PREFERENCJE KIEROWCÓW W WYBORZE MIEJSC OBSŁUGI PODRÓŻNYCH

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 119 Transport 217 Paula Razin, Mikołaj Kruszewski Instytut Transportu Samochodowego, Centrum Telematyki Transportu Politechnika Warszawska, Wydział Transportu PREFERENCJE KIEROWCÓW W WYBORZE MIEJSC OBSŁUGI PODRÓŻNYCH Rękopis dostarczono, listopad 217 Streszczenie: W artykule przedstawiono analizę wyników badań ankietowych, które zostały przeprowadzone wśród kierowców na wybranych Miejscach Obsługi Podróżnych (MOP) zlokalizowanych przy autostradzie A2 między Koninem a Warszawą. Celem tych badań było otrzymanie informacji na temat preferencji kierowców w wyborze konkretnych MOP podczas podróży. W badaniach wzięli udział kierowcy samochodów osobowych, dostawczych, ciężarowych oraz autobusów. Ankiety przeprowadzono na MOP wszystkich klas w różne charakterystyczne dni tygodnia o zróżnicowanych porach dnia. Najczęstszym powodem postoju na MOP kierowcy samochodów ciężarowych określali zbliżającą się obowiązkową przerwę wynikającą z czasu pracy określoną przepisami prawa. Natomiast kierowcy samochodów osobowych wskazywali, jako główne motywy postoju: zjedzenie posiłku, odpoczynek oraz potrzeby fizjologiczne. Pytania w przeprowadzonej ankiecie dotyczyły również między innymi miejsc postoju, czasu postoju, a także przebytej oraz planowanej podróży. Wyniki badań ankietowych będą wykorzystane do opracowania metodyki, dzięki której możliwe będzie planowanie i projektowanie optymalnej liczby miejsc parkingowych na nowopowstających MOP. Artykuł powstał w ramach projektu RID 4E Miejsca parkingowe na Miejscach Obsługi Podróżnych (MOP) (nr umowy: DZP/RID-I-44/8/NCBR/216) finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w ramach programu RID Rozwój Innowacji Drogowych. Słowa kluczowe: Miejsca Obsługi Podróżnych; badania ankietowe wśród kierowców; infrastruktura przy autostradach 1. MIEJSCA OBSŁUGI PODRÓŻNYCH Miejsca Obsługi Podróżnych (MOP) pełnią bardzo istotną funkcję na autostradach i drogach ekspresowych. Ze względu na charakter tych dróg, zatrzymania można dokonać tylko w przeznaczonych do tego celu miejscach [4]. MOP to obszar znajdujący się w pasie drogowym, który umożliwia postój pojazdów oraz jest wyposażony w odpowiednią infrastrukturę mającą na celu zaspokojenie potrzeb podróżnych [3]. Decyzja o zatrzymaniu się na danym MOP zależy od wielu elementów. Najważniejszymi czynnikami, którymi kierują się podróżujący podczas wyboru miejsca postojowego są: długość, rodzaj i cel podróży, pora roku i pora dnia, pogoda, rodzaj pojazdu, sytuacja

2 42 Paula Razin, Mikołaj Kruszewski finansowa podróżnych, a także miejsce położenia MOP i jego atrakcyjność. Jednak przy wyborze konkretnej lokalizacji postoju kluczową rolę pełni subiektywna ocena atrakcyjności dokonywana pod kątem zaspokojenia potrzeb związanych z tymże postojem [1]. 2. BADANIA ANKIETOWE Badania ankietowe przeprowadzono we wrześniu 216 roku wśród kierowców na wybranych obiektach MOP na autostradzie A2 (Warszawa Konin). Ankietowano zarówno kierowców samochodów osobowych, dostawczych, ciężarowych, jak i autobusów. Ankiety przeprowadzono w różne dni tygodnia o zróżnicowanych porach dnia. Celem badania było otrzymanie informacji na temat preferencji kierowców w wyborze konkretnych MOP jako miejsc postoju w czasie podróży. Wyniki ankiet posłużą do opracowania metodyki wyznaczania liczby miejsc parkingowych na nowopowstających MOP. Zakres ankiety podzielono na trzy części. Pierwsza część miała na celu pozyskanie podstawowych informacji dotyczących czasu i miejsca badania, płci i wieku respondenta, rodzaju pojazdu, a także liczby osób w pojeździe. W drugiej części określano rodzaj swojej podróży, miejsce rozpoczęcia i zakończenia podróży, miejsce poprzedniego oraz kolejnego postoju, a także regularność podróży i postoju na danym MOP. Ostatnia część dotyczyła powodów zatrzymania się na konkretnym MOP oraz planowanego czasu postoju [2]. Kod pola Wybrane brakujące wartości w ankietach (na 894 ankiety) Nazwa pola ankiety Liczba brakujących wartości Tablica 1 % kompletności X4. Płeć respondenta 2 97,8% X5. Wiek respondenta 48 94,6% X6. Rodzaj pojazdu 42 95,3% X7. Liczba osób w pojeździe 44 95,% P1. Rodzaj podróży 18 98,% P2./P3. Odległość drogowa (początek i koniec podróży) 37 95,9% P6. Jak często jeździ Pan/i tą trasą? 3 99,7% P8. Jaki jest główny powód zatrzymania się na tym MOP? 2 97,8% P1. Jak długo trwał lub będzie trwał Pan/i postój na tym MOP? 3 99,7% W tablicy 1 zestawiono wybrane liczby brakujących wartości oraz odpowiadającą im procentową kompletność danych. Najwięcej wartości brakowało w polu X5 (wiek respondenta), co najprawdopodobniej było spowodowane możliwością odmowy odpowiedzi (w ankiecie zaznaczane jako odmowa ).

