Prof. Stanisław Gomułka minister finansów Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC główny ekonomista BCC

Transkrypt

1 Warszawa, 19 czerwca 2012 r. KOMENTARZ do dokumentu Rady Ministrów: Program Konwergencji, aktualizacja wersja rozszerzona w stosunku do komentarza opublikowanego przez BCC 4 maja br. Prof. Stanisław Gomułka minister finansów Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC główny ekonomista BCC Witold Michałek minister ds. procesu stanowienia prawa Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC ekspert BCC ds. gospodarki Przyjęty 25-go kwietnia 2012 r. dokument precyzuje zamierzenia rządu Donalda Tuska w obszarze polityki fiskalnej w perspektywie do roku Dokumenty tego typu są przygotowywane przez ministerstwa finansów krajów członkowskich UE według wspólnych reguł, przesyłane do Komisji Europejskiej dla informacji i oceny oraz uważnie studiowane przez analityków światowych rynków finansowych. Główne obszary działań w strategii średniookresowej Ze względu na fakt, że nastąpiło pogorszenie sytuacji gospodarczej w UE i w Polsce, oddaliła się perspektywa wprowadzenia w naszym kraju wspólnej waluty. Polska zdecydowała się oprzeć swoją strategię integracyjną ze strefą euro na czterech filarach: 1. Ukierunkowanie polityki gospodarczej Polski na trwałe wypełnienie kryteriów konwergencji, w szczególności dyscypliny fiskalnej; 2. Podjęcie działań wzmacniających potencjał polskiej gospodarki, w tym w obszarze instytucjonalnym; 3. Opracowanie narodowego planu wprowadzenia euro; 4. Ustabilizowanie sytuacji w strefie euro, a w szczególności wzmocnienie instytucjonalne. Oparcie strategii wejścia do strefy euro na czterech powyższych filarach powinno zdaniem rządu zminimalizować ryzyka oraz stworzyć korzystne warunki do czerpania korzyści z przystąpienia do unii walutowej.

2 BCC nie wnosi zastrzeżeń do tak sformułowanej strategii dochodzenia do integracji ze strefą euro. W tzw. średnim, kilkuletnim okresie (do 2015 roku) głównym celem polityki gospodarczej wyznaczonym przez rząd jest nadal stworzenie warunków do szybkiego i zrównoważonego wzrostu przy zapewnieniu optymalnego tempa konsolidacji finansów publicznych. Cel główny został podzielony na cztery obszary działań, jakimi są: 1. Konsolidacja fiskalna. Najważniejsze w tym obszarze ma być zlikwidowanie nadmiernego deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2012 roku a następnie kontynuowanie konsolidacji fiskalnej i osiągnięcie średniookresowego celu budżetowego w 2015 roku, jakim jest obniżenie deficytu sektora finansów publicznych do wysokości nie przekraczającej 0,9% PKB. 2. Wzrost aktywności zawodowej. Głównym instrumentem jest w tym obszarze podniesienie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn do 67 lat, a także reforma systemu emerytalnego służb mundurowych, górników i tzw. racjonalizacja systemu zasiłków i świadczeń społecznych. 3. Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i zwiększenie poziomu innowacyjności gospodarki. Chodzi o zmniejszenie obciążeń administracyjnych oraz usprawnienie procedury rozpoczynania działalności gospodarczej m.in. poprzez otwieranie dostępu do regulowanych dzisiaj zawodów. 