I Podstawa formalna opracowania recenzji

Transkrypt

1 Gliwice, dr hab. inz. Robert Michnik, prof. nzw. PS Katedra Biomechatroniki Politechnika Sl4ska Wydzial In2ynierii Biomedycznej ul. Roosevelta40 4l-800 Zabrze Rob ert. Mi chnik@pol sl. pl RECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIBJ mgr inz. Marcina Stiwy pt.:,,zrdtnicowanie sily migini siatkarzy w makrocyklu rocxnym,, I Podstawa formalna opracowania recenzji Podstawg opracowania recenzji stanowi decyzja Rady Wydzialu Wychowania Fizycznego i Sportu w Bialej Podlaskiej oraz pismo Pana Dziekana Wydzialu informuj4ce o wznaczeniu mnie narecenzenta rozprawy doktorskiej mgr Marcina Sliwy. 2 Przedmiot i zawartosd rozprawy Przedmiotem recenzji jest rozprawa doktorska pt.: "Zrlhnicowanie sily migsni siatkarzy w makrocyklu rocznym" autorstwa pana mgr inz. Marcina Stiwy. Przedstawiono w niej autorsk4 metodg prowadzenia treningu siatkarzy. Efekty treningu zweryfikowano przedstawiaj4c oryginaln4 metodykg badari z wykorzystaniem nowoczesnych biomechanicznych system6w pomiarowych. Na uwagg w pracy zasluguje r6wniez wprowadzenie autorskich metod analizy uzyskanych wynik6w badari z vrrykorzystaniem nie tylko analizy statystycznej, ale r6wniez wielokrotnej analizy czynnikowej oraz transformacji falkowej. Praca zostala podzielona na szes6 gl6wnych rozdzial6w uzupelnionych dwoma zalqcznikami, spisem literatury, spisem tabel i rycin. CaloS6 pracy liczy 710 stron, l8 tabel, 48 wykres6w lub rysunk6w. W pracy wykorzystano 122 pozycje literaturowe zwiqzane z tematyk4 prowadzenia treningu sportowego, biomechanicznych metod pomiarowych i ich aplikacyjnego wykorzystania w treningu sportowym.

2 Praca zostala napisana w podziale na trzy gl6wne czqsci stanowi4ce odpowiednio przegl4d literatury zwiezany z tematykq prowadzonych badari, opis badari wlasnych oraz podsumowanie koricowe. Pierwsza czes(, pracy zawiera wyniki badari literaturowych (rozdzial l) dotycz1cych aspekt6w zwiqzanych z siatk6wk4, metod oceny efektyr,vnosci prowadzonego treningu sportowego oraz program6w treningu sily. Rozdzial 1 pracy koriczy sig podsumowaniem dotychczasowego stanu wiedzy, w kt6rym wskazano kierunki mozliwych dalszych badari. Podsumowanie to bylo punktem wyjscia do sformulowania celu i zakresu rczprary doktorskiej (rozdzial 2). Zasadnicza czesc pracy zostala zawarta w rozdziale 3 i rozdziale 4 poswigconym odpowiednio om6wieniu metod zastosowanych badawczych oraz prezentacji wynik6w pomiar6w. W rozdziale 3 przedstawiono autorski program treningu siatkarzy, poleczony z monitorowaniem efekt6w treningu z wykorzystaniem pomiar6w sily i skocznosci. Zaprezentowano metody analizy uzyskanych wynik6w pomiar6w ulatwiaj4ce oceng poziomu wytrenowania badanych zawodnik6w. Uzyskane wyniki badari przedstawiono w rozdziale 4 w postaci licznych wykres6w, tabel opatrzonych obszernym komentarzern. Podsumowaniem prowadzonych badari jest obszerna dyskusja uzyskanych wynik6w (rozdzial 5) oraz wnioski koricowe (rozdzial6), w kt6rych zestawiono najwazniejsze osi4gnigcia pracy. 