Zastosowanie obrazowania wolumetrycznego w ogólnej diagnostyce stomatologicznej

Transkrypt

1 temat miesiąca Radiologia w praktyce stomatologicznej Zastosowanie orazowania wolumetrycznego w ogólnej diagnostyce stomatologicznej Ingrid Różyło Kalinowska i T. Katarzyna Różyło Use of volumetric imaging in general dental diagnostics Praca recenzowana Z Pracowni Rentgenologicznej Zakładu Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lulinie Z Prywatnej Przychodni Diagnostyki Medycznej Uni Rentgen w Lulinie Kierownik: prof. dr ha. n. med. T. Katarzyna Różyło Streszczenie Stomatologiczne orazowanie wolumetryczne (Cone Beam Computed Tomography CBCT) jest metodą wizualizacji struktur twardych części czaszki twarzowej z zastosowaniem wiązki promieniowania rentgenowskiego w kształcie stożka. Stosowanie orazowania wolumetrycznego jest już ugruntowane w implantoprotetyce oraz w ortodoncji. Badane są możliwości diagnostyczne odnośnie do jego zastosowań periodontologicznych oraz endodontycznych. Celem pracy yło opisanie możliwości diagnostycznych orazowania wolumetrycznego w diagnostyce radiologicznej z zakresu stomatologii ogólnej na podstawie opisu przypadku. Summary Dental volumetric imaging (Cone Beam Computed Tomography CBCT) is a method of visualisation of the hard parts of the facial skeleton using an x ray eam in the form of a cone. The use of volumetric imaging is already accepted in implant prosthetics a nd in orthodontics. Studies are eing carried out on the diagnostic possiilities in relation to periodontology and endodontics. The aim of this study was to descrie the diagnostic possiilities of volumetric imaging in radiological diagnosis in general dentistry, ased on a case description. Hasła indeksowe: orazowanie wolumetryczne, radiologiczna diagnostyka stomatologiczna Key words: volumetric imaging, radiological diagnosis in dentistry Stomatologiczne orazowanie wolumetryczne to metoda wizualizacji struktur twardych części twarzowej czaszki z zastosowaniem wiązki promieniowania rentgenowskiego o charakterze stożka (Cone Beam Computed Tomography CBCT) (1 14). Lampa rentgenowska dokonuje orotu wokół głowy pacjenta w poziomie, emitując pulsacyjnie promieniowanie, a oraz jest rejestrowany przez wzmacniacz orazu lu detektor cyfrowy typu solid state (5). Na tej podstawie są zapisywane dane odnoszące się do żądanej ojętości, która może mieć kształt cylindra lu kuli różnej wielkości w zależności od typu aparatu wolumetrycznego (9, 11). Z tej ojętości danych są następnie tworzone różnorodne rekonstrukcje: przekroje przypominające zdjęcie pantomograficzne, ale ez rzutowania się cieni dodatkowych (np. kręgosłupa szyjnego, kości gnykowych czy powietrza w jamie ustnej); przekroje transsektalne, ale o mniejszej gruości warstwy niż 18 Magazyn Stomatologiczny nr 5/2009

