Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olszewo-Borki na lata z perspektywą na lata

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały. Rady Gminy Olszewo-Borki.. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olszewo-Borki na lata z perspektywą na lata Opracował: Zakład Analiz Środowiskowych Eko-precyzja OLSZEWO-BORKI

2 Spis treści: 1. Wykaz skrótów Wstęp Cel i zakres opracowania Opis przyjętej metodyki Charakterystyka gminy Położenie Demografia Geomorfologia Warunki klimatyczne Założenia Programu Ochrony Środowiska Dokumenty nadrzędne i cele Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska Trzecia Fala Nowoczesności Strategia Rozwoju Kraju Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki Dynamiczna Polska Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata Strategia Sprawne Państwo Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej Krajowa strategia rozwoju regionalnego : regiony, miasta, obszary wiejskie Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Streszczenie w języku niespecjalistycznym Ocena stanu środowiska Ochrona klimatu i jakości powietrza Źródła zanieczyszczeń powietrza Jakość powietrza Analiza SWOT Zagrożenia Zagrożenia hałasem Stan wyjściowy

3 Źródła hałasu Analiza SWOT Zagrożenia Promieniowanie elektromagnetyczne Stan wyjściowy Źródła promieniowania elektromagnetycznego Analiza SWOT Zagrożenia Gospodarowanie wodami Stan wyjściowy - wody powierzchniowe Jakość wód - wody powierzchniowe Stan wyjściowy - wody podziemne Jakość wód - wody podziemne Analiza SWOT Zagrożenia Gospodarka wodno-ściekowa Sieć wodociągowa Sieć kanalizacyjna Analiza SWOT Zagrożenia Zasoby geologiczne Stan aktualny Przepisy prawne Analiza SWOT Zagrożenia Gleby Stan aktualny Analiza SWOT Zagrożenia Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Stan wyjściowy Analiza SWOT Zagrożenia Zasoby przyrodnicze Formy ochrony przyrody

4 Lasy Analiza SWOT Zagrożenia Zagrożenia poważnymi awariami Stan aktualny Analiza SWOT Zagrożenia Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finasowanie Wyznaczone cele i zadania System realizacji programu ochrony środowiska Współpraca z interesariuszami Edukacja ekologiczna Sprawozdawczość Monitoring realizacji programu Źródła finansowania Fundusze krajowe Fundusze Unii Europejskiej

5 1. Wykaz skrótów Tabela 1. Słownik skrótów. Nazwa skrótu PGO WM Analiza SWOT GDDKiA GIOŚ GUS JCW JCWP JCWPd JST KPGO KZGW NFOŚiGW OZE PEM PMŚ POKzA POP POŚ PROW RDLP RDOŚ RDW RZGW SOOŚ UE WFOŚiGW WIOŚ WPOŚ ZDR PODR ZS ZDW PZMiUW ZZR Wyjaśnienie Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Mazowieckiego Narzędzie służące do analizy strategicznej. Opiera się ona na określeniu silnych oraz słabych stron, a także wynikających z nich szans oraz zagrożeń. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Główny Urząd Statystyczny Jednolita część wód Jednolita część wód powierzchniowych Jednolita część wód podziemnych Jednostka samorządu terytorialnego Krajowy Plan Gospodarki Odpadami Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Odnawialne Źródła Energii Pola elektromagnetyczne Państwowy Monitoring Środowiska Program Oczyszczania Kraju z Azbestu Program Ochrony Powietrza Program Ochrony Środowiska Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Ramowa Dyrektywa Wodna Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko Unia Europejska Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Zakłady Dużego Ryzyka Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Zespół Szkół Zarząd Dróg Wojewódzkich Mazowiecki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Zakłady Zwiększonego Ryzyka 5

6 2. Wstęp 2.1. Cel i zakres opracowania Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olszewo-Borki na lata z perspektywą na lata jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ochrony środowiska na terenie gminy. Według założeń, przedstawionych w niniejszym opracowaniu, sporządzenie programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowanie jakim jest Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, a także wyznacza cele i zadania środowiskowe, które odnoszą się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Podczas tworzenia dokumentu, przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie poszczególnych zagadnień. Niniejsze opracowanie zawiera między innymi rozpoznanie aktualnego stanu środowiska w gminie, przedstawia propozycje oraz opis zadań, które niezbędne są do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska. Przedmiotowy dokument wspomaga dążenie do uzyskania w gminie sukcesywnego ograniczenia degradacji środowiska, ochronę i rozwój jego walorów oraz racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska z uwzględnieniem konieczności jego ochrony. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska, a ocenę efektów jego realizacji, zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska, dokonuje się okresowo, co 2 lata. Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w gminie w odniesieniu m.in. do gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powierzchni ziemi i gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrony przyrody, edukacji ekologicznej. W opracowaniu znajduje się ich charakterystyka, ocena stanu aktualnego oraz określenie stanu docelowego. Identyfikacja potrzeb gminy w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących przepisów prawnych, polega na sformułowaniu celów nadrzędnych oraz strategii ich realizacji. Na tej podstawie opracowywany jest plan operacyjny, przedstawiający listę przedsięwzięć jakie zostaną zrealizowane na terenie Gminy do roku

7 2.2. Opis przyjętej metodyki Obowiązek wykonania Programu Ochrony Środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2016, poz. 672 z późn. zm.) 1, a w szczególności: Art Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ochrony środowiska, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych, o których mowa w art. 14 ust. 1. Art Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1, uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada gminy. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. Gminne Programy ochrony środowiska tworzone są w celu realizacji polityki ochrony środowiska na szczeblu gminnym Charakterystyka gminy Położenie Gmina Olszewo-Borki jest gminą o charakterze wiejskim położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim. Gmina sąsiaduję z następującymi gminami: Miasto Ostrołęka (od wschodu), gmina Rzekuń (od południowego wschodu), gmina Lelis (od północnego wschodu), gmina Baranowo (od północy), gmina Krasnosielec oraz Sypniewo (od zachodu), gmina Młynarze (od południa).0s 1 Z uwzględnieniem zapisów ustaw zmieniających, w tym Ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U r., poz. 1101). 7

8 Poniżej przedstawiono w formie graficznej położenie Gminy Olszewo-Borki. Rysunek 1. Położenie Gminy Olszewo-Borki. Źródło: Demografia Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego z 2016 roku liczba ludności w Gminie Olszewo-Borki wynosiła osób, z czego stanowili mężczyźni, a kobiety. Szczegółowe informacje na temat demografii zostały zamieszczone w poniższej tabeli. Tabela 1. Dane demograficzne Gminy Olszewo-Borki (stan na 31.XII.2016 r.). Parametr Jednostka miary Wartość Ludność według miejsca zameldowania Liczba ludności (ogółem) osoba Liczba kobiet osoba Liczba mężczyzn osoba Wskaźnik modułu gminnego Gęstość zaludnienia ilość osób / km 2 53 Ilość kobiet na 100 mężczyzn osoba 99 Zmiana liczby ludności na 1000 mieszkańców osoba 11 Udział ludności według ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem W wieku przedprodukcyjnym % 21,1 W wieku produkcyjnym % 65,2 8

9 Parametr Jednostka miary Wartość W wieku poprodukcyjnym % 13,8 Źródło: GUS Informacje na temat wielkości bezrobocia na terenie Gminy Olszewo-Borki zestawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 2. Dane dotyczące bezrobocia na terenie Gminy Olszewo-Borki (stan na 31.XII.2016 r.). Parametr Jednostka miary Wartość Bezrobotni zarejestrowani według płci Ogółem osoba 662 Mężczyźni osoba 338 Kobiety osoba 324 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Ogółem % 9,7 Mężczyźni % 9,2 Kobiety % 10,3 Źródło: GUS Geomorfologia Pod względem podziału fizyczno-geograficznego, Gmina Olszewo-Borki położona jest na Nizinie Północnomazowieckiej, w obrębie dwóch mezoregionów: Doliny Dolnej Narwi oraz Równiny Kurpiowskiej. Równina Kurpiowska obejmuje środkową oraz zachodnią część Gminy Olszewo-Borki i jest częścią wielkiego sandru położonego na przedpolu Pojezierza Mazurskiego. Najwyższe tereny położone są na wysokości ok. 130 m n.p.m., natomiast najniższe ok. 100 m n.p.m. W przypadku obszaru Gminy, względna wysokość wynosi 41,7 m. Charakterystycznymi formami w obrębie Równiny Kurpiowskiej są rozległe wały wydmowe. Dolina Dolnej Narwi obejmuje wschodnią część Gminy Olszewo-Borki. W obrębie pierwszego tarasu zalewowego występują tutaj utwory najmłodsze holoceńskie. Tarasy wyższe tworzą utwory piaszczyste wydmowe, które spoczywają na tarasach plejstoceńskich. W związku z wysokim poziomem wód gruntowych w przypadku niższych tarasów, występuje tutaj ryzyko zalania wodą 100-letnią. Rzeźba terenu Gminy Olszewo-Borki jest na większości jej terenu płaska bądź lekko falista. Nachylenie terenu nie przekracza 2% Warunki klimatyczne Warunki klimatyczne w rejonie Gminy Olszewo-Borki kształtowane są przez wpływy kontynentalne klimatu oraz morze Bałtyckie. Do najważniejszym charakterystyk warunków klimatycznych na terenie Gminy należy: średnia roczna temperatura 7 o C, przeciętna liczba opadów w ciągu roku 550 mm, okres wegetacyjny (średnia temperatura powyżej 5 C) dni, 9

10 przeciętna liczba dni mroźnych (poniżej zera) w roku dni, przeciętna liczba dni ze średnią temp. 4-5,5 C 120 dni, przeciętna liczba dni gorących, (z temperaturą powyżej 25 C) 30 dni, przeciętna liczba dni z mgłą 50 dni, przeważający kierunek wiatrów zachodni oraz południowo-zachodni. 3. Założenia Programu Ochrony Środowiska Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olszewo-Borki na lata z perspektywą na lata zgodny jest z dokumentami wyższego szczebla, tj. dokumentami europejskimi, krajowymi, wojewódzkimi oraz powiatowymi. Dokument uwzględnia także założenia określone w innych dokumentach lokalnych Dokumenty nadrzędne i cele Uwarunkowania wspólnotowe Podstawę Wspólnotowej Polityki Ochrony Środowiska stanowi VII Program Działań na Rzecz Ochrony Środowiska (7th European Action Plan, w skrócie EAP). Wskazuje on na konieczność zastosowania strategicznego podejścia do problemów środowiskowych. Takie podejście powinno wykorzystywać różne środki oraz instrumenty, aby regulować działania podejmowane przez przedsiębiorców, konsumentów, polityków i obywateli. Zgodność celów, zawartych w VII Europejskim Programie Działań na Rzecz Ochrony Środowiska, została osiągnięta poprzez ich szczegółową analizę oraz dopasowanie do lokalnych potrzeb gminy Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska Trzecia Fala Nowoczesności 1. Cel 7: Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska : a) Kierunek interwencji Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne, b) Kierunek interwencji Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych, c) Kierunek interwencji Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce, d) Kierunek interwencji Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii, e) Kierunek interwencji Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki, f) Kierunek interwencji Zwiększenie poziomu ochrony środowiska. 2. Cel 8: Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych : a) Kierunek interwencji Rewitalizacja obszarów problemowych w miastach, 10

11 b) Kierunek interwencji Stworzenie warunków sprzyjających tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na wsi i zwiększaniu mobilności zawodowej na linii obszary wiejskie miasta, c) Kierunek interwencji Zrównoważony wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego zapewniający bezpieczeństwo żywnościowe oraz stymulujący wzrost pozarolniczego zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, d) Kierunek interwencji Wprowadzenie rozwiązań prawno-organizacyjnych stymulujących rozwój miast. 3. Cel 9: Zwiększenie dostępności terytorialnej Polski : a) Udrożnienie obszarów miejskich i metropolitarnych poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego Strategia Rozwoju Kraju Obszar strategiczny I Sprawne i efektywne państwo: a) Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem: Priorytetowy kierunek interwencji I.1.5 Zapewnienie ładu przestrzennego, b) Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela: Priorytetowy kierunek interwencji I.3.3. Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela, 2. Obszar strategiczny II Konkurencyjna gospodarka a) Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki Priorytetowy kierunek interwencji II.2.3. Zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolno-spożywczego, b) Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych Priorytetowy kierunek interwencji II.5.2. Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych, c) Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko Priorytetowy kierunek interwencji II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.4. Poprawa stanu środowiska, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu, d) Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu Priorytetowy kierunek interwencji II.7.1. Zwiększenie efektywności zarządzania w sektorze transportowym, 11

12 Priorytetowy kierunek interwencji II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych, Priorytetowy kierunek interwencji II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich, 3. Obszar strategiczny III Spójność społeczna i terytorialna a) Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych Priorytetowy kierunek interwencji III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych, b) Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych Priorytetowy kierunek interwencji III.3.1. Tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działań rozwojowych w regionach, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.2. Wzmacnianie ośrodków wojewódzkich, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.4. Zwiększenie spójności terytorialnej Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko 1. Cel 1. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska a) Kierunek interwencji 1.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin, b) Kierunek interwencji 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody, c) Kierunek interwencji 1.3. Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka leśna, d) Kierunek interwencji 1.4. Uporządkowanie zarządzania przestrzenią, 2. Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię a) Kierunek interwencji 2.1. Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii, b) Kierunek interwencji 2.2. Poprawa efektywności energetycznej, c) Kierunek interwencji 2.6. Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, d) Kierunek interwencji 2.7. Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich, e) Kierunek interwencji 2.8. Rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystujących paliwa alternatywne, 3. Cel 3. Poprawa stanu środowiska a) Kierunek interwencji 3.1. Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki, 12

13 b) Kierunek interwencji 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne, c) Kierunek interwencji 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, d) Kierunek interwencji 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych, e) Kierunek interwencji 3.5. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy, Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki Dynamiczna Polska Cel 1: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki a) Kierunek działań 1.2. Koncentracja wydatków publicznych na działaniach prorozwojowych i innowacyjnych Działanie Identyfikacja i wspieranie rozwoju obszarów i technologii o największym potencjale wzrostu, Działanie Wspieranie różnych form innowacji, Działanie Wspieranie transferu wiedzy i wdrażania nowych/nowoczesnych technologii w gospodarce (w tym technologii środowiskowych), b) Kierunek działań 1.3. Uproszczenie, zapewnienie spójności i przejrzystości systemu danin publicznych mające na względzie potrzeby efektywnej i innowacyjnej gospodarki Działanie Eliminacja szkodliwych subsydiów i racjonalizacja ulg podatkowych, 2. Cel 3: Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców a) Kierunek działań 3.1. Transformacja systemu społeczno-gospodarczego na tzw. bardziej zieloną ścieżkę, zwłaszcza ograniczanie energo- i materiałochłonności gospodarki, Działanie Tworzenie warunków dla rozwoju zrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej, Działanie Podnoszenie społecznej świadomości i poziomu wiedzy na temat wyzwań zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu, Działanie Wspieranie potencjału badawczego oraz eksportowego w zakresie technologii środowiskowych, ze szczególnym uwzględnieniem niskoemisyjnych technologii węglowych (CTW), Działanie Promowanie przedsiębiorczości typu business & biodiversity, w szczególności na obszarach zagrożonych peryferyjnością, b) Kierunek działań 3.2. Wspieranie rozwoju zrównoważonego budownictwa na etapie planowania, projektowania, wznoszenia budynków oraz zarządzania nimi przez cały cykl życia Działanie Poprawa efektywności energetycznej i materiałowej przedsięwzięć architektoniczno-budowlanych oraz istniejących zasobów, Działanie Stosowanie zasad zrównoważonej architektury 13

14 Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) 1. Cel strategiczny 1. - Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego a) Cel szczegółowy 1. Stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury transportowej, b) Cel szczegółowy 4. Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata Cel szczegółowy 2: Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej a) Priorytet 2.1. Rozwój infrastruktury gwarantującej bezpieczeństwo energetyczne, sanitarne i wodne na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Modernizacja sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, Kierunek interwencji Dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej, Kierunek interwencji Rozbudowa i modernizacja ujęć wody i sieci wodociągowej, Kierunek interwencji Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, Kierunek interwencji Rozwój systemów zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, Kierunek interwencji Rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego, Priorytet 2.2. Rozwój infrastruktury transportowej gwarantującej dostępność transportową obszarów wiejskich Kierunek interwencji Rozbudowa i modernizacja lokalnej infrastruktury drogowej i kolejowej, Kierunek interwencji Tworzenie powiązań lokalnej sieci drogowej z siecią dróg regionalnych, krajowych, ekspresowych i autostrad, Kierunek interwencji Tworzenie infrastruktury węzłów przesiadkowych, transportu kołowego i kolejowego, b) Priorytet 2.5. Rozwój infrastruktury bezpieczeństwa na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Rozwój infrastruktury wodno-melioracyjnej i innej łagodzącej zagrożenia naturalne, 2. Cel szczegółowy 3: Bezpieczeństwo żywnościowe a) Priorytet 3.2. Wytwarzanie wysokiej jakości, bezpiecznych dla konsumentów produktów rolno spożywczych Kierunek interwencji Wsparcie wytwarzania wysokiej jakości produktów rolno spożywczych, w tym produktów wytwarzanych metodami integrowanymi, ekologicznymi oraz tradycyjnymi metodami produkcji z lokalnych surowców i zasobów oraz produktów rybnych, b) Priorytet 3.4. Podnoszenie świadomości i wiedzy producentów oraz konsumentów w zakresie produkcji rolno spożywczej i zasad żywienia 14

15 Kierunek interwencji Wsparcie działalności innowacyjnej ukierunkowanej na zmiany wzorców produkcji i konsumpcji, 3. Cel szczegółowy 5: Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich a) Priorytet 5.1. Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Ochrona różnorodności biologicznej, w tym unikalnych ekosystemów oraz flory i fauny związanych z gospodarką rolną i rybacką, Kierunek interwencji Ochrona jakości wód, w tym racjonalna gospodarka nawozami i środkami ochrony roślin, Kierunek interwencji Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwiększanie retencji wodnej, Kierunek interwencji Ochrona gleb przed erozją, zakwaszeniem, spadkiem zawartości materii organicznej i zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, Kierunek interwencji Rozwój wiedzy w zakresie ochrony środowiska rolniczego i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich i jej upowszechnianie, b) Priorytet Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego Kierunek interwencji Zachowanie unikalnych form krajobrazu rolniczego, Kierunek interwencji Właściwe planowanie przestrzenne, Kierunek interwencji Racjonalna gospodarka gruntami, c) Priorytet 5.3. Adaptacja rolnictwa i rybactwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji) Kierunek interwencji Adaptacja produkcji rolnej i rybackiej do zmian klimatu, Kierunek interwencji Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w rolnictwie i całym łańcuchu rolno żywnościowym, Kierunek interwencji Zwiększenie sekwestracji węgla w glebie i biomasie wytwarzanej w rolnictwie, Kierunek interwencji Badania w zakresie wzajemnego oddziaływania rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa na zmiany klimatu, Kierunek interwencji Upowszechnianie wiedzy w zakresie praktyk przyjaznych klimatowi wśród konsumentów i producentów rolno spożywczych, d) Priorytet 5.4. Zrównoważona gospodarka leśna i łowiecka na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Racjonalne zwiększenie zasobów leśnych, Kierunek interwencji Odbudowa drzewostanów po zniszczeniach spowodowanych katastrofami naturalnymi, Kierunek interwencji Zrównoważona gospodarka łowiecka służąca ochronie środowiska oraz rozwojowi rolnictwa i rybactwa, Kierunek interwencji Wzmacnianie publicznych funkcji lasów, e) Priorytet Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich 15