3 Ocena merytoryczna pracy 3.1 Tematyka rozprawy Istotnym elementem treningu sportowego jest ocena zdolnosci motorycznych zawodnik6w r6znych dyscyplin. W literaturze mohna spotka6 wiele badari poswigconych badaniom siatkarzy, w kt6rych prowadzone s4 pomiary cech sprawnosci frzycznej z wykorzystaniem biomechanicznych metod pomiarowych. W wielu pracach mo2na spotkai wyniki pomiar6w sily i skocznosci zawodnik6w siatk6wki. Zgodnie z przeprowadzonym przez autora przegl4dem literatury w przypadku zawodnik6w siatk6wki do waznych cech sprawnosci nale?y zaliczyc silg i skocznos6. Jednak2e rzadko kiedy badania takie prowadzone sq w rocznym makrocyklu treningowym- Z zestawiania przedstawionego w zalqczniku I wynika, ze brakuje opracowaf kt6re prezentuj4 zmiany poziomu sily oraz skocznosci w kolejnych etapach rocznego cyklu treningowego. Bior4c pod uwagg, Ze ocena sity i skocznosci powinna byi integralnym elementem cyklu treningowego zasadne jest podjgcie badari maj4cych na celu monitorowanie tycfu2e cech w trakcie prowadzonego procesu treningowego. Powyzsze rozwalania pozwolily autorowi na sformulowanie cel6w rozprary doktorskiej:. przeprowadzenie badari pozwalajqcych na ocene zmian sily i skocznosci drugoligowych siatkarzy w makrocyklu rocznym,

3 o wdrozenie autorskiego programu treningu oraz opracowanie rekomendacji szkoleniowych w zakresie ksztaltowania sily u drugoligowych siatkarzy w rczny ch okresach makrocyklu rocznego. Realizacja powyzszych cel6w wymagala opracowania programu treningowego siatkarzy w makrocyklu rocznym obejmuj4cym: okres przygotowawczy I, okres startowy I, okres przygotowawczy II, okres startowy II i olaes przejsciowy. Dla kazdego z okres6w opracowany zostal osobny plan treningolyy z precyzyjnym opisem zestawu lwiczefi, z podaniem poziom6w ich intensywnosci i objgtosci. Caly program treningowy w makrocyklu rocznym zostal szczegolowo przedstawiony w zalqczniku 2, w kt6rym zaprezentowano zdjecia poszczegolnych zestaw6w iwiczenia w kolejnych okresach makrocyklu, z podaniem ich intensywnosci oraz objgtosci. Opracowany program szkolenia siatkarzy zakladal r6wniez monitorowanie zdolnosci motorycznych w poszczeg6lnych okresach w makrocyklu rocznego. Badanie te przeprowadzono pigciokrotnie: o przed rozpoczeciem I okresu przygotowawczego,. po zakohczeniu I okresu przygotowawczego,. w trakcie I okresu startowego,. po zakonczeniu I okresu startowego, o przed rozpoczgciem II okresu przygotowawczego,. otazpo zakonczeniu II okresu startowego. Do oceny zdolnosci motorycznych zawodnik6w wykorzystano zestaw badari pozwalajqcych na wyznaczenie zdobnosci silowych oraz skocznosci obejmuj4cy: o pomiar moment6w sil migsniowych prostownik6w i zginaczy stawu kolanowego w warunkach izokinetycznych przy prgdkosciach k4towych ruchu podudzia wynosz4cych 60o/s i l8oo/s, o pomiar moment6w sil migsniolvych rotator6w wewngtrznych i zewngtrznych stawu ramiennego koriczyny dominuj4cej w warunkach izokinetycznych przy prgdkosciach k4towych ruchu podudzia wynosz4cych 60o/s i 90o/s, o pomiary moment6w sil migsniowych zginaczy i prostownik6w stawu ramiennego w warunkach izometry czny ch, o pomiar wysokosci wyskoku pionowego (CMJ). Pomiary moment6w sil migsniolvych w warunkach izokinetycznychprzeprowadzono na stanowisku pomiarowym Biodex System 4 Pro, pomiary izometryczne wykonano na stanowisku LR2-P, wysokosd wyskoku pionowego wyznaczono wykorzystuj4c platformg dynamome try czn4 928 I C A fi rmy Kistler. Tak zaplanowany program badari pozwolil naprecyzyjne okreslenie zmianpoziomu sily i skocznosci zawodnik6w oruz weryfikacjg realizowanego planu treningowego. Caly program treningowy wraz z monitorowaniem sily i skocznosci w makrocyklu rocznym wdrozono w