4. Prywatyzacja i zarządzanie aktywami Skarbu Państwa. Działania w tym obszarze mają na celu usprawnienie i podniesienie efektywności procesów prywatyzacyjnych, zakończenie przekształceń własnościowych w części branż oraz zwiększenie efektywności nadzoru właścicielskiego Skarbu Państwa. Obszar pierwszy - Konsolidacja fiskalna W obszarze zatytułowanym konsolidacja fiskalna rząd zobowiązuje się podjąć szereg działań zmierzających do zlikwidowania nadmiernego deficytu. Jest do tego zmuszony m.in. wymogami traktatowymi Unii Europejskiej. I tak, już w roku bieżącym ma zredukować deficyt sektora finansów publicznych z wysokości 5,1% do wartości 2,9% PKB oraz redukować ten deficyt stopniowo w kolejnych latach, aż do osiągnięcia 0,9% PKB w 2015 roku, poprzez przede wszystkim utrzymywanie dyscypliny wydatkowej. W Programie rząd wielokrotnie podkreśla, że już w bieżącym roku udział wydatków krajowych instytucji rządowych i samorządowych w PKB powinien osiągnąć najniższy poziom w historii polskiej transformacji. Ten spadek udziału wydatków publicznych ma, według założeń rządowych, zostać osiągnięty głównie poprzez spadek udziału w PKB inwestycji publicznych i zrekompensowany silnym (jak na niski planowany wzrost PKB w 2012 roku 2,5%) przyrostem inwestycji prywatnych o 7,5%. Założenie dotyczące inwestycji prywatnych wydaje się być nazbyt optymistyczne zważywszy, że przyrost inwestycji prywatnych będzie miał bardzo słabe finansowe wsparcie w niskim limicie, do wysokości którego organy rządowe będą mogły w 2012 roku zaciągać zobowiązania finansowe z tytułu umów PPP, określonym na poziomie 1 mld zł. Podobnie wątpliwe założenie dotyczy prognozy wzrostu konsumpcji prywatnej od 2013 roku - powyżej 3% w ujęciu relanym, w sytuacji kiedy obecny wzrost konsumpcji ma miejsce kosztem znacznej redukcji oszczędności gospodarstw domowych bez większych szans na podwyżki płac w najbliższych latach. Zapoczątkowany w roku 2011 proces poprawy stanu polskich finansów publicznych nie dotyczy całego długu publicznego w relacji do PKB, lecz tylko głównej, rynkowej części długu publicznego. Poprawa ma się odbywać głównie poprzez zmniejszanie publicznych nakładów inwestycyjnych, a nie poprzez redukcję wydatków sztywnych. Ponadto, realizacja programu reparacji jest rozłożona na 5 lat, zgodnie z przyjętą doktryną małych kroków. To rozłożenie stwarza ryzyko zatrzymania się rządu i koalicji rządowej w realizacji programu.

3 Dwa podstawowe cele polityki fiskalnej rządu Polski zostały już sformułowane przy okazji expose premiera 18-go listopada 2011 r. Są nimi zejście z deficytem sektora publicznego (rządowego i samorządowego) do poniżej 3% PKB w roku bieżącym oraz trwałe zejście z deficytem do 1% PKB od 2015 r. Ponieważ rząd zdecydował się na bardzo skromne działania ustawowe w obszarze wydatków sztywnych, wątpliwości dotyczą przyjętej przez rząd strategii do osiągnięcia tych celów. Mianowicie, w latach aż około 3/4 całego zmniejszenia deficytu sektora, liczonego jako procent PKB, planuje się osiągnąć poprzez zmniejszenie inwestycji publicznych. W dodatku mamy też zabieg statystyczny, polegający na tym, że pewne nowe zobowiązania publiczne nie są wliczane ani do deficytu, ani do długu publicznego. Ta strategia w najnowszym dokumencie została potwierdzona. Wpływ zabiegu statystycznego Ustawa o otwartych funduszach emerytalnych z początku 2011 r. zachowała wielkość II filaru na dotychczasowym poziomie, ale przeniosła część tego filaru do ZUS-u. W związku z tym ograniczona została składka do OFE. Równocześnie na nowych kontach składkowiczów założonych w ZUS-ie pojawiają się teraz nowe zobowiązania Skarbu Państwa w wysokości przejętej przez budżet składki. Ten nowy dług publiczny jest pominięty w statystyce zaprezentowanej w omawianym dokumencie. To pominięcie wynika stąd, że nowy dług, chociaż dość wysoko oprocentowany, ma charakter zapisu księgowego, a nie znajdujących się w obrocie rynkowym skarbowych papierów wartościowych. Dzięki temu statystycznemu pominięciu relacja