16 Kierunek interwencji Racjonalne wykorzystanie rolniczej i rybackiej przestrzeni produkcyjnej do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, Kierunek interwencji Zwiększenie dostępności cenowej i upowszechnienie rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii wśród mieszkańców obszarów wiejskich 16

17 Strategia Sprawne Państwo Cel 3: Skuteczne zarządzanie i koordynacja działań rozwojowych a) Kierunek interwencji 3.2. Skuteczny system zarządzania rozwojem kraju Przedsięwzięcie Wprowadzenie mechanizmów zapewniających spójność programowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego, Przedsięwzięcie Zapewnienie ładu przestrzennego, Przedsięwzięcie Wspieranie rozwoju wykorzystania informacji przestrzennej z wykorzystaniem technologii cyfrowych, 2. Cel 5: Efektywne świadczenie usług publicznych a) Kierunek interwencji 5.2. Ochrona praw i interesów konsumentów Przedsięwzięcie Wzrost świadomości uczestników obrotu o przysługujących konsumentom prawach oraz stymulacja aktywności konsumenckiej w obszarze ochrony tych praw, b) Kierunek interwencji 5.5. Standaryzacja i zarządzanie usługami publicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem technologii cyfrowych Przedsięwzięcie Nowoczesne zarządzanie usługami publicznymi, 3. Cel 7: Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego a) Kierunek interwencji 7.5. Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego Przedsięwzięcie Usprawnienie działania struktur zarządzania kryzysowego Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej Cel 3: Rozwój odporności na zagrożenia bezpieczeństwa narodowego a) Priorytet 3.1. Zwiększanie odporności infrastruktury krytycznej Kierunek interwencji Zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania energetyki jądrowej w Polsce, 2. Cel 4: Zwiększenie integracji polityk publicznych z polityką bezpieczeństwa a) Priorytet 4.1. Integracja rozwoju społeczno-gospodarczego i bezpieczeństwa narodowego Kierunek interwencji Wzmocnienie relacji między rozwojem regionalnym kraju a polityką obronną, Kierunek interwencji Koordynacja działań i procedur planowania przestrzennego uwzględniających wymagania obronności i bezpieczeństwa państwa, Kierunek interwencji Wspieranie rozwoju infrastruktury przez sektor bezpieczeństwa, Kierunek interwencji Wspieranie ochrony środowiska przez sektor bezpieczeństwa. 17

18 Krajowa strategia rozwoju regionalnego : regiony, miasta, obszary wiejskie 1. Cel 1: Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów a) Kierunek działań 1.1. Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych Działanie Warszawa stolica państwa, Działanie Pozostałe ośrodki wojewódzkie, b) Kierunek działań 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi Działanie Zwiększanie dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionów, Działanie Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych, Działanie Pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego obszarów wiejskich, Kierunek działań 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw działania tematyczne Działanie Dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagrożenia naturalne, Działanie Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego 2. Cel 2: Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych a) Kierunek działań 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe Działanie Zwiększanie dostępności i jakości usług komunikacyjnych, Działanie Usługi komunalne i związane z ochroną środowiska, b) Kierunek działań 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, c) Kierunek działań 2.4. Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE, d) Kierunek działań 2.5. Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej dostępności, Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego Cel szczegółowy 4: Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu opieki zdrowotnej a) Kierunek interwencji kształtowanie zdrowego stylu życia poprzez promocję zdrowia, edukację zdrowotną oraz prośrodowiskową oraz działania wspierające dostęp do zdrowej i bezpiecznej żywności. 18

19 Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Cel szczegółowy 4: Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego a) Priorytet Strategii 4.1. Wzmocnienie roli kultury w budowaniu spójności społecznej Kierunek działań Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz krajobrazu Polityka energetyczna Polski do 2030 roku 1. Kierunek poprawa efektywności energetycznej a) Cel główny dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną, b) Cel główny konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15, 2. Kierunek wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii a) Cel główny racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla, znajdującymi się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, b) Cel główny zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego, 3. Kierunek wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej oraz ciepła a) Cel główny zapewnienie ciągłego pokrycia zapotrzebowania na energię przy uwzględnieniu maksymalnego możliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii, 4. Kierunek dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej a) Cel główny przygotowanie infrastruktury dla energetyki jądrowej i zapewnienie inwestorom warunków do wybudowania i uruchomienia elektrowni jądrowych opartych na bezpiecznych technologiach, z poparciem społecznym i z zapewnieniem wysokiej kultury bezpieczeństwa jądrowego na wszystkich etapach: lokalizacji, projektowania, budowy, uruchomienia, eksploatacji i likwidacji elektrowni jądrowych, 5. Kierunek rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw a) Cel główny wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych, b) Cel główny osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji, c) Cel główny ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem oraz zachować różnorodność biologiczną, 19

20 d) Cel główny wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących urządzeń piętrzących stanowiących własność Skarbu Państwa, e) Cel główny zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach, 6. Kierunek rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii a) Cel główny zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen, 7. Kierunek ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko a) Cel główny ograniczenie emisji CO 2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego, b) Cel główny ograniczenie emisji SO 2 i NO x oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, c) Cel główny ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych, d) Cel główny minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, e) Cel główny zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych. 20

21 4. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Cel opracowania Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olszewo-Borki na lata z perspektywą na lata jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ekologicznej na terenie gminy. Według założeń, przedstawionych w niniejszym opracowaniu, opracowanie programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowanie, jakim jest Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, a także wyznacza cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, które odnoszą się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Podczas tworzenia opracowania, przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie zagadnień, będących zagadnieniami techniczno-ekonomicznymi, związanymi z przyszłymi projektami. Zakres opracowania Sporządzony Program zawiera między innymi rozpoznanie aktualnego stanu środowiska w gminie, źródła jego zanieczyszczeń, analizę SWOT, propozycje oraz opis celów i zadań, które niezbędne są do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska. Program wspomaga dążenie do uzyskania w gminie sukcesywnego ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie z uwzględnieniem konieczności ochrony środowiska. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska, a dowodów jego osiągania dostarcza ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo (co 2 lata). Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w gminie w odniesieniu m.in. do ochrony klimatu i jakości powietrza, zagrożeń hałasem, promieniowania elektromagnetycznego, gospodarowania wodami, gospodarki wodno-ściekowej, zasobów geologicznych, gleb, gospodarki odpadami, zasobów przyrodniczych, zagrożeń poważnymi awariami, edukacji ekologicznej, z podaniem ich charakterystyki, oceną stanu aktualnego umożliwiającą tym samym identyfikację obszarów problemowych. Identyfikacja potrzeb gminy w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących w kraju przepisów prawnych i regulacji prawnych Unii Europejskiej, polega na sformułowaniu celów średniookresowych (do 2024 roku) oraz strategii ich realizacji. Na tej podstawie opracowywany jest plan operacyjny, przedstawiający listę przedsięwzięć jakie zostaną zrealizowane na terenie Gminy Olszewo-Borki do roku Charakterystyka Gminy Gmina Olszewo-Borki jest gminą o charakterze wiejskim położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim. Gmina sąsiaduję z następującymi gminami: Miasto Ostrołęka (od wschodu), gmina Rzekuń (od południowego wschodu), gmina Lelis (od północnego wschodu), gmina Baranowo (od północy), gmina Krasnosielec oraz Sypniewo (od zachodu), gmina Młynarze (od południa).0s 21

22 Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego z 2016 roku liczba ludności w Gminie Olszewo-Borki wynosiła osób, z czego stanowili mężczyźni, a kobiety Ocena stanu środowiska W niniejszym opracowaniu opisano stan środowiska na terenie Gminy Olszewo-Borki. Wyznaczono w tym zakresie następujące kategorie: Jakość powietrza (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Hałas (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Promieniowanie elektromagnetyczne (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Wody powierzchniowe i podziemne (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Zasoby geologiczne (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Gleby (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Gospodarka odpadami (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Zagrożenia poważnymi awariami (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska). Analiza SWOT Analiza SWOT jest narzędziem służącym do analizy strategicznej. Opiera się ona na określeniu silnych oraz słabych stron, a także wynikających z nich szans oraz zagrożeń (w przypadku niniejszego opracowania środowiska). Od tych elementów pochodzi jej nazwa: S strenghts (silne strony); W weaknesses (słabe strony); O opportunities (szanse), T threats (zagrożenia). W przypadku badań środowiska przyrodniczego analiza polega na określeniu słabych i silnych stron poszczególnych elementów środowiska także szans oraz zagrożeń tworzonych przez czynniki wewnętrzne oraz zewnętrzne. Cele i strategia ich realizacji W niniejszym Programie obrano kierunki interwencji wynikające z dokumentów wyższego szczebla oraz lokalnych potrzeb i są to: Ochrona klimatu i jakości powietrza; Zagrożenia hałasem; Promieniowanie elektromagnetyczne; Gospodarowanie wodami; Gospodarka wodno-ściekowa; Zasoby geologiczne; Gleby; Gospodarka odpadami; 22

23 Zasoby przyrodnicze; Zagrożenia poważnymi awariami. Na ich podstawie wyznaczono cele krótko- i średniookresowe, a także strategię ich realizacji na poziomie gminnym. Narzędziem pomocniczym w realizacji założonych celów są zadania przedstawione w rozdziale 6. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie. Wyznaczone zadania są spójne z planowanymi inwestycjami gminnymi oraz obowiązującym prawem lokalnym. Wdrażanie i monitoring programu Właściwe wykorzystanie możliwych rozwiązań o charakterze organizacyjnym ma istotne znaczenie w procesie wdrażania programu i jego realizacji. Wprowadzenie zasad monitoringu umożliwi sprawną realizację działań, jak również pozwoli na bieżącą aktualizację celów programu. Z tego powodu w rozdziale 7. System realizacji programu ochrony środowiska, sformułowano zasady zarządzania środowiskiem, które stanowią podstawę sprawnej realizacji i kontroli działań programowych. Analiza uwarunkowań finansowych gminy Realizacja zadań inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska wymaga nakładów finansowych znacznie przewyższających możliwości budżetowe jednostek samorządu terytorialnego. Istnieje zatem potrzeba pozyskania zewnętrznych źródeł finansowego wsparcia przedsięwzięć inwestycyjnych. W tym celu w rozdziale 6. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie przedstawiono potencjalne źródła finansowania wyznaczonych zadań. 23

24 5. Ocena stanu środowiska 5.1. Ochrona klimatu i jakości powietrza Źródła zanieczyszczeń powietrza Emisja z gospodarstw domowych Głównymi źródłem tego rodzaju zanieczyszczeń powietrza jest: spalanie paliwa stałego (węgiel, drewno opałowe, ekogroszek), spalanie odpadów w piecach indywidualnych gospodarstw domowych. Niska emisja W okresie zimowym wzrasta emisja pyłów i zanieczyszczeń spowodowanych spalaniem paliw stałych w indywidualnych piecach centralnego ogrzewania. Negatywny wpływ na jakość powietrza atmosferycznego mają lokalne kotłownie pracujące na potrzeby centralnego ogrzewania, a także małe przedsiębiorstwa spalające węgiel w celach grzewczych lub technologicznych. Brak urządzeń oczyszczania bądź odpylania gazów spalinowych powoduje, iż całość wytwarzanych zanieczyszczeń trafia do powietrza atmosferycznego. Niska sprawność i efektywność technologii spalania są poważnym źródłem emisji zanieczyszczeń. Co więcej, głównym paliwem w sektorze gospodarki komunalnej jest węgiel, często zawierający znaczne ilości siarki. Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 3. Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza. Zanieczyszczenia Źródło emisji Pył ogółem spalanie paliw, unoszenie pyłu w powietrzu; SO 2 (dwutlenek siarki) spalanie paliw zawierających siarkę; NO (tlenek azotu) spalanie paliw; NO 2 (dwutlenek azotu) spalanie paliw, procesy technologiczne; NO x (suma tlenków azotu) sumaryczna emisja tlenków azotu; CO (tlenek węgla) produkt niepełnego spalania; O 3 (ozon) powstaje naturalnie oraz z innych zanieczyszczeń będących utleniaczami; Źródło: opracowanie własne Emisja komunikacyjna Ruch drogowy Negatywne oddziaływanie na środowisko niesie ze sobą emisja komunikacyjna, która szczególnie odczuwalna jest w pobliżu dróg charakteryzujących się znacznym natężeniem ruchu kołowego. Przez teren Gminy Olszewo-Borki przebiegają ważna szlaki drogowe, w tym drogi krajowe. W poniższej tabeli przedstawiono wykaz dróg przebiegających przez teren Gminy Olszewo- Borki. Tabela 4. Wykaz odcinków dróg na terenie Gminy Olszewo-Borki. Nr drogi Kategoria Przebieg 53 krajowa Ostrołęka Olsztyn 61 krajowa Warszawa Augustów 2542 W powiatowa Białobrzeg Bliższy Białobrzeg Dalszy Przystań 24

25 Nr drogi Kategoria Przebieg 2543 W powiatowa Nowa Wieś Przystań Chojniki Rataje Mostówek 2544 W powiatowa Baranowo Wyszel Chojniki 2545 W powiatowa Grabnik Grabówek Jastrząbka Gaczyska 2546 W powiatowa Rżaniec Grabówek 2547 W powiatowa Olszewo-Borki Nakły Działyń Skrzypek 2548 W powiatowa Kordowo Grzymki 2549 W powiatowa Dobrołęka Stara Wieś Wierzchlas 2584 W powiatowa Olszewka Przystań Źródło: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Olszewo-Borki na lata Sieć dróg krajowych i powiatowych uzupełniają drogi gminne. Całkowita długość dróg poszczególnych kategorii została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 5. Długość całkowita dróg poszczególnych kategorii na terenie Gminy Olszewo-Borki. Lp. Rodzaj dróg Długość całkowita w tym utwardzane [km] [km] 1. krajowe 15,800 15, wojewódzkie 24,541 24, powiatowe 60,894 60, gminne 75,790 29,623 Źródło: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Olszewo-Borki na lata Poniżej przedstawiono układ sieci infrastruktury komunikacyjnej na terenie Gminy Olszewo- Borki. Rysunek 2. Układ infrastruktury komunikacyjnej na terenie Gminy Olszewo-Borki. Źródło: opracowanie własne 25

26 Głównymi zanieczyszczeniami emitowanymi w związku z ruchem samochodowym są: tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory, tlenki azotu, pyły zawierające metale ciężkie, pyły ze ścierania się nawierzchni dróg i opon samochodowych. Dla stanu powietrza atmosferycznego istotne znaczenie ma emisja NO x oraz metali ciężkich. Duże znaczenie ma również tzw. emisja wtórna z powierzchni dróg, która zależy w dużej mierze od warunków meteorologicznych. Komunikacja jest również źródłem emisji benzenu, benzo(a)pirenu oraz innych związków organicznych. Na wielkość tych zanieczyszczeń wpływa stan techniczny samochodów, stopień zużycia substancji katalitycznych oraz jakość stosowanych paliw. Gwałtowny rozwój transportu, przejawiający się wzrostem ilości samochodów na drogach oraz aktualny stan infrastruktury dróg spowodował, iż transport może być uciążliwy dla środowiska naturalnego. W przypadku substancji toksycznych emitowanych przez silniki pojazdów do atmosfery, źródła te trudno zinwentaryzować pod kątem emisji zanieczyszczeń, gdyż zwykle nie ma dla nich materiałów sprawozdawczych. Na podstawie znanych wartości średniego składu paliwa, szacowany przeciętny skład spalin silnikowych jest następujący: Tabela 6. Przeciętny skład spalin silnikowych (w % objętościowo). 2 Składnik Silniki benzynowe Silniki wysokoprężne Uwagi Azot nietoksyczny Tlen 0, nietoksyczny Para wodna 3,0 5,5 0,5 4 nietoksyczny Dwutlenek węgla 5, nietoksyczny Tlenek węgla 0,5 10 0,01 0,5 toksyczny Tlenki azotu 0,0 0,8 0,0002 0,5 toksyczny Węglowodory 0,2 3 0,009 0,5 toksyczny Sadza 0,0 0,04 0,01 1,1 toksyczny Aldehydy 0,0 0,2 0,001 0,009 toksyczny Źródło: J. Jakubowski Motoryzacja a środowisko Ruch kolejowy Na skutek powszechnej elektryfikacji, emisje do powietrza związane z ruchem kolejowym mają znaczenie marginalne. Należą do nich jedynie emisje zanieczyszczeń pyłowych związanych z ruchem pociągów oraz niewielkie emisje z lokomotyw spalinowych używanych głownie na bocznicach kolejowych. Na terenie Gminy Olszewo-Borki funkcjonuje linia kolejowa relacji Olsztyn - Szczytno - Wielbark - Ostrołęka - Smadowo - Łapy, ze stacjami w miejscowościach: Olszewo-Borki, Nowa Wieś i Zabiele Wielkie. Ruch kolejowy na powyższej linii odbywa się wyłącznie w zakresie transportu towarowego. Natężenie ruchu kolejowego na terenie Gminy aktualnie jest niskie. 2 Wg J. Jakubowski - Motoryzacja a środowisko. 26

27 Ruch lotniczy Na terenie Gminy Olszewo-Borki brak jest portu lotniczego, którego funkcjonowanie wpłynęło by na emisję zanieczyszczeń lotniczych do powietrza. Emisja niezorganizowana Do tej kategorii zaliczane są inne niewymienione źródła emisji. Znaczenie w tej kategorii ma emisja pochodząca ze zlokalizowanej na terenie gminy oczyszczalni ścieków. Do pozostałych źródeł emisji można zaliczyć np. wypalanie traw, emisję lotnych związków organicznych związanych z lakierowaniem Jakość powietrza Zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016, poz. 672 z późn. zm.), Państwowy Monitoring Środowiska stanowi systemem pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Podstawowym celem monitoringu jakości powietrza jest uzyskanie informacji o poziomach stężeń substancji w powietrzu oraz wyników ocen jakości powietrza. W celu oceny jakości powietrza na terenie mazowieckiego, wyznaczono 4 strefy. Szczegółowe informacje przedstawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 7. Podział województwa mazowieckiego na strefy ze względu na ochronę powietrza. Lp. Klasyfikacja Klasyfikacja Pow. Liczba Kod wg kryteriów wg kryteriów Nazwa strefy Typ strefy strefy mieszkańców strefy dot. ochrony dot. ochrony [km 2 ] w strefie zdrowia roślin 1. PL1401 aglomeracja warszawska aglomeracja tak nie miasto pow. 2. PL1402 miasto Płock 100 tys. mieszk. tak nie PL1403 miasto Radom miasto pow. 100 tys. mieszk. reszta województwa tak nie PL1404 strefa 34 tak tak mazowiecka 841 Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim Poniżej przedstawiono w formie graficznej podział województwa mazowieckiego na strefy ze względu na ochronę powietrza. 27