4 plan treningowy druzyny II ligowego zespolu siatkarskiego KS MOSiR,,Huragan" Migdzyrzyc Podlaski. Badaniami objgto grupg l3 zawodnik6w. Przeprowadzone pomiary w kolejnych fazach makrocyklu rocznego pozwolily na wyznaczenie: o wartosci maksymalnych moment6w wzglgdnych sil migsniowych prostownik6w i zginaczy stawu kolanowego dla prgdkosci ruchu podudzia 60o/s i 180o/s, o stosunku maksymalnego momentu wzglgdnego zginaczy do prostownik6w stawu kolanoweg o przy prgdkosci ruchu podudzia 60o/s i l80o/s o wartosci maksymalnych moment6w sil migsniowych rotator6w stawu ramiennego dla prgdkosci ruchu ramienia 60o/s i l80o/s, o stosunku maksymalnego momentu wzglgdnego rotator6w wewngtrznych i zewngtrznych stawu ramiennego przy prgdkosci ruchu ramienia 60ols i 180o/s o wartosci maksymalnych moment6w wzglgdnych sil migsniowych zginaczy prostownik6w stawu ramienne go w warunkach izometr y czny ch, o wysokosci uniesienia Srodka masy ciala w wyskoku CMJ. Uzyskane wyniki badari w kolejnych fazach makrocyklu rocznego poddano analizie statystycznej wyznaczajec miedzy innymi wartosci Srednie dla calej badanej druzyny otrzymane w kolejnych seriach pomiarowych oraz badaj4c istotno6i statystyczn1 r62nic pomigdzy wynikami otrzymanymi w roznych fazach makrocyklu rocznego. Opr6cz zastosowania standardowego zestawu metod statystycznych do analizy wynik6w badari autor pracy przedstawil nowe algorytmy przetwarzania danych pomiarowych wprowadzaj4c dyskretn4 analizg falkow4 oraz wielokrotn4 analizg czynnikow4. Zastosowanie dyskretnej analizy falkowej do badania przebieg6w czasowych moment6w sil migsniolvych pozwolilo na monitorowanie zmian energii wysokoczgstotliwosciowej w trakcie makrocyklu rocznego. Ten spos6b analizy mozna wykorzysta6 do oceny ryzyka odniesienia kontuzji u badanych zawodnik6w. Z kolei zastosowanie wielokrotnej analizy czynnikowej ulatwia interpretacjg wynik6w oraz pozwala na szybkie klasyfikowanie zawodnik6w. CaloSi pracy konczy sig obszem4 dyskusj4, w kt6rej zawarto gl6wne wnioski wynikaj4ce z realizacji pracy, odniesiono wyniki badari do innych autor6w oraz praktyczne wskaz6wki doty czqce treningu siatkaruy. 3.2 Najwa2niejsze osi4gnigcia pracy Do najwuzniejszych, oryginalnych osi4gnigi badawczych przedstawionej pracy doktorskiej nale?y zaliczy t : o opracowanie autorskiego programu rocznego makrocyklu treningowego dedykowanego zawodnikom siatk6wki,. opracowanie metodyki badari pozwalaj4cych na oceng zdolno5ci silowych i skocznosci siatkarzy,

