STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY WIĄZOWNA

Transkrypt

1 Załącznik Nr 1 Do Uchwały Nr. Rady Gminy Wiązowna z dnia. WÓJT GMINY WIĄZOWNA PROJEKT STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY WIĄZOWNA UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Zmiany wprowadzane w wyniku realizacji uchwały 90.XXV.2016 z dnia 31 maja 2016 r. w sprawie przystąpienia do sporządzania zmiany nr 8 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wiązowna zmienionej uchwałą 124.XXIX.2016 z dnia 27 września 2016 r. zostały wyróżnione czerwonym kolorem. TEKST UJEDNOLICONY Wiązowna 2018

2 SPIS TREŚCI I. WSTĘP 6 II. UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY WIĄZOWNA 6 1. DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE, ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENU DOTYCHCZASOWE ZAGOSPODAROWANIE GMINY DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE TERENÓW DOTYCHCZASOWE UZBROJENIE TERENÓW Drogi Zaopatrzenie w wodę Kanalizacja, usuwanie odpadów Elektroenergetyka Gazyfikacja STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY STAN ŚRODOWISKA WARUNKI GEOTECHNICZNE GRUNTÓW W ASPEKCIE PRZYDATNOŚCI DLA BUDOWNICTWA STAN ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ Gleby Stan chemiczny i fizyczny pokrywy glebowej Zbiorowiska łąkowe i murawowe, korytarze migracyjne zwierząt Obszary leśne WIELKOŚĆ I JAKOŚĆ ZASOBÓW WODNYCH Wody powierzchniowe Wody gruntowe WYMOGI OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO Wymogi ochrony środowiska Wymogi ochrony przyrody Wymogi ochrony krajobrazu kulturowego STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ WARUNKI I JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW DEMOGRAFIA, BEZROBOCIE, LICZBA I STRUKTURA LUDNOŚCI FINANSE GMINY OŚWIATA I EDUKACJA DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNA SPORT I REKREACJA 47

3 SŁUŻĄCEJ REALIZACJI ZADAŃ WŁASNYCH GMINY OPIEKA ZDROWOTNA ORGANIZACJE SAMORZĄDOWE I POZARZĄDOWE BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE TURYSTYKA BUDOWNICTWO KOMUNALNE ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA ZAGROŻENIE POWODZIOWE ZAGROŻENIE POWAŻNĄ AWARIĄ POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY WYNIKAJĄCE Z ANALIZY ŚRODOWISKOWEJ PROGNOZA DEMOGRAFICZNA ORAZ MIGRACJE W RAMACH MIEJSKIEGO OBSZARU FUNKCJONALNEGO OŚRODKA WOJEWÓDZKIEGO MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PRZEZ GMINĘ WYKONANIA SIECI KOMUNIKACYJNEJ I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, A TAKŻE INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ, 7.4. UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY WYNIKAJĄCE Z ANALIZY EKONOMICZNEJ I MOŻLIWOŚCI FINANSOWYCH UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z BILANSU TERENÓW PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOWĘ Maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę Chłonność obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej Chłonność obszarów przeznaczonych w planach miejscowych pod zabudowę Porównanie maksymalnego zapotrzebowania na nową zabudowę z chłonnością terenu Porównanie zapotrzebowania na nową zabudowę z chłonnością terenów wyznaczonych w obowiązującym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wiązowna STAN PRAWNY GRUNTÓW WYSTĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE DÓBR KULTURY OBSZARY OBJĘTE OCHRONĄ NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE PRZYRODY OBSZARY OBJĘTE OCHRONĄ NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O CMENTARZACH I CHOWANIU ZMARŁYCH LINIE ELEKTROENERGETYCZNE WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH OBSZARY NARAŻONE NA NIEBEZPIECZEŃSTWO OSUWANIA SIĘ MAS ZIEMNYCH WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD

4 PODZIEMNYCH SUROWCE MINERALNE WODY PODZIEMNE WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ STAN SYSTEMU KOMUNIKACJI PONADLOKALNEJ STAN SYSTEMU KOMUNIKACJI LOKALNEJ STAN SYSTEMÓW INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH 83

5 Wykaz rysunków: 1. Lokalizacja obrębów 2. Dotychczasowe zagospodarowanie 3a. Planowanie przestrzenne w Gminie plany obowiązujące i w trakcie sporządzania 3b. Planowanie przestrzenne w Gminie decyzje o warunkach zabudowy wydane w latach Układ komunikacji drogowej 5. System wodociągów gminnych 6. System kanalizacji istniejącej 7. Przebieg linii elektroenergetycznych 8. Przebieg linii gazociągów 9. Warunki gruntowe 10. Rolnicza i leśna przestrzeń produkcyjna 11. Warunki wodne 12. Rzeźba terenu 13. Tereny zalewowe 14. Stan prawny gruntów 15. Ochrona zabytków 16. Ochrona przyrody

6 I. WSTĘP Niniejsze opracowanie stanowi realizację wymagań określonych w art.10 ust.1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Rozpoznanie uwarunkowań rozwoju zagospodarowania przestrzennego gminy Wiązowna jest podstawą formułowania polityki przestrzennej w dalszym rozwoju gminy i bardziej szczegółowych ustaleń określonych w ww. ustawie. Podstawowym materiałem pomocnym w określeniu uwarunkowań rozwoju przestrzennego gminy jest opracowanie ekofizjograficzne, podstawowe, zawierające szczegółowe informacje dotyczące obszaru gminy. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Gminy Wiązowna przedstawiono w formie tekstowej i graficznej. Tekst zawiera podstawowe dane dotyczące istniejącego stanu i funkcjonowania gminy w zakresie gospodarki przestrzennej. Część graficzną, stosownie do przepisu 5 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233), przedstawiono na rysunku w skali 1:10 000, wykonanym na kopii mapy topograficznej w skali 1:10 000, pochodzącej z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. II. UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY WIĄZOWNA 1. DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE, ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENU 1.1. DOTYCHCZASOWE ZAGOSPODAROWANIE GMINY Struktura przestrzenna gminy Wiązowna ukształtowana została w ewolucyjnym rozwoju struktur przyrodniczych i procesów urbanizacyjnych. Sposób zagospodarowania zmienia się w zależności od potrzeb i możliwości inwestorskich w kolejnych okresach historii rozwoju gminy. Znaczny rozwój zagospodarowania, w pojęciu ilościowym, nastąpił w ostatniej dekadzie, kiedy to w wyniku dużego zainteresowania inwestorów budową mieszkań niedaleko Warszawy, właśnie obszary w Wiązownie, położonej 26 kilometrów od centrum Warszawy, spełniały to kryterium. Z lokalizacji na obszarach gminy Wiązowna chętnie korzystali również inwestorzy prowadzący aktywność gospodarczą skierowaną szczególnie do odbiorców na wschodzie Polski. Trendy występujące w obszarze metropolii warszawskiej w dalszym ciągu będą stanowić o kolejnych zmianach w zagospodarowaniu przestrzennym gminy Wiązowna. Biorąc za podstawę rozpoznane, w trybie sporządzania niniejszego studium, dość skomplikowane uwarunkowania przyrodnicze rozwoju zagospodarowania przestrzennego, a także analizując zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym gminy w ostatnich latach, można stwierdzić, że działania gminy w zakresie gospodarki przestrzennej podejmowane były pod presją inwestorów, bez wyraźnie określonej i konsekwentnie egzekwowanej polityki. W związku z dążeniem inwestorów do zabudowy terenów pod aktywność gospodarczą, tereny takie pozyskują oni w obszarach już częściowo zabudowanych i realizują swoje plany przez uzyskiwanie decyzji o warunkach zabudowy w sąsiedztwie działek zabudowanych. 6

7 Inne osoby, najczęściej z Warszawy, poszukują położonych blisko Warszawy terenów, które mogą być wykorzystane na budowę domu lub zabudowę letniskową. Ponieważ zabudowa taka w gminie istnieje, to uzyskanie decyzji o podobnej zabudowie terenu w sąsiedztwie też nie stwarza większych problemów. Jeśli dodać do tego naciski na zabudowę terenów położonych na zalewowych terasach malowniczych rzek Świdra i Mieni mamy obraz wyraźnych trendów w zagospodarowaniu gminy. Obecny stan zagospodarowania i użytkowania gruntów w gminie Wiązowna przedstawia się następująco: Tab Struktura użytkowania gruntów w gminie Wiązowna w 2014 r. Rodzaj użytkowania Powierzchnia (ha) Tereny zabudowane i zurbanizowane 787 Tereny komunikacyjne 348 Nieużytki 51 Użytki ekologiczne 1 Wody powierzchniowe 129 Grunty orne i sady Łąki i pastwiska Lasy i gr. leśne Grunty zadrzew. i zakrzew. 235 Razem Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Ryc Uogólniona struktura użytkowania gruntów w gminie Wiązowna w 2014 r. Źródło: opracowanie własne wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych 7