3 Preferencje kierowców w wyborze Miejsc Obsługi Podróżnych PRÓBA BADAWCZA Ankiety przeprowadzono na MOP Baranów, MOP Polesie, MOP Mogiły oraz MOP Bolimów. Pierwsze dwa MOP wyposażone są w stację paliw, stanowiska obsługi pojazdów, obiekty gastronomiczne oraz handlowe, natomiast dwa kolejne MOP wyposażone są jedynie w miejsca postojowe i węzły sanitarne. Próba badawcza liczyła 894 osoby, z czego 16,7% stanowiły kobiety, a 83,3% mężczyźni. Średnia wieku kobiet wyniosła 37, natomiast mężczyzn 4,8 lat. W samochodach osobowych i dostawczych, które stanowiły 78,1% wszystkich pojazdów podróżowały średnio 2 osoby, jednak najczęściej był to sam kierowca. Kierowcy samochodów ciężarowych stanowili 19,6% badanych, natomiast kierowcy autobusów 2,2%. 45,2% 7,1% 47,7% podróż służbowa inna podróż prywatna podróż turystyczna Rys. 1. Deklarowany rodzaj podróży Na rysunku 1 przedstawiono procentowy udział deklarowanych rodzajów podróży, które wskazywali ankietowani. Podróże służbowe stanowiły największą część odpowiedzi (47,7%), niewiele mniej (45,2%) inne podróże prywatne, zaś podróże turystyczne stanowiły jedynie 7,1% WYNIKI BADAŃ Jedno z kluczowych pytań w ankiecie dotyczyło czasu postoju kierowcy na konkretnym MOP. Ankietowani mieli do wyboru 5 różnych odpowiedzi: do 15 ut, od 16 do 3 ut, od 31 do 6 ut, od 1 do 8 godzin oraz powyżej 8 godzin. Na rysunku 2 zestawiono otrzymane wyniki. Ponad 56% badanych deklarowało postój krótszy niż 15 ut, a 24% ankietowanych planowało postój trwający od 16 do 3 ut. Tylko niecałe 5% kierowców zatrzymywało się na dłużej niż 8 godzin.

4 44 Paula Razin, Mikołaj Kruszewski > 8 h h Rys. 2. Czas postoju Na wykresie (rys. 3) zobrazowano procentowy udział odpowiedzi dotyczących czasu postoju na MOP. Najczęstszą odpowiedzią (ponad połowy) kierowców samochodów osobowych, dostawczych oraz autobusów była deklaracja postoju na czas do 15 ut. Z kolei kierowcy samochodów ciężarowych najczęściej wskazywali postój trwający od 1 do 8 godzin, a najrzadziej postój od 16 do 3 ut. 6% 5% 4% 3% 2% 1% osobowe i dostawcze ciężarowe autobusy % Rys. 3. Czas postoju na MOP (1 do 15 ut; ut; 3 ut; godzin; 5 powyżej 8 godzin) Czas postoju podróżnych zależny był od głównego powodu zatrzymania, co przedstawiono na poniższych wykresach (rys. 4). W sytuacji podjęcia przez kierowcę spontanicznej decyzji o postoju (rys. 4a), czas trwania zatrzymania w niemal 8% przypadków nie przekraczał 15 ut. Gdy głównym powodem wjazdu na MOP był nocleg (rys. 4b), respondenci spędzali na nim zazwyczaj więcej niż 8 godzin (71,4% przypadków). Najwięcej kierowców deklarujących chęć spożycia posiłku w restauracji (62,5%) spędzało od 16 do 3 ut na MOP (rys. 4c). Zazwyczaj postój trwał do 15 ut, gdy głównym