5 . opracowanie planu badari pozwalajqcego na monitorowanie treningu sportowego i oceng zdolnosci silowych i skocznosci zawodnik6w w r62nych fazach makrocyklu rocznego, o wdrozenie i praktyczna weryfikacja opracowanego rocznego makrocyklu treningowego, o opracowanie nowych metod analizy wynik6w badari, w szczeg6lnodci z wykorzystaniem metody wielokrotnej analizy czynnikowej oraz algorytm6w analizy falkowej,. uzyskanie praktycznych wskaz6wek do prowadzenia treningu siatkaruy na podstawie analizy przeprowadzonych badari, W tym miejscu nale?y podkreslii, 2e autor pracy v,rykazal sig bardzo dobr4 znajomosci4 biomechanicznych metod pomiarowych oraz praktycznq umiejgtnosci4 wskazania i doboru istotnych wielko5ci pomiarowych gwarantuj4cych osi4gnigcie zaloaonych cel6w pracy. Niew4tpliwym atutem pracy jest starannie przeprowadzona analiza uzyskanych wynik6w badari doswiadczalnych z Wkorzystaniem nowoczesnych algorytm6w przetwarzania sygnal6w pomiarowych analizy falkowej oraz zastosowania wielokrotnej analizy czynnikowej. Taki spos6b analizy danych pomiarowych jest ruadko spotykany w badaniach biomechanicznych. 4 Uwagi krytyczne i dyskusja materialu naukowego Praca ma charakter interdyscyplinarny,lqczy w sobie wiedzg z zakresu teorii treningu sportowego, biomechanicznych metod pomiarowych oraz przetwaruania danych pomiarowych. W kilku miejscach pracy pojawily sig drobne usterki edycyjne, niescislosci lub nieprecyzyj ne sformulowania. 1. W rozdziale 1 autor pracy opisuje podstawy planowania treningu sily wprowadzajqc pojgcia periodyzacji, objgtosci i intensywnosci treningu, niestety bez przytoczenia definicji powyzszych wielkosci oraz ich miar. Dodatkowo na ryc.l, ryc.2, ryc. 3 i ryc. 4 na wykresach nie podano jednostek w jakich.vqvra1ana jest objgtosd i intensywnos6 treningu. 2. W rozdziale 3.3 autor opisuje program badari doswiadczalnych obejmuj4cy pomiary moment6w sil migsniolvych fiznych grup migsniowych w warunkach izokinetycznych i izometrycznych oruz pomiar6w wyskoku pionowego. W tym miejscu nasuwaj4 sig nastgpujqce uwagi i pytania: a. Dlaczego do pomiar6w zginaczy i prostownik6w stawu ramiennego zdecydowano sig wykorzysta6 pomiary izometry czne? b. Dlaczego badania na kolejnych stanowiskach przeprowadzono w kolejnosci losowej?

6 c. Czy konczyna dominuj4ca w pomiarze moment6w rotator6w stawu ramiennego byla koriczyn4 atakuj 4c4? 3. Jednym z cel6w pracy bylo okreslenie zmian sity i skocznosci badanych zawodnik6w w trakcie rocznego makrocyklu treningowego. Do ich okreslenia autor pracy zdecydowal sig na analizg tylko wartosci maksymalnych moment6w sil migsnio'uvych oraz wysokosci wyskoku w tescie CMJ. Zastosowane metody pomiarowe dostarczaj4 wielu innych parametr6w charakteryzuj4cych zdolnosci motoryczne takich chociazby jak: praca oraz moc poszczeg6lnych grup migsniowych. Uwzglgdnienie tych wielkosci niew4tpliwie p o szerzyloby o ceng zawodnik6w. 4. Pomiary moment6w sil migsniowych pozwalaje na okreslenie i por6wnanie sily poszczeg6lnych grup migsniowych. W pracy do oceny zawodnik6w wykorzystano migdzy innymi wskazniki: H/Q i ER/IR obrazuj4ce dzialanie antagonistycznych grup migsniowych dzialajqcych w obrebie staw6w. Szkoda, 2e autor nie wykorzystal r6wniez wskaznik6w symetrii pomigdzy konczyn4 praw4 i lew4. Niew4tpliwie analizg falkow4 mozna bylo r6wniez przeprowadzi(, wykorzystuj4c wyniki pomiar6w moment6w sil migsniowych dla kot'rczyny