28 Rysunek 3. Podział województwa mazowieckiego na strefy ze względu na ochronę powietrza. Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim 2015 Gmina Olszewo-Borki zlokalizowana jest na obszarze należącym do strefy mazowieckiej. Ocenę jakości powietrza prowadzono w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych w stałych punktach pomiarowych monitoringu środowiska. W przypadku braku pomiarów poszczególnych zanieczyszczeń powietrza w wymienionych powyżej punktach wykonujących pomiary automatyczne, do oceny jakości powietrza wykorzystywano stacje badań manualnych. Badana obejmowały następujące zanieczyszczenia: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenki azotu, 28

29 tlenek węgla, ozon, benzen, pył zawieszony PM10 i PM2.5, arsen, kadm, nikiel, ołów, benzo(a)piren. W celu oceny jakości powietrza na terenie województwa mazowieckiego, na podstawie badań stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, wyznaczana jest klasa stref wyodrębnionych na terenie województwa. Tabela 8. Klasyfikacja stref zanieczyszczeń powietrza. Poziom stężeń Zanieczyszczenie Klasa strefy Wymagane działania określony jest poziom dopuszczalny i poziom krytyczny nie przekracza poziomu dopuszczalnego lub poziomu krytycznego powyżej poziomu dopuszczalnego lub poziomu krytycznego nie przekracza poziomu docelowego powyżej poziomu docelowego dwutlenek siarki dwutlenek azotu tlenki azotu tlenek węgla benzen pył PM10 pył PM2,5 ołów (PM10) A C określony jest poziom docelowy Ozon AOT40 arsen (PM10) nikiel (PM10) kadm (PM10) benzo(a)piren (PM10) A C utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem - określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych, - opracowanie POP w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany), - kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych działania niewymagane - dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych 29

30 poniżej poziomu celu długoterminowego powyżej poziomu celu długoterminowego poniżej poziomu celu długoterminowego powyżej poziomu celu długoterminowego określony jest poziom celu długoterminowego Ozon AOT40 D1 D2 określony jest poziom dopuszczalny dla fazy II pył PM2,5 A1 C1 - opracowanie lub aktualizacja POP, w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu działania niewymagane - dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do 2020 r. działania niewymagane - dążenie do osiągnięcia poziomu dopuszczalnego dla fazy II do 2020 r. * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie niektórych poziomów substancji w powietrzu. Źródło: WIOŚ Warszawa Wynik oceny strefy mazowieckiej za rok 2016, w której położona jest Gmina Olszewo-Borki, wskazuje, że dotrzymane są poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe substancji w powietrzu (klasa A) ustanowione ze względu na ochronę zdrowia dla następujących zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, ołowiu, kadmu, niklu, benzenu, arsenu w pyle zawieszonym PM10. Przekroczone natomiast zostały dopuszczalne poziomy dla: pyłu PM10, pyłu PM2,5 (poziom dopuszczalny faza I oraz faza II) benzo(a)pirenu, ozonu (poziom docelowy oraz poziom celu długoterminowego). Zestawienie wszystkich wynikowych klas strefy mazowieckiej z uwzględnieniem kryterium ochrony zdrowia, zostało przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 9. Wynikowe klasy strefy mazowieckiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2016 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia. Nazwa strefy Symbol klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO 2 NO 2 CO C 6 H 6 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P O 3 mazowiecka A A A A C C A A A A C C Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok Stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy mazowieckiej, ze względu na ochronę roślin, nie zostały przekroczone w przypadku tlenków siarki i azotu, natomiast zostały przekroczone w przypadku celu długoterminowego dla ozonu. Zestawienie wszystkich wynikowych klas strefy 30

31 mazowieckiej z uwzględnieniem kryterium ochrony roślin, zostało przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 10. Wynikowe klasy strefy mazowieckiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2016 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin. Symbol klasy wynikowej Nazwa strefy SO 2 NO 2 O 3 strefa mazowiecka A A D2 Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok Jak wynika z Rocznej oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2016 na terenie strefy mazowieckiej, stwierdzono występowanie w ciągu roku ponadnormatywnej ilości przekroczeń dopuszczalnego średniodobowego stężenia pyłu zawieszonego PM10, przekroczenie wartości docelowej stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM2,5 (w tym dla fazy II tj, poziomu obowiązującego po 2020 r), a także benzo(a)pirenu w pyle PM10 oraz ozonu (dotyczy także poziomu długoterminowego). Wyniki oceny stężeń zanieczyszczeń w powietrzu występujących w 2016 r. na obszarze strefy mazowieckiej uwzględniające kryterium ochrony roślin, wykazały przekroczenia stanu dopuszczalnego poziomu długoterminowego ozonu. Zgodnie z pkt. 91 ustawy Prawo ochrony środowiska dla wszystkich stref, w których stwierdzono przekroczenia poziomów dopuszczalnych i docelowych (strefy w klasie C) należy opracować programy ochrony powietrza, mające na celu osiągnięcie ww. poziomów substancji w powietrzu. Zadanie opracowania POP dla poszczególnych stref województwa mazowieckiego należy do Zarządu Województwa, który w terminie 15 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny poziomu substancji w powietrzu i klasyfikacji stref, przedstawia do zaopiniowania właściwym wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast i starostom projekt uchwały w sprawie POP. Następnie, wójt, burmistrz lub prezydent miasta i starosta mają obowiązek wydania opinii w terminie miesiąca od dnia otrzymania projektu POP. W poniższej tabeli przedstawiono szczegółowy wykaz obszarów przekroczeń dotyczących Gminę Olszewo-Borki. Należy pamiętać, iż ocena jakości powietrza dla strefy mazowieckiej, odnosi się do całej jej powierzchni i jest wynikiem uśrednionym. Do wskazania konkretnych obszarów przekroczeń dopuszczalnych stężeń poszczególnych zanieczyszczeń wykorzystano wyniki uzyskami ze stacji pomiarowo-kontrolnych oraz przeprowadzonego modelowania matematycznego, dzięki któremu uzyskano przestrzenny rozkład stężeń zanieczyszczeń. Zgodnie z Roczną oceną jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2016, teren Gminy Olszewo- Borki, został wskazany jako obszar przekroczeń następujących parametrów: wartości docelowej stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu w pyle PM10, wartości stężenia docelowego ozonu Tabela 11. Zestawienie obszarów przekroczeń normatywnych stężeń dotyczących Gminy Olszewo-Borki. Szacowana Nazwa Nazwa Powierzchnia Nr obszaru na mapie Kryterium liczba gminy strefy [km²] ludności Olszewo- BaP_sm_3 BaP(rok) mazowiecka 22, Borki 31

32 BaP_sm_5 BaP(rok) Olszewo- Borki mazowiecka 0, O3_dlugot_sm_1 O3(dlugoterm) Olszewo- Borki mazowiecka 196, AOT40_dlugot_sm_1 AOT40(długoterm) Olszewo- Borki mazowiecka 196,587 - Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok Poniżej przedstawiono w formie graficznej zasięg obszarów przekroczeń dla benzo(a)pirenu oraz ozonu. Rysunek 4. Obszary przekroczeń dopuszczalnych stężeń dobowych benzo(a)pirenu ze względu na ochronę zdrowia w województwie mazowieckim w roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok

33 Rysunek 5. Obszary przekroczeń poziomu celu długoterminowego ozonu ze względu na ochronę zdrowia w województwie mazowieckim w roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok Program Ochrony Powietrza Sejmik Województwa Mazowieckiego przyjął poprzez uchwałę nr 184/13 z 25 listopada 2013 r. oraz uchwałę Nr 119/15 z 23 listopada 2015 r.: Program ochrony powietrza dla stref województwa mazowieckiego, w których został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu w powietrzu, Plan działań krótkoterminowych dla strefy mazowieckiej, w której istnieje ryzyko wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego i poziomu docelowego ozonu w powietrzu. Głównym celem powyższych dokumentów jest poprawa jakości życia mieszkańców województwa mazowieckiego, w tym Gminy Olszewo-Borki poprzez wskazanie i wdrożenie działań zmierzających do ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza, głównie ze źródeł powierzchniowych oraz komunikacyjnych. Działania te dzieli się na długoterminowe oraz krótkoterminowe (plan działań krótkoterminowych). 33

34 Działania długoterminowe Najważniejszym kierunkiem działań naprawczych (długoterminowych) w celu redukcji zanieczyszczeń powietrza jest ograniczenie emisji ze źródeł spalania paliw o małej mocy. W ramach tego kierunku podejmowane powinny być następujące działania: 1. Wprowadzenie ograniczeń w użytkowaniu instalacji na paliwa stałe. 2. Realizacja gminnych programów ograniczania niskiej emisji eliminacja niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe. 3. Rozbudowa sieci gazowych zapewniająca podłączenie nowych użytkowników 4. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w celu obniżenia kosztów eksploatacyjnych ogrzewania niskoemisyjnego 5. Termomodernizacja budynków oraz wspieranie budownictwa energooszczędnego w budownictwie mieszkaniowym 6. Wyeliminowanie spalania odpadów oraz ograniczenie spalania pozostałości roślinnych na powierzchni ziemi Działania krótkoterminowe Działania krótkoterminowe są to działania, które należy wdrożyć w sytuacjach wystąpienia ryzyka przekroczeń bądź przekroczeń poziomów alarmowych. Celem ich wdrożenia jest obniżenie ryzyka wystąpienia przekroczeń oraz ograniczenie skutków i czasu trwania przekroczeń. Ustanawia się następujące stopnie alertów zagrożenia zanieczyszczeniami: dla benzo(a)pirenu: o Poziom I - wystąpiło ryzyko przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu, o Poziom II - wystąpiło przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu. dla ozonu: o Poziom I - wystąpiło ryzyko przekroczenia poziomu docelowego ozonu lub przekroczenie poziomu docelowego ozonu o Poziom II - wystąpiło przekroczenie poziomu informowania ozonu ryzyko przekroczenia poziomu alarmowego ozonu o Poziom III - wystąpiło przekroczenie poziomu alarmowego ozonu Odpowiedzialnym za wprowadzenie danego stopnia zagrożenia oraz monitorowanie podjętych działań w jego ramach, odpowiada Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego, które określa także, których Gmin dany poziom dotyczy. W zależności od poziomu zagrożenia, należy zastosować krótkoterminowe działania zmierzające do ograniczenia negatywnego wpływu na życie mieszkańców poszczególnych zanieczyszczeń. W poniższej tabeli przedstawiono wykaz działań krótkoterminowych niezbędnych do podjęcia na terenie Gminy Olszew-Borki w przypadku zanieczyszczeń bezno(a)pirenem oraz ozonem. 34

35 Tabela 12. Propozycja działań krótkoterminowych ze względu na przekroczenie poziomu alarmowego oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu. Kod działania Działanie Sposób działania Rodzaj emisji Wykonawca (podmiot realizujący zadanie) POZIOM I (wystąpienie ryzyka przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu) MazIPoPM10 Ograniczenie palenia odpadów biogennych emisja Zalecenie - należy realizować (liści, gałęzi, trawy), w ogrodach oraz na innych niezorganizowa w okresie od wiosny do jesieni obszarach zieleni na obywatele MazIPkPM10 MazIOmPM10 MazISoPM10 MazInfBaP Czasowy zakaz palenia w kominkach Ogrzewanie mieszkań lepszym jakościowo paliwem Zalecenie dla ludności, nie dotyczy, gdy jest to jedyne źródło ciepła Zalecenie jeżeli jest to możliwe, nieogrzewanie węglem lub ogrzewanie węglem lepszej jakości emisja powierzchniowa emisja powierzchniowa Bezwzględne przestrzeganie zakazu spalania emisja - odpadów w paleniskach domowych powierzchniowa POZIOM II (wystąpienie przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu) Informacje na stronie internetowej o Informacja o wystąpieniu przekroczenia poziomu wystąpieniu przekroczenia poziomu - docelowego benzo(a)pirenu docelowego benzo(a)pirenu obywatele obywatele obywatele Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego Źródło: Plan działań krótkoterminowych dla strefy mazowieckiej, w której istnieje ryzyko wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego i poziomu docelowego ozonu w powietrzu Tabela 13. Propozycja działań krótkoterminowych ze względu na przekroczenie poziomu alarmowego oraz poziomu docelowego ozonu. Działanie Sposób działania Rodzaj emisji Informacja o ryzyku przekroczenia poziomu docelowego ozonu lub o przekroczeniu poziomu docelowego ozonu Korzystanie z komunikacji miejskiej zamiast komunikacji indywidualnej Korzystanie z alternatywnych sposobów przemieszczania się na krótkich odcinkach (rower, pieszo) Informacja o przekroczeniu poziomu informowania ozonu POZIOM I ( ryzyko przekroczenia poziomu docelowego ozonu lub przekroczenie poziomu docelowego ozonu) Informacje na stronie internetowej o wystąpieniu ryzyka przekroczenia poziomu docelowego ozonu lub o przekroczeniu poziomu docelowego ozonu Informacja - zalecenie dla ludności w celu ograniczenia natężenia ruchu samochodowego Informacja - zalecenie dla ludności w celu ograniczenia natężenia ruchu samochodowego POZIOM II (przekroczenie poziomu informowania ozonu ryzyko przekroczenia poziomu alarmowego ozonu) Informacje na stronach internetowych o przekroczeniu poziomu informowania, czyli ryzyku przekroczenia poziomu alarmowego ozonu Podmiot, którego działanie dotyczy - Mieszkańcy Emisja liniowa Emisja liniowa Mieszkańcy Mieszkańcy - Mieszkańcy 35

36 Działanie Sposób działania Rodzaj emisji Korzystanie z komunikacji miejskiej zamiast komunikacji indywidualnej Korzystanie z alternatywnych sposobów przemieszczania się na krótkich odcinkach (rower, pieszo) Zmniejszenie emisji ze spalania z pojazdów mechanicznych Ograniczenie prac związanych z zastosowaniem rozpuszczalników oraz prac malarskich Ograniczenie używania spalinowego sprzętu ogrodniczego Informacja o wystąpieniu przekroczenia alarmowego Korzystanie z komunikacji miejskiej zamiast komunikacji indywidualnej Upłynnienie ruchu Zmniejszenie emisji ze spalania z pojazdów mechanicznych Informacja - zalecenie dla ludności w celu ograniczenia natężenia ruchu samochodowego Informacja - zalecenie dla ludności w celu ograniczenia natężenia ruchu samochodowego Czasowy nakaz zmniejszenia prędkości jazdy pojazdów na autostradach i drogach szybkiego ruchu do 100 km/h, na pozostałych drogach o prędkościach przejazdu większych lub równych 70 km/h do prędkości 50 km/h w powiatach, w których wystąpiło przekroczenie Informacja - zalecenie ograniczenia wykonywania prac malarskich oraz prac związanych z wykorzystaniem rozpuszczalników na otwartej przestrzeni. Informacja - zalecenie dla ludności - realizować w okresie od wiosny do jesieni POZIOM III ( przekroczenie poziomu alarmowego ozonu) Informacje na stronie internetowej o przekroczeniu poziomu alarmowego ozonu Informacja - Zalecenie dla ludności w celu ograniczenia natężenia ruchu samochodowego. Wprowadzenie bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską/gminną dla mieszkańców w gminach objętych obszarem przekroczeń, w których funkcjonuje tego typu komunikacja Kierowanie ruchem przez policję na newralgicznych skrzyżowaniach, w godzinach o dużym natężeniu ruchu, w gminach objętych obszarem przekroczeń Czasowy nakaz zmniejszenia prędkości jazdy pojazdów na autostradach i drogach szybkiego ruchu do 100 km/h, na pozostałych drogach o prędkościach przejazdu większych lub równych 70 km/h do prędkości 50 km/h w powiatach w których wystąpiło przekroczenie Emisja liniowa Emisja liniowa Emisja liniowa Emisja niezorganizowana Emisja niezorganizowana Podmiot, którego działanie dotyczy Mieszkańcy Mieszkańcy Kierowcy pojazdów mechanicznych Mieszkańcy, Przedsiębiorcy wykonujący prace malarskie Mieszkańcy - Mieszkańcy Emisja liniowa Emisja liniowa Emisja liniowa Mieszkańcy Kierowcy pojazdów mechanicznych Kierowcy pojazdów mechanicznych Zakaz wjazdu samochodów Przedsiębiorstwa Czasowy zakaz wjazdu do miast w obszarze przekroczeń Emisja liniowa ciężarowych powyżej 3,5 t do miast przewozowe Ograniczenie prac związanych z Czasowy zakaz wykonywania prac malarskich oraz prac Emisja Mieszkańcy, 36

37 Działanie Sposób działania Rodzaj emisji zastosowaniem rozpuszczalników oraz prac malarskich Zakaz używania spalinowego sprzętu ogrodniczego (kosiarki, piły) związanych z wykorzystaniem rozpuszczalników na otwartej przestrzeni, w obszarze przekroczeń, w obszarze przekroczeń Należy realizować w okresie od wiosny do jesieni niezorganizowana Emisja niezorganizowana Podmiot, którego działanie dotyczy Przedsiębiorstwa Mieszkańcy, przedsiębiorstwa zajmujące się pielęgnacją zieleni Zakaz używania spalinowego sprzętu budowlanego Czasowy zakaz używania spalinowego sprzętu budowlanego, w obszarze przekroczeń Emisja niezorganizowana Przedsiębiorstwa budowlane Źródło: Plan działań krótkoterminowych dla strefy mazowieckiej, w której istnieje ryzyko wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego i poziomu docelowego ozonu w powietrzu 37

