowano także pomnik, co prawda powstał on dopiero po II wojnie światowej. W latach późniejszych w Domku Abrahama przez pewien czas znajdował się oddział Muzeum Miasta Gdyni. 17

19 Kolonia rybacka Kolonia rybacka była kompleksem szesnastu dwurodzinnych domków o układzie szeregowym zbudowanych w 1930 roku. Były one przeznaczone dla rodzin rybackich, które po wybudowaniu portu w Gdyni straciły swoje domostwa. W tym rejonie rozwinęło się centrum polskiego rybołówstwa dalekomorskiego. Znajdowały się niedaleko portu, zaplecza przetwórczego, chłodniczego, remontowego i administracyjnego. W Stoczni Gdynia budowano także nowoczesne statki rybackie przeznaczone na eksport. Dzisiaj polskie rybołówstwo dalekomorskie praktycznie nie istnieje, jednak rząd dąży do przywrócenia mu świetności jaką posiadało chociażby w okresie dwudziestolecia międzywojennego. 18

20 Kamienica Biura Budowy Portu Kamienica Biura Budowy Portu to zbudowany w 1928 roku budynek biurowo-mieszkalny, z małym dziedzińcem od frontu. Architektura odnosiła się do historycznych kanonów dworów polskich. W tamtym czasie budynek sąsiadował z gdyńską plażą. Port w tym miejscu dopiero co się budował. W budynku pracował i mieszkał inż. Tadeusz Wenda, który był polskim inżynierem komunikacji oraz głównym projektantem i kierownikiem budowy portu w Gdyni. W 2006 roku budynek ten został wpisany do rejestru zabytków. 19

21 Krzyż Rybacki Z inicjatywy inż. Tadeusza Wendy przy nieistniejącym już drewnianym molo, tzw. Tymczasowym Porcie Wojennym i Przystani dla Rybaków powstał Krzyż Rybacki im. Tadeusza Wendy. Został on ufundowany przez rybaków oraz wójta Jana Radtke na pamiątkę rozpoczęcia budowy portu, postawiono go w 1922 r. W miarę rozbudowy portu, krzyż znalazł się na terenie prowadzonych prac i w 1932 roku przeniesiono go na ówczesny brzeg morski. W pierwszych dniach okupacji został zniszczony przez Niemców. Na jego miejscu, rybacy wykonali po wojnie nowy krzyż, który stoi tam do dziś. Obecny krzyż zrekonstruowano w 1945 r. na wzór pierwszego zniszczonego w czasie okupacji. 20

22 Budynek Żeglugi Polskiej Budynek Żeglugi Polskiej to obecnie miejsce, w którym znajduje się element kompleksu Dowództwa Marynarki Wojennej. Zbudowany w 1929 roku wg projektu Adama Ballenstedt a, dla państwowego przedsiębiorstwa armatorskiego "Żegluga Polska". Firmą kierował inżynier budowy okrętów, współtwórca idei Gdyni oraz inicjator wielu pionierskich przedsięwzięć związanych z morzem, Julian Rummel. W 1926 roku we Francji zakupiono pięć statków stanowiących zalążek polskiej floty handlowej. W następnych latach zaprojektowano i wybudowano kolejne budynki, jako części składowe głównego gmachu. Powstały garaże, a pod nimi piwnice dla mieszkańców oraz magazyny. W budynku tym gościło także Polsko-Brytyjskie Towarzystwo Okrętowe, w którym Żegluga Polska posiadała 75% udziału. 21

23 Kamienna Góra Kamienna Góra to najmniejsza dzielnica w Gdyni, znajdująca się w samym centrum miasta, na morenowym wzgórzu o wysokości ok 52 m n.p.m. o tej samej nazwie. Na szczycie zlokalizowany jest kilkumetrowy krzyż, podświetlany nocą, oraz platforma widokowa, z której rozciąga się piękny widok na port. Kamienna Góra uważana jest za najbardziej luksusową dzielnicę miasta i jedną z najbardziej prestiżowych w Polsce. Znajduję się tam dużo willi, które należały do znanych osobistości przedwojennej Gdyni. Mieszkał tutaj między innymi Eugeniusz Kwiatkowski. Był to polski wicepremier, minister przemysłu i handlu II Rzeczypospolitej. W Gdyni jest traktowany jako jedna z bardziej zasłużonych postaci dla rozwoju miasta. Dzięki niemu budowa gdyńskiego portu, która początkowo prowadzona była dość ospale, nabrała tempa. 22