8 Tab Struktura użytkowania gruntów w gminie Wiązowna w około 2010 r. Rodzaj użytkowania Powierzchnia (ha) Tereny zabudowane i zurbanizowane 547,53 Tereny komunikacyjne 334,87 Nieużytki 49,84 Wody powierzchniowe 129,14 Grunty orne i sady 4 065,88 Łąki i pastwiska 1 670,80 Lasy i gr. leśne 3 167,25 Grunty zadrzew. i zakrzew. 205,85 Razem ,16 Porównując powierzchnię terenów zabudowanych i zurbanizowanych na rok 2014 z rokiem 2010 można zauważyć jej wzrost o prawie 240 ha. Związane jest to z korzystnym położeniem gminy w bliskim sąsiedztwie miasta Warszawy. Razem ze wzrostem powierzchni terenów zabudowanych wzrosła powierzchnia terenów komunikacyjnych o ponad 13 ha. Jednocześnie zwiększyła się powierzchnia lasów i gruntów leśnych o prawie 45 ha, a także gruntów zadrzewionych i zakrzewionych o niecałe 30 ha. Zwiększenie jednych powierzchni powiązany jest ze zmniejszeniem się innych. Znaczącą zmianę można zauważyć w powierzchni gruntów ornych i sadów prawie o 277 ha. Użytkowanie terenów w poszczególnych obrębach geodezyjnych przedstawiono w tabelach zamieszczonych w katalogu obrębów, który stanowi część II B studium. Powyższe dane pochodzą z ewidencji gruntów i budynków dla gminy Wiązowna i zestawiono je dla zobrazowania struktury gruntów DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE TERENÓW Przeznaczenie terenów w gminie do końca roku 2003 określał ogólny plan miejscowy zagospodarowania przestrzennego, który sporządzony został w 1994 r. Zgody na przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, uzyskane w procedurze tego planu, są nadal obowiązujące, a więc mimo braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla całej gminy, zagospodarowywanie poszczególnych działek położonych w sąsiedztwie działek już zabudowanych nie nastręczało większych trudności. W sytuacji dużego wzrostu inwestycji kubaturowych wyraźnie zaznacza się brak właściwego, stosownego do funkcji obiektów, zagospodarowania terenów, na których te inwestycje zrealizowano. Braki w wyposażeniu terenów w inwestycje drogowe i infrastrukturalne dopełniają obraz dotychczasowego zagospodarowania i uzbrojenia terenów. W gminie Wiązowna, do końca 2007 roku, sporządzono plany miejscowe, które obejmują niewielki procent powierzchni gminy. Granice tych planów przedstawiono na rysunku Nr 3a. Wykaz działek objętych obowiązującymi planami zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy Wiązowna przedstawia się następująco: Obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego: 1) Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Wiązowna dla obszaru 8

9 położonego na północ od ul. Polnej w Wiązownie (Uchwała Nr 60/VII/98 Rady Gminy Wiązowna z dnia 16 czerwca 1998 r.); 2) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszarów B i C, położonych na północ od ul. Turystycznej w miejscowości Wiązowna Gmina Wiązowna (Uchwała Nr 178/XVII/99 Rady Gminy Wiązowna z dnia 14 października 1999 r.) 3) Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego Gminy Wiązowna dla obszarów A i D, położonych na północ od ul. Turystycznej w miejscowości Wiązowna (Uchwała Nr 365/XXXVIII/2001 Rady Gminy Wiązowna z dnia 23 maja 2001 r.) 4) Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego Gminy Wiązowna w obszarze działki nr ew. 412 w miejscowości Lipowo, Gmina Wiązowna (Uchwała Nr 371/XXXIX/2001 Rady Gminy Wiązowna z dnia 29 czerwca 2001 r.) 5) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Gminy Wiązowna Etap V opracowany dla obszaru Czarnówka-Glinianka, położonego we wsiach Czarnówka i Glinianka, gmina Wiązowna (Uchwała Nr 29/IV/2003 Rady Gminy Wiązowna z dnia 30 stycznia 2003 r.) 6) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Gminy Wiązowna Etap VIII - opracowany dla obszaru Duchnów-Kąck, położonego w obszarze wsi Duchnów i Kąck, gmina Wiązowna (Uchwała Nr 108/XIII/2003 Rady Gminy Wiązowna z dnia 26 listopada 2003 r.) 7) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Gminy Wiązowna Etap VI - opracowany dla obszaru Duchnów, położonego we wsi Duchnów, gmina Wiązowna (Uchwała Nr 194/XXIV/2004 Rady Gminy Wiązowna z dnia 23 listopada 2004 r.) 8) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego p.n. Góraszka-Centrum Handlowe w gminie Wiązowna (Uchwała Nr 106.XVIII.2011 Rady Gminy Wiązowna z dnia 24 listopada 2011 r.) 9) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego p.n. Majdan-Góraszka, (Uchwała Nr 70.XXIX.2012 Rady Gminy Wiązowna z dnia 6 września 2012 r.) 10) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący działkę ewidencyjną 409 w obrębie geodezyjnym Rzakta (Uchwała Nr 125.LXI.2014 Rady Gminy Wiązowna z dnia 29 października 2014 r.) 11) Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Góraszka- Centrum Handlowe (Uchwała Nr 124.LXI.2014 Rady Gminy Wiązowna z dnia 29 października 2014 r.) 12) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego p.n. Mienia Etap III (Uchwała Nr 106.XV.2015 Rady Gminy Wiązowna z dnia 29 września 2015 r.) 13) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego p.n. Wiązowna Kościelna - Gródek Bis (Uchwała Nr 107.XV.2015 Rady Gminy Wiązowna z dnia 29 września 2015 r. wraz z rozstrzygnięciem nadzorczym Nr LEX- I MS1 Wojewody Mazowieckiego z dnia 30 października 2015 r.) +89.XXV ) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego p.n. Duchnów-Centrum Handlowe, (Uchwała Nr 108.XV.2015 Rady Gminy Wiązowna z dnia 9

10 29 września 2015 r. wraz z rozstrzygnięciem nadzorczym Nr LEX-I MS1 Wojewody Mazowieckiego z dnia 29 października 2015 r.) 15) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego p.n. Wiązowna Kościelna - Parafia, (Uchwała Nr 14.XIX.2016 Rady Gminy Wiązowna z dnia 26 stycznia 2016 r.) 16) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego p.n. Wiązowna Kościelna - Gródek Bis (Uchwała Nr 89.XXV.2016 z dnia 31 maja 2016 r.). Plany miejscowe, dla których w okresie analizowanym podjęte zostały uchwały o przystąpieniu do ich sporządzenia: W okresie analizowanym zostały podjęte następujące uchwały Rady Gminy Wiązowna o przystąpieniu do sporządzania planów miejscowych: 1) Wiązowna - Centrum (uchwała Nr 80/XI/07 Rady Gminy Wiązowna z dnia 26 czerwca 2007 r. zmieniona uchwałą Nr 68.IX.2015 z dnia 28 kwietnia 2015 r. 2) Góraszka Wschodnia (uchwała Nr 252/XXIX/08 Rady Gminy Wiązowna z dnia 25 listopada 2008 r.) 3) Polna Bis (uchwała Nr 255/XXIX/08 Rady Gminy Wiązowna z dnia 25 listopada 2008 r. 4) Boryszewska (uchwała Nr 256/XXIX/08 Rady Gminy Wiązowna z dnia 25 listopada 2008 r. zmieniona uchwałą Nr 93.XXXI./12 z dnia 29 października 2012 r.) 5) Zakręt-Zachód (uchwała Nr 411/XLVI/10 Rady Gminy Wiązowna z dnia 23 lutego 2010 r.) 6) Zakręt Północny (uchwała Nr 414/XLVI/10 Rady Gminy Wiązowna z dnia 23 lutego 2010 r.) 7) Zakręt Południowy (uchwała Nr 413/XLVI/10 Rady Gminy Wiązowna z dnia 23 lutego 2010 r. 8) Zakręt Wschód (uchwała Nr 412/XLVI/10 Rady Gminy Wiązowna z dnia 23 lutego 2010 r.) 9) Wiązowna Kościelna Sportowa (uchwała Nr 67.IX.2015 Rady Gminy Wiązowna z dnia 28 kwietnia 2015 r.) 10) Majdan Północny (uchwała Nr 92.XXV.2016r. Rady Gminy Wiązowna z dnia 31 maja 2016 r.) 11) Duchów aktywizacja gospodarcza (uchwała Nr 91.XXV.2016r. Rady Gminy Wiązowna z dnia 31 maja 2016 r.) Wykaz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obowiązujących i będących w trakcie sporządzania jest aktualny na dzień 1 czerwca 2016 roku. Tereny już zabudowane oraz tereny przeznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy, obowiązującym do końca 2003 roku, były podstawą wyznaczenia terenów inwestycyjnych w gminie. Praktyka ostatnich lat wskazuje na bardzo duże zainteresowanie właścicieli gruntów możliwością zabudowy każdego terenu, położonego przy istniejących drogach. Zgodnie z obowiązującymi przepisami grunty, dla których nie sporządzono planu miejscowego, mogą zostać przeznaczone pod zainwestowanie jedynie poprzez decyzje o warunkach zabudowy i decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego. Działki, dla których obowiązują decyzje wydane w latach 2002 do 2008 przedstawione zostały na rysunku Nr 3b. W większości przypadków nowe działki do zainwestowania były wyznaczane w wielkości nie 10