długu publicznego do PKB zacznie prawdopodobnie spadać już od bieżącego roku. Efektem przesunięcia części filaru II do ZUS-u będzie nowy, pominięty w dokumencie, dług publiczny w następującej wysokości: Rok ,7 % PKB ,9 % PKB ,1 % PKB ,2 % PKB ,2 % PKB Dług publiczny podany w dokumencie, w relacji do PKB, ma być następujący: Rok ,3 % ,7 % ,5 % ,6 % ,7 % Zatem łączne, otwarte zadłużenie sektora publicznego, rynkowe i nierynkowe, będzie prawdopodobnie dość stabilne na poziomie około 55-56% PKB. Nie można zatem mówić, że gospodarka będzie już w najbliższych latach oddłużana. Jeżeli deficyt sektora zostanie istotnie obniżony do poniżej 1% PKB w sposób trwały, to takie obniżanie zadłużenia całkowitego będzie mieć w końcu miejsce, ale będzie bardzo powolne i dopiero po 2015 r. Planowane silne zmniejszenie wydatków inwestycyjnych Publiczne nakłady inwestycyjne mają się zmieniać w następujący sposób (w relacji do PKB):

4 Rok ,8 % ,2 % ,9 % ,0 % ,8 % Autorzy dokumentu twierdzą, że projektowane, silne zmniejszenie nakładów inwestycyjnych jest spójne z pełnym wykorzystaniem przysługujących Polsce środków unijnych (s.20). Ponieważ nowa perspektywa budżetowa UE na lata zakłada utrzymanie na mniej więcej obecnym poziomie nakładów unijnych na inwestycje infrastrukturalne, to jakie w takim razie projekty inwestycyjne mają zniknąć? Dokument na to pytanie nie odpowiada. Warto porównać te liczby z projektowaną ścieżką deficytu sektora finansów publicznych, w relacji do PKB: Rok ,1 % ,9 % ,2 % ,6 % ,9 % Wydatki sektora finansów publicznych rosły bardzo szybko w 2008 r. realnie o 8,3%. Rosły także dość szybko w latach 2009 i 2010 łącznie w tych dwóch latach realnie o 6,8%. W 2011 r. wydatki te wyniosły 665 mld zł, czyli 43,6% PKB. Natomiast w latach wydatki te mają rosnąć bezwzględnie, ale być takie same lub lekko spadać w relacji do PKB. W 2014 r. mają być, w relacji do PKB, niższe o 1,6 pp. niż w 2010 r., głównie za sprawą zmniejszenia o blisko połowę, w relacji do PKB, publicznych nakładów inwestycyjnych. Przy okazji dokument potwierdza, że efekty finansowe planowanych nowych reform emerytalnych będą w najbliższych latach całkiem marginesowe. W latach maleje też znacznie, o 2 pp PKB, koszt funkcjonowania administracji. Główny wpływ na takie zmniejszenie ma niemal zamrożenie funduszu płac pracowników administracji. Dodatkowym powodem zmniejszenia tych kosztów była zapewne nowela ustawy o finansach publicznych z 2009 r. przesuwająca stopniowo zakłady gospodarcze jednostek administracji publicznej do sektora prywatnego. Wpływ zmiany dochodów i wydatków krajowych na saldo sektora Dokument zwraca uwagę na główną rolę w zmniejszeniu deficytu sektora działań po stronie wydatków i na pomocniczą rolę działań po stronie dochodów (podatków). Ponieważ deficyt był największy w 2010 r., więc warto odnotować zmiany w wydatkach i dochodach w relacji do PKB, w porównaniu z poziomami w 2010 r. Oto one: Zmiany w wydatkach Zmiany w dochodach Rok ,2 % PKB +0,6 % PKB ,2 % PKB +1,7 % PKB ,8 % PKB +0,8 % PKB ,3 % PKB +0,0 % PKB ,2 % PKB -0,3 % PKB