prawej i lewej. Wnioski z takiej analizy pozwolilby na stwierdzenie ryzyka odniesienia kontuzj i. 5. W czgsci prezentuj4cej wyniki pomiar6w moment6w sil migsniolvych.vqiznaczone zostaly wartosci Srednie moment6w bezwzglgdnych dla calej badanej grupy w kolejnych seriach pomiarowych (str. 41, str. str. 52). Bior4c pod uwagg r6anq masg badanych zawodnik6w oraz zmiennos6 masy badanych zawodnik6w w kolejnych seriach pomiarowych nie wydaje sig to najlepszym sposobem analizy wynik6w. 6. Na ryc. 16 i ryc. 26 prezentowane s4 u6rednione przebiegi moment6w sil migsniowych w stawie kolanowym i ramiennym.vqlvznaczone w r62nych okresach makrocyklu rocznego. Na wykresach tych brakuje legendy opisuj4cej poszczeg6lne krzywe. Dodatkowo podpis osi poziomej jest niezrozumialy. podpis pod osi4 brzmi,,cykl", a jednostki tej osi s4 w zakresie od 0 do l. 7. W rozdziale 4.5 przeprowadzono wielokrotnq analizg czynnikow4 opartq na pigciu zbiorach danych (rozumiem, 2e sqto zbiory z kolejnych sesji pomiarowych w makrocyklu rocznym) skladaj4cych sig z pigciu zmiennych. Nalezalby doprecyzowai w jaki spos6b dokonano doboru tych zmiennych. Stwierdzenie, ze sq to zmienne,,dla kt6rych zaobserwowano najwigksze zrohnicowanie w r6znych okresach makrocyklu rocznego', wydaje sig zbyt lakoniczne. 5 Wnioski koricowe W recenzowanej rozprawie doktorskiej mgr Marcin S[wa przedstawil oryginalne zadanie naukowe, a wynikiem jej realizacji s4 cenne aspekty naukowe z moaliwosci4 ich

7 praktycznego wdrozenia. Przedstawione w rozprawie prace badawcze zostaly zrealizowane na wysokim poziomie naukowym. Wyniki badari uzupelniaj4 dotychczasow4 wiedzg w zakresie metod prowadzenia treningu, monitorowania treningu sportowego oraz analizy wynik6w pomiar6w biomechan iczny ch. Niew4tpliwym osi4gnigciem recenzowanej rczprawy jest opracowanie i walidacja autorskiego programu szkolenia zawodnik6w siatk6wki w makrocyklu rocznym poszerzonego o elementy obiektywnej oceny cech motorycznych z wykorzystaniem biomechanicznych metod pomiarowych. Autor pracy wykazal sig duzq umiejgtnosciq analizy interpretacji danych pomiarowych, wprowadzaj1c wlasne, oryginalne metody przetwaruania wynik6w badari. Niew4tpliwym osi4gnigciem pracy sq praktyczne wnioski wynikaj Ece z przeprowadzonych analiz wynik6w badair doswiadczalnych pozwalajqce na modyfikacjg treningu w taki spos6b, aby zwigkszyd jego efektywnos6. Przedstawione w punkcie 4 recenzjt uwagi krytyczne, nie obnizaj4 dobrego, moim zdaniem, poziomu merytorycznego i og6lnej wysokiej oceny dysertacji. Uwagi maj4 charakter porz4dkowy lub dyskusyjny i mam nadziejg, 2e przynajmniej w czesci bgd4 pomocne w dalszych badaniach oraz podczas przygotowywania artykul6w do czasopism naukowych. Realizacja pracy wymagala posiadania szerokiej wiedzy z zal<resu teorii treningu sportowego, biomechaniki, metod przetwarzania i analizy danych pomiarowych. Rozprawa przygotowana jest na wysokim poziomie naukowym i redakcyjnym. Bior4c pod uwagg powyzsze aspekty stwierdzam, 2e opiniowana praca Pana mgr Marcina Stiwy spelnia wymagania stawiane rozprawom doktorskim i jednoczesnie wnoszg o dopuszczenie recenzowanej rozprawy do publicznej obrony.