2 Ryc. 1. Aparat do orazowania wolumetrycznego Galileos (Sirona). Ryc. 2. Nieieska kula odzwierciedla ojętość tkanek, które są jednoczasowo orazowane podczas adania wolumetrycznego. w przypadku zdjęć uzyskiwanych w aparatach pantomograficznych; zdjęcia cefalometryczne w projekcji ocznej i PA (wymagane pozycjonowanie pacjenta analogicznie jak w kraniostacie); przekroje radiologiczne w płaszczyźnie osiowej, czołowej i strzałkowej; rekonstrukcje trójwymiarowe. W aparacie Galileos firmy Sirona (ryc. 1) podczas pojedynczego skanowania techniką pulsacyjną wykonuje się około 200 ekspozycji. Całkowity czas adania wynosi 14 sekund, ale czas efektywnej ekspozycji na promieniowanie jonizujące to zaledwie 2 6 sekund (9). Tym samym dawka promieniowania dla pacjenta jest stosunkowo niska około 10 krotnie niższa niż w tomografii komputerowej i tylko nieznacznie wyższa niż w przypadku wykonania konwencjonalnego zdjęcia pantomograficznego na filmie rentgenowskim (5, 7, 14). Oprogramowanie Galaxis, stanowiące nieodzowny element systemu Galileos, w ciągu kilku minut przetwarza dane dotyczące adanej ojętości o średnicy 15 cm (ryc. 2) (Kiciński). Tak duże pole orazowania zapewnia możliwość uwidocznienia całości szkieletu części twarzowej czaszki u większości pacjentów. Zastosowanie orazowania wolumetrycznego jest już ugruntowane w implantoprotetyce (1, 5, 6) oraz w ortodoncji (4, 5, 13). Badane są jego możliwości diagnostyczne odnośnie do zastosowań periodontologicznych (8, 9, 13, 14) oraz endodontycznych (2, 3, 9, 13), jak też orazowania stawów skroniowo żuchwowych (5). Przewiduje się, że z czasem orazowanie wolumetryczne stanie się złotym standardem w radiologii stomatologicznej i w nachodzących dekadach ędzie używane w codziennej praktyce klinicznej, również w stomatologii ogólnej (12). Celem pracy yło opisanie możliwości diagnostycznych orazowania wolumetrycznego w przypadku diagnostyki radiologicznej z zakresu stomatologii ogólnej na podstawie opisu przypadku. n Opis przypadku Pacjent, lat 23, zgłosił się na adanie rentgenowskie z powodu silnych dolegliwości ólowych ze strony zęów górnych po stronie prawej. Wykonano adanie wolumetryczne części twarzowej czaszki aparatem Galileos (Sirona, Niemcy). Parametry ekspozycji wynosiły 85 kv oraz 35 mas. Na podstawie otrzymanej ojętości danych dokonano rekonstrukcji pantomograficznej (ryc. 3). Stwierdzono oecność próchnicy głęokiej zęa 14, a orazy transsektalne lepiej ujawniły stopień zniszczenia korony tego zęa (ryc. 4). Kanały korzeniowe zęa 14 yły drożne, ez cech zmian zapalnych okołowierzchołkowych. Widoczna yła także próchnica powierzchni stycznych zęów 13, 15 i 16 (ryc. 5a, ). Badanie w projekcji osiowej precyzyjnie ujawniło konfigurację uytku w zęie 16 niewielkie zmiany w oręie szkliwa na powierzchni stycznej z zęem 15 oraz rozległą zmianę w zęinie, podminowującą szkliwo (ryc. 5). Kanały korzeniowe leczonego endodontycznie zęa 24 yły wypełnione do szczytu (ryc. 3). W zęie 26 stwierdzono niedopełnienie kanałów podnieiennego i policzkowego liższego (ryc. 6a,, c) oraz Magazyn Stomatologiczny nr 5/

3 temat miesiąca Radiologia w praktyce stomatologicznej Ryc. 3. Rekonstrukcja pantomograficzna. Zauważalna jest lepsza jakość orazu niż na klasycznym zdjęciu pantomograficznym z uwagi na rak rzutowania się cieni wtórnych i dodatkowych. próchnicę wtórną na powierzchni stycznej z zęem 25. Kanał policzkowy dalszy ył wypełniony do szczytu, co yło szczególnie dorze widoczne na przekroju w płaszczyźnie czołowej (ryc. 6d). Zą 47 również ył leczony endodontycznie (ryc. 7a) i zaoserwowano, że kanały liższe zostały wypełnione z niewielkim nadmiarem (ryc. 7 ). Stwierdzono, że dodatkowe przekroje transsektalne i radiologiczne umożliwiły ardziej precyzyjne zorazowanie istniejących zmian, takich jak próchnica głęoka, zniszczenie korony zęa, a także prawidłowości wypełnienia kanałów. Pozwoliły także na wykrycie ogniska próchnicowego w zęie 18, które yło słao widoczne na przekroju pantomograficznym (ryc. 8a,, c). Ryc. 4. Rekonstrukcja pantomograficzna z oknem z przekrojem w wyranej warstwie o mniejszej gruości oraz przekroje transsektalne lepiej orazują próchnicę zęa Magazyn Stomatologiczny nr 5/2009

4 a Ryc. 5. Próchnica powierzchni stycznych zęów 13, 15 i 16: a. Przekrój osiowy.. Powiększenie fragmentu przekroju osiowego ukazuje konfigurację uytku próchnicowego w zęie 16 zmiany w oręie szkliwa na powierzchni stycznej z zęem 15 o mniejszym zasięgu niż zmiana w zęinie, podminowująca szkliwo. a c d Ryc. 6. Niedopełnione kanały korzeniowe zęa 26: a. Przekrój osiowy przez korzenie poniżej furkacji widoczny materiał wypełnieniowy we wszystkich kanałach korzeniowych.. Przekrój osiowy na niższym poziomie materiał wypełnieniowy widoczny jedynie w korzeniu policzkowym dalszym. c. Przekrój czołowy przechodzący przez korzeń podnieienny materiał wypełnieniowy nie dochodzi do wierzchołka korzenia; d. Przekrój czołowy przez kanał policzkowy dalszy widoczne wypełnienie do szczytu. Magazyn Stomatologiczny nr 5/