5 Po uwzględnieniu korekty, z uwagi na efekt przesunięcia części filaru II do ZUS-u, faktyczne zmniejszenie wydatków jest o ok. 1 pp PKB mniejsze niż pokazane przez liczby powyżej. Tym niemniej rządowy program ograniczenia nadmiernego deficytu jest istotnie oparty głównie o planowane działania po stronie wydatkowej. Ale tu znów wracamy do kluczowej roli planowanego zmniejszania publicznych wydatków inwestycyjnych. Ponadto, 2011 r. był pierwszym rokiem, z planowanej na pięć lat, fiskalnej konsolidacji. Ograniczanie wydatków w kolejnych latach może być dużo trudniejsze niż to było w pierwszym roku. Kontekst międzynarodowy Przedstawiciele rządu często zwracają uwagę na to, że przyrost długu publicznego w relacji do PKB był w ostatnich latach mniejszy w Polsce niż w większości krajów UE. Ale przecież główne powody kłopotów fiskalnych w UE to ostry kryzys w sektorze finansowym w latach , wymagający dużego dokapitalizowania tego sektora, oraz recesja w sektorze realnym w 2009 r. W Polsce nie było ani jednego, ani drugiego z tych powodów. Silny wzrost deficytu był spowodowany polityką własną rządów Kaczyńskiego i Tuska. Pewne zwiększenie deficytu sektora finansów publicznych było nieuniknione, choćby ze względu na konieczny wzrost inwestycji publicznych, ale faktyczne zwiększenie było wyjątkowo duże, nadmierne. Rezultatem był m.in. dość duży wzrost oprocentowania skarbowych papierów dłużnych i, w rezultacie, silny wzrost kosztów obsługi długu publicznego, a także niemal przekroczenie przez dług publiczny, liczony wg metody krajowej, ważnego 3-go progu ostrożnościowego 55% PKB. Bardzo silne ograniczenie deficytu zaplanowane na 2012 rok jest uzasadnione potrzebą zniesienia procedury nadmiernego deficytu wobec Polski już od przyszłego roku. Jednak nakładając politykę rządu zmierzającą także w następnych latach do dalszego silnego ograniczania deficytu (w szczególności poprzez redukcję wydatków inwestycyjnych) na coraz bardziej dramatyczną sytuację finansową w całej Unii Europejskiej, należy się zastanowić nad realnością przyjętej strategii Szczególnie rażąca wydaje się teza zawarta w Programie, iż znaczna część podejmowanego wysiłku konsolidacyjnego będzie realizowana w okresie oczekiwanego przyśpieszenia wzrostu u głównych partnerów handlowych Polski co w domyśle ma przynajmniej częściowo zneutralizować negatywne skutki silnej redukcji deficytu. Z tezą taką można było by się zgodzić, gdyby głównym partnerem polskiego handlu zagranicznego stały się np. Chiny, a nie państwa Unii Europejskiej wchodzące właśnie w kolejne stadium kryzysu finansowego, a w konsekwencji recesji gospodarczej w niektórych krajach i niemal stagnacji w innych. Natomiast dobrym rozwiązaniem wydaje się planowane wprowadzenie przez rząd w III kw. br. tzw. stabilizującej reguły wydatkowej, która ma zapewnić stabilizację salda sektora instytucji rządowych i samorządowych w średnim okresie na poziomie 1% PKB, a jednocześnie wypełnić przez Polskę zobowiązania wynikające z tzw. sześciopaku, mającego na celu wzmocnienie koordynacji polityk gospodarczych krajów Unii Europejskiej. Obszar drugi - Wzrost aktywności zawodowej W obszarze wzrost aktywności zawodowej - podstawowy, deklarowany instrument - podniesienie i zrównanie wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn nie gwarantuje automatycznie, jak chciałby rząd, przyrostu ogólnych zasobów pracy w Polsce z kilku powodów: Po pierwsze, patrząc z dzisiejszej perspektywy, wydłużenie okresu aktywności zawodowej już pracujących nie jest całkowicie neutralne dla szans osób nowo wstępujących na rynek pracy w