11 mniejszej jak 1200 m 2, przy zachowaniu minimum 70% powierzchni biologicznie czynnej. Było to uzasadnione tym, że gmina ma bardzo słabo rozwiniętą sieć kanalizacji i zagęszczanie zabudowy mogłoby mieć ujemne oddziaływanie na środowisko. Ograniczeniami prawnymi w zainwestowaniu terenów jest to, że gmina położona jest: w części na obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Dolina Środkowej Wisły, w dużej części położona jest na obszarze Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu w niewielkiej części na obszarze Mazowieckiego Parku Krajobrazowego z jego strefą ochronną, Ograniczeniami naturalnymi do przeznaczania terenów pod zabudowę są tereny podmokłe, z wysokim poziomem wód gruntowych oraz to, że powierzchnia 3808 ha zajęta jest przez lasy. W ostatnim czasie, z uwagi na dogodny dostęp do dróg krajowych nr 2 i 17, zaznaczył się gwałtowny rozwój przedsiębiorczości gospodarczej i powstanie wielu zakładów pracy tak o kierunku produkcyjnym, jak i handlowym. Na obszarze gminy utworzyły się ciągi zakładów we wsiach Zakręt i Duchnów przy drodze krajowej Nr 2 oraz we wsiach Majdan, Góraszka i Wola Ducka przy drodze krajowej Nr DOTYCHCZASOWE UZBROJENIE TERENÓW Drogi Przez obszar gminy przebiegają 2 drogi krajowe, 1 droga wojewódzka, drogi powiatowe i drogi gminne: Długość dróg wojewódzkich - 10,7 km Długość dróg powiatowych - 57,6 km, w tym 32,6 km to drogi utwardzone. Długość dróg gminnych - 64,1 km, w tym 9,7 km to drogi utwardzone. Pozostałe drogi to drogi wewnętrzne. Drogi krajowe przebiegające przez obszar gminy Wiązowna to droga nr 2 (Warszawa-Terespol Grodno - Moskwa) oraz droga nr 17 (Warszawa-Lublin - Lwów). Przez obszar gminy przebiega jedna droga wojewódzka Nr 721, relacji Piaseczno-Wiązowna- Duchnów. Tab Drogi powiatowe zestawiono w poniższej tabeli L.p. Nr drogi Stary nr drogi Relacja W Zakręt - Michałówek- Duchnów W Izabela-Nowy Konik W Góraszka - Boryszew W Boryszew - Michałówek W Wiązowna - Kąck W Glinianka-Poręby W Duchnów - Kąck - Wielgolas Duchnowski W Dziechciniec-Pęclin-Kąck W Żanęcin - Malcanów - Glinianka - Bolesławów - Grębiszew 11

12 W Glinianka - Wola Karczewska - Teofilów - Świerk W Czarnówka Rzakta granica gminy W Wola Karczewska - Kruszówiec W Regut - Celestynów - Dąbrówka - Glina - Wola Karczewska W część ul. Lubelskiej w Wiązownie W Wiązowna - Falenica Większość dróg gminnych nie posiada utwardzonej nawierzchni - zwykle jest to źle utrzymana nawierzchnia gruntowa, o nieregularnej linii, wynikającej z układu własnościowego i dawnego układu dróg rolnych o zbyt małej szerokości pasa drogi. Tab Drogi gminne zestawiono w poniższej tabeli L.p. Nr drogi Stary nr drogi Relacja W Zakręt - Pohulanka W Droga do sanatorium w Zagórzu W Pohulanka-Izabela W Przez Majdan do Góraszki W Majdan-Izabela W Majdan-Droga Nr W Góraszka-Aleksandrów W Przez Emów (ul. Sosnowa) W Emów - Mlądz W Mlądz - Rudka W ul. Parkowa 13015B ul. Sportowa W ul. Parkingowa Wiązowna Gminna W Osiedle XXX-lecia W ul. Boryszewska - Golica W ul. Duchnowska droga Nr W W Przez Boryszew W Michałówek Konik Nowy W Duchnów Stary Konik W Duchnów - Stefanówka W Przez Duchnów 12

13 W Wiązowna - Pęclin W Żanęcin Piekło - Wiązowna W Duchnów - Żanęcin W Dziechciniec granica miasta Otwocka W Pęclin droga Nr W W Malcanów Kopki Wola Karczewska W Kopki - Lipowo W Droga przez Malcanów do granicy miasta Otwocka W Pęclin - Kąck W Malcanów - Poręby W Poręby - Teresław W Glinianka II - Celinów W Czarnówka - Celinów W Rzakta - Celinów W Rzakta Bolesławów - Siwianka W Przez Czarnówkę W Glinianka - Kruszówiec W Droga Nr W - Siwianka W droga w Zakręcie ulica bez nazwy od ul. szkolnej do ul. Ks. Iwaniuka W Wiązowna ul. Sportowa (odcinek od ul. Kościelnej do skrzyżowania z ul. Nadrzeczną) W Wiązowna ul. Nadrzeczna (odcinek od skrzyżowania z ul. Sportową do drogi krajowej nr 17) W Radiówek droga bez nazwy W ul. Wypoczynkowa Lipowo/Poręby W ul. Leśna i ul. bez nazwy w Wiązownie Gminnej W Trakt Napoleoński Kopki/Dziechciniec W ul. Kościelna Glinianka W ul. Polna Wiązowna Gminna W Ul. Brzozowa Wiązowna Gminna 13

14 Od 2003 r. wprowadzono na obszar gminy warszawską miejską linię autobusową - czerwona, a od 21 sierpnia 2005 r. niektóre kursy przedłużono do Glinianki. Pozwoliło to na polepszenie w znacznym stopniu skomunikowania gminy z Warszawą. Stanowi to istotną wartość dla promocji gminy, zachętę dla potencjalnych inwestorów i poprawę warunków życia dla mieszkańców. W gminie brak kolei, pomimo, że jej obszar znajduje się w widłach dwóch linii kolejowych: Warszawa Otwock (Lublin) i Warszawa Mińsk Mazowiecki (obie - trakcje elektryczne). Przy analizie lokalnej komunikacji gminnej, można włączyć je do programu obsługi komunikacyjnej gminy, nastawionej na wykorzystanie sąsiedztwa aglomeracji warszawskiej. Układ komunikacji drogowej w gminie przedstawiono na rysunku Nr Zaopatrzenie w wodę Zbiorcze zaopatrzenie ludności w wodę pitną odbywa się z ujęć zlokalizowanych w Majdanie, Rzakcie i Lipowie, gdzie czerpie się wodę z czwartorzędowego piętra wodonośnego, z głębokości m. Istnieje również nieużytkowana obecnie SUW Wiązowna. Ujęcie wody Majdan to dwie studnie głębinowe o wydajności eksploatacyjnej 100 m 3 /h. Ujęcie dostarcza wodę do wodociągu grupowego, zaopatrującego miejscowości: Zakręt, Izabela, Michałówek, Majdan, Góraszka, Duchnów, Boryszew, Stefanówka i część Wiązowny Gminnej. Ujęcie wody Rzakta to dwie studnie wiercone o wydajności eksploatacyjnej 35 m 3 /h. Wodociąg grupowy zaopatruje mieszkańców Rzakty, Bolesławowa, Czarnówki, Kruszówca i Glinianki. Ujęcie wody Lipowo zlokalizowane we wsi Lipowo to trzy studnie wiercone o wydajności eksploatacyjnej 120 m 3 /h. Dostarcza ono wodę poprzez wodociąg grupowy dla ludności zamieszkałej w miejscowościach: Wola Ducka, Wola Karczewska, Lipowo, Kopki, Malcanów, Dziechciniec, Pęclin, Żanęcin, Radiówek, Rudka, Wiązowna Kościelna, część Wiązowny Gminnej i Emów. Wymienione ujęcia wody, wraz z wodociągową siecią rozdzielczą o łącznej długości 156,2 km, stanowią jeden zintegrowany system na obszarze całej gminy. Pozwala on na uzyskanie dużej ilości wody do picia uzdatnianej w stacjach wodociągowych. Stopień wyposażenia gminy w wodociągi wynosi 76,5 % (procent ogółu ludności w gminie). Rozwojowymi stacjami wodociągowymi są ujęcia Majdan i Lipowo ze względu na dużą ilość wody oraz dobrą jej jakość, o stosunkowo małej zawartości związków żelaza i manganu (szczególnie w Lipowie). Pozostałą stację, w Rzakcie, należy wykorzystywać jako studnię awaryjną z planowaniem docelowej jej likwidacji. Część ludności posiada własne studnie wiercone, ujmujące wodę z tego samego piętra użytkowego. Pozostała część mieszkańców gminy, z różnych względów (zabudowa kolonijna, brak przyłączy), nie korzysta lub pozbawiona jest możliwości korzystania z wodociągów wiejskich i zaopatruje się w wodę z indywidualnych studni kopanych ujmujących wody gruntowe z pierwszego poziomu wodonośnego. Poziom ten utrzymuje się głównie w przewarstwieniach piaszczystych rozdzielających górny horyzont glin zwałowych na głębokości 5 m p.p.t. Wody gruntowe podlegają łatwej infiltracji różnego rodzaju zanieczyszczeń bytowych i gospodarczych. System wodociągów gminnych przedstawiono na rysunku Nr Kanalizacja, usuwanie odpadów W gminie Wiązowna została wybudowana nowoczesna oczyszczalnia ścieków (Emów) - oddana do użytkowania r. Do końca grudnia 2007 r. wykonano 13,4 km sieci kanalizacyjnej sanitarnej i 222 przyłączy do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Daje to możliwość korzystania z sieci kanalizacyjnej dla 9,7 % ludności gminy Wiązowna. W dużej ilości przypadków ścieki z zabudowań jednorodzinnych, obiektów usługowo-handlowych 14