5 temat miesiąca Radiologia w praktyce stomatologicznej Ryc. 7. Stan po leczeniu endodontycznym zęa 47: a. Przekrój osiowy przez korzenie zęa widoczny materiał we wszystkich kanałach korzeniowych;. Przekrój osiowy na poziomie wierzchołków korzeni niewielki nadmiar materiału wypełnieniowego w tkance kostnej. a Wykonane przekroje radiologiczne pozwoliły na ujawnienie niemych klinicznie zmian zapalnych w zatokach oocznych nosa w postaci przyściennych zgruień z polipowatymi uwypukleniami w ou zatokach szczękowych (ryc. 9a, ) oraz pojedynczych zmian o charakterze zapalnym w zatoce klinowej i sitowiu (ryc. 10, 11). Na podstawie opisu przypadku można stwierdzić, że orazowanie wolumetryczne zapewnia więcej informacji diagnostycznych niż tradycyjne zdjęcie pantomograficzne, co pozwala na precyzyjniejsze rozpoznanie i skuteczniejsze leczenie. Otrzymane dane diagnostyczne yły porównywalne z wynikiem tomografii komputerowej, przy mniejszej gruości przekroju oraz wielokrotnie mniejszym narażeniu pacjenta na promieniowanie jonizujące. n a c Ryc. 8. Ognisko próchnicowe w zęie 18, które yło słao widoczne na przekroju pantomograficznym: a. Przekroje transsektalne wyznaczone w specjalnym okienku na pantomogramie;. Przekrój osiowy. C. Przekrój czołowy. 22 Magazyn Stomatologiczny nr 5/2009

6 a Ryc. 9. Przyścienne zgruienia z polipowatymi uwypukleniami w ou zatokach szczękowych: a. Przekrój czołowy z pomiarami gruości łony śluzowej;. Przekrój osiowy. Ryc. 10. Niewielkie zmiany o charakterze zapalnym w zatoce klinowej przekrój osiowy. Ryc. 11. Zmiany zapalne w sitowiu przekrój osiowy. Piśmiennictwo 1. Boeddinghaus R., Whyte A.: Current concepts in maxillofacial imaging. Eur. J. Radiol., 2008, 66, 3, Estrela C. i wsp.: Method for determination of root curvature radius using Cone Beam Computed Tomography images. Braz. Dent. J., 2008, 19, 2, Estrela C. i wsp.: Accuracy of cone eam computer tomography and panoramic and periapical radiography for detection of apical periodontitis. J. Endod., 2008, 34, 3, Hechler S.L.: Cone eam CT: applications in orthodontics. Dent. Clin. North Am., 2008, 52, 4, Howerton W.B. Jr., Mora M.A.: Advancements in digital imaging. What is new and on the horizon? J. Am. Dent. Assoc., 2008, 139, Suppl. 3, 20S 24S. 6. Kiciński M., Kuera N., Różyło Kalinowska I.: Zastosowanie nowoczesnych technik orazowania do diagnostyki przedimplantacyjnej. Magazyn Stomatol., 2008, XVIII, 5, Louele M. i wsp.: Image quality vs. radiation dose of four cone eam computed tomography scanners. Dentomaxillofac. Radiol., 2008, 37, 6, Mol A., Balasundaram A.: In vitro cone eam computed tomography imaging of periodontal one. Dentomaxillofac. Radiol., 2008, 37, 6, Patel S. i wsp.: The potential applications of cone eam computer tomography in the management of endodontic prolems. Int. Endod. J., 2007, 40, 10, Roerts J.A. i wsp.: Effective dose from cone eam CT examinations in dentistry. Br. J. Radiol., 2008; E pul. 13 Octoer doi: /jr/ Scarfe W.C., Farman A.G.: What is cone eam and how does it work? Dent. Clin. North Am., 2008, 52, 4, Thomas S.L.: Application of cone eam CT in the office setting. Dent. Clin. North Am., 2008, 52, 4, Tyndall D.A., Rathore S.: Cone eam CT diagnostic applications: caries, periodontal one assessment, and endodontic applications. Dent. Clin. North Am., 2008, 52, 4, Vandenerghe B., Jacos R., Yang J.: Detection of periodontal one loss using digital intraoral and cone eam computer tomography images: an in vitro assessment of ony and/or infraony defects. Dentomaxillofac. Radiol., 2008, 37, Magazyn Stomatologiczny nr 5/