6 sytuacji stosunkowo wysokiego bezrobocia. Część stanowisk będzie dla nich zablokowana, np. w instytucjach publicznych, gdzie możemy mieć w przyszłości podobnie jak dziś, do czynienia z zamrożeniem etatów z powodu trudności budżetowych. Analogiczna sytuacja braku przyrostu miejsc pracy może zaistnieć także w sektorze prywatnym, jeżeli wzrost gospodarczy, uwarunkowany czynnikami zewnętrznymi, nie będzie wystarczająco wysoki. Z drugiej strony oczekujemy generalnie znacznego spadku podaży pracy, więc problemem polega nie tyle na braku miejsc pracy ile na dostosowaniu kwalifikacji do potrzeb na poszczególnych rynkach pracy i w poszczególnych regionach. Po drugie, wydłużenie aktywności zawodowej wymaga wprowadzenia ułatwień instytucjonalnych mających wpływ na skłonność młodych par do podniesienia dzietności, ze względu na utrudnioną dostępność opieki nad dziećmi ze strony dziadków i innych starszych członków rodziny. Niewiele wiadomo o uzupełniających inicjatywach rządu. Bez głębokiej reformy samego rynku pracy, zwiększenia elastyczności zatrudnienia, dostosowania stanowisk i czasu pracy do potrzeb ludzi w starszym wieku, znacznego poprawienia opieki zdrowotnej itd., wiara w skuteczność wpływu wydłużenia wieku emerytalnego na wzrost aktywności zawodowej może być nieuzasadniona. Analizując dane zawarte w Programie Konwergencji można znaleźć potwierdzenie dość ograniczonego wpływu podwyższenia wieku emerytalnego na wzrost PKB zarówno w krótkim, średnim jak i długim okresie, liczonym aż do roku Z przeprowadzonych symulacji wynika, że wydłużenie wieku emerytalnego zwiększy średnie tempo wzrostu PKB w latach o 0,1 pkt. proc. Niewielki wpływ reformy w krótkim i średnim okresie wynika z faktu bardzo stopniowego podwyższania wieku emerytalnego. Ale wpływ tej reformy w długim okresie czasu jest też, według tego dokumentu, dość ograniczony., bo poziom PKB w 2060 r. (czyli po prawie 50-ciu latach) po rozpoczęciu wprowadzeniu zmian w wieku emerytalnym ma być wyższy o 5,1% w porównaniu ze scenariuszem nie zakładającym wydłużenia wieku emerytalnego. Obszar trzeci Poprawa warunków dla działalności gospodarczej W obszarze Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i zwiększenie poziomu innowacyjności gospodarki planowane instrumenty budzą wątpliwości. Anonsowane w Programie Konwergencji zmniejszenie obciążeń administracyjnych i obowiązków informacyjnych a także usprawnienie procedury rozpoczynania działalności gospodarczej mogą poprawić warunki prowadzenia firm, ale w bardzo ograniczonym stopniu. To można wywnioskować m.in. z analizy treści założeń do tzw. trzeciej ustawy deregulacyjnej, przygotowywanej obecnie przez Ministerstwo Gospodarki - wprawdzie konsultowanej z organizacjami przedsiębiorców, ale w dość dużym pośpiechu, nie dającym szansy na przygotowanie głębszych systemowych zmian. Z kolei realizacja zapowiadanej przez premiera w expose i wymienianej w Programie deregulacji zawodów także nie przyniesie istotnego otwarcia rynku pracy. Wiele z deregulowanych zawodów dotyczy nisz rynkowych, a samo Ministerstwo Sprawiedliwości odpowiedzialne za tę reformę, po uważniejszym przyjrzeniu się szczegółom powoli redukuje zakres oraz głębokość zapowiadanych wcześniej cięć w regulacjach. Bardzo niewiele wnosi Program rządu do rozwiązania problemu niskiej innowacyjności polskiej gospodarki. W Programie Konwergencji rozwiązań szuka się w zwiększeniu nakładów na działalność badawczo-rozwojową ale tylko po stronie prywatnego sektora. Nie wiadomo dlaczego miałby tu nastąpić widoczny wzrost nakładów i przyrost liczby patentów, skoro rząd nie proponuje na razie istotnych zmian regulacyjnych ani bodźców finansowych stymulujących prywatne przedsiębiorstwa do inwestowania w bardzo ryzykowne i kosztowne innowacyjne projekty. Autorzy Programu, łączą nadzieje na wzrost nakładów na działalność badawczo rozwojową ze zwiększeniem jakości regulacji gospodarczych. Tworzenie regulacji dobrej jakości jest celem bardzo ważnym i godnym poparcia, ale rząd nie przedstawia na razie konkretnych sposobów poprawy systemu tworzenia prawa, co jest warunkiem koniecznym dla podwyższenia jego jakości.