15 oraz gospodarstw rolnych odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych, a następnie wywożone do oczyszczalni ścieków lub stacji zlewnych poza obszarem gminy. Podobna sytuacja jest w osiedlu mieszkaniowym w Radiówku (2% mieszkańców gminy i 2,0 km sieci kanalizacyjnej), gdzie ścieki komunalne wywozi się do stacji zlewnej w Zagórzu. Obecnie ścieki nie są podczyszczane w osiedlowej oczyszczalni ścieków, z uwagi na jej bardzo zły stan techniczny. Kompleks szpitalno-sanatoryjny w Zagórzu, jako jedyny, posiada oczyszczalnię mechanicznobiologiczną (przepustowość po przebudowie w 2009 r. wynosi 50 m 3 /24h szczytowa 100 m 3 /24h). Odbiornikiem ścieków jest rów melioracyjny w zlewni rzeki Mieni. System kanalizacji w gminie przedstawiono na rysunku Nr 6. Gospodarka odpadami w rejonach wiejskich obejmuje głównie odpady komunalne oraz odpady wytwarzane przez lokalny przemysł i zakłady o charakterze usługowym, a także opakowania po środkach ochrony roślin. Na obszarze gminy powstają następujące grupy odpadów: odpady bytowe (metale, papier i tektura, odpady organiczne, tworzywa sztuczne, materiały tekstylne), odpady przemysłowe (stłuczka szklana, tworzywa sztuczne, odpady budowlane), odpady pochodzące z oczyszczalni ścieków (osad), odpady rolnicze (nieużyte nawozy, środki ochrony roślin). Przyjmuje się, że na obszarze gminy jest wytwarzanych 2717,6 Mg odpadów komunalnych (bytowe), które gromadzone są w ustawionych na posesjach pojemnikach. Selektywną zbiórką odpadów, polegającą na używaniu zestawów worków o zróżnicowanych barwach (szkło, makulatura, tworzywa sztuczne), objętych jest 98 % gospodarstw domowych. Zbiórka odpadów wielkogabarytowych prowadzona jest dwa razy w roku. W obrębie gminy brak jest składowiska odpadów stałych. Dotychczas istniejące, do 2002 roku, wysypisko w Kącku zostało zlikwidowane i podlega rekultywacji. Wywóz odpadów odbywa się przez kilka prywatnych firm, głównie na pełniące rolę składowiska regionalnego składowisko odpadów w Otwocku Świerku oraz w inne miejsca składowania. Duża ilość odpadów trafia jednak na małe dzikie wysypiska rozrzucone po lasach. Podmioty gospodarcze prowadzące działalność na obszarze gminy wytwarzają około 580 Mg odpadów przemysłowych, głównie odpadów budowlanych, złomu metali, odpadów z mechanicznej obróbki metali, opakowania z tworzyw sztucznych, papieru. Odpady te odbierane są przez wyspecjalizowane jednostki i przekazywane do odzysku lub unieszkodliwienia. Na obszarze gminy znajduje się 12 firm prowadzących działalność gospodarczą związaną z odzyskiem odpadów Elektroenergetyka Przez obszar gminy Wiązowna przebiegają napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia: - dwutorowa linia 400 kv relacji Miłosna Kozienice, - dwutorowa linia 110 kv relacji Miłosna stacja Wschodnia, - jednotorowa linia 110 kv Otwock/Teklin Józefów, - oraz wiele linii średniego napięcia 15 kv. Ponadto znajduje się tutaj kilkadziesiąt stacji transformatorowych 15/0,4 kv. Przebieg linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia przedstawiono na rysunku Nr 7. 15

16 Gazyfikacja Przez obszar gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia dn 500 o max. ciśnieniu roboczym (MOP) 6,3 MPa, relacji Rembelszczyzna - Wronów. Na obszarze gminy zlokalizowane są stacje gazowe w Zakręcie, Wiązownie oraz w Woli Karczewskiej. Gazociągi rozdzielcze wybudowano głównie od dwóch pierwszych stacji. Z ziemnego gazu przewodowego korzysta jeszcze niewielka część mieszkańców gminy, choć istniejące gazociągi mogłyby pokryć zapotrzebowanie przyszłych odbiorców gazu ziemnego na cele socjalno-bytowe, grzewcze i technologiczne. Gazyfikacja jest jednak możliwa po zawarciu porozumienia pomiędzy dostawcą gazu a odbiorcą w warunkach ekonomicznej opłacalności dostaw gazu. Obecnie istnieje 85,1 km sieci gazowych, z czego 14,5 km to sieć przesyłowa, a 70,6 km to sieć rozdzielcza średniego ciśnienia. Z sieci gazowej korzysta 22,6 % ludności gminy. Przebieg linii gazociągów w gminie przedstawiono na rysunku Nr STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY Ilekroć w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest mowa o "ładzie przestrzennym" - należy przez to rozumieć takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne. W świetle tak sformułowanego wyjaśnienia pojęcia ładu przestrzennego, określenie stanu tego ładu w gminie Wiązowna jest zadaniem trudnym. Ład przestrzenny odczytywany być może jako stan całej gminy, ale to jest stan określany na podstawie stanu poszczególnych części gminy oglądanych z pozycji człowieka lub stan gminy określany na podstawie zdjęć lotniczych obejmujących obszar całej gminy. Choć ustawodawca nie wyjaśnił dodatkowo, co w tym przypadku oznaczają: 1. harmonijna całość, 2. uporządkowane relacje, 3. wymagania funkcjonalne, 4. wymagania społeczno- gospodarcze, 5. wymagania środowiskowe, 6. wymagania kulturowe, 7. wymagania kompozycyjno estetyczne, to najbardziej wymiernymi są wymagania środowiskowe i kulturowe. W tym zakresie działają przepisy odpowiednich ustaw i przestrzeganie tych przepisów można uznać za uwzględnienie wymagań. Szczegółowy opis stanu środowiska i wymagania związane z koniecznością jego ochrony są przedmiotem opracowania ekofizjograficznego ogólnego oraz odpowiednich rozdziałów niniejszej części studium. Z analizy stanu środowiska przyrodniczego i kulturowego gminy, w świetle bardzo żywiołowo rozwijającej się zabudowy, gdzie spełnienie wymagań właścicieli nieruchomości bądź przyszłych inwestorów jest odczytywane w ostatnich latach jako spełnienie wymagań społeczno - gospodarczych wynika, że: 1. stan ładu przestrzennego, szczególnie w zakresie harmonijnej całości jak i wymagań kompozycyjno estetycznych, nie jest na najwyższym poziomie jaki można sobie wyobrazić, 2. potencjałem gminy w kształtowaniu ładu przestrzennego są: Mazowiecki Park Krajobrazowy, Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu oraz otoczenie rzek Świder i Mienia, a także kilka zabytków, 16

17 3. kształtowanie ładu przestrzennego w najbliższej przyszłości podporządkowane będzie stworzeniu nowych powiązań komunikacyjnych w rozwijającej się aglomeracji warszawskiej, dalszej ochronie najcenniejszych obszarów i obiektów, a także zwracaniu uwagi na projektowanie sposobu zagospodarowania poszczególnych działek jak i większych obszarów, z uwzględnieniem wszystkich wymagań wymienionych w ustawie. 3. STAN ŚRODOWISKA Szczegółowe dane dotyczące stanu i funkcjonowania środowiska w gminie Wiązowna przedstawiono w opracowaniu ekofizjograficznym ogólnym sporządzonym na potrzeby niniejszego studium. Wszystkie dane posiadające wpływ na decyzje związane z gospodarką przestrzenną muszą być uwzględnione przy określaniu kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego jak i w dalszych pracach planistycznych w gminie. Oprócz obowiązku ochrony terenów objętych prawnymi formami ochrony przyrody należy zwrócić uwagę na uwarunkowania ograniczające swobodny rozwój dalszego zagospodarowania gminy. Do nich należą: 1. warunki geotechniczne gruntów w aspekcie przydatności dla budownictwa, 2. stan rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, 3. wielkość i jakość zasobów wodnych, 4. wymogi ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego WARUNKI GEOTECHNICZNE GRUNTÓW W ASPEKCIE PRZYDATNOŚCI DLA BUDOWNICTWA Obszar gminy Wiązowna charakteryzuje się dość słabym zróżnicowaniem warunków gruntowo - wodnych. Podstawowe ograniczenia w zagospodarowaniu terenu wynikają z występowania na części obszarów (dolin i obniżeń terenowych) wód powierzchniowych oraz wysokiego poziomu wody gruntowej. Uwzględniając powyższe uwarunkowania gruntowo wodne na obszarze gminy wyróżniono: obszary o niekorzystnych warunkach geotechnicznych, do których zaliczono wszystkie tereny podmokłe, gdzie woda gruntowa występuje stale lub przez znaczną część roku na głębokości mniejszej niż 1 m. Na negatywną ocenę geotechniczną terenów wpływ ma obecność gruntów nienośnych i słabonośnych w podłożu, okresowe stagnowanie wód opadowych na powierzchni oraz zalewanie podczas wezbrań powodziowych (dna dolin rzecznych i obniżeń terenowych). Wyróżnione obszary są stosunkowo najmniej przekształcone i ekstensywnie zagospodarowane. Z tego względu zachowały się tu cenne i względnie naturalne zbiorowiska roślinne i ostoje fauny. Zaleca się pozostawienie tych obszarów w dotychczasowym zagospodarowaniu rolniczym lub leśnym jako tereny otwarte; obszary o utrudnionych warunkach geotechnicznych - obszary występowania wody bezpośrednio na powierzchni lub pod bardzo cienką pokrywą piaszczystą słabo przepuszczalnych glin zwałowych, które utrudniają wsiąkanie wód opadowych. Wiąże się to ze zjawiskiem występowania wód podskórnych utrudniających podpiwniczenie budynków i koniecznością uregulowania odpływu powierzchniowego. Na terenach tych dopuszczalna ekstensywna zabudowa bez podpiwniczenia; obszary o przeciętnych warunkach geotechnicznych z wydzieleniem terenów przeważnie piaszczystych, gruntów nośnych z wodą gruntową w strefie głębokości 1 2 m p.p.t. lub głębiej 17

18 2 4 m p.p.t., ale z możliwością występowania w podłożu niestabilnych gruntów eolicznych. Istniejące warunki geotechniczne umożliwiają zabudowę bez podpiwniczenia lub z podpiwniczeniem spłyconym. Intensyfikacja zabudowy wymaga uregulowania stosunków wodnych poprzez drenaż gruntów, budowę sieci kanalizacji deszczowej i uporządkowanie odpływu wód deszczowych. Obszary o wymienionych parametrach geotechnicznych dominują na obszarze gminy; obszary o korzystnych warunkach geotechnicznych obejmują tereny występowania gruntów nośnych, na których woda gruntowa zalega najgłębiej, poniżej 2 m. Umożliwia to wszelką zabudowę bez ograniczeń. Warunki gruntowe na obszarze gminy przedstawiono na rysunku Nr 9, a warunki wodne na obszarze gminy przedstawiono na rysunku Nr STAN ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ Gleby zaliczone do III i IV klasy bonitacyjnej stanowią niewielki procent powierzchni gminy. Rozmieszczenie tych gleb zaznaczono na rysunku. Średnia wielkość indywidualnego gospodarstwa rolnego w gminie Wiązowna wynosi 5,16 ha. Rolniczą i leśną przestrzeń produkcyjną w Wiązownie przedstawiono na rysunku Nr Gleby Obszar gminy charakteryzuje się mało korzystnymi warunkami glebowymi, niesprzyjającymi intensyfikacji produkcji rolniczej. Na obszarze gminy przeważają zdecydowanie słabe i bardzo słabe gleby klas V i VI w kompleksie żytnio ziemniaczanym słabym i żytnio łubinowym. Najwyższe w skali gminy walory użytkowe posiadają gleby brunatne, wykształcone z glin zwałowych w 2 kompleksie pszennym dobrym, w III klasie gruntów ornych. Przy prawidłowym gospodarowaniu pozwalają uzyskiwać wysokie plony wszystkich gatunków uprawnych. Zajmują one jednak małe powierzchnie na obszarach położonych we wsiach Glinianka, Rzakta i Duchnów, a w mniejszym stopniu we wsiach Góraszka i Czarnówka. We wsiach Boryszew, Lipowo, Wola Karczewska występują dość powszechnie gleby o nieco gorszej przydatności rolniczej. Są to przede wszystkim gleby brunatne lub bielicowe wytworzone z glin zwałowych, klasyfikowane jako 4 kompleks żytnio - ziemniaczany bardzo dobry i dobry, klasy IV. Są to gleby średnio korzystne do uprawy, mniej zasobne w składniki pokarmowe i mniej wrażliwe na przesuszanie. Najbardziej nadają się pod uprawy owsa, jęczmienia, koniczyny, saradeli, niektórych warzyw, zwłaszcza marchwi. W warunkach gospodarki drobnotowarowej uprawa tych gleb jest nieopłacalna i w pierwszej kolejności winny być przeznaczane na cele nierolnicze. W dolinach rzek Świdra i Mieni oraz w zagłębieniach terenu występują gleby organiczne wytworzone z torfów niskich lub mineralne wytworzone z piasków rzecznych, mad lub namułów o znacznym stopniu uwilgotnienia. Są to najczęściej gleby torfowe i murszowe o różnym składzie mechanicznym, różnych stosunkach wodno - powietrznych. Stąd ich zróżnicowanie pod względem przydatności rolniczej, jak również zróżnicowanie przestrzenne. Pozostają one najczęściej w III i IV klasie bonitacyjnej i należą do użytków zielonych średnich. Posiadają dość korzystne warunki wodne i pokarmowe dla roślin. Obszary te predystynowane są do wysoko towarowej produkcji paszy. Na bardzo lekkich glebach murszowych lub torfowych w V kl. bonitacyjnej występują użytki zielone słabe. Na ogół wymagają one poprawy stosunków wodnych. Pasze z nich uzyskiwane są 18

19 gorszej jakości, a plony niższe. Mogą one jednak zaspokajać potrzeby gospodarstw w skali lokalnej. Celowe jest pozostawienie ich w dotychczasowym użytkowaniu ze względu na specyfikę gleb hydrogenicznych. W strefie zabudowy występują gleby pochodzenia antropogenicznego o zmienionych właściwościach fizyczno - chemicznych i stosunkach powietrzno wodnych dostosowanych do funkcji jaką pełnią w strukturze przestrzennej gminy (zieleńce, skwery, ogrody działkowe). W strukturze użytkowania grunty rolne zajmują powierzchnię 5737 ha, co stanowi około 56 % powierzchni ogólnej gminy. Przeważają gleby klas V i VI, które zajmują około 45 % ogólnej powierzchni użytków rolnych. Gleby klasy III występują głównie w zachodniej części gminy na powierzchni 350 ha, stanowiąc 6,1 % ogólnego areału. Gleby na obszarze gminy odznaczają się małym stopniem degradacji i dewastacji oraz dużym stopniem zakwaszenia. Podstawowym problemem w zakresie ochrony gleb jest zabezpieczenie przed erozją, niszczeniem mechanicznym oraz zanieczyszczeniami Stan chemiczny i fizyczny pokrywy glebowej Zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi (Fe, Pb, Cd) mieści się w granicach zawartości normalnej lub tolerowanej. Charakterystyczne są wyższe koncentracje niektórych pierwiastków w glebach (kadm, chrom, nikiel, miedź, ołów), jednak ich zawartości nie przekroczyły wartości granicznych określonych Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych. Głównym źródłem zanieczyszczeń gleb są nawozy, pochodzące z pól uprawnych oraz emisje pyłów i gazów pochodzące ze spalin pojazdów samochodowych. Pokrywa glebowa podlega procesom erozji wodnej i wietrznej. Na obszarze gminy przeważa erozja wodna słaba. Lokalnie w obrębie występowania wałów wydmowych oraz w strefach zboczowych dolin rzecznych Świdra i Mieni obserwuje się erozję umiarkowaną. Skutki erozji wietrznej notuje się na obszarach bezleśnych, przede wszystkim w partiach wierzchowinowych i na dowietrznych stokach wzniesień morenowych oraz na wałach wydmowych Zbiorowiska łąkowe i murawowe, korytarze migracyjne zwierząt Obszary otwarte położone z dala od zabudowy, o małej ingerencji człowieka, związane z terenami podmokłymi i sąsiadującymi z wodami powierzchniowymi zajmują użytki zielone. Nieleśne zbiorowiska naturalne i półnaturalne położone są głównie w dolinie Mieni oraz w obszarze źródliskowym w północnej części gminy. Użytki zielone zajmują łącznie powierzchnię 2358,6 ha (21,7 % ogółu powierzchni gminy). W obrębach ewidencyjnych Duchnów i Dziechciniec zlokalizowane zostały korytarze migracji zwierzyny. W toku przeprowadzonej strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu zmiany Studium sporządzanego w latach uzyskano informacje z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska odnośnie istnienia na terenie Gminy Wiązowna szlaków migracji małych, średnich i dużych zwierząt (pismo RDOŚ-14-WPN-I-BP /09/10 z r.). Do zachowania korytarzy migracyjnych obliguje par. 10 pkt 3 lit. h rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. Nr 220 poz. 2237). W miejscowości Dziechciniec droga migracji zwierzyny, a w szczególności dzików i łosi przebiega łąkami położonymi między Dziechcińcem, a Malcanowem w okolicach linii wysokiego napięcia i ulicy Granicznej, druga droga migracji przebiega fragmentami lasu w okolicach wsi Malcanów. W miejscowości Duchnów droga migracji zwierzyny przebiega od zwartego kompleksu leśnego w północnej części miejscowości do terenów łąk przy cieku wodnym. 19

20 Obszary leśne Pod względem lesistości gmina należy do obszarów bardziej zalesionych niż inne gminy w województwie. Lasy zajmują tu powierzchnię ha, co stanowi około 31,5 % ogólnej jej powierzchni, wobec średniej 22,7 % w województwie mazowieckim. W strukturze własności występuje przewaga lasów należących do osób fizycznych. Lasy prywatne występują na powierzchni ha powierzchni 1580 ha (49,1 % ogólnej powierzchni lasów) i charakteryzują się dużym rozdrobnieniem oraz rozproszeniem. Spotyka się je zarówno na północy gminy, w części środkowej, jak i na południu. Lasy państwowe, znajdujące się w zarządzie Nadleśnictwa Celestynów, położone są w kilku większych i mniejszych uroczyskach i (lasy publiczne obejmują areał ha) obejmują areał ha, tj. 43,1 % ogólnej powierzchni lasów. Do większych kompleksów lasów państwowych zaliczyć należy: uroczysko Aleksandrów i uroczysko Gródek w części zachodniej gminy oraz uroczysko Gołobórz Glinianka w części wschodniej. Nazwy kompleksów leśnych poprzez nazwy uroczysk jest tradycyjnym historycznym zwyczajem leśników. Na terenie gminy Wiązowna zarząd nad terenami lasów państwowych sprawują Leśnictwo Otwock i Leśnictwo Zbójna Góra wchodzące w skład Nadleśnictwa Celestynów. Rozmieszczenie lasów na obszarze gminy jest nierównomierne. Największe kompleksy leśne występują w części zachodniej i środkowej gminy, w mniejszym stopniu na północnych i południowych obrzeżach. Stan zdrowotny drzewostanów leśnych jest ogólnie dobry WIELKOŚĆ I JAKOŚĆ ZASOBÓW WODNYCH Warunki wodne, a w tym zasoby wodne gminy, przedstawiono na rysunku Nr Wody powierzchniowe Gmina Wiązowna położona jest w dorzeczu Wisły. Głównymi ciekami wodnymi są: rzeka Świder, Mienia i Jędrzejnica. Rzeka Świder jest prawostronnym dopływem Wisły. Koryto rzeki jest zwarte, o średniej szerokości 17 m, na przeważającej długości głęboko wcięte. Silna erozja denna powoduje dalsze obniżanie dna rzeki i zmiany jej biegu. Interesującym elementem w korycie rzeki są także progi, zwane szypotami. Piaszczyste dno, niewielka głębokość i ciekawe otoczenie sprawiają, że jest to dobre miejsce na spływy kajakowe i wycieczki. Świder w większej części płynie w otoczeniu rozległych łąk i pastwisk przedzielonych licznymi kępami zadrzewień olszowych i wierzbowych. Głębokość rzeki jest mocno zróżnicowana i to bez względu na odległość od ujścia. Świder posiada bardzo oryginalny, jak na warunki niżowe, charakter wartkiej rzeki podgórskiej. Najbardziej atrakcyjne odcinki to: Dobrzyniec - Glinianka, gdzie rzeka płynie meandrując w rozległej dolinie oraz odcinek Wola Karczewska - Wólka Mlądzka, gdzie ma charakter przełomu o wciętym głęboko korycie. Na całej długości brzegi porośnięte są drzewami i krzewami oraz bardzo bogatą roślinnością nadbrzeżną. Rzeka Mienia jest prawym dopływem Świdra i odwadnia centralną część gminy Wiązowna. Rzeka posiada długość około 40 km, a powierzchnia jej zlewni wynosi około 280 km². Źródła Mieni znajdują się niedaleko Kałuszyna. Rzeka przepływa przez Kąck, Duchnów, Boryszew, Wiązownę i Emów, łącząc się ze Świdrem przed Józefowem i Otwockiem. Mienia płynie w głębokim jarze utrwalonym roślinnością drzewiastą i krzewiastą. Powyżej Wiązowny przepływa przez krajobraz polny, a poniżej, aż do ujścia, poprzez kompleks leśny. Ostatni odcinek od kładki przy boisku do ujścia do Świdra jest rezerwatem przyrody. Na tym 20

21 odcinku jest ona najpiękniejsza, płynąc głębokim korytem w lesie. Nazwa rzeki pochodzi prawdopodobnie od darni znajdującej się w podłożu, która "mieni się" w świetle słonecznym. Z innych cieków wodnych wymienić należy lewy dopływ Mieni - Jędrzejnicę, przepływającą przez obszary wsi Poręby i Kąck. Lokalnymi odbiornikami wód opadowych i gruntowych są dolinki denudacyjne i obniżenia wytopiskowe, skąd odpływ następuje poprzez rowy melioracyjne. Przeprowadzone w latach ubiegłych melioracje gruntów rolnych przyczyniły się do zmiany charakteru małych cieków wodnych w rowy melioracyjne o wyprostowanych korytach i przyspieszonym odpływie wód. System rowów otwartych i drenażowych odprowadza nadmiar wód do stałych cieków wodnych. W uzupełnieniu do wód płynących pozostają nieliczne starorzecza położone w dolinie rzeki Mieni i Świder, nieliczne śródwydmowe oczka wodne oraz stawy stanowiące pozostałości po dołach poeksploatacyjnych wypełnionych wodami Wody gruntowe Wody gruntowe tworzą dwie zasadnicze strefy. Pierwsza strefa o ciągłym poziomie wód występuje na przeważającej część gminy. Woda gruntowa utrzymuje się w łatwo przepuszczalnych utworach budujących taras otwocki oraz dna dolin i obniżeń, tworząc jeden poziom o zwierciadle swobodnym. Obszar zasilany jest wodami opadowymi, infiltracyjnymi oraz spływem powierzchniowym i podziemnym z sąsiednich obszarów. Wody tego poziomu powiązane są z wodami rzecznymi, a wahania zwierciadła wód gruntowych uzależnione są od stanów wód w rzekach i intensywności opadów atmosferycznych. W dolinach rzek oraz pozostałych dolinkach i zagłębieniach wody gruntowe występują najpłycej do 2 m, stanowiąc tam ograniczenia dla budownictwa. Miejscami płytkie wody gruntowe pojawiają się na powierzchni tworząc podmokłości. Na obszarach przykrytych utworami wydmowymi o dużej miąższości i przepuszczalności, wody gruntowe zalegają głęboko, przez co grunty te wykazują stany przesuszenia. Drugą strefę tworzą wody gruntowe, których ciągłość zwierciadła może ulegać zakłóceniom. Zasięg przestrzenny tej strefy związany jest z występowaniem płytko zalegających utworów o małej przepuszczalności i gorszych warunkach infiltracji (gliny zwałowe). W obrębie strefy wody gruntowe utrzymują się w osadach piaszczystych zalegających w stropie utworów gliniastych. Ponadto mogą zachodzić przypadki pojawienia się tzw. "wierzchówek" tuż przy powierzchni terenu. Mają one niekorzystny wpływ na zmianę konsystencji glin i iłów oraz stanowią ograniczenia budowlane WYMOGI OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO Wymogi ochrony środowiska Stan środowiska przyrodniczego w gminie Wiązowna opisany w ekofizjografii ma nie tylko bezpośredni wpływ na warunki życia społeczności lokalnej, ale jak wynika z planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego, ma też znaczący wpływ na stan warunków życia w metropolii warszawskiej. Stworzenie dobrych warunków życia w gminie Wiązowna i jej bliskie położenie w stosunku do coraz intensywniej wykorzystywanych obszarów warszawskich przyczynia się do coraz większego zainteresowania inwestorów możliwością zabudowy mieszkaniowej w terenach zabudowy ekstensywnej. Jednocześnie możliwość lokalizacji inwestycji związanych z prowadzeniem aktywności gospodarczej na określonych obszarach gminy 21

22 czyni to zainteresowanie jeszcze większym i stwarza możliwości wykorzystania tej koniunktury dla dalszej poprawy warunków życia, pracy i wypoczynku w gminie Wiązowna. Wzrastające, w ostatnich latach, zainteresowanie inwestorów zabudową na obszarze gminy Wiązowna spowodowało degradację obszarów przyrodniczych jak i powstanie wielu terenów nie do końca zagospodarowanych. Dotyczy to: 1. zidentyfikowanych w terenie wielu miejsc poboru piasku lub żwiru, których nie poddano rekultywacji, 2. pojawienie się dzikich wysypisk śmieci, 3. braków w wyposażeniu terenów w infrastrukturę komunikacyjną, jak i infrastrukturę techniczną, 4. niewłaściwe stosowanie nawożenia na dużych powierzchniach gruntów rolnych, 5. braku właściwej ochrony i kształtowania terenów nadrzecznych, które stają coraz bardziej zdegradowane. Warunki, którym musi odpowiadać środowisko wynikają, przede wszystkim, z obowiązku przestrzegania przepisów ustaw odrębnych, z ustaleń zawartych w opracowaniu ekofizjograficznym i standardów, jakie w gminie chce się uzyskać. Przy określaniu zasad zagospodarowania przestrzennego gminy należy uwzględnić warunki, które określić można w odniesieniu do następujących komponentów środowiska: 1. Rzeźba terenu - zachowanie dolin Świdra i Mieni, głęboko wcinających się w rozmyte tereny morenowe, zwracając szczególną uwagę na odcinki przełomowe, które sprawiają, że rzeki te są dobrym miejscem na spływy kajakowe i wycieczki, - zakaz zabudowy na terasach zalewowych położonych po obu stronach koryt rzecznych, które nie nadając się do zabudowy chronią także tereny zabudowane przed skutkami wezbrań wód w rzekach, - likwidacja wyrobisk poeksploatacyjnych, które stanowią zagrożenie dla wód podziemnych i krajobrazu. Rzeźbę terenu w gminie przedstawiono na rysunku Nr Wody - podejmowanie działań mających na celu podniesienie czystości wód na obszarze gminy, - uporządkowanie gospodarki wodno ściekowej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zakaz bezpośredniego odprowadzania ścieków do gruntu lub cieków wodnych i rowów melioracyjnych, jest to możliwe po uprzednim oczyszczeniu ścieków, pod warunkiem uzyskania wymaganych odrębnymi przepisami pozwoleń; - doprowadzenie do wykorzystania potencjału oczyszczalni w Emowie, - uwzględnianie występowania terenów z wodą podskórną, tzw. wierzchówek, powodujących ograniczenia budowlane, - ograniczenie zanieczyszczeń antropogenicznych mogących spowodować zanieczyszczenia wód podziemnych. 3. Gleby - zakaz zabudowy na najlepszych kompleksach gruntów rolnych we wsiach Duchnów, Boryszew, Czarnówka, Glinianka, Rzakta, - nadzór nad prawidłowością zabiegów agrotechnicznych w gminie. 4. Szata roślinna - przestrzeganie przepisów o ochronie przyrody, o ochronie środowiska oraz ustaleń planu ochrony dla Mazowieckiego Parku Krajobrazowego; 22

23 - zwiększenie powierzchni z zielenią, w szczególności przy realizacji zadań publicznych, - podejmowanie działań w zakresie wzbogacenia szaty roślinnej na działkach prywatnych. 5. Powietrze atmosferyczne - podejmowanie działań prowadzących do ograniczenia stężenia pyłu zawieszonego. 6. Klimat akustyczny - przestrzeganie przepisów w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku Wymogi ochrony przyrody W świetle istniejącego stanu przyrody w gminie Wiązowna, występują określone ograniczenia w sposobie zagospodarowywania wielu terenów. Najważniejszymi z nich są ograniczenia stanowione prawem i przestrzeganie tych ograniczeń jest wymogiem ochrony przyrody. Szczegółowe zasady ochrony przyrody będą określane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Wymogi ochrony krajobrazu kulturowego Krajobraz kulturowy gminy powstawał poprzez działania człowieka w interesującym krajobrazie przyrodniczym. Początkową zabudowę rolniczą zaczęto uzupełniać zabudową letniskową, a następnie pojawiała się zabudowa jednorodzinna, a nawet wielorodzinna. Wraz z rozdrobnieniem gospodarstw rolnych zaczęto uzupełnianie zabudowy siedliskowej budynkami jednorodzinnymi, wznoszonymi na gruntach właścicieli dla członków rodzin. Wraz ze wzrostem zainteresowania osób spoza gminy zabudową jednorodzinną zaczęły powstawać osiedla zabudowy jednorodzinnej. Czasem są to osiedla składające się z działek powstałych z podziału nieruchomości rolnej, ale zabudowywane przez nowych właścicieli, czasem są to osiedla budowane przez nowego właściciela gruntów na sprzedaż. Tak kształtowany krajobraz jest dość przypadkowy i trudno określić jego cechy czy wartości, które wymagałyby ochrony. Wymogami w dalszym kształtowaniu krajobrazu kulturowego gminy powinny być: 1. realizacja zharmonizowanych ze sobą formą i gabarytami obiektów powstających jako osiedla, 2. obowiązek kształtowania stref zieleni stanowiącej oprawę sąsiadujących ze sobą zespołów mieszkaniowych, 3. zakaz stosowania ogrodzeń prefabrykowanych z betonu, 4. ekspozycja dominant przestrzennych przez wyznaczenie przedpoli widokowych dominant, 5. zakaz budowy budynków i innych barier widokowych w cennych częściach krajobrazu gminy. 4. STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ Dziedzictwo kulturowe gminy przedstawiono w pkt WARUNKI I JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW Najważniejszymi ośrodkami życia społecznego są wsie Wiązowna oraz Glinianka. Tam też są takie obiekty jak szkoły, apteki, świetlice wiejskie itp. Są też trzy czynne cmentarze, w Wiązownej Kościelnej, Lipowie i Zakręcie. W związku z szybkim wzrostem terenów zabudowy mieszkaniowej wzrasta również liczba mieszkańców gminy. Władze gminy w porozumieniu z mieszkańcami analizują najpilniejsze potrzeby w zakresie uzupełnienia wyposażenia terenów gminy w obiekty, które realizowane będą jako inwestycje 23

24 publiczne. Większość z nich umieszczono w planie rozwoju lokalnego gminy na lata DEMOGRAFIA, BEZROBOCIE, LICZBA I STRUKTURA LUDNOŚCI Według danych pozyskanych z Banku Danych Lokalnych, w 2015 r. liczba mieszkańców gminy Wiązowna wynosiła Tabelka przestawiona poniżej przedstawia powierzchnię, liczbę mieszkańców oraz średnią gęstość zaludnienia (os./km 2 ). W celu porównania gminy dane przedstawiono dla województwa mazowieckiego, powiatu otwockiego, średnią dla gmin wiejskich województwa mazowieckiego oraz dla samej gminy Wiązowna. Powierzchnia gminy Wiązowna jest mniejsza od średniej powierzchni gminy wiejskiej województwa mazowieckiego o ok. 16,25 km 2. Terytorium gminy zajmuje ponad 16,5 % powierzchni powiatu otwockiego. Ludność gminy Wiązowna jest prawie 2 razy większa od średniej liczby ludności w gminach wiejskich w województwie mazowieckim, natomiast prawie co 10 mieszkaniec powiatu otwockiego mieszka w gminie Wiązowna. Tab Struktura powierzchni, liczby ludności oraz średniej gęstości zaludnienia dla województwa mazowieckiego, powiatu otwockiego, gmin wiejskich województwa mazowieckiego oraz gminy Wiązowna w 2015 r. Woj. Mazowieckie Powiat Otwocki Gminy wiejskie woj. Mazowieckiego Gmina Wiązowa Powierzchnia (km 2 ) Liczba ludności Średnia gęstość zaludnienia (os/km 2 ) Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Ryc Średnia gęstość zaludnienia w woj. mazowieckim, powiecie otwockim, gminie Wiązowna oraz w gminach wiejskich województwa mazowieckiego w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r. Źródło: opracowanie własne wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych 24

25 Najliczniej zamieszkałymi miejscowościami w gminie są: Wiązowna, Zakręt i Glinianka. Większość licznie zamieszkałych miejscowości (za wyjątkiem Glinianki) znajduje się na północy gminy, ze względu na sąsiedztwo Warszawy oraz dróg szybkiego ruchu. Tab Liczba mieszkańców gminy Wiązowna wg miejscowości oraz procentowe zmiany liczby ludności w latach miejscowość liczba mieszkańców w % zmiana liczby mieszkańców 2015 roku od 1990 do 2015 r. Wiązowna % Zakręt % Glinianka % Majdan % Duchnów % Rzakta 465 6% Góraszka % Dziechciniec % Wola Ducka % Pęclin % Malcanów % Emów % Żanęcin % Wola Karczewska % Lipowo % Kąck % Izabela % Czarnówka % Stefanówka % Radiówek 242 1% Boryszew % Kopki % Michałówek % Poręby 80-42% Kruszówiec 75 9% Bolesławów 74-31% Rudka 55 34% Zagórze 40-31% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy. 25

26 Ryc Przestrzenne rozmieszczenie mieszkańców gminy wg miejscowości w 2015 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy W ciągu ostatnich 25 lat liczba ludności gminy Wiązowna wzrosła o 55%. Zmiany w przyroście liczby mieszkańców były zróżnicowane w poszczególnych miejscowościach. Największy procentowy wzrost miał miejsce w Lipowie (o 279%), Stefanówce (200%), Kopkach i Czarnówce. Wszystkie te miejscowości to małe wsie, do około 300 mieszkańców, więc tak duży procentowy wzrost nie wymagał zameldowania zbyt wielu nowych osób. Jednak świadczy o potencjale tych miejscowości dla dalszego rozwoju pod funkcje mieszkaniowe. W jednych z największych miejscowości: Zakręcie, Majdanie i Wiązownie liczba mieszkańców w latach podwoiła się, potwierdza to dość dynamiczny rozwój gminy w szczególności na jej północnych terenach, w sąsiedztwie z Warszawą. Jedynie w trzech miejscowościach liczba ludności zmalała. Największy procentowy spadek liczby ludności miał miejsce w Porębach, nieco mniejszy w Zagórzu i Bolesławowie. Wszystkie te wsie zamieszkane były w 2015 przez mniej niż 100 osób. Nie należy spodziewać się ich znaczącego rozwoju. 26

27 Ryc Procentowe zmiany liczby ludności wg miejscowości w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Tab Informacje o liczbie ludności w gminie Wiązowna wg płci i wieku w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r Ogółem Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem

28 i więcej Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych 28

29 Dane przedstawione w tabeli 5.3 przedstawiają zmianę liczby ludności. Wskazuje ona systematyczny jej wzrost. Okres badań obejmuje w sumie 11 lat. Największy procentowy przyrost miał miejsce w grupie osób w wieku lat i wynosił ponad 100%. Wyraźnie wzrosła liczba osób w szerszym przedziale wiekowym, lat. Świadczy to o starzeniu się społeczeństwa. Jednak duży procentowy wzrost zaznacza się także wśród dzieci w wieku do 9 lat. Ryc Piramida ludności i wieku w gminie Wiązowna w 2015 r. Źródło: opracowanie własne wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Rycina 5.4 przedstwia piramidę płci i wieku ludności gminy Wiązowna w 2014 roku. Najliczniejszą grupę ludzi stanowią 3 przedziały pomiędzy lat. Zgodnie z obecnie przyjętym trendem społecznym osoby w tym wieku decydują się na zakładanie rodziny. Efektem tego jest jest wysoki udział dzieci w 2 przedziałach od 0 do 9 lat. Alarmującym zjawiskiej są stosunkowo mało liczne przedziały wiekowe osób pomiędzy rokiem życia. Skutkiem tego może być systematyczny spadek urodzeń wraz z kolejnymi latami. Taka tendencja może utrzymać się przez kilka najbliższych lat. Stosunkowo liczną grupę stanowią osoby w wieku Są to osoby, które w najbliższych latach będą przechodzić na emeryturę. W porównaniu do osób z kolejnych 2 grup wiekowych jest ich prawie dwa razy więcej. W związku z tym w przyszłości pojawi się potrzeba zapewnienia należytej opieki jeszcze większej grupie osób. Tab Wskaźnik urodzeń, zgonów oraz przyrost naturalny w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r Wskaźnik urodzeń 8,22 9,49 12,24 10,51 10,83 12,01 Wskaźnik zgonów 8,02 7,49 8,92 7,73 8,43 8,31 Przyrost naturalny 0,21 2,00 3,32 2,79 2,41 3,70 Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych. 29