38 Poniżej przedstawiono sposób postepowania organów, instytucji i podmiotów korzystających ze środowiska oraz zachowania się obywateli w przypadku wystąpienia przekroczeń standardów jakości powietrza. 1) Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego: a) podejmuje decyzje o ogłoszeniu stopnia zagrożenia, b) podejmuje decyzje o odwołaniu alertu lub o zmianie poziomu stopnia zagrożenia, c) powiadamia (za pośrednictwem WCZK) odpowiednie Powiatowe i Gminne Zespoły Zarządzania Kryzysowego o ogłoszeniu, odwołaniu bądź zmianie poziomu alertu, d) zamieszcza powiadomienia o ogłoszeniu bądź odwołaniu alertu, jego obszarze, czasie trwania, powodach wystąpienia oraz o zaleceniach dla ludności na stronie internetowej. 2) Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego zamieszcza powiadomienia o ogłoszeniu bądź odwołaniu stopnia zagrożenia, jego obszarze, czasie trwania, powodach wystąpienia oraz o zaleceniach dla ludności na stronie internetowej. 3) Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego: powiadamia społeczeństwo, władze placówek szkolno-wychowawczych, jednostki służby zdrowia oraz służby (straż miejską, policję, inspekcję transportu drogowego, zarząd dróg) o konieczności podjęcia działań określonych Planem Działań Krótkoterminowych, zamieszcza powiadomienia o ogłoszeniu bądź odwołaniu alertu, jego obszarze, czasie trwania, powodach wystąpienia oraz o zaleceniach dla ludności na stronie internetowej gminy, koordynuje wdrażanie działań i wspomaga służby lokalne. Programem wykonawczym Programu Ochrony Powietrza w zakresie redukcji poszczególnych zanieczyszczeń, dla Gminy może stanowić Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Olszewo-Borki na lata Plan taki został uchwalony w 2016 roku. Głównym celem Planu jest poprawa stanu jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy poprzez zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii oraz zmniejszenie zużycie energii. Cel ten będzie realizowany poprzez wskazane cele szczegółowe: Cel szczegółowy I - stopniowa wymiana źródeł ciepła na mniej emisyjne oraz wzrost udziału energii wytwarzanej z OZE. Cel szczegółowy II - wzrost efektywności energetycznej obiektów ze szczególnym uwzględnieniem budynków mieszkalnych i gminnych. Cel szczegółowy III - redukcja zanieczyszczeń powietrza, szczególnie PM10, B/a/P i CO 2 pochodzących zwłaszcza z indywidualnych źródeł ciepła. Lokalna sieć pomiarowa W celu otrzymywania dokładnych informacji na temat jakości powietrza w obrębie Gminy, zaleca się utworzenie lokalnej sieci pyłomierzy. Przykładem takiego rozwiązania może być sieć Airly, w ramach której funkcjonują sensory (pyłomierze) odpowiadające za ciągłe pomiary stężeń pyły PM10 oraz PM2,5. 38

39 Wyniki aktualnych pomiarów są dostępne w sieci pod adresem W serwisie tym stężenie pyłów jest przedstawiane z wykorzystaniem indeksu CAQI, który jest wskaźnikiem godzinowym jakości powietrza i odpowiada on skali europejskiej, która przyjmuje wartość od 0 do 100. Im wyższa wartość wskaźnika tym bardziej niekorzystne stężenie zanieczyszczeń. Dane uzyskane w ramach sieci lokalnej Airly, prezentowane są w stanie rzeczywistym z uwzględnieniem najnowszych wyników. Wyniki z sensorów są interpolowane w postaci heatmapy. Poniżej przedstawiono w formie graficznej przykład heatmapy z terenu Gminy Zabierzów (woj. Małopolskie), na terenie której funkcjonuje sieć Airly. Rysunek 6. Lokalizacja sensorów w ramach sieci monitoringu lokalnego na terenie Gminy Zabierzów wraz z aktualnymi wynikami stężeń (wg stanu na dzień ). Źródło: Do głównych zalet utworzenia lokalnej sieci monitoringu w oparciu o sensory Airly należy: możliwość uzyskania rzeczywistych oraz bardzo dokładnych danych odnośnie aktualnego stanu jakości powietrza, możliwość prognozowania jakości powietrza, możliwość identyfikacji źródeł zanieczyszczenia. 39

40 5.1.3 Analiza SWOT Jakość powietrza Silne strony Słabe strony 1. Opracowany i wdrożony Plan Gospodarki 1. Przekroczenia dopuszczalnych poziomów Niskoemisyjnej dla Gminy Olszewo-Borki stężeń w zakresie: na lata wartości docelowej stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu w pyle PM10, wartości stężenia docelowego ozonu 2. Duży udział tradycyjnych źródeł energii cieplnej. Szanse Zagrożenia 1. Wzrost wykorzystywania alternatywnych źródeł energii (w tym OZE). 2. Modernizacja przestarzałych kotłowni. 3. Termomodernizacja budynków na terenie Gminy. 4. Rozbudowa sieci ścieżek rowerowych, 1. Brak realnego wpływu na jakość opały stosowanego przez mieszkańców. 2. Ograniczenia finansowe w zakresie dotacji wymiany kotłów oraz termomodernizacji. 3. Zanieczyszczenie powietrza wynikające z tzw. niskiej emisji, w tym spalania odpadów 5. Zwiększenie powierzchni leśnych na komunalnych w piecach domowych. terenie gminy. 4. Wzrost natężenie ruchu pojazdów 6. Edukacja ekologiczna mieszkańców ze szczególnym naciskiem na zagadnienia samochodowych szlakami komunikacyjnymi przebiegającymi przez teren Gminy. dotyczące nielegalnego spalania odpadów komunalnych. 7. Utworzenie lokalnej sieci monitorującej stężenie pyłu PM10 oraz pyłu PM 2, Zagrożenia Obszary problemowe związane z ochroną powietrza na terenie Gminy Oslzewo-Borki wynikają m.in. z: wykorzystywania przestarzałych urządzeń grzewczych, spalania niskokalorycznych i zawierających dużą zawartość siarki paliw stałych. nieprawidłowych praktyk związanych z gospodarowaniem odpadami komunalnymi (spalanie śmieci w piecach) Zagrożenia hałasem Stan wyjściowy Hałas definiuje się jako wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego oddziałujące na organizm ludzki. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016, poz. 672 z późn. zm.), podstawowe pojęcia z zakresu ochrony przed hałasem są następujące: emisja - wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio energie do powietrza, wody lub ziemi, związane z działalnością człowieka (takie jak hałas czy wibracje), hałas - dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do Hz, 40

41 poziom hałasu - równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db). Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, zgodnie z art. 117 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016, poz. 672 z późn. zm.). W rozumieniu ustawy ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności na utrzymaniu poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, oraz zmniejszeniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. W związku ze stwierdzoną uciążliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych tego rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość hałasów komunikacyjnych zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq i wynosi odpowiednio: mała uciążliwość LAeq< 52 db średnia uciążliwość 52 db<laeq< 62 db duża uciążliwość 63 db<laeq< 70 db bardzo duża uciążliwość LAeq> 70 db Źródła hałasu Hałas drogowy Kryteria dopuszczalności hałasu drogowego określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 października 2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014, poz. 112). Dla rodzajów terenu, wyróżnionych ze względu na sposób zagospodarowania i pełnione funkcje (tj. tereny zabudowy mieszkaniowej, tereny szpitali, szkoły, tereny rekreacyjno wypoczynkowe i uzdrowiska), ustalono dopuszczalny równoważny poziom hałasu LA eq D w porze dziennej i LA eq N w porze nocnej. Podstawą określenia dopuszczalnej wartości poziomu równoważnego hałasu dla danego terenu jest zaklasyfikowanie go do określonej kategorii, o wyborze której decyduje sposób jego zagospodarowania. Dla hałasu drogowego, dopuszczalne wartości poziomów hałasu wynoszą w porze dziennej w zależności od funkcji terenu od 50 do 65 db, w porze nocnej db. Dopuszczalne poziomy hałasu, w zależności od przeznaczenia terenu, zestawiono w tabeli poniżej. Tabela 14. Dopuszczalne poziomy hałasu w zależności od przeznaczenia terenu. Dopuszczalny poziom hałasu w db Pozostałe obiekty i działalność będąca Drogi lub linie kolejowe* źródłem hałasu LAeq D LAeq D przedział czasu LAeq N Przeznaczenie terenu LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 przedział czasu przedział czasu odniesienia najmniej korzystnym odniesienia równy 1 odniesienia równy równy 16 godzinom dnia najmniej korzystnej 8 godzinom godzinom kolejno po sobie godzinie nocy następującym 41

42 a) Obszary A ochrony uzdrowiskowej b) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży** c) Tereny domów opieki d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c) Tereny rekreacyjnowypoczynkowe poza miastem d) Tereny zabudowy zagrodowej Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców *** * Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. ** W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. *** Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych Na terenie Gminy Olszewo-Borki znajdują się następujące typy dróg: drogi krajowe, w tym droga nr 61 relacji Warszawa-Ostrołęka-Augustów oraz droga nr 53 relacji Olsztyn-Szczytno-Ostrołęka, drogi wojewódzkie, w tym droga nr 626 relacji Nowa Wieś-Maków Mazowiecki oraz droga nr 544 relacji Brodnica-Ostrołęka, drogi powiatowe, drogi gminne. W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę dróg przebiegających przez teren Gminy Olszewo-Borki. 42

43 Tabela 15. Charakterystyka infrastruktury drogowej na terenie Gminy Olszewo-Borki. Lp. Rodzaj drogi Długość ogółem w tym utwardzone [km] [km] 1. drogi krajowe 15,800 15, drogi wojewódzkie 24,541 24, drogi powiatowe 60,894 46, drogi gminne 75,790 29,623 Źródło: Urząd Gminy Olszewo-Borki Monitoring WIOŚ Do jednych z zadań WIOŚ w Warszawie należy ocena a stanu akustycznego na terenie województwa mazowieckiego. Ocena jest przeprowadzana w oparciu o pomiary równoważnego poziomu dźwięku dla pory dnia i nocy dla dwóch rodzajów hałasu w środowisku (przemysłowego i drogowego). Na terenie Gminy Olszewo-Borki brak jest punktów pomiarowo-kontrolnych, będących elementem sieci monitoringu hałasu WIOŚ. Monitoring GDDKiA W związku z tym, że przez teren Gminy Olszewo-Borki przebiegają drogi o dużym natężeniu ruchu samochodowego, opracowane zostały mapy akustyczne obejmujące swym zasięgiem drogi, przebiegające przez obszar Gminy. Mapy akustyczne zostały opracowane w 2012 roku na zlecenie Generalnego Dyrektora dróg krajowych i autostrad. 43

44 Rysunek 7. Przebieg odcinków dróg krajowych badaniom klimatu akustycznego na terenie województwa mazowieckiego. Źródło: Wykonanie map akustycznych dla dróg krajowych na terenie województwa mazowieckiego Na terenie Gminy Olszewo-Borki nie przeprowadzano badań klimatu akustycznego wzdłuż dróg krajowych, niemniej analizie poddany był odcinek drogi krajowej nr 61. W związku z 44

45 tym, że położony on był niedaleko granic Gminy, wyniki uzyskane w ramach badań należy uznać za miarodajne dla Gminy Olszewo-Borki. Poniżej przedstawiono charakterystykę badanego odcinka drogi krajowej nr 61. Tabela 16. Charakterystyka odcinka drogi krajowej nr 61 poddanej badaniom klimatu akustycznego. Nr drogi Nazwa odcinka Km początku Km końca Długość odcinka [km] Powierzchnia obszaru analizy [km 2 ] 61 Ostrołęka-Wojciechowice Źródło: Wykonanie map akustycznych dla dróg krajowych na terenie województwa mazowieckiego W poniższych tabelach przedstawiono wyniki pomiarów poziomu hałasu na terenach przyległych do powyższego odcinka drogi krajowej nr 61 z uwzględnieniem wskaźników L DWN oraz L N. Tabela 17. Wyniki pomiarów hałasu w obrębie odcinka drogi krajowej nr 61 Ostrołęka-Wojciechowice z uwzględnieniem wskaźnika L DWN. Wskaźnik L DWN [db] Parametr Do 5 > 5-10 > > Pow. 20 db db db db db Stan warunków akustycznych środowiska niedobry zły b. zły Powierzchnia obszarów zagrożonych w danym zakresie [ha] 0,2 0,1 0,1 0 0 Powierzchnia obszarów zagrożonych w danym zakresie [km ] 0,002 0,001 0, Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [szt.] Liczba zagrożonych mieszkańców w danym zakresie [szt.] Liczba budynków szkolnych i przedszkolnych w danym zakresie Liczba budynków służby zdrowia, opieki społecznej i socjalnej w danym zakresie Inne obiekty budowlane istotne z punktu widzenia ochrony przed hałasem tj. domy wychowawcze, internaty (liczba obiektów) Źródło: Wykonanie map akustycznych dla dróg krajowych na terenie województwa mazowieckiego Tabela 18. Wyniki pomiarów hałasu w obrębie odcinka drogi krajowej nr 61 Ostrołęka-Wojciechowice z uwzględnieniem wskaźnika L DWN. Wskaźnik L DWN [db] Parametr Do 5 > 5-10 > > Pow. 20 db db db db db Stan warunków akustycznych środowiska niedobry zły b. zły Powierzchnia obszarów zagrożonych w danym zakresie [ha] 0,1 0,1 0,1 0 0 Powierzchnia obszarów zagrożonych w danym zakresie [km ] 0,001 0,001 0,001 0 Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [szt.] Liczba zagrożonych mieszkańców

46 w danym zakresie [szt.] Liczba budynków szkolnych i przedszkolnych w danym zakresie Liczba budynków służby zdrowia, opieki społecznej i socjalnej w danym zakresie Inne obiekty budowlane istotne z punktu widzenia ochrony przed hałasem tj. domy wychowawcze, internaty (liczba obiektów) Źródło: Wykonanie map akustycznych dla dróg krajowych na terenie województwa mazowieckiego Poniżej przedstawiono w formie graficznej emisję hałasu w obrębie analizowanego odcinka drogi krajowej nr 61 uwzględnieniem wskaźnika L DWN oraz L N. 46

47 Rysunek 8. Mapa akustyczna drogi krajowej nr 61 Ostrołęka-Wojciechowice z uwzględnieniem wskaźnika L DWN. Źródło: 47

48 Rysunek 9. Mapa akustyczna drogi krajowej nr 61 Ostrołęka-Wojciechowice z uwzględnieniem wskaźnika L N. Źródło: 48

49 Hałas kolejowy Przez teren Gminy Olszewo-Borki przebiega linia kolejowa relacji Olsztyn-Szczytno- Wielbark-Ostrołęka-Śniadowo-Łapy. Aktualnie linie kolejowe są rzadko wykorzystywane. Całkowicie zlikwidowany został ruch pasażerski. NA terenie Gminy Olszewo-Borki nie badano do tej pory poziomu emisji hałasu na terenach przylegających do linii kolejowych, niemniej w związku z małym natężeniem ruchu można uznać, że ryzyko przekroczeń dopuszczalnych poziomów jest niski. Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy powodowany jest eksploatacją instalacji lub urządzeń zawiązanych z prowadzoną działalnością przemysłową. Emisja zanieczyszczenia środowiska hałasem regulowana jest w posiadanych przez podmioty gospodarcze zezwoleniach, dopuszczających określone poziomy hałasu odrębnie dla pory dziennej i nocnej. Uciążliwość hałasu emitowanego z obiektów przemysłowych zależy między innymi od ich ilości, czasu pracy czy odległości od terenów podlegających ochronie akustycznej. Monitoring WIOŚ Monitoring hałasu przemysłowego prowadzony jest przez WIOŚ w Warszawie. Badania hałasu przemysłowego związane są z badaniami kontrolnymi. Pomiary hałasu przemysłowego dobywają się w oparciu o wskaźniki równoważnych poziomów dźwięku LAeqD oraz LAeqN. Na terenie Gminy Olszewo-Borki brak jest dużych zakładów przemysłowych, które mogłyby stanowić potencjalne źródło nadmiernego hałasu. Hałas lotniczy Hałas lotniczy powodowany jest przez samoloty podczas etapu lądowania oraz wznoszenia przy starcie. Stosunkowo niewielka wysokość samolotów w trakcie tych dwóch etapów, powoduje, że emitowany hałas jest uciążliwy dla mieszkańców położonych w pobliżu lotniska. Elementem charakterystycznym dla hałasu lotniczego jest szybkie osiąganie wartości maksymalnych a następnie jego nagłe wyciszenie. Najbliższy port lotniczy względem Gminy Olszewo-Borki znajduje się w Warszawie Lotnisko Chopina. Znacząca odległość od Gminy sprawia jednak, że emisją dźwięków, którego źródłem są samoloty nie stanowią zagrożenia dla mieszkańców Gminy Analiza SWOT Klimat akustyczny Silne strony Słabe strony 1. Ryzyko nadmiernego hałasu dotyczy 1. Ryzyko nadmiernego hałasu przy głównych niewielkiego obszaru Gminy. drogach. 2. Dobry stan nawierzchni dróg o największym natężeniu ruchu. Szanse 1. Monitorowanie poziomów hałasu wzdłuż ciągów komunikacyjnych z największym Zagrożenia 1. Niedostateczny poziom funduszy na inwestycje zmierzające do poprawy stanu 49

50 natężeniem ruchu. 2. Budowa ekranów akustycznych na obszarach narażonych na nadmierny poziom hałasu. 3. Dbanie o poprawny stan techniczny nawierzchni ciągów komunikacyjnych. 4. Uwzględnianie w Planach Zagospodarowania Przestrzennego odległości od potencjalnych źródeł hałasu. Klimat akustyczny środowiska akustycznego. 2. Wzrost natężenia ruchu pociągów towarowych Zagrożenia Na terenie Gminy Olszewo-Borki, głównym zagrożeniem dla klimatu akustycznego jest ruch samochodowy. W związku z dużym natężeniem ruchu, istnieje ryzyko przekroczeń dopuszczalnych poziomów dźwięków. Należy przy tym podkreślić, że ewentualne przekroczenia nie powinny być większe nić 5 db Promieniowanie elektromagnetyczne Stan wyjściowy Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych regulowane są przepisami dotyczącymi: ochrony środowiska, bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego, przepisami sanitarnymi. Jako promieniowanie niejonizujące określa się promieniowanie, którego energia oddziałująca na każde ciało materialne nie wywołuje w nim procesu jonizacji. Promieniowanie to związane jest ze zmianami pola elektromagnetycznego. Poniżej zestawiono potencjalne źródła omawianego promieniowani urządzenia wytwarzające stałe pole elektryczne i magnetyczne, urządzenia wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, (stacje i linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia), urządzenia wytwarzające pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1 khz do 300 GHz, (urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne), inne źródła promieniowania z zakresu częstotliwości: 0-0,5 Hz, 0,5-50 Hz oraz Hz. Zagadnienia dotyczące promieniowania niejonizującego są określone przez Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003r., Nr 192, poz. 1883). 50

51 Dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, rozporządzenie ustala odrębną wartość składowej elektrycznej pola w wysokości 7 V/m. Dla pozostałych terenów, na których przebywanie ludzi jest dozwolone bez ograniczeń, rozporządzenie ustala wysokość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz w wysokości 10 kv/m, natomiast składowej magnetycznej w wysokości 60 A/m. Ponadto, rozporządzenie określa: dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego; metody kontroli dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych; metody wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, jeżeli w środowisku występują pola elektromagnetyczne z różnych zakresów częstotliwości Źródła promieniowania elektromagnetycznego Na terenie Gminy Olszewo-Borki źródła promieniowania elektromagnetycznego stanowią: linie i stacje elektroenergetyczne wysokich napięć, urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne. Poniżej przedstawiono w formie graficznej lokalizację stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie Gminy Olszewo-Borki. 51