7 Po wielu latach braku realnej polityki proinnowacyjnej ograniczanie się w Programie do ogólnikowych haseł typu - rozwój kompetencji kadr dla przedsiębiorstw innowacyjnych, wspieranie sektora nauki i jego współpracy z biznesem oraz koordynacja polityki innowacyjnej i proeksportowej o ile nie zostaną poparte konkretnymi propozycjami regulacyjnymi, organizacyjnymi oraz bodźcami finansowymi - nie zmienią istniejącej sytuacji, ze szkodą dla rozwoju polskiej nauki i gospodarki. Obszar czwarty Prywatyzacja i zarządzanie państwowymi spółkami Analiza wymienionych w Programie instrumentów realizacyjnych obszaru czwartego Prywatyzacja i poprawa zarządzania aktywami skarbu Państwa nie przynosi jasnych propozycji rozwiązań. Program mówi o zakończeniu przekształceń własnościowych w części branż i sektorów oraz zwiększeniu efektywności nadzoru właścicielskiego Skarbu Państwa. Powtarza też ogólnikowe hasło mówiące, że rola państwa zostanie ograniczona w tych obszarach gospodarki, w których sprawowanie nadzoru właścicielskiego przez Skarb Państwa nie jest konieczne. Nie wiadomo jednak z Programu, jakie branże i sektory powinny zostać zreformowane oraz w jakich sektorach lub firmach rząd uzna, że nadzór Skarbu Państwa nie jest już konieczny. A o to właśnie od lat toczy się publiczny spór, niezbędne są jednoznaczne rozstrzygnięcia, a ogólnikowe zapisy w dotyczącym tego problemu rozdziale Programu Konwergencji nie przybliżają do jego rozwiązania. Problemem nadal do rozwiązania pozostaje brak ustawy o reprywatyzacji. Uwagi końcowe Przygotowana przez rząd aktualizacja Programu Konwergencji na 2012 rok posiada bardzo szczegółową część diagnostyczną dotyczącą bieżącego stanu polskiej gospodarki, natomiast zawiera jednocześnie wiele niedopracowanych projekcji oraz propozycji działań, wymagających korekty, w celu dostosowania do szybko zmieniającej się sytuacji zarówno w Polsce jak i na rynkach zewnętrznych, w szczególności Unii Europejskiej. W 2011 r. w finansach publicznych miało miejsce odejście na co najmniej krok, może dwa, od katastrofalnego biegu wydarzeń. Tym samym, został stworzony niewielki margines bezpieczeństwa. Został również uruchomiony proces dalszej poprawy stanu finansów publicznych. Ta poprawa nie dotyczy jeszcze relacji całego długu publicznego do PKB, ale dotyczy wielkości deficytu sektora finansów publicznych oraz głównej, rynkowej części długu publicznego. Nie może jednak podobać się fakt, że poprawa ma się odbywać głównie poprzez zmniejszanie publicznych nakładów inwestycyjnych, a nie poprzez redukcję wydatków sztywnych. Ponadto realizacja programu reparacji jest rozłożona na 5 lat, zgodnie z przyjętą doktryną małych kroków. To rozłożenie stwarza ryzyko zatrzymania się rządu i koalicji rządowej w realizacji programu. (-) Prof. Stanisław Gomułka (-) Witold Michałek Kontakt: Prof. Stanisław Gomułka Minister finansów w Gospodarczym Gabinecie Cieni BCC główny ekonomista BCC tel stanislaw.gomulka@bcc.org.pl Witold Michałek Minister ds. procesu stanowienia prawa w Gospodarczym Gabinecie Cieni BCC ekspert ds. gospodarki tel witold.michalek@bcc.org.pl

8 Emil Muciński rzecznik Instytut Interwencji Gospodarczych BCC tel , Gospodarczy Gabinet Cieni BCC został powołany 2 kwietnia 2012 r. Jego celem jest wsparcie działań rządu służących gospodarce, inspirowanie i monitorowanie prac resortów kluczowych z punktu widzenia rozwoju przedsiębiorczości. To rząd gospodarczych fachowców będących najbliżej problemów, z którymi na co dzień zmagają się polscy przedsiębiorcy i gospodarka. Wielu z nich piastowało w przeszłości również funkcje publiczne. Celem Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC nie jest pusta krytyka działań rządu, ale ich konstruktywne recenzowanie, a przede wszystkim rekomendowanie zmian sprzyjających rozwojowi naszego kraju, wzrostowi gospodarczemu, konkurencyjności polskich firm, a także walce z bezrobociem i szarą strefą. Naszym priorytetem jest przejrzyste i przyjazne prawo, likwidowanie barier stających przed przedsiębiorcami. Business Centre Club istnieje od 1991 roku. Jest największą w kraju organizacją indywidualnych pracodawców. Zrzesza 2500 członków (osób i firm). Wśród członków BCC znajdują się największe międzynarodowe korporacje, instytucje finansowe, ubezpieczeniowe, firmy telekomunikacyjne, najwięksi polscy producenci, uczelnie wyższe, koncerny wydawnicze itd. Członkami Klubu są także prawnicy, dziennikarze, naukowcy, wydawcy, lekarze, wojskowi i studenci. BCC koncentruje się na działaniach lobbingowych, których celem jest rozwój polskiej gospodarki, zwiększenie liczby miejsc pracy i pomoc przedsiębiorcom. Związek Pracodawców BCC jest członkiem Komisji Trójstronnej. Członkowie Klubu, reprezentujący blisko 250 miast, skupiają się w 24 lożach regionalnych na terenie całej Polski. Koordynatorem wszystkich działań BCC jest prezes Marek Goliszewski. Więcej: Kontakty prasowe: