Grafologia. Wykład 5

Transkrypt

1 Grafologia Wykład 5

2 Pojęcie ekspertyzy dokumentów jest bardzo szerokie. W kryminalistyce przez dokument rozumie się każdy przedmiot, który od innych przedmiotów różni się tym, że została na nim utrwalona treść intelektualna za pomocą pisma. Pismo w kryminalistyce, to każdy znak, który utrwala treść intelektualną, niezależnie od tego czy należy do alfabetu i od tego, jak został naniesiony. W przypadku ekspertyzy dokumentu rozróżniamy: - ekspertyzę techniczną, - ekspertyzę pisma ręcznego. Taki podział podyktowany jest przede wszystkim sposobami badań oraz możliwościami technicznymi.

3 Ekspertyza techniczna dokumentu obejmuje problem badań: a) podłoża dokumentu papierów i innych materiałów służących za podłoże, b) przyrządów służących do nanoszenia pisma na podłoże ( pióro, długopisy, mazaki, ołówki, urządzenia techniczne służące do nakładania znaków na podłoże, c) środków kryjących za takie uważamy przede wszystkim wszelkiego rodzaju atramenty, pasty długopisowe oraz wszelkiego rodzaju środki chemiczne, służące do utrwalania znaków pisarskich na podłoże, d) środków identyfikacji, środków zabezpieczających dokumenty szczególnego rodzaju.

4 Zagadnienia związane z ekspertyzą dokumentów są istotne, bowiem: coraz częściej fałszuje się dokumenty i coraz częściej robi się to profesjonalnie, problematyka związana z ekspertyzą dokumentów oraz analizą pisma ręcznego jest różnie traktowana przez organy ścigania; zwłaszcza w przypadku sądów mamy do czynienia z,,neografologią. Neografologia (psychologiczna analiza pisma) dziedzina psychologii zajmująca się ustalaniem związków między grafizmem a dominantami osobowościowymi. Grafologia jako technika projekcyjna ma swoje naukowe podstawy w psychologii ekspresji i wyrazu.

5 W kryminalistyce za dokument uważamy każdą rzecz, na której za pomocą pisma została utrwalona treść intelektualna, treść myślowa człowieka i co zrobił nanosząc na przedmiot jakieś znaki, które mogą być odczytane przez człowieka, który je naniósł albo przez szersze grono osób. Za pismo w kryminalistyce uważa się każdy znak, za pomocą którego została na dokumencie utrwalona treść intelektualna. Za pismo więc uważa się nie tylko pismo alfabetyczne, partykularne, ręczne, ale i wszelkiego rodzaju techniki. W związku z powyższym za dokument w kryminalistyce uważa się również taśmę magnetofonową, płytę gramofonową, karty płatnicze itp. Do pisma zaliczamy również znaki zabezpieczające dokumenty, np. znaki wodne na papierze.

6 Dokument składa się zazwyczaj z trzech podstawowych części: 1. z podłoża którym do niedawna najczęściej był papier; 2. ze znaków graficznych; 3. Ze środków, za pomocą których te znaki graficzne są nanoszone i później mogą być odczytane. Poza tym niektóre dokumenty, zwłaszcza specjalnego znaczenia, posiadają specjalne znaki zabezpieczające.

7 Pismo ręczne Pismo ludzkie zawiera wiele cech, pomiarowych i opisowych, z części z nich człowiek zdaje sobie sprawę, są to np. wysokość czy szerokość pisma, jego pochylenie. Ale oprócz tego w piśmie znajduje się cały szereg cech wykorzystywanych do identyfikacji, z których nie zdajemy sobie sprawy. "To są np. znaki diakrytyczne, czyli to, jak piszemy kropki, przecinki, w którym kierunku piszemy ogonki w +ą+ czy +ę+"

8 Pismo ręczne Wśród cech z reguły nieuświadamianych znajdziemy - takie cechy pisma jak topografię, czyli, w jaki sposób zapisujemy kartkę papieru, czy więcej miejsca zostawiamy z prawej strony, czy z lewej, czy równomiernie ją zapisujemy, gdzie stawiane są nagłówki tekstu, gdzie data, gdzie stawiany jest podpis, czy pojawiają się wcięcia w akapitach. "To są pewne cechy nawykowe pisma, którą bardzo trudno sobie uświadomić, a co za tym idzie - zamaskować".

9 Pismo ręczne Kolejnym badanym elementem jest tzw. impuls pisma. "Czyli ile znaków piszemy za jednym pociągnięciem ręki. Ten impuls może wskazywać, że piszemy tylko fragment litery (tak robią dzieci), pojedynczą literę, sylabę, albo wyraz, aż do całego zdania. Choć to ostatnie zdarza się obecnie coraz rzadziej. Osoby, które dużo i często piszą mają tzw. wyższą klasę pisma, czyli ich pismo jest bardziej sprawne i wyćwiczone.

10 Pismo ręczne Bada się także nacisk środka pisarskiego (długopisu, pióra itp.) na papier, a także np. adiustacje, tj. sposób inicjowania i kończenia liter, wiązanie pisma, czyli sposób łączenia ze sobą znaków itp. na cechy pisma mamy ograniczony wpływ. Po pierwsze, nie jesteśmy w stanie zmieniać cech, o których istnieniu nie wiemy. Po drugie możemy je zmieniać tylko w pewnym zakresie i kierunku. Każdy człowiek ma określone zdolności manualne, wyrażające się m.in. w tym, w jaki sposób pisze. O ile każdy będzie w stanie pisać w sposób mniej zborny, czyli maskować pismo, obniżając jego klasę, o tyle nie jesteśmy w stanie naturalnej klasy podwyższyć, tak jak nie będziemy w stanie bez przygotowania skoczyć w dal 8 metrów.

11 Pismo ręczne Przy tego typu badaniach bardzo ważny jest materiał porównawczy. "Materiał porównawczy musi być adekwatny. Oznacza to np. analogiczny rodzaj zapisu w stosunku do dokumentu, którego autentyczność jest badana, czyli jeśli np. bada się życiorys, to materiał porównawczy powinien być też tzw. tekstem długim. Jeśli sprawdzamy autentyczność podpisu, to musimy mieć materiał porównawczy w formie podpisów,

12 Pismo ręczne Materiał porównawczy powinien być znacznie obszerniejszy niż materiał dowodowy (kwestionowany), na przykład dla jednego podpisu kwestionowanego powinno być to kilkadziesiąt podpisów, dla jednej strony tekstu długiego co najmniej kilka stron materiału porównawczego, bo człowiek stosuje różne rozwiązania graficzne. "Anegdotycznie mówi się, że jeśli mamy dwa identyczne podpisy, to przynajmniej jeden z nich będzie sfałszowany. Kolejnym ważnym wymogiem jest to, żeby materiał porównawczy pochodził z okresu, z którego pochodzi materiał, którego autentyczność badamy. Bo pismo człowieka zmienia się w czasie.

13 Pismo ręczne W teorii i praktyce kryminalistycznej słusznie podkreśla się duże znaczenie prawidłowo skompletowanego materiału porównawczego. Postulat odpowiedniości jest spełniony, gdy dysponuje się w badaniach dwoma podstawowymi jego rodzajami: bezwpływowym oraz pobranym na polecenie. bezwpływowy: rękopisy (zapisy i podpisy) sporządzone w sytuacjach i sprawach niemających związku z prowadzonym postępowaniem. pobrany na polecenie: protokolarnie pobrane próby pisma (zapisów/podpisów) od danej osoby przez wnioskodawcę

14 Metody badania pisma ręcznego Metoda kaligraficzna jest jedną z najstarszych metod i opiera się na charakterystycznym sposobie kreślenia liter (podobieństwo budowy kształtu liter).

15 Metody badania pisma ręcznego Metoda sygnalityczna tzw. opisowo porównawcza. Bada się w tej metodzie rysunek liter w zależności od liter sąsiednich. Odmienność kreślenia liter zależy od ich położenia w wyrazie.

16 Metody badania pisma ręcznego W metodzie sygnalitycznej uwzględniamy liczne cechy pomijane w metodzie kaligraficznej takie jak: sposób wiązania liter, kąt nachylenia pisma, szerokość, wysokość, naciskowość pisma. Litery podzielić można także w tej metodzie według innego kryterium, a mianowicie w zależności od tego czy rozmieszczone są w ramach jednego poziomu: a) - litery śródlinijne, b) - litery nadlinijne, c) - litery podlinijne.