52 Rysunek 10. Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie Gminy Olszewo-Borki. Źródło: BTSearch Monitoring WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie w latach prowadził monitoring poziomów pól elektromagnetycznych na terenie całego województwa mazowieckiego. W ramach monitoringu wyznaczono 135 punktów pomiarowych dla trzyletniego cyklu pomiarowego, po 45 punktów dla każdego roku. Badania przeprowadzane są dla następujących rodzajów terenów: centralne dzielnice miast lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., pozostałe miasta oraz tereny wiejskie Na terenie Gminy Olszewo-Borki w latach brak było zlokalizowanych punktów pomiarowo-kontrolnych stanowiących sieć monitoringu natężenia promieniowania elektromagnetycznego. Poniżej przedstawiono w formie graficznej, lokalizacje punktów pomiarowo-kontrolnych stanowiących sieć monitoringu natężenia promieniowania elektromagnetycznego na terenie całego województwa mazowieckiego w 2015 roku. 52

53 Rysunek 11. Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych sieci monitoringu natężenia promieniowania elektromagnetycznego na terenie województwa mazowieckiego w roku Źródło: WIOŚ Warszawa W związku z tym, że na terenie Gminy Bolszewo-Borki nie badano dotychczas poziomu pól elektromagnetycznych w ramach sieci monitoringu WIOŚ, w celu zobrazowania skali problemu na obszarach podobnych do Gminy Bolszewo-Borki, przeanalizowano wyniki pomiarów dokonanych na obszarach wiejskich z całego województwa mazowieckiego w latach W poniższej tabeli przedstawiono wyniki pomiarów dokonanych na terenach wiejskich województwa mazowieckiego w latach Tabela 19. Wyniki pomiarów monitoringu pól elektromagnetycznych na obszarach wiejskich województwa mazowieckiego w latach Lp. Lokalizacja Wartość pomiaru [V/m] Procent wartości dopuszczalnej [%] Chmielew, gm. Magnuszew 0,21 3,00 2. Czersk, gm. Góra Kalwaria <0,2 2,86 53

54 Lp. Lokalizacja Wartość pomiaru [V/m] Procent wartości dopuszczalnej [%] Korzeń, gm. Wyśmierzyce <0,2 2,86 4. Magierowa Wola, gm. Warka <0,2 2,86 5. Modrzewina, gm. Goszczyn <0,2 2,86 6. Oblin, gm. Maciejowice <0,2 2,86 7. Oziemkówka, gm. Miastków Kościelny <0,2 2,86 8. Pruszyn, gm. Mordy <0,2 2,86 9. Puznówka, gm. Pilawa <0,2 2, Słomczyn, gm. Grójec 0,77 11, Stryków, gm. Mogielnica <0,2 2, Wielgolas, gm. Latowicz <0,2 2, Wilchta, gm. Borowie <0,2 2, Wola Branecka, gm. Promna <0,2 2, Wola Życka, gm. Trojanów <0,2 2, Brzuza w powiecie węgrowskim <0,2 2, Chruszczewka Szlachecka w powiecie węgrowskim <0,2 2, Cieksyn w powiecie nowodworskim <0,2 2, Cierpięta w powiecie ostrołęckim <0,2 2, Głuchy w powiecie wyszkowskim <0,2 2, Nowa Góra w powiecie płockim <0,2 2, Lucień w powiecie gostynińskim <0,2 2, Mącice w powiecie przasnyskim <0,2 2, Nowa Osuchowa w powiecie ostrowskim <0,2 2, Stare Proboszczewice w powiecie płockim <0,2 2, Sikórz w powiecie Płockim <0,2 2, Sowia Wola w powiecie nowodworskim <0,2 2, Wejdo w powiecie ostrołęckim <0,2 2, Wola Młocka w powiecie ciechanowskim 0,37 5, Zambski Kościelne w powiecie pułtuskim 0,21 3, Celestynów, ul. Regucka 3 0,2 2, Dębe Wielkie, w centrum miejscowości, róg ulicy Warszawskiej i Spółdzielczej 0,2 2, Izabelin C, ul. Jana Matejki 21 <0,2 2, Jabłonna, skwer im. Armii Krajowej przy ul. Modlińskiej 0,26 3, Kampinos, w centrum miejscowości, parking przy boisku <0,2 2, Kołbiel, ul. Rynek 9 0,23 3, Latowicz, w centrum miejscowości, parking przy kościele parafialnym <0,2 2, Lesznowola, ul. Gminnej Rady Narodowej 56A 0,66 9, Łazy, ul. Polna 0,71 10, Poświętne, plac przy kościele <0,2 2, Puszcza Mariańska, przy Klasztorze Księży Marianów <0,2 2,86 54

55 Lp. Lokalizacja Wartość pomiaru [V/m] Procent wartości dopuszczalnej [%] Radziejowice, ul. Główna przy szkole podstawowej <0,2 2, Roguszyn, w pobliżu drogi nr 637 Warszawa- Węgrów <0,2 2, Sarnaki, skwer w centrum przy pomniku żołnierzy AK <0,2 2, Wojnów 7, w centrum miejscowości, przy budynku OSP <0,2 2,86 Źródło: WIOŚ w Warszawie Z przeprowadzonych badań wynika, że na obszarach wiejskich województwa mazowieckiego nie dochodziło do przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w latach roku, a uzyskane wyniki były znacznie poniżej dopuszczalnych poziomów. Na tej podstawie można założyć, że problem nadmiernego poziomu promieniowania elektromagnetycznego nie występuje także na terenie Gminy Olszewo-Borki. W poniższej tabeli przedstawiono średnie poziomy promieniowania elektromagnetycznego uzyskanych na terenie całego województwa mazowieckiego z uwzględnieniem wszystkich typów terenów w latach Tabela 20. Średnie wartości natężenia promieniowania elektromagnetycznego uzyskane w latach na terenie województwa mazowieckiego w z uwzględnieniem kategorii obszarów. Średnie wartości poziomów PEM w Kategorie obszarów danych latach [V/m] centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys. 0,35 0,77 0,62 pozostałe miasta 0,18 0,35 0,39 tereny wiejskie 0,14 0,14 0,21 Źródło: WIOŚ w Warszawie Poniżej przedstawiono w formie graficznej rozkład wyników pomiarów promieniowania elektromagnetycznego uzyskanych na obszarach wiejskich całego województwa mazowieckiego w latach Rysunek 12. Rozkład średnich wartości natężenia promieniowania elektromagnetycznego uzyskanych w latach na obszarach wiejskich województwa mazowieckiego. 55

56 Źródło: WIOŚ w Warszawie Należy podkreślić, że pomimo potencjalnie korzystnej sytuacji, zarówno na terenie Gminy Olszewo-Borki jak i całego województwa mazowieckiego, niezbędny jest ciągły nadzór nad istniejącymi oraz potencjalnymi źródłami promieniowanie elektromagnetycznego Analiza SWOT Silne strony 1. Niskie ryzyko przekroczenia dopuszczalnego poziomu natężenia promieniowania elektromagnetycznego. Szanse 1. Stała kontrola istniejących oraz planowanych inwestycji mogących emitować promieniowanie elektromagnetyczne. Promieniowanie elektromagnetyczne Słabe strony 1. Lokalizacja potencjalnych źródeł promieniowania elektromagnetycznego w bezpośredniej bliskości zabudowy mieszkaniowej. Zagrożenia 1. Wzmacnianie istniejących pól elektromagnetycznych przez nowe emitery Zagrożenia Analiza wyników pomiarów natężenia promieniowania elektromagnetycznego na terenie województwa mazowieckiego, wskazuje na bardzo niskie ryzyko przekroczeń dopuszczalnych norm na terenie Gminy Oslzewo-Borki w tym zakresie. Zaleca się jednak stały monitoring poziomów pól elektromagnetycznych, w celu uniknięcia przekroczeń w przyszłości. Do najistotniejszych zagrożeń należą stacje radiokomunikacyjne, które są położone w bezpośredniej bliskości zabudowy mieszkalnej Gospodarowanie wodami Stan wyjściowy - wody powierzchniowe Gmina Olszewo-Borki położna jest w obrębie dorzecza rzeki Narwi, która stanowi fragment jej wschodniej granicy. Przez teren Gminy przebiega największy dopływ prawostronny Narwi 56

57 rzeka Omulew wraz z jej dopływem - rzeką Piasecznica. Obie rzeki charakteryzują się dużymi wahaniami stanu wód, co przekłada się na realne zagrożenie powodziowe dla dużego obszaru Gminy Olszewo-Borki. Obszar Gminy Olszewo-Borki leży w zlewniach następujących jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP): Dopływ spod Białobiela (kod JCWP: RW ), Jastrząbka (kod JCWP: RW ), Dopływ spod Rżańca (kod JCWP: RW ), Dopływ z Nowej Wsi Zachodniej (kod JCWP: RW ), Piasecznica (kod JCWP: RW ), Dopływ spod Działynia (kod JCWP: RW ), Dopływ spod Żeber (kod JCWP: RW ), Dopływ z Sadykierza (kod JCWP: RW ), Róż (kod JCWP: RW ), Dopływ spod Bagienic-Folwarku (kod JCWP: RW ), Omulew od Sawicy do ujścia z Płodownicą od dopł. spod Parciak (kod JCWP: RW ), Narew od Pisy do Omulwi (kod JCWP: RW ). Poniżej przedstawiono w formie graficznej układ sieci hydrograficznej na terenie Gminy Olszewo-Borki. 57

58 Rysunek 13. Układ sieci hydrograficznej na terenie Gminy Olszewo-Borki. Źródło: GDOŚ Obiekty małej retencji/melioracja Poprzez małą retencję rozumie się zespół działań technicznych i nietechnicznych, które zmierzają do wydłużenia obiegu wody w obszarze zlewni. Mała retencja może być realizowana przede wszystkim w wyniku magazynowania wody w zbiornikach wodnych (do 5 mln m 3 ), w stawach i oczkach wodnych, obszarach mokradłowych oraz w korytach rzek i rowach melioracyjnych. W zakresie małej retencji, na terenie Gminy Olszewo-Borki funkcjonuje sieć rowów melioracyjnych. Właściwie utrzymywane rowy melioracyjne korzystanie wpływają na zwiększenie retencji glebowych a tym samym poprawę zdolności retencyjnych obszarów rolniczych. Rowy melioracyjne tworzą także ochronę przeciwpowodziową dla gruntów rolnych. Aktualnie na terenie Gminy Olszewo-Borki znajduje się 106 ha gruntów pod rowami melioracyjnymi. Corocznie, na terenie Gminy, prowadzone są prace związane z infrastrukturą melioracyjną, do których zaliczyć można: budowa i konserwacja rowów melioracyjnych, regulacja cieków wodnych, budowa i konserwacja przepustów drogowych i rowów. 58

59 Obszary zagrożenia powodziowego Zgodnie z stawą Prawo wodne (t.j. Dz. U. 2015, poz. 469) powódź to: czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, wywołane przez wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza z wyłączeniem pokrycia przez wodę terenu wywołanego przez wezbranie wody w systemach kanalizacyjnych. Ze względu na źródło wezbrań poziomu wody, powódź dzieli się na: powódź roztopowa wzrost poziomu wód w wyniku topnienia porywy śnieżnej, powódź zatorowa wzrost poziomu wód w wyniku spiętrzenia wód spowodowanych zatorem lodu lub śryżu, powódź opadowa wzrost poziomu wód w wyniku intensywnych opadów atmosferycznych. Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową na terenie Gminy Olszewo-Borki odpowiada dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie, który odpowiada m.in. za przygotowanie planu ochrony przeciwpowodziowej. Na terenie Gminy Olszewo-Borki zagrożenie powodziowe może nastąpić na skutek wiosennych roztopów bądź intensywnych opadów atmosferycznych. Zagrożenie powodziowe dotyczy obszarów tarasów zalewowych rzeki Narew oraz Omulew. Gmina Olszewo-Borki nie posiada zabezpieczeń przeciwpowodziowych w postaci zbiorników retencyjnych oraz wałów. Szacuje się, że ryzyko powodzi dotyczy ok. 10% obszaru Gminy. Najbardziej narażone są sołectwa znajdujące się bezpośrednio w sąsiedztwie Narwi oraz Omulw, tj: Białobrzeg Bliższy, Białobrzeg Dalszy, Kruki, Zabrodzie, Drężewo, Olszewo-Borki, Grabowo, Kordowo, Nożewo, Dobrołęka, Żerań Duży i Żerań Mały. Poniżej przedstawiono w formie graficznej zasięg stref zalewowych w obrębie Gminy Olszewo-Borki, przy prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi Q0,2% - raz na 500 lat. 59

60 Rysunek 14. Strefy zalewowe rzeki Rudawa na terenie Gminy Olszewo-Borki. Źródło: opracowanie własne Jakość wód - wody powierzchniowe Informacje na temat stanu wód JCWP zlokalizowanych na terenie Gminy Oslzewo-Borki uzyskane od Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, zebrano w poniższej tabeli. Tabela 21. Stan JCWP zlokalizowanych na terenie Gminy Olszewo-Borki. Nazwa JCWP Dopływ spod Białobiela Status* Stan chemiczny Jastrząbka SZCW dobry Dopływ spod Rżańca Dopływ z Nowej Wsi Zachodniej Stan/potencjał ekologiczny Stan wód Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych / powód NAT dobry dobry dobry niezagrożona NAT NAT poniżej dobrego dobry poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego zły zły zły zagrożona - nierozpoznana presja zagrożona - nierozpoznana presja zagrożona - nierozpoznana 60

61 Nazwa JCWP Piasecznica Dopływ spod Działynia Dopływ spod Żeber Dopływ z Sadykierza Róż Dopływ spod Bagienic-Folwarku Omulew od Sawicy do ujścia z Płodownicą od dopł. spod Parciak Narew od Pisy do Omulwi Status* SZCW NAT NAT NAT NAT NAT Stan chemiczny poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego dobry Stan/potencjał ekologiczny poniżej dobrego dobry poniżej dobrego Stan wód zły zły zły Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych / powód presja zagrożona - nierozpoznana presja zagrożona - nierozpoznana presja zagrożona - nierozpoznana presja dobry zły niezagrożona umiarkowany poniżej dobrego zły zły NAT dobry dobry dobry NAT poniżej dobry dobrego Źródło: KZGW w Warszawie zły zagrożona presja hydromorfologiczna zagrożona - nierozpoznana presja zagrożona presja hydromorfologiczna zagrożona niska emisja Gdzie: * NAT naturalna, SZCZ silnie zmieniona część wód Poniżej przedstawiono w formie graficznej stan JCWP na terenie województwa mazowieckiego, w tym Gminy Olszewo-Borki, zgodnie z oceną WIOŚ w Warszawie w latach

62 Rysunek 15. Stan JCWP na terenie województwa mazowieckiego na podstawie oceny WIOŚ w Warszawie w latach Źródło: WIOŚ w Warszawie Jak wynika z powyższych danych, stan niemal wszystkich JCWP na terenie Gminy Olszew- Borki jest zły. Dla wszystkich JCWP na terenie Gminy Olszewo-Borki, które zgodnie art. 4.1 Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) oraz art. 38d pkt. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145) zostały wskazane jako silnie zmieniona część wód celem środowiskowym jest osiągnięcie dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego. W przypadku wód naturalnych, celem środowiskowym jest dobry stan chemiczny oraz dobry stan chemiczny. 62

63 Tabela 22. Schemat oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych. Źródło: WIOŚ Obszary Szczególnego Narażenia (OSN) OSN są to obszary, na których należy ograniczyć przedostawanie się związków azotu ze źródeł rolniczych do wód powierzchniowych i gruntowych. W przypadku wyznaczenia OSN, rolnicy prowadzący działalność w ich obrębie są zobowiązani do podjęcia szeregu działań związanych z nawożeniem. Obowiązek wyznaczania OSN wynika z dyrektywy 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniem powodowanym przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych. Zgodnie z wytycznymi, Dyrektor RZGW w Warszawie ma za zadanie, w cyklu czteroletnim, określać i weryfikować wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych, które należy ograniczyć. Zgodnie z Rozporządzeniem Dyrektora Regionalnego Zarządy Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 29 marca 2017 w sprawie określenia wód powierzchniowych i podziemnych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszaru szczególnie narażonego, z którego odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć w granicach regionów wodnych: Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Niemna, Świeżej oraz Jarft, do OSN zalicza się m.in. JCWP Narew od Pisy do Omulwi (kod JCWP: RW ), które obejmuje obszar Gminy Olszewo-Borki. Poniżej przedstawiono w formie graficznej zasięg JCWP Narew od Pisy do Omulwi na terenie Gminy Olszewo-Borki. 63

64 Rysunek 16. Zasięg JCWP Narew od Pisy do Omulwi w obrębie Gminy Olszew-Borki. Źródło: opracowanie własne W najbliższym czasie należy oczekiwać ustanowenia Programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla JCWP Narew od Pisy do Omulwi. Odpowiedzialnym za ustanowienie Programu jest Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie. Celem Programu będzie zapobieganie pogorszeniu stanu wód w obrębie OSN oraz poprawa stanu wód, w których pogorszenie już nastąpiło ich jakość spadła poniżej określonych prawem norm. W programie będą wskazane zasadny dotyczące nawożenia, w tym maksymalne dawki nawożenia azotem dla poszczególnych rodzajów upraw Stan wyjściowy - wody podziemne Gmina Olszewo-Borki położona jest w obrębie dwóch jednolitych części wód podziemnych: nr 50 (PLGW200050) oraz nr 51 (PLGW ). 64

65 Rysunek 17. Lokalizacja JCWPd nr 50. Źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna Informacje szczegółowe dotyczące JCWPd nr 50 znajdują się w poniższej tabeli. Tabela 23. Charakterystyka JCWPd nr 50. Położenie/zagospodarowanie terenu Powierzchnia [km 2 ] Identyfikator UE: PLGW Województwo mazowieckie, podlaskie, warmińskomazurskie Prowincja: Niż Środkowoeuropejski Podprowincja: Niziny Środkowopolskie Region fizyczno-geograficzny Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Prowincja: Niż Wschodniobałtycko-Białorusk Podprowincja: Pojezierza Wschodniobałtyckie Dorzecze Wisły Region wodny RZGW Środkowej Wisły RZGW Warszawa % obszarów antropogenicznych 0,95 % obszarów rolnych 61,04 Zagospodarowanie terenu % obszarów leśnych i zielonych 36,78 % obszarów podmokłych 0,30 % obszarów wodnych 0,93 Hydrogeologia Liczba pięter wodonośnych 2 65