5 Preferencje kierowców w wyborze Miejsc Obsługi Podróżnych 45 powodem zatrzymania było skorzystanie z węzła sanitarnego (rys. 4f) (56,9%) lub zatankowanie pojazdu (rys. 4e) (54,5%). Kierowcy podający za powód zatrzymania przepisy regulujące czas ich pracy (rys. 4d) deklarowali w 51,5% przypadków postój trwający od 1 do 8 godzin, natomiast 29,7% deklarowało postój powyżej 8 godzin a) decyzja spontaniczna b) nocleg c) restauracja d) przepisy, tachograf e) stacja paliw f) węzeł sanitarny Rys. 4. Czas postoju zależny od powodu zatrzymania

6 46 Paula Razin, Mikołaj Kruszewski Na rysunku 5 przedstawiono procentowy udział odpowiedzi kierowców różnych typów pojazdów wskazywanych jako główny powód zatrzymania się na konkretnym MOP. 5% 4% 3% 2% 1% osobowe i dostawcze ciężarowe autobusy % Rys. 5. Powody zatrzymania się na MOP (1 posiłek; 2 tankowanie; 3 odpoczynek; 4 nocleg; 5 toaleta; 6 przepisy; 7 inny powód) Dla kierowców samochodów osobowych, dostawczych i autobusów najważniejszymi elementami infrastruktury MOP są: stacja paliw, węzeł sanitarny i restauracja. Natomiast kierowcy zawodowi korzystający z samochodów ciężarowych w przeważającej części zatrzymywali się z powodu obowiązkowej przerwy, która wynikała z przepisów dotyczących czasu pracy. 3. PODSUMOWANIE Niniejsza publikacja prezentuje analizę wyników badań ankietowych przeprowadzonych wśród kierowców na potrzeby projektu RID 4E Miejsca parkingowe na Miejscach Obsługi Podróżnych (MOP). Celem przeprowadzonych badań było pozyskanie informacji od kierowców na temat motywacji wykonania danego postoju oraz ogólnych preferencjach skłaniających ich do wyboru miejsc postojowych w trakcie podróży. Wyniki badań pozwolą na opracowanie metodyki niezbędnej do planowania i projektowania optymalnej liczby miejsc parkingowych na nowopowstających MOP z uwzględnieniem przewidywanego zapotrzebowania. Praca powstała w ramach programu Rozwój Innowacji Drogowych (RID) zorganizowanego i finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad (umowa nr DZP/RID-I-44/8/NCBR/216).

7 Preferencje kierowców w wyborze Miejsc Obsługi Podróżnych 47 Bibliografia 1. Razin P., Kruszewski M., Kamiński T.: Miejsca Obsługi Podróżnych w aspekcie przewozu towarów niebezpiecznych. Autobusy - Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 6/216, s Razin P., Kruszewski M., Kamiński T.: Parking spaces at the Rest and Service Areas results of a survey made in RID 4E project, 11 th International Road Safety Sear GAMBIT 216, Road Innovations for Safety, Gdańsk Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 16 stycznia 22 r. w sprawie przepisów technicznobudowlanych dotyczących autostrad płatnych. Dz. U. z 22 r., nr 12, poz Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie. Dz. U. z 1999 r., nr 43, poz. 43. DRIVER PREFERENCES IN CHOOSING REST AND SERVICE AREAS Summary: The article presents the analysis of the results of survey which was conducted among motorists at selected Rest and Service Areas (RSA) located along the A2 motorway between Konin and Warsaw, Poland. The aim of this study was to obtain information about the preferences of drivers in selecting specific RSA during the trip. The study covered drivers of passenger cars, vans, trucks and buses. Surveys were conducted at the RSAs of all classes during specific weekdays and at different times of the day. The most common reason for stopping at the Service Area specified by truck drivers was the need of stopping for a mandatory break resulting from the law. Meanwhile, the drivers of passenger cars pointed out the following reasons as the main motives for stopping: eating a meal, rest and physiological needs. The questions in the survey also concerned i.a. the places of layover, distance travelled during the trip as well as the covered and planned trip. The results of the survey will be used to develop a methodology resulting in making it possible to plan and design the optimal number of parking spaces for newly-built Service Areas. This article is part of the project RID 4E "Parking places at the Rest and Service Areas" (Contract No: DZP/RID-I-44/8/NCBR/216) funded by the National Centre for Research and Development and the General Directorate for National Roads and Motorways under the RID - Development of Road Innovations. Keywords: Rest and Service Areas; driver-based survey; motorway infrastructure