17 Metody badania pisma ręcznego

18 Metody badania pisma ręcznego Metoda grafometryczna jest wyrazem dążenia do wykorzystania w badaniach pisma cech niezależnych. Metodę tą zapoczątkował i rozwinął E. Locard francuski kryminolog. Stwierdził on, że człowiek w związku z tym, że ma określone nawyki ( także w odniesieniu do pisania ) co prowadzi do tego, że nie zmienia on proporcji pomiędzy wymiernymi elementami pisma. Wiadomo, że każdy zmienia wielkość pisma i wobec tego wielkość bezwzględna pisma nie ma większego znaczenia, natomiast nie zmienia stosunków wielkościowych, które można analizować w drodze pomiarów.

19 Metody badania pisma ręcznego E. Locard stwierdził, że najłatwiej i najpewniej można dojść do wyników, gdy dokona się rozłożenia pisma na składniki wymierne i porówna otrzymane w drodze pomiarów wyniki. W przypadku pisma występują cztery wartości dające się badać w drodze pomiarów; są to: 1. wielkość stosunek wielkości do szerokości, 2. kierunki podawane w wielkościach kątowych podaje się kąt, jaki tworzy litera z tzw. linią podstawową wiersza, 3. przerwy oderwanie od podłoża; cecha ta bardzo mocno wiąże się z tzw. impulsem, 4. kształt znaków liter ale liter tylko charakterystycznych.

20 Metody badania pisma ręcznego Podstawowe zasady metody grafometrycznej są następujące: Pomiary wyrażane są w dziesiątych częściach milimetra, Pomiary są pożyteczne gdy są porównywalne, Wyniki wyrażamy za pomocą wykresów i elementów obliczanych statystycznie, Podstawę opinii stanowi wymierzenie na autentycznych tekstach wielkości tego samego elementu pisma i przedstawienia go w postaci krzywej; następnie wykreślamy krzywą dla dokumentu podejrzanego i tak otrzymane krzywe porównujemy.

21 Metody badania pisma ręcznego Metoda graficzno-porównawcza jest najmłodszą metodą badania pisma. Wykształciła się w latach 20 XX wieku. Jej powstanie przypisano radzieckiemu uczonemu Winbergowi. Wychodzi ona z następującego założenia między pismem a mową piszącego istnieje jedność i w związki z tym, biegły przeprowadzając ekspertyzę pisma powinien badać nie tylko grafizm, ale i język jakim posługuje się piszący.

22 Metody badania pisma ręcznego Przy badaniu graficzno porównawczym należy zwrócić uwagę na analizę: - leksykalną i gramatyczną, - składniową, - morfologiczną tekstu. - topograficzną tekstu czyli rozmieszczenie pisma na podłożu dokumentu, - materiałową, - innych cech, tzw. ogólnych i szczególnych cech pisma ręcznego.

23 Metody badania pisma ręcznego

24 Pismo ręczne Na drodze badań grafologicznych można ustalić takie cechy autora jak: płeć, wiek, stan zdrowia, użycie alkoholu lub środków odurzających, środowisko autora, poziom umysłowy i wykształcenie a nawet pochodzenie z określonego rejonu kraju. W badaniach pisma wykorzystuje się także takie cechy jak, dialekt, błędy ortograficzne, gramatyczne i językowe, specyficzne zwroty, interpunkcję oraz częstotliwość używania określonych zwrotów lub słów.

25 Badania techniczne Drugi rodzaj badań sprawdzających autentyczność dokumentów to badania techniczne. "To są bardzo ważne badania, a jak bardzo ważne, to pokazuje sprawa z 1982 r. tzw. dzienników Hitlera. Wtedy to trzy niezależne ośrodki badawcze uznały, że te dokumenty są autentyczne. Trzy zespoły ekspertów z całego świata stwierdziły, że na pewno napisał je Hitler. Po czym się okazało - co pokazały badania techniczne - że papier, na którym to napisano i nitka, którą były zszyte zeszyty były wyprodukowane grubo po wojnie. A zapisy na dokumentach dotyczyły przecież okresu wojny. Konrad Kujau, autor fałszerstwa

26 przykład Czy możliwe jest określenie czasu powstania zapisu lub stwierdzenie, że niektóre z jego fragmentów powstały wcześniej bądź później?