66 Poziom Q 1 Litologia: piaski, żwiry, otoczaki Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu [m]: kilka -25 (centrum) (na południu) Poziom Q 2 Piętro czwartorzędu Litologia: piaski, żwiry Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu [m]: Poziom Q 3 Litologia: piaski, żwiry Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu [m]: Litologia: piaski, żwiry Piętro paleogeńsko-neogeńskie Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu [m]: Ekosystemy zależne od wód podziemnych Udział zasilania podziemnego w odpływie całkowitym rzek w obrębie JCWPd 61% Ekosystemy lądowe zależne od wód podziemnych Mokradła (28% powierzchni obszarów (źródło: warstwa GIS) chronionych) Ocena stanu JCWPd, w zależności od oddziaływań wód podziemnych na ekosystemy lądowe zależne od wód podziemnych, 2012 r. Antropopresja Leje depresji (lej regionalny-lokalny) związane z poborem wód podziemnych, odwodnieniami Nie występują kopalnianymi, wpływem aglomeracji itp. Ingresja lub ascenzja wód słonych do wód podziemnych Brak Sztuczne odnawianie zasobów Brak Pobór wód Pobór wód dla zaopatrzenia ludności w wodę, przemysłu i inne [tys m 3 /rok] ,10 z odwodnienia kopalnianego [tys m 3 /rok] - Zasoby wód podziemnych zasoby dostępne do zagospodarowania [m 3 /d] % wykorzystania zasobów 4,2 Źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna Dobry DW (o dostatecznym stopniu wiarygodności) 66

67 Rysunek 18. Lokalizacja JCWPd nr 51. Źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna Informacje szczegółowe dotyczące JCWPd nr 51 znajdują się w poniższej tabeli. Tabela 24. Charakterystyka JCWPd nr 51. Położenie/zagospodarowanie terenu Powierzchnia [km 2 ] Identyfikator UE: PLGW Województwo mazowieckie, podlaskie Prowincja: Niż Środkowoeuropejski Podprowincja: Niziny Środkowopolskie Region fizyczno-geograficzny Prowincja: Niż Wschodniobałtycko-Białoruski Podprowincja: Wysoczyzny Podlasko- Białoruskie Dorzecze Wisły Region wodny RZGW Środkowej Wisły RZGW Warszawa % obszarów antropogenicznych 2,33 % obszarów rolnych 70,76 Zagospodarowanie terenu % obszarów leśnych i zielonych 26,57 % obszarów podmokłych 0,04 % obszarów wodnych 0,31 Hydrogeologia Liczba pięter wodonośnych 2 67

68 Poziom Q 1 Litologia: piaski+żwiry Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu [m]: Poziom Q 2 Litologia: piaski+żwiry Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu [m]: 0-60 Piętro czwartorzędu Poziom Q 3 Litologia: piaski+żwiry Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu [m]: Poziom Q 4 Litologia: piaski+żwiry Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu [m]: Litologia: piaski+węgiel brunatny, piaski+żwiry, piaski glaukonitowegłębokość Piętro paleogeńsko-neogeńskie występowania warstw wodonośnych poziomu [m]: Ekosystemy zależne od wód podziemnych Udział zasilania podziemnego w odpływie 59% całkowitym rzek w obrębie JCWPd Ekosystemy lądowe zależne od wód podziemnych Mokradła (33% powierzchni obszarów (źródło: warstwa GIS) chronionych) Ocena stanu JCWPd, w zależności od oddziaływań wód podziemnych na ekosystemy lądowe zależne od wód podziemnych, 2012 r. Antropopresja Leje depresji (lej regionalny-lokalny) związane z poborem wód podziemnych, odwodnieniami kopalnianymi, wpływem aglomeracji itp. Ingresja lub ascenzja wód słonych do wód podziemnych Dobry DW (o dostatecznym stopniu wiarygodności) Lokalne leje depresji związane z poborem wód podziemnych Brak Sztuczne odnawianie zasobów Brak Pobór wód Pobór wód dla zaopatrzenia ludności w wodę, przemysłu i inne [tys m 3 /rok] ,81 z odwodnienia kopalnianego [tys m 3 /rok] - Zasoby wód podziemnych zasoby dostępne do zagospodarowania [m 3 /d] % wykorzystania zasobów 55,3 Źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna Jakość wód - wody podziemne Informacje na temat stanu jakości wód podziemnych Gminy Olszewo-Borki przedstawiono w poniższej tabeli. 68

69 Tabela 25. Wyniki oceny stanu wód podziemnych na terenie Gminy Olszewo-Borki. Ocena Stanu Zagrożenie Zagrożenie Lp. Nr JCWPd nieosiągnięciem nieosiągnięciem Stan chemiczny Stan ilościowy dobrego stanu dobrego stanu chemicznego ilościowego dobry dobry niezagrożona niezagrożona dobry dobry niezagrożona niezagrożona Źródło: KZGW Zgodnie art. 4.1 Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) oraz art. 38e pkt. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145), celem środowiskowym dla JCWPd jest zapobieganie lub ograniczanie wprowadzania do niej zanieczyszczeń; zapobieganie pogorszeniu oraz poprawa stanu oraz ochrona i podejmowanie działań naprawczych, a także zapewnianie równowagi między poborem a zasilaniem wód, tak aby osiągnąć i utrzymać ich dobry stan Analiza SWOT Wody powierzchniowe Silne strony Słabe strony 1. Rozbudowa sieć hydrologiczna. 1. Zły stan większości JCWP. Szanse Zagrożenia 1. Pełne skanalizowanie obszaru gminy. 1. Podatność wód na zanieczyszczenie. 2. Budowa przydomowych oczyszczalni 2. Spływ powierzchniowy zanieczyszczonych ścieków tam gdzie jest to uzasadnione wód z terenów rolniczych. ekonomicznie. 3. Przedostawanie się do wód 3. Likwidacja dzikich wysypisk odpadów. 4. Stosowanie dobrych praktyk rolniczych, ograniczanie nawożenia. powierzchniowych zanieczyszczeń z dzikich składowisk odpadów spoza terenu gminy na stan czystości wód. 5. Współpraca z sąsiednimi gminami w celu ograniczenia zanieczyszczenia wód powierzchniowych. Wody podziemne Silne strony Słabe strony 1. Dobry stan ilościowy JCWPd. 2. Dobry stan chemiczny JCWPd. Szanse Zagrożenia 1. Inwentaryzacja oraz kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych. 2. Pozyskiwanie dodatkowych środków na rozbudowę sieci kanalizacyjnej. 3. Szkolenie mieszkańców w zakresie nacjonalizacji użytkowania wód podziemnych. 4. Podnoszenie świadomości rolników w zakresie poprawnego nawożenia użytków rolnych. 5. Zapobieganie zmianom w stosunkach wodnych na obszarze gminy. 6. Ochrona ujęć wód podziemnych. 1. Wzrastająca presja na zasoby wód podziemnych. 2. Przedostawanie się zanieczyszczeń rolniczych do wód podziemnych. 3. Nieszczelność istniejących zbiorników bezodpływowych. 4. Brak środków finansowych na inwestycje związane z ochroną wód podziemnych. 69

70 Zagrożenia Obszary problemowe wynikające z aktualnego stanu środowiska na terenie Gminy Olszewo- Borki: brak skanalizowania całego obszaru gminy, wzrastająca presje na zasoby wód podziemnych, nawożenie gruntów rolnych, korzystanie przez mieszkańców z bezodpływowych zbiorników na nieczystości ciekłe. Wymienione powyżej obszary problemowe mogą przyczyniać się do pogarszania aktualnego stanu jakości wód powierzchniowych i podziemnych na terenie Gminy Olszewo-Borki Gospodarka wodno-ściekowa Sieć wodociągowa Gmina Olszewo-Borki posiada wodociągową sieć rozdzielczą o długości 111,0 km z 1427 podłączeniami do budynków mieszkalnych. W 2016 roku dostarczono nią 157,6 dam 3 wody. Z sieci wodociągowej Gminy Olszewo-Borki korzysta osób. W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę sieci wodociągowej na terenie Gminy Olszewo-Borki. Tabela 26. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie Gminy Olszewo-Borki (stan na 2016 r.). Lp. Wskaźnik Jednostka Wartość 1. długość czynnej sieci rozdzielczej km 111,0 2. połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt woda dostarczona gospodarstwom domowym dam 3 157,6 4. ludność korzystająca z sieci wodociągowej % 51,4 5. budynki mieszkalne podłączone do sieci wodociągowej % 52,3 6. ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 5321 Źródło: GUS Ujęcia wody pitnej Sieć wodociągowa Gminy Olszewo-Borku jest zasilana wodą pitną pochodzącą ze źródeł podziemnych. Aktualnie na terenie Gminy funkcjonują dwa ujęcia wody pitnej. Dla ochrony jednego z ujęć wody (studnia głębinowa, budynek hydroforni) wyznaczono strefę ochrony bezpośredniej oraz strefę ochrony pośredniej zewnętrznej o promieniu 50 m od studni. Strefa ochronna Strefy ochronne ujęć wody wyznaczane są w celu ochrony zasobów ujęcia oraz zapewnienia odpowiedniej jakości wody przeznaczone do spożycia. Zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469) może zostać ustanowiona: strefa ochronna obejmująca teren ochrony bezpośredniej i teren ochrony pośredniej; 70

71 strefa ochronna obejmująca wyłącznie teren ochrony bezpośredniej, w przypadku spełnienia warunku określonego w art. 52. ust. 3 tej ustawy. W wyniku wejścia w życie Ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 32, poz. 159) wyznaczone strefy ochronne ujęć wody zostały zniesione po 2012 r. Zgodnie z aktualnym wykazem stref ochronnych ujęć wód prowadzonym przez RZGW w Warszawie, brak jest takowych stref zlokalizowanych na terenie Gminy Olszewo-Borki. W związku z tym, że przed zmianami legislacyjnymi wyznaczona była strefa ochrony pośredniej oraz bezpośredniej dla jednego z ujęć na terenie Gminy, zaleca się przystąpienie do procedury wyznaczania strefy w RZGW w Warszawie. Wyznaczenie takiej strefy podniesie bezpieczeństwo poboru wody pitnej oraz pozwoli zapewnić utrzymanie właściwej jakości wód dostarczanych siecią wodociągową do gospodarstw domowych na terenie Gminy. W przypadku wyznaczenia ochrony bezpośredniej ujęcia wód powierzchniowych na terenie Gminy Olszewo-Borki zabrania się użytkowania gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody. Ponadto, należy: odprowadzać wody opadowe w sposób uniemożliwiający przedostawanie się ich do urządzeń służących do poboru wody; zagospodarować teren zielenią; odprowadzać poza granicę terenu ochrony bezpośredniej ścieki z urządzeń sanitarnych, przeznaczonych do użytku osób zatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody; ograniczyć do niezbędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody. Teren ochrony bezpośredniej powinien być trwale ogrodzony i oznakowany tablicami zawierającymi informację o ujęciu wody i zakazie wstępu osób nieupoważnionych Sieć kanalizacyjna Gmina Olszewo-Boki posiada sieć kanalizacyjną o długości 56,0 km z 887 podłączeniami do budynków mieszkalnych. W 2016 roku odprowadzono nią 106,4 dam 3. Z sieci kanalizacyjnej korzysta 3756 osób. W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Olszewo-Borki. Tabela 27. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Olszewo-Borki (stan na 2016 r.). Lp. Wskaźnik Jednostka Wartość 1. długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 56,0 2. połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt ścieki odprowadzone dam 3 106,4 4. ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej % 36,3 5. budynki mieszkalne podłączone do sieci kanalizacyjnej % 32,7 6. ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 3756 Źródło: GUS 71

72 Oczyszczalnie ścieków Sieć kanalizacyjną Gminy Olszewo-Borki obsługują dwie oczyszczalnie ścieków, przy czym jedna z nich znajduj się na terenie Gminy, natomiast druga Ostrołęce. W poniższej tabeli przedstawiono ich charakterystykę. Tabela 28. Charakterystyka oczyszczalni obsługujących system kanalizacyjny na terenie Gminy Olszewo- Borki. Wskaźnik Oczyszczalnia ścieków Lokalizacja Nowa Wieś, gm. Olszewo Borki Ostrołęka, gm. Ostrołęka Typ oczyszczalni mechaniczno-biologiczna mechaniczno-biologiczna Max wydajność 500m³/d 250m³/d Średnia moc przerobowa 200 m³/d 130m³/d RLM Źródło: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Olszewo-Borki wraz z wieloletnim planem inwestycyjnym na lata W poniższej tabeli przedstawiono aktualne dane dotyczące funkcjonowania oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Olszewo-Borki. Tabela 29. Dane dotyczące funkcjonowania oczyszczalni ścieków komunalnych zlokalizowanej na terenie Gminy Olszewo-Borki w roku Parametr Jednostka Wartość Ładunki zanieczyszczeń - BZT5 kg/rok 101 Ładunki zanieczyszczeń - ChZT kg/rok Ładunki zanieczyszczeń - zawiesina ogólna kg/rok 143 Osady wytworzone w ciągu roku t 3,0 Ścieki odprowadzone w ciągu roku ogółem dam 3 107,0 Oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów dam Wielkość oczyszczalni w RLM osoba Źródło: GUS Przydomowe oczyszczalnie ścieków Przydomowe oczyszczalnie ścieków są alternatywnym rozwiązaniem dla zbiorczego systemu odbioru ścieków siecią kanalizacyjną. Powinny być budowane w miejscach gdzie nie ma technicznej możliwości utworzenia przyłącza do sieci kanalizacyjnej bądź jest to ekonomicznie nieuzasadnione. Aby zwiększyć liczbę funkcjonujących przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy, potrzebne jest umożliwienie uzyskania dofinansowania na ten cel. Rada Gminy Olszewo - Borki drogą uchwały nr L/289/14 z dnia 24 września 2014 r. przyjęła Gminny programu dofinansowania budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Olszewo-Borki. Głównym celem Programu jest ograniczanie ilości odprowadzanych nieoczyszczonych ścieków komunalnych bezpośrednio do gruntu lub wód, poprzez stworzenie alternatywy dla zagospodarowania ścieków na obszarach, dla których budowa kanalizacji sanitarnej zbiorczej jest technicznie niemożliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona. W efekcie, poprawi się stan środowiska naturalnego oraz komfort życia mieszkańców. Zgodnie z zapisami Programu, jego beneficjentem może został każdy mieszkaniec Gminy Olszewo-Borki, który planuje budowę oczyszczalni na terenie Gminy. Do grupy potencjalnych beneficjentów nie zaliczają się mieszkańcy, których nieruchomość znajduje się na terenach, gdzie funkcjonuje już zbiorcza sieć kanalizacyjna bądź planowana jest jej 72

73 budowa. Maksymalny poziom dofinansowania wynosi 50% kosztów kwalifikowanych, przy czym nie mogą one przekroczyć 2 500,00 zł. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych Głównym celem KPOŚK jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczonych ścieków na terenie poszczególnych aglomeracji. W Programie opracowane zostały szczegółowe potrzeby oraz działania dla aglomeracji o RLM>2 000 w zakresie rozbudowy systemów kanalizacyjnych oraz oczyszczalni ścieków. Zgodnie z dyrektywą 91/271/EWG warunkami koniecznymi do spełnienia dla aglomeracji jest: wydajność oczyszczalnia dostosowana do wielkości ładunku zanieczyszczeń generowanych na terenie aglomeracji zastosowanie technologii podwyższonego usuwania biogenów dla wszystkich oczyszczalni ścieków zlokalizowanych na terenie aglomeracji > RLM, wyposażenie aglomeracji w zbiorczy system odbioru ścieków komunalnych gwarantujące 95% poziom obsługi dla aglomeracji o RLM < Zgodnie z aktualizacją KPOŚK 2017 aglomeracje zostały podzielone na trzy priorytety, w ramach których uwzględniono znaczenie inwestycji oraz pilność w zapewnieniu środków na ich realizację. Poniżej przedstawiono charakterystykę poszczególnych priorytetów: Priorytet I Aglomeracje o najwyższym priorytecie: powyżej RLM, które spełniają przynajmniej 2 warunki zgodności z dyrektywą 91/271/EWG a po realizacji planowanych działań, uzyskają lub utrzymają pełną zgodność z dyrektywą. Priorytet II Aglomeracje, które do dnia 31 września 2016 r. wywiązały się z warunków dyrektywy 91/271/EWG pod względem jakości i wydajności oczyszczalni oraz zagwarantowały właściwy poziom zbiorczego systemu odbioru ścieków komunalnych, a pomimo tego planują dalsze prace w celu utrzymania oraz poprawy stanu środowiska. Priorytet III Aglomeracje, które w wyniku realizacji planowanych inwestycji, spełnią warunków dyrektywy 91/271/EWG pod względem jakości i wydajności oczyszczalni oraz zagwarantowały właściwy poziom zbiorczego systemu odbioru ścieków komunalnych po dniu 31 grudnia 2021 r. Pozostałe kategorie Uzupełnieniem podziału na priorytety są następujące kategorie: PP aglomeracja poza priorytetem (nie spełniające wymogów dyrektywy 91/271/EWG ale planujące działania w tym kierunku) R5% - aglomeracje o niezweryfikowanej RLM Gmina Olszewo-Borki położona jest w obrębie aglomeracji Ostrołęka. Poniżej przedstawiono w formie graficznej zasięg aglomeracji względem granic Gminy. 73

74 Tabela 30. Zasięg Aglomeracji Ostrołęka w obrębie Gminy Olszewo-Borki. Źródło: Uchwała nr 174/16 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 24 października 2016 r. w sprawie likwidacji dotychczasowej aglomeracji Ostrołęka oraz wyznaczenia nowej aglomeracji Ostrołęka W poniższych tabelach scharakteryzowano Aglomerację Ostrołęka, obejmująca swoim zasięgiem część terenu Gminy Oszewo-Borki. 74

75 Tabela 31. Charakterystyka Aglomeracji Ostrołęka (na dzień 31 grudnia 2016 r.) Lp. Charakterystyka Opis/Wartość Dane podstawowe 1. ID aglomeracji PLMZ Nazwa aglomeracji Ostrołęka 3. Gminy w aglomeracji Ostrołęka, Rzekuń, Olszewo-Borki, Lelis 4. RLM aglomeracji zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem/uchwałą RLM rzeczywista Priorytet P3 7. Liczba mieszkańców korzystających z systemu kanalizacyjnego Liczba mieszkańców korzystających ze zbiorników bezodpływowych Liczba mieszkańców korzystających z systemów indywidualnych (przydomowych oczyszczalni ścieków) Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków Długość sieci kanalizacyjnej ogółem (sanitarnej i ogólnospławnej) w aglomeracji [km] 265, Wskaźnik zbierania siecią (% RLM korzystających z sieci) w ,0 13. Długość istniejącej kanalizacji deszczowej w aglomeracji [km] 135,0 Działania inwestycyjne sieć kanalizacyjna 14. Długość sieci kanalizacyjnej planowanej do budowy [km] 19, Niezbędne nakłady inwestycyjne na budowę sieci kanalizacyjnej [tys. zł] 10752, Przyrost liczby rzeczywistych mieszkańców Wskaźnik zbierania siecią (% RLM korzystających z sieci) po realizacji inwestycji Długość sieci kanalizacyjnej planowanej do modernizacji [km] 9,2 19. Niezbędne nakłady inwestycyjne na modernizację sieci kanalizacyjnej [tys. zł] ,0 Oczyszczalnie ścieków 20. Liczba oczyszczalni ID oczyszczalni ścieków PLMZ Nazwa oczyszczalni OSTROŁĘKA 23. Rodzaj istniejącej oczyszczalni PUB2 24. Średnia przepustowość oczyszczalni [m 3 /d]: Projektowa maksymalna przepustowość oczyszczalni [RLM] Projektowa maksymalna wydajność oczyszczalni [RLM] Działania inwestycyjne oczyszczania ścieków 27. Projektowa maksymalna wydajność oczyszczalni [RLM] rodzaj planowanej inwestycji Modernizacja 29. rodzaj oczyszczalni po zrealizowaniu wszystkich inwestycji PUB1 30. Średnia przepustowość oczyszczalni po realizacji inwestycji [m 3 /d]: Warunki zgodności z Dyrektywą aktualnie 2016 rok 31. WARUNEK I (wydajność) WARUNEK II (standardy oczyszczania) WARUNEK III (%RLM sieć) 1 po realizacji inwestycji WARUNEK I (wydajność) WARUNEK II (standardy oczyszczania) WARUNEK III (%RLM sieć) 1 Źródło: projekt Aktualizacji KPOŚK 2017 Kluczowe inwestycje w obrębie gospodarki wodno-ściekowej na terenie Gminy Olszewo- Borki, będą realizowane w ramach następujących projektów: Modernizacja kanalizacji sanitarnej w msc. Olszewo-Borki, Budowa sieci kanalizacji sanitarnej msc. Kruki, Zabrodzie, Antonie, Łazy ul. Sikorskiego + przyległe, msc. Drężewo ul. Podrężęwska, Polna, Klonowa, 75

76 Budowa sieci kanalizacji sanitarnej Olszewo-Borki ul. Warszawska, Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w msc. Grabowo ul. Popiełuszki, Spokojna, Cmentarna, Słoneczna, Chabrowa, Wspólna Analiza SWOT Gospodarka wodno-ściekowa Silne strony Słabe strony 1. Dostosowanie Aglomeracji Ostrołęka do 1. Rozproszona zabudowa mieszkalna wymogów Dyrektywy 91/271/EWG pod względem standardów oczyszczania oraz poziomu obsługi % RLM. Aglomeracja Ostrołęka nie obejmuje całego obszar Gminy. 2. Niski poziom zwodociągowania Gminy. 2. Opracowanie i wdrożenie Gminnego 3. Niski poziom skanalizowania Gminy. programu dofinansowania budowy 4. Brak dostosowania Aglomeracji Ostrołęka do przydomowych oczyszczalni ścieków na wymogów Dyrektywy 91/271/EWG pod terenie Gminy Olszewo-Borki. względem wydajności. Szanse 1. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej. 2. Rozbudowa sieci wodociągowej. 3. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków tam gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie. 4. Uzyskanie wsparcia finansowego dla przedsięwzięci związanych z gospodarką wodno-ściekową. 5. Inwentaryzacja oraz kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych. Zagrożenia 1. Nieszczelne zbiorniki bezodpływowe na nieczystości stałe. 2. Brak możliwości technicznych i ekonomicznych dla budowy zbiorczej sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej dla znaczącej części obszaru Gminy Zagrożenia Aktualna sytuacja na terenie Gminy Olszewo-Borki w zakresie gospodarki ściekowej jest niekorzystna z punktu widzenia ochrony jakości wód powierzchniowych oraz podziemnych. Wskaźniki skanalizowania oraz zwodociągowania Gminy są na stosunkowo niskim poziomie. Podstawowym utrudnieniem dla rozbudowy sieci zbiorczych jest rozproszona zabudowa mieszkalna. W wielu miejscach Gminy, budowa urządzeń sieciowych w postaci kanalizacji bądź wodociągów może być utrudniona z powodów technicznych oraz/lub ekonomicznych. Stanowi to duże zagrożenie dla wód powierzchniowych i podziemnych, do których mogą trafiać zanieczyszczenia ze ścieków komunalnych. W przyszłości należy podjąć zintensyfikowanie działania zmierzające na rozbudowę sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej w miejscach gdzie jest to możliwe. Równolegle Gmina powinna umożliwić na wzięcie udziału w Gminnym programie dofinansowania budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Olszewo-Borki jak największej liczbie mieszkańców. 76

77 5.6. Zasoby geologiczne Stan aktualny Wykaz złóż surowców zlokalizowanych na terenie Gminy Olszewo-Borki zestawiono w poniższej tabeli opracowanej na podstawie danych Państwowego Instytutu Geologicznego. Tabela 32. Wykaz złóż surowców zlokalizowanych na terenie Gminy Olszewo-Borki. Lp. Nazwa złoża Kopalina Powierzchnia złoża [ha] 1. Grabowo-Kruki PIASKI KWARCOWE D/P CEGŁY WAP-PIASKOWEJ Grabowo-Kruki II PIASKI KWARCOWE D/P CEGŁY WAP-PIASKOWEJ Grabnik TORFY Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny Jak wynika z powyższej tabeli na terenie Gminy Olszewo-Borki udokumentowano trzy złoża surowców mineralnych w postaci piasków oraz torfów. Aktualnie eksploatacji poddawane są złoża piasków kwarcowych. Koncesje na eksploatacje posiada Zakład SILIKATY OSTROŁĘKA Sp. z o.o. Pozyskiwany piasek kwarcowy wykorzystywany jest do produkcji cegieł wapienno-piaskowych. Zasoby geologiczne bilansowe złoża Grabowo-Kurki wynoszą tys. m 3, w tym przemysłowe 933 tys. m 3. Natomiast zasoby przemysłowe złoża Grabowo-Kurki II wynoszą tys. m 3. Eksplolatacja złoża Grabowo-Kurki II odbywa się okresowo. Oprócz złóż piasków kwarcowych, na terenie Gminy Olszewo-Borki znajdują się także niewielkie pokłady torfu. Aktualnie nie są one poddawane eksploatacji, co ma związek m.in. z porośnięciem złóż trwałymi użytkami zielonymi Przepisy prawne Zasady eksploatacji złóż surowców mineralnych zostały określone w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U poz. 1131). Zgodnie z art. 21 ww. ustawy działalność w zakresie: 1. Poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, o których mowa w art. 10 ust. 1; 1a. poszukiwania lub rozpoznawania kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, 2. Wydobywania kopalin ze złóż, 3. Podziemnego bezzbiornikowania magazynowania substancji, 4. Podziemnego składowania odpadów, 5. Podziemnego składowania dwutlenku węgla, może być wykonywana po uzyskani koncesji. Art. 22 ww. ustawy opisuje, w jakich przypadkach stosownej koncesji udziela: Minister właściwy do spraw środowiska, Marszałek lub Starosta. Uzyskanie koncesji nie jest konieczne w przypadku, gdy prowadzone działania służą zaspokojeniu potrzeb własnych osób fizycznych i spełniają odpowiedni warunki, gdyż zgodnie z art Przepisów działu III-VIII oraz art nie stosuje się do wydobywania piasków i żwirów, przeznaczonych dla zaspokojenia potrzeb własnych osoby fizycznej, 77

78 z nieruchomości stanowiących przedmiot jej prawa własności (użytkowania wieczystego), bez prawa rozporządzania wydobytą kopaliną, jeżeli jednocześnie wydobycie: 1. będzie wykonywane bez użycia środków strzałowych 2. nie będzie większe niż 10 m 3 w roku kalendarzowym; 3. nie naruszy przeznaczenia nieruchomości. Ten, kto zamierza podjąć wydobywanie, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązany z 7-dniowym wyprzedzeniem na piśmie zawiadomić o tym właściwy organ nadzoru górniczego, określając lokalizację zamierzonych robót oraz zamierzony czas ich wykonywania. W przypadku naruszenia wymagań określonych w ust. 1 i 2, właściwy organ nadzoru górniczego, w drodze decyzji, ustala prowadzącemu taką działalność opłatę podwyższoną, o której mowa w art. 140 ust. 3 pkt Analiza SWOT Ochrona powierzchni ziemi Silne strony Słabe strony 1. Udokumentowane złoża surowców 1. Istnienie wyrobisk poeksploatacyjnych. mineralnych. Szanse Zagrożenia 1. Eksploatacja złóż (pod kątem rozwoju Gminy). 1. Eksploatacja złóż (pod kątem degradacji środowiska) Zagrożenia Na terenie Gminy Olszewo-Borki znajdują się udokumentowane złoża piasków kwarcowych, które są aktualnie poddawane eksploatacji. Z punku widzenia ochrony środowiska, eksploatacja tych złóż niesie potencjalne zagrożenie poprzez degradację środowiska glebowego oraz wodnego. Ryzyko negatywnego oddziaływania można ograniczyć poprzez kontrolowanie podmiotów działających na terenie Gminy w zakresie eksploatacji złóż oraz dokładanie starań, aby wydobycie prowadzone było zgodnie z obowiązującymi przepisami. Podmioty posiadające koncesję na eksploatację złoża kopaliny są zobowiązane do ochrony złoża, wód powierzchniowych oraz podziemnych, a także powierzchni ziemi. Po zakończonej eksploatacji zobowiązany jest także do przeprowadzenia prac rekultywacyjnych w celu przywrócenia do właściwego stanu elementów przyrodniczych. Eksploatacja złóż piasków kwarcowych na terenie Gminy Olszewo-Borki przewidziana jest do 2035 r Gleby Stan aktualny Typy gleb Gleby występujące na terenie Gminy Olszewo-Borki to utwory powstałe z piasków całkowitych wodnolodowcowych oraz z piasków wydmowych Najczęściej występujące typy gleb na terenie Gminy stanowią: gleby brunatne wyługowane (ok. 65% powierzchni), 78

79 gleby murszaste (ok. 28% powierzchni), gleby pseudobielicowe (ok. 6% powierzchni), mady (ok. 1% powierzchni). Poniżej przedstawiono w formie graficznej zasięg występowania poszczególnych typów gleb na terenie Gminy Olszewo-Borki. Rysunek 19. Zasięg występowania poszczególnych typów gleb na terenie Gminy Olszewo-Borki. Źródło: opracowanie własne Jakość gleb Gleby na terenie Gminy Oslzewo-Borki odznaczają się dobrą jakością, gdzie ok. 80% powierzchni gruntów ornych zaliczone są do klas I-III. Przy czym, do klasy tych zaliczane są gleby lessowe oraz mady. W przypadku rędzin mamy do czynienia z klasyfikacją na poziomie III-IV klasy bonitacyjnej. W przypadku piasków, gleby te zaliczane się do V-VI klasy bonitacyjnej. Jakość i przydatność rolnicza gleb Gmina Olszewo-Borki nie odznacza się znaczącymi zasobami dobrych gleb pod kątem użytkowania rolniczego. Połowę gruntów ornych Gminy stanowią gleby słabe i bardzo słabe zaliczane do kompleksu żytniego bardzo słabego (VI klasa bonitacyjna). Bardziej korzystne gleby na terenie Gminy zaliczane są do kompleksu zbożowo-pastewnego słabego 79

80 stanowią one ok. 40% powierzchni gruntów ornych. Zaledwie 3% powierzchni gruntów ornych zaliczane jest do kompleksu żytniego słabego (IVa i IVb klasa bonitacyjna). Poniżej przedstawiono charakterystykę poszczególnych kompleksów przydatności rolniczej: Kompleks żytni bardzo słaby najsłabsze gleby wytworzone z piasków luźnych i piasków słabo gliniastych. Gleby ubogie w składniki pokarmowe, przeważnie trwale suche. Możliwa uprawa żyta i łubinu żółtego. Kompleks zbożowo-pastewny słaby gleby lekkie wytworzone z piasków, okresowo podmokłe na skutek występowania w dolnej części profilu warstw słabo przepuszczalnych lub położenia gleby w obniżeniu terenu w zasięgu wody gruntowej. Regulacja stosunków wodnych tych gleb jest bardzo trudna, ponieważ odwodnienie nie zawsze podnosi ich wartość. W kompleksie tym przeważają gleby klasy bonitacyjnej V i IV. Możliwa uprawa żyta i ziemniaków. Kompleks żytni słaby gleby wytworzone z piasków słabo gliniastych głębokich oraz z piasków gliniastych lekkich podścielonych płytko piaskiem luźnym lub żwirem piaszczystym. Są to gleby ubogie w składniki pokarmowe, odznaczające się nadmierną przepuszczalnością i słabą zdolnością zatrzymywania wody. Możliwa uprawa żyta, owsa, ziemniaków oraz łubinów. Najlepsze warunki glebowe pod kątem przydatności rolniczej występują na terenie Gminy Bolszewo-Borki w następujących sołectwach: Żebry-Ostrowy, Żebry Stara Wieś kol. Grzymki, Drężewo i Grabowo. Poniżej przedstawiono w formie graficznej zasięg poszczególnych kompleksów przydatności rolniczej na terenie Gminy. 80

81 Rysunek 20. Rozkład przestrzenny kompleksów rolniczej przydatności gleb w obrębie Gminy Olszew- Borki. Źródło: opracowanie własne Odczyn gleb Wraz ze wzrostem zakwaszenia gleb spada ich przydatność rolnicza. Do nadmiernego zakwaszenia gleb mogą prowadzić procesy naturalne oraz działalność człowieka. Głównym procesem naturalnym jest wymywanie kationów zasadowych, natomiast w przypadku czynników antropogenicznych mamy do czynienia przede wszystkim ze stosowaniem nawozów bogatych w azot. Na terenie Gminy Olszewo-Borki przeważają gleby kwaśne, w tym: lekko kwaśne 21,6% kwaśne 47,5% bardzo kwaśne 24,6%. Zbyt niski odczyn gleb jest niekorzystny w punktu widzenia użytkowania rolniczego gleb. Procesem pozwalającym na przywrócenie właściwego ph jest ich wapnowanie. Pod względem udziału gleb, gdzie potrzebne jest przeprowadzenie wapnowania, obszar Gminy Olszewo-Borki został zakwalifikowany na poziomie 90%. Poniżej przedstawiono w formie graficznej rozkład przestrzenny gleb pod względem odczynu ph w obrębie Gminy Olszewo-Borki. 81

82 Rysunek 21. Rozkład przestrzenny gleb pod kątem odczynu ph na terenie Gminy Olszewo-Borki. Źródło: opracowanie własne Użytkowanie powierzchni ziemi Użytki rolne na terenie Gminy Olszewo-Borki stanowią 49,74% całego obszaru Gminy. Dane statystyczne na temat struktury użytków rolnych zostały zestawione poniżej. Tabela 33. Użytkowanie powierzchni ziemi na terenie Gminy Olszewo-Borki (stan na rok 2014). Użytki rolne Lp. Nazwa Jednostka Wielkość obszaru 1. użytki rolne - grunty orne ha użytki rolne - sady ha użytki rolne - łąki trwałe ha użytki rolne - pastwiska trwałe ha użytki rolne - grunty rolne zabudowane ha użytki rolne - grunty pod stawami ha 1 7. użytki rolne - grunty pod rowami ha 106 Pozostałe grunty 8. grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem ha grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - lasy ha grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - grunty zadrzewione i zakrzewione ha grunty pod wodami razem ha

83 Użytki rolne 12. grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi ha grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi grunty zabudowane i zurbanizowane razem ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny mieszkaniowe ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny przemysłowe ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny inne zabudowane ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny zurbanizowane niezabudowane ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny rekreacji i wypoczynku ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - drogi ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - kolejowe grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - inne ha grunty zabudowane i zurbanizowane - użytki kopalne ha nieużytki ha tereny różne 3 POWIERZCHNIA OGÓŁEM ha UŻYTKI ROLNE ha Źródło: GUS Poniżej przedstawiono w formie graficznej strukturę użytkowania gruntów na terenie Gminy Olszew-Borki. Rysunek 22. Struktura użytkowania gruntów na terenie Gminy Olszew-Borki. 83

84 Źródło: opracowanie własne Chemizm gleb ornych Zasobność gleb w makroelementy Drugi czynnikiem determinującym przydatność rolniczą gleb, oprócz ph, jest zasobność gleb w makroelementy czyli składniki pokarmowe. Zawartość takich składników jak fosfor, potas oraz magnez powinna być odpowiednio zbilansowana, pokrywająca wyłącznie potrzeby roślin. Nie powinno się doprowadzać do sytuacji gdzie w glebie panuje nadmiar makroelementów, gdyż w konsekwencji może doprowadzać do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych. Braki składników pokarmowych należy uzupełniać przez racjonalne nawożenie. Punkt monitoringu chemizmu gleb Najbliższy punkt objęty badaniami Monitoringu Chemizmu Gleb Ornych Polski prowadzonymi przez IUNG w Puławach przy współpracy Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej znajdował się w m. Laskowiec, (gm. Rzekuń), która oddalona jest od granic Gminy Olszewo-Borki o ok. 8 km. Poniżej przedstawiono wyniki dokonanych pomiarów w latach Charakterystyka gleb w punkcie pomiarowym nr 83 Laskowiec Położenie punktu: Miejscowość: Laskowiec Gmina: Rzekuń Województwo: mazowieckie Powiat: ostrołęcki Rodzaj gleb: 7 (żytni bardzo słaby (żytnio-łubinowy) Typ: Ar (gleby rdzawe); Klasa bonitacyjna: VI Gatunek gleby wg: BN-78/ : pl (piasek luźny) PTG 2008: pl (piasek luźny) Tabela 34. Uziarnienie gleb punkcie pomiarowym nr 83 Laskowice. Uziarnienie Jednostka Rok ,0-0,1 mm udział w % ,1-0,02 mm udział w % < 0.02 mm udział w % ,0-0,05 mm udział w % n.o. n.o. n.o. 91 0,05-0,002 mm udział w % n.o. n.o. n.o. 8 < mm udział w % Źródło: Tabela 35. Odczyn gleb punkcie pomiarowym nr 83 Laskowice. Odczyn i węglany Jednostka Rok 84