24 Pierwsze Polskie Towarzystwo Kąpieli Morskich Rozwój letniskowej funkcji Gdyni do 1920 roku przebiegał systematycznie, ale w dość wolnym tempie. Liczba letników odwiedzających wieś nie przekraczała zwykle 1000 osób rocznie, czemu właściwie trudno się dziwić. Mimo dość aktywnej promocji letniskowych i uzdrowiskowych zalet Gdyni w prasie krajowej, ówcześni turyści częściej wybierali Sopot i Gdańsk. Wieś Gdynia nie mogła z nimi konkurować ani infrastrukturą, ani typowym, gwarnym klimatem kurortu wypoczynkowego. Atutem Gdyni za czasów pruskich był niektórych jej typowo wiejski charakter, połączony z dzikim i niezagospodarowanym brzegiem morskim. Zapewniało to letnikom ciszę i spokój, którego nie mogli zaznać w raczej tłumnych i gwarnych kurortach. Może właśnie dlatego do Gdyni ściągali wtedy artyści reprezentujący różne dziedziny sztuki, gdyż tutaj mogli znaleźć nie tylko odpoczynek, ale także spokój i ciszę, która niejednokrotnie sprzyjała ich twórczości. Po odzyskaniu przez Polskę Pomorza zarysowała się niewidoczna dotychczas różnica polityczna między letniskami nad Zatoką Gdańską. Gdańsk wraz z Sopotem stały się oddzielnym państwem, które chociaż teoretycznie samodzielne, pozostawały pod silnymi wpływami niemieckimi. Wielu Polaków, chcących zaakcentować swoją patriotyczną postawę świadomie wybierało od tej pory polskie letniska, by w ten sposób wspierać gospodarczo rodzimą przedsiębiorczość. Na tej fali, w 1920 w Warszawie zostało powołane Pierwsze Polskie Towarzystwo Kąpieli Morskich. Założyciel - Ryszard Gałczyński postawił sobie za cel utworzenie z rejonu Kamiennej Góry nowoczesnego, przyjaznego i dobrze zorganizowanego kąpieliska morskiego, które przyciągnie letników z całej Polski. Miejsce to miało stanowić alternatywę dla lepiej wtedy rozwiniętych i bardziej znanych niemieckich kąpielisk w Gdańsku i Sopocie. 23

25 Towarzystwo w początkowym okresie zakupiło znaczne tereny na Kamiennej, wydzieliło parcele pod przyszłe pensjonaty i ustaliło warunki przyszłej zabudowy. Zadbano, aby nabywcy i inwestorzy poszczególnych parceli zobowiązani byli do przestrzegania spójnej wizji zagospodarowania terenu. Miały tam powstawać przede wszystkim niewysokie wille i pensjonaty. Spółka zadbała też o odpowiednie zaplecze gospodarcze dla swoich dalekosiężnych planów. Na Kamiennej Górze powstały dwie cegielnie, tartak, stolarnia i inne zakłady, które miały zapewnić odpowiednie materiały i zasoby pod budujące się osiedle letniskowe. Pierwsze wille i pensjonaty zaczęły powstawać już na przełomie 1921 i 1922 roku, by pod koniec lat 20. stanowić już zwartą zabudowę. 24

26 Towarzystwo dbało też o infrastrukturę. Wybudowało muszlę koncertową, kort tenisowy i kilka pomostów kąpielowych. Ufundowało też w 1924 roku pierwszy gdyński pomnik z popiersiem Henryka Sienkiewicza, który stanął na jednym ze skrzyżowań na Kamiennej Górze (obecny dzisiaj w tym samym miejscu pomnik pochodzi z późniejszego okresu). Praca Towarzystwa skutkowała wkomponowaniem kąpieliska morskiego w dynamicznie rozbudowujące się miasto portowe. Okazało się, że te dwie pozornie sprzeczne funkcje mogą istnieć równolegle bez większego negatywnego oddziaływania na siebie. Naturalnie, kąpielisko późnych lat 30. utraciło swój pierwotny cichy i spokojnych charakter. Jednak teraz było w stanie podjąć konkurencję z sąsiednim Gdańskiem i Sopotem nie tylko o polskich turystów, ale także niemieckich, którzy to jednak ze sporą zazdrością patrzyli na dynamicznie rozwijające się miasto, port i kąpielisko. 25

27 Spis treści Wczesna historia Gdyni 1 Port morski w Gdyni 2 Legendarne okręty 5 SS Olza - pierwszy statek pełnomorski budowy Stoczni Gdyńskiej 5 Samarytanka - motorówka ratownicza 7 ORP Błyskawica 8 Święta Morza 9 Dworzec Morski 11 Ważne miejsca w Gdyni 15 Ulica 10 lutego 15 Domek Abrahama 16 Kolonia rybacka 17 Kamienica Biura Budowy Portu 18 Krzyż Rybacki 20 Budynek Żeglugi Polskiej 21 Kamienna Góra 22 Pierwsze Polskie Towarzystwo Kąpieli Morskich 23 Bibliografia : strony portu Gdynia, Towarzystwa Kąpieli Morskich, Gdyni