85 Odczyn "ph " w zawiesinie H2O ph 5,5 5,3 5 5,2 Odczyn "ph " w zawiesinie KCl ph 4,3 4,2 4 4,1 Węglany (CaCO 3 ) % n.o. n.o. n.o. n.o. Źródło: Tabela 36. Substancje organiczne w glebach punkcie pomiarowym nr 83 Laskowice. Substancja organiczna gleby Jednostka Rok Próchnica % 1,93 1,88 1,84 2,21 Węgiel organiczny % 1,12 1,09 1,07 1,28 Azot ogólny % 0,07 0,08 0,079 0,091 Stosunek C/N ,6 13,5 14,1 Źródło: Tabela 37. Właściwości sorpcyjne gleb punkcie pomiarowym nr nr 83 Laskowice. Właściwości sorpcyjne gleby Jednostka Rok Kwasowość hydrolityczna (Hh) cmol(+)*kg -1 4,05 4,43 4,65 4,73 Kwasowość wymienna (Hw) cmol(+)*kg -1 1,42 1,7 1,73 1,7 Glin wymienny "Al" cmol(+)*kg -1 1,24 1,47 1,54 1,45 Wapń wymianny (Ca2+) cmol(+)*kg -1 0,37 0,52 0,39 0,27 Magnez wymienny (Mg2+) cmol(+)*kg -1 0,11 0,08 0,04 0,07 Sód wymienny (Na+) cmol(+)*kg -1 0,03 0,03 0,01 0,15 Potas wymienny (K+) cmol(+)*kg -1 0,13 0,09 0,07 0,18 Suma kationów wymiennych (S) cmol(+)*kg -1 0,64 0,72 0,51 0,67 Pojemność sorpcyjna gleby (T) cmol(+)*kg -1 4,69 5,15 5,16 5,4 Wysycenie kompleksu sorpcyjnego kationami zasadowymi (V) % 13,65 13,98 9,88 12,39 Źródło: Tabela 38. Zawartość pierwiastków przyswajalnych w punkcie pomiarowym nr nr 83 Laskowice. Pozostałe właściwości Jednostka Rok Fosfor przyswajalny mg P2O5* 100g-1 7 6,2 5,6 7,8 Potas przyswajalny mg K2O*100g-1 2,8 2,5 2,4 4 Magnez przyswajalny mg Mg*100g-1 1 0,6 0,4 0,7 Siarka przyswajalna mg S-SO4*100g-1 2,5 2,63 2,41 0,68 Źródło: Tabela 39. Całkowita zawartość pierwiastków śladowych punkcie pomiarowym nr nr 83 Laskowice. Pierwiastki śladowe Jednostka Rok Mangan mg*kg Kadm mg*kg-1 0,09 0,12 0,07 0,08 Miedź mg*kg-1 2 2,5 2,8 2,1 Chrom mg*kg-1 4,2 4,8 4,3 3,9 Nikiel mg*kg-1 3,5 2,9 3,5 3 85

86 Pierwiastki śladowe Jednostka Rok Ołów mg*kg-1 6,8 8 7,7 9,5 Cynk mg*kg-1 17,5 16,2 18,3 16,3 Kobalt mg*kg-1 0,89 1,17 1,06 1 Wanad mg*kg-1 5 6,7 7,2 4,9 Lit mg*kg-1 2,8 3 2,1 1,9 Beryl mg*kg-1 0,2 0,17 0,12 0,16 Bar mg*kg-1 23,1 21,7 22,3 22,1 Stront mg*kg-1 4,3 3,7 3,5 1,7 Lantan mg*kg-1 8,6 9,9 11,9 4,9 Źródło: Analiza SWOT Silne strony 1. Gleby nie są zdegradowane. 2. Wysoki udział użytków rolnych w powierzchni Gminy. Szanse 1. Wdrażanie zasad dobrej praktyki rolniczej. 2. Zwiększenie świadomości ekologicznej rolników. 3. Ograniczenie użycia chemicznych środków ochrony roślin oraz nawozów sztucznych. 4. Zalesianie gleb o niskim potencjale rolnym. 5. Uprawa roślin energetycznych. 6. Przeciwdziałanie zakwaszeniu gleb poprzez wapnowanie. Ochrona powierzchni ziemi Słabe strony 1. Słabe warunki da rolnictwa. 2. Gleby słabej jakości. 3. Występowanie gleb kwaśnych. 4. Gospodarstwa rolne rozproszone w znacznym stopniu. Zagrożenia 1. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. 2. Zanieczyszczenia przy szlakach komunikacyjnych. 3. Nieprawidłowe praktyki rolnicze. 4. Brak środków finansowych na inwestycje związane z ochroną powierzchni ziemi Zagrożenia Z uwagi na fakt, iż znaczna duża Gminy Olszewo-Borki to tereny uprawne, istotny wpływ na powierzchnię terenu oraz środowisko glebowe ma rolnictwo. Wynika to z faktu, iż obejmuje ono swoim oddziaływaniem duży obszar i powoduje zasadnicze zmiany w środowisku naturalnym. Najbardziej istotne zagrożenia związane z rolniczym użytkowaniem gruntów to: niszczenie mechaniczne roślinności oczek i mokradeł śródpolnych, zwłaszcza pozbawionych zarośli i zadrzewień przywodnych podczas prac polowych, niszczenie chemiczne poprzez stosowanie środków ochrony roślin i nadmierny spływ biogenów z pól, stosowanie na całej powierzchni upraw polowych środków ochrony roślin, powodujące ubożenie i zanikanie roślinności segetalnej, 86

87 intensywne zagospodarowanie użytków zielonych z oraniem, meliorowaniem, nawożeniem, obsiewem szlachetnymi gatunkami traw, stosowaniem środków ochrony roślin powodujące drastyczne ubożenie bogactwa florystycznego łąk. Kolejnym zagrożeniem jest fizyczna degradacja gleb, poprzez erozję wodną i eoliczną. Nasilenie naturalnych procesów erozyjnych spowodowane jest zmianą stosunków wodnych, mechanizacją rolnictwa, niewłaściwym wypasem bydła oraz likwidacją murków, miedz i zadrzewień śródpolnych. Gleby są także narażone na zanieczyszczenie metalami ciężkimi, którego największymi źródłami jest transport samochodowy, emisja pyłów oraz ścieków komunalnych i osadowych Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Stan wyjściowy System gospodarki odpadami Odpady komunalne na terenie Gminy Olszewo-Borki powstają głównie w gospodarstwach domowych, przedsiębiorstwach handlowych oraz obiektach użyteczności publicznej. W poniższej tabeli przedstawiono sposób postępowania z poszczególnymi frakcjami odpadów komunalnych na terenie Gminy Olszewo-Borki zgodnie z przyjętym Regulaminem utrzymania czystości i porządku. Tabela 40. Sposób postępowania z poszczególnymi rodzajami odpadów komunalnych na terenie Gminy Olszewo-Borki. Lp. Rodzaj odpadów Sposób postępowania Surowce wtórne: tworzywa Odpady powinny być gromadzone zbiorczo w pojemniku, 1. sztuczne, papier, metale, bądź w workach. szkło 2. Odpady ulegające biodegradacji 3. Odpady budowlane i rozbiórkowe 4. Odpady wielkogabarytowe 6. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny 7. Przeterminowane leki 9. Zużyte baterie 10. Zużyte akumulatory Odpady powinny być gromadzone zbiorczo w pojemniku, bądź w workach. Dopuszcza się także zagospodarowanie odpadów w przydomowych kompostownikach na własne potrzeby. Odpady powinny być składowane w kontenerach. Odbiór raz do roku na indywidualne zgłoszenie wytwarzającego odpady. Odpady odbierane są z terenu nieruchomości zgodnie z harmonogramem 2 razy do roku. Odpady odbierane są z terenu nieruchomości zgodnie z harmonogramem 2 razy do roku. Odpady powinny być kierowane do specjalnych pojemników w aptekach. Odpady powinny być kierowane do specjalnych pojemników w budynkach użyteczności publicznej. Odpady należy oddawać w punktach handlowych podczas wymiany artykułu na nowy. PSZOK (Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych) Na terenie Gminy Olszewo-Borki brak jest funkcjonującego PSZOK. Zaleca się w najbliższych latach o podjęcie działań zmierzających do uruchomienia PSZOK. W PSZOK mieszkańcy Gminy, będą mogli oddawać odpady pochodzenia komunalnego takie jak: 87

88 papier i tektura, tworzywa sztuczne, metal, opakowanie ze szkła, opakowania wielomateriałowe, odpady zielone (liście, skoszona trawa, drobne gałęzie itp.), zużyte opony, odpady wielkogabarytowe, odpady remontowe i budowlane, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte baterie i akumulatory, przeterminowane leki, substancje niebezpieczne, takie jak: farby, lakiery, kleje,. Zakłada się, że powyższe odpady będą przyjmowane w PSZOK bezpłatnie od mieszkańców Gminy Olszewo-Borki, którzy są objęcie zbiorczym systemem odbioru odpadów, tj. uiszczają opłaty za odbiór odpadów komunalnych. Opady dostarczane są do PSZOK we własnym zakresie, w sposób który umożliwi ich rozładowanie i gromadzenie w sposób selektywny. Poziomy recyklingu/ograniczenie składowania Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2016 r. ws. poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych, poziomy te wynoszą w roku 2016 odpowiednio: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło 18%, inne niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe 42%. Poziomy recyklingu przewidziane do osiągnięcia w poszczególnych latach w uwzględnia poniższa tabela. Tabela 41. Wymagane poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego użycia poszczególnych odpadów. Wymagany poziom [%] 2016 r r r r r. Papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło Inne niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz.U poz. 2167). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji 88

89 przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów, dopuszczalny poziom masy odpadów przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 dla roku 2016 wynosi 42%. Tabela 42. Dopuszczalne poziomy składowania odpadów ulegających biodegradacji w stosunku do masy wytworzonych tych odpadów w roku Dopuszczalny poziom [%] 2016 r r r r r. Odpady ulegające biodegradacji Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów (Dz.U poz. 676). Masa zebranych odpadów W poniższej tabeli przedstawiono informacje dotyczące ilości odpadów komunalnych zabranych na terenie Gminy Olszewo-Borki. Tabela 43. Ilość zebranych odpadów komunalnych na terenie Gminy Olszewo-Borki w roku Lp. Wskaźnik Jednostka Wartość 1. ogółem t 1 771,55 2. ogółem na 1 mieszkańca kg 172,2 3. z gospodarstw domowych t 1 421,18 4. odpady z gospodarstw domowych przypadające na 1 mieszkańca kg 138,2 5. jednostki odbierające odpady w badanym roku wg obszaru działalności szt. 2 Regiony Gospodarki Odpadami 3 Gospodarka odpadami w województwie mazowieckim opiera się na wskazanych w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami dla województwa mazowieckiego na lata z uwzględnieniem lat regionach gospodarki odpadami komunalnymi (RGOK). W województwie mazowieckim wydziela się cztery regiony gospodarki odpadami komunalnymi: Region Zachodni, Region Wschodni, Region Centralny, Region Południowy. Gmina Olszewo-Borki przynależy do Regionu Wschodniego. Poniżej przedstawiono w formie graficznej podział województwa mazowieckiego na poszczególne regiony gospodarki odpadami. 3 Źródło: Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla województwa mazowieckiego na lata z uwzględnieniem lat

90 Rysunek 23. Podział województwa mazowieckiego na regiony gospodarowania odpadami komunalnymi. Źródło: Plan gospodarki odpadami województwa mazowieckiego Region Wschodni W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę Regionu Wschodniego. Tabela 44. Charakterystyka Regionu Wschodniego (wg stanu 2014 r.). Charakterystyka Opis/wartość Ogólne Liczba ludności Obszar administracyjny powiaty: łosicki, miasta Ostrołęka, miasto Siedlce, makowski, ostrołęcki, ostrowski, siedlecki, sokołowski, węgrowski, wyszkowski Zmieszane odpady komunalne 90

91 Masa odebranych odpadów w 2014 r [Mg] Masa odpadów poddanych składowaniu w 2014 r. [Mg] Odpady ulegające biodegradacji Masa odebranych odpadów ulegających biodegradacji, w tym odpadów zielonych w 2014 r. [Mg] Masa odpadów poddana składowaniu w r. [Mg] Masa odpadów zagospodarowana poza składowaniem w 2014 r. [Mg] Masa odebranych odpadów zielonych w r. [Mg] Odpady pozostałe Masa odebranych odpadów 4 frakcji (papier, tworzywa sztuczne, szkło i metale) w 2014 [Mg] Masa odebranych odpadów budowlanych w 2014 [Mg] Źródło: Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla województwa mazowieckiego na lata z uwzględnieniem lat Instalacje przetwarzania odpadów komunalnych Na terenie Regionu Wschodniego brak jest aktualnie RIPOK (dwie instalacje spełniają formalne wymogi) oraz instalacji do przetwarzania odpadów ulegających biodegradacji (kompostowni). Szczegółowy wykaz instalacji do obsługi systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Regionu Wschodniego, w tym Gminy Olszewo-Borki, przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 45. Wykaz potencjalnych instalacji regionalnych do obsługi systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w Regionie Wschodnim. Zdolność Lp. Rodzaj instalacji Adres instalacji Podmiot zarządzający przerobowa [Mg/rok] 1. Instalacja do mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych Ławy, ul. Przemysłowa 45, Rzekuń MPK Pure Home Sp. z o.o. S.k. ul. Kołobrzeska 5, Ostrołęka Część mechaniczna ,00 Część biologiczna ,00 2. Instalacja do mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych Wola Suchożebrska, ul. Sokołowska 2, Suchożebry Zakład Utylizacji Odpadów sp. z o.o., ul. Błonie 3, Siedlce Część mechaniczna Część 91

92 biologiczna Źródło: Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla województwa mazowieckiego na lata z uwzględnieniem lat Analiza SWOT Gospodarka odpadami Silne strony Słabe strony 1. Wszyscy mieszkańcy Gminy objęci są 1. Brak funkcjonującego stacjonarnego PSZOK. systemem selektywnej zbiórki odpadów. 2. Konieczność zwiększenia świadomości ekologicznej społeczeństwa w temacie gospodarki odpadami. 3. Brak RIPOK w Regionie wschodnim. Szanse Zagrożenia 1. Edukacja ekologiczna mieszkańców. 1. Spalanie odpadów w przydomowych 2. Likwidacja nielegalnych wysypisk śmieci. kotłowniach. 3. Kontrola poprawności danych w 2. Nieprzepisowe składowanie odpadów. deklaracjach śmieciowych. 4. Zwiększenie stopnia odzysku materiałów ze strumienia odpadów komunalnych Zagrożenia Głównym obszarem problemowym dotyczący gospodarki odpadami są nieprawidłowe praktyki dotyczące gospodarowania odpadami przez mieszkańców (np. spalanie odpadów komunalnych, pozbywanie się odpadów w sposób niezgodny z przepisami prawa) Zasoby przyrodnicze Formy ochrony przyrody Gmina Olszewo-Borki odznacza się znaczącymi walorami przyrodniczymi. Na terenie Gminy występują następujące formy ochrony przyrody: obszar Natura 2000 Dolina Dolnej Narwi, obszar Natura 2000 Doliny Omulwi i Płodownicy, pomniki przyrody. Obszar Natura 2000 Dolina Dolnej Narwi Nazwa: Dolina Dolnej Narwi Data wyznaczenia: Kod obszaru: PLB Rodzaj ochrony: Dyrektywa ptasia Powierzchnia [ha]: 26527,9200 Opis i znaczenie: Obszar położony jest w obrębie Niziny Północnomazowieckiej. Długość odcinka rzeki wynosi ok. 140km, a szerokość doliny zmienia się od 1,5 km do 7 km. Szerokość samego nurtu 92

93 waha się od 80 m do 100 m. Rzeka na całej długości silnie meandruje, przy czym brzegi rzeki są strome. W dolinie rzeki występują zadrzewienia wierzbowe i olchowe. Obszar stanowi ostoję dla 35 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasie oraz 19 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Są to głownie ptaki wodno-błotne, takie jak: batalion, błotniak łakowy, dubelt, kraska, rybitwa rzeczna, rycyk, siewieczka rzeczna, zimorodek, sowa błotna. Obszar Natura 2000 Doliny Omulwi i Płodownicy Nazwa: Doliny Omulwi i Płodownicy Data wyznaczenia: Kod obszaru: PLB Rodzaj ochrony: Dyrektywa ptasia Powierzchnia [ha]: 34386,6600 Opis i znaczenie: Obszar położony jest na terenie dwóch województw: mazowieckiego oraz warmińskomazurskiego. Pod względem geograficznym obszar leży w obrębie Nizin Północnomazowieckich oraz Pojezierza Mazurskiego. Obszar wyróżnia się dwoma morfotypami rzeźby: płasko-równinny oraz pagórkowaty. W przypadku rzeźby płaskorówninnej, obejmuje ona rozległe doliny, natomiast teren bardziej pagórkowaty występuje na terenach rozdzielających te doliny. Tereny równinne zajmowane są głównie zmeliorowane łąki oraz pastwiska. Obszary o rzeźbie pagórkowatej porastane są przez drzewostany olszowe oraz świerkowo-sosnowe. Obszar stanowi ostoję dla 26 lęgowych gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Przedmiotem ochrony uznanych zostało 19 gatunków. Obszar ma kluczowe znaczenie dla ochrony kulika wielkiego, stanowiąc jedną z największych ostoi tego gatunku w Polsce. Inne chronione gatunki ptaków to min.: rycyk, krwawodziób, dubelt, kszyk, błotniak łąkowy, wodniczka i cietrzew Pomniki przyrody Zgodnie z Centralnym Rejestrem Form Ochrony Przyrody prowadzonego przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska na terenie Gminy Olszewo-Borki znajduje się 6 pomników przyrody: 5 dębów szypułkowych we wsiach: Drężewo (1szt.), Przystań (1 szt.), Nożewo (3 szt.) oraz wiąz szypułkowy w Drężewie Lasy Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż powierzchnia gruntów leśnych na terenie Gminy Olszewo-Borki wynosi 9 006,20ha, co daje lesistość na poziomie 45,30%. Wskaźnik lesistości gminy jest znacznie wyższy niż średnia krajowa, która wynosi 29,2%. Strukturę gruntów leśnych na terenie Gminy Olszewo-Borki przedstawiono w poniższej tabeli. 93

94 Tabela 46. Struktura lasów Gminy Olszewo-Borki w roku Grunty leśne Powierzchnia ogółem ha 9 006,20 Lesistość % 45,30 Grunty leśne prywatne ogółem ha 4957,20 Grunty leśne prywatne osób fizycznych ha 4 905,70 Grunty leśne publiczne ogółem ha 4 049,00 Grunty leśne publiczne Skarbu Państwa ha 4 049,00 Grunty leśne publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych ha 4 049,00 Źródło: GUS Poniżej przedstawiono w formie graficznej tereny leśne położone na terenie Gminy Olszewo- Borki, z uwzględnieniem rodzajów lasu: mieszane, iglaste oraz liściaste. Rysunek 24. Struktura lasów na terenie Gminy Olszewo-Borki. Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl Lasy w Gminie Olszewo-Borki zarządzane są przez Nadleśnictwo Ostrołęka. Chcąc ocenić skład siedliskowy lasów na terenie gminy, wykorzystano do tego celu informacje z Planu 94