30 Tabela 5.4 ukazuje wielkość wskaźników urodzeń i zgonów, a także przyrostu naturalnego. Pozytywnym zjawiskiem jest wysoki i rosnący wskaźnik urodzeń. Co prawda nie zachowuje się on liniowo istnieją lata, w których wartości z lat poprzednich są wyższe od tych z lat następnych. Różnica pomiędzy najmniejszą (2005 r.) a największą (2009 r.) wartością (w badanym okresie co dwa lata) wynosi aż 4,02. Korzystnym zjawiskiem są również nieznaczne skoki i spadki wskaźnika zgonów. Jego wartość oscyluje w przedziale 7-9. Zadowalającym zjawiskiem jest utrzymujący się dodatni przyrost naturalny. Niestety nie jest on liniowy istnieją lata, w których wartości z lat poprzednich są wyższe od tych z lat następnych. Na dodatni przyrost naturalny w sposób szczególny, oprócz stabilnego wskaźnika zgonów i zwiększającego się wskaźnika urodzeń wpływa dodatnie wysokie saldo migracji, które w 2011 roku przekroczyło 30. Różnica pomiędzy najmniejszą (2005 r.) i największą (2011 r.) wartością wynosi aż 13,1. Zgodnie z tabelą 5.5 zameldowania z miast stanowiły bardzo wysoki udział zameldowań ogółem. Związane to jest z położeniem gminy Wiązowna, która graniczy z miastem stołecznym Warszawa. Gmina stanowi atrakcyjną lokalizację dla mieszkańców Warszawy, którzy poszukują odpowiedniego miejsca dla swojego nowego domu poza dużym miastem. Niewątpliwie dużo miejscowości w gminie stanowi tzw. sypialnie miasta Warszawa. Przyczyną tego jest dobre i szybkie połączeni komunikacyjne z miastem. Głównym kierunkiem wymeldowania ludności gminy Wiązowna jest miasto, jednak ta wielkość jest nieznacznie większa od ludności dokonującej wymeldowania do innych wsi. Związane jest to głównie z wyjazdami młodych ludzi na studia lub w poszukiwaniu pracy. Migrację za granicę kraju były nieznaczące. Prognozuje się, że w najbliższych latach gmina Wiązowna nadal będzie atrakcyjnym miejscem przyciągającym nowych mieszkańców, co za tym idzie saldo migracji nadal będzie się utrzymywać na bardzo wysokim poziomie. Ryc Struktura wskaźnika urodzeń, wskaźnika zgonów oraz przyrostu naturalnego w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r. Źródło: opracowanie własne wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych 30

31 Tab Liczba zameldowań i wymeldowań ludności do wsi, miast, zagranicę oraz saldo migracji w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji na 1000 osób ,6 19,9 26,5 30,7 20,6 20,2 Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Ryc Struktura zameldowań i wymeldowań w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r. Źródło: opracowanie własne wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych 31

32 Tab Wskaźnik przyrostu rzeczywistego w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r Wskaźnik przyrostu rzeczywistego 0,212 2,001 3,325 2,791 2,411 6,458 Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Ryc Struktura wskaźnika przyrostu rzeczywistego w gminie w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r. Źródło: opracowanie własne wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Tab Liczna ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym oraz poprodukcyjnym w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r Ogółem Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny Razem Mężczyźni Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny Razem Kobiety Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny Razem Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych 32

33 Ryc Struktura liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym wg płci w gminie Wiązowna w 2015 r. Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Tab Procentowy udział ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r % udział osób w wieku przedprodukcyjnym 22,6 21,6 21,3 22,4 22,4 22,7 % udział osób w wieku produkcyjnym 63,4 64,0 64,6 64,0 63,6 62,1 % udział osób w wieku poprodukcyjnym 14,1 14,3 14,2 13,5 14,0 15,2 Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Ryc Procentowy udział ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnymi poprodukcyjnym w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r. Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych. 33

34 Tab Wskaźnik obciążenia demograficznego w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym 57,8 56,1 54,8 56,2 57,3 60,9 62,3 66,4 66,6 60,2 62,3 67,1 ludność w wieku poprodukcyjnym na 22,2 22,4 21,9 21,1 22,0 24,4 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Ryc Struktura wskaźnika obciążenia demograficznego w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r. Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Tabela 5.9 oraz rycina 5.10 przedstawiają obciążenie demograficzne w gminie. Można zauważyć niepokojące zjawisko w, którym dla spadającego odsetka osób w wieku podukcyjnym wzrosta liczba osób w wieku poprodukcyjnym, co w połączeniu z stabilnym i niezmieniającym się się odsetkiem osób w wieku produkcyjnym powoduje narastanie zachwiania równowagi demograficznej. W celu jej stabiliazacji potrzebne jest zwiększenie przyrostu naturalneog oraz imigracji osód młodych, którzy będą zakładać rodziny. Tab Wskaźnik feminizacji w gminie Wiązowna co dwa lata od 2005 do 2015 r współczynnik feminizacji Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Tabela 5.10 przedstawia wskaźnik feminizacji, który zgodnie z tendencjami panującymi w województwie mazowieckim jak i w Polsce przedstawia, że więcej jest kobiet niż mężczyzn. 34

35 Warunki życia Zasoby mieszkaniowe Tab Liczba mieszkań, izb oraz powierzchnia użytkowa mieszkań w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r mieszkania izby powierzchnia użytkowa mieszkań Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Ryc Struktura liczby mieszkań w gminie Wiązowna co dwa lata od 2005 do 2015 r. Źródło: opracowanie własne wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Zgodnie z danymi przedstawionymi na rycinie 5.11 widać, że liczba mieszkań w gminie Wiązowna systematycznie wzrasta. W przeciągu 11 lat (w przeciągu lat ) liczba mieszkań zwiększyła się o ponad 50 %. Związane jest to z dobrą lokalizacją i silnym oddziaływaniem miasta Warszawy. Tab Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania oraz przeciętna liczba izb w mieszkaniu w gminie Wiązowna w okrasie co dwa lata od 2005 do 2015 r przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania b.d. 98,2 103,4 109,2 111,6 112,9 przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 os b.d. 33,5 36,4 38,3 39,2 39,6 przeciętna liczba izb w 1 mieszkaniu 4,18 4,25 4,37 4,52 4,56 4,59 Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych 35

36 Ryc Struktura przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania na 1 osobę w gminie Wiązowna z okresie co dwa lata od 2007 do 2015 r. Źródło: opracowanie własne wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania systematycznie wzrasta od wartości 33,5 w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2007 r. do wartości 39,6 w 2015 r. Głównym tego czynnikiem jest dążenie społeczeństwa do bardziej komfortowych warunków życia oraz przekroczeniu średniej europejskiej, która wynosi 40 m 2 na osobę. Tab Przeciętna liczba osób na 1 mieszkanie, 1 izbę oraz liczba mieszkań przypadająca na 1000 mieszkańców w gminie Wiązowna w okrasie co dwa lata od 2005 do 2015 r przeciętna liczba osób na 1 mieszkanie 2,95 2,93 2,84 2,85 2,84 2,85 przeciętna liczba osób na 1 izbę 0,70 0,69 0,65 0,63 0,62 0,62 mieszkania na 1000 mieszkańców Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych 339,4 340,9 351,5 351,2 351,7 350,6 Za danych zawartych w tabelce 5.13 wynika, że systematycznie zmniejsza się przeciętna liczba osób na 1 izbę. Wynika z tego, że ludzie chcą mieszkać w coraz to większych mieszkaniach., co wiąże się z narastającym wśród społeczeństwa poczuciem komfortu i swobody. 36

37 Ryc Struktura przeciętnej liczby osób na 1 izbę w gminie Wiązowna z okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r. Źródło: opracowanie własne wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Tab Liczba osób bezrobotnych w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r Ogółem Mężczyźni Kobiety Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Ryc Struktura bezrobotnych w gminie Wiązowna w okresie co dwa lata od 2005 do 2015 r. Źródło: wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych 37

38 Według tabeli 5.14 i ryciny 5.14 wynika, że większą grupę bezrobotnych stanowią mężczyźni w porównaniu do kobiet. Ogólna liczba bezrobotnych wykazuje tendencje spadkowe FINANSE GMINY Dane przedstawione w tabeli 5.15 i na rycinie 5.15 obrazują jak kształtowały się dochody i wydatki gminy Wiązowna w ciągu ostatnich lat. W okresie stopniowo rosły dochody przedmiotowego samorządu, natomiast ponoszone przez gminę wydatki ulegały wahaniom, wykazując ogółem trend rosnący. Zarówno dochody, jak i wydatki gminy zwiększyły się przez ten czas ponad dwuipółkrotnie. Budżet gminy w poszczególnych latach generował zarówno deficyty, jak i nadwyżki finansowe. W 2015 r. dochody gminy osiągnęły kwotę ok. 50,8 mln zł, natomiast wydatki opiewały na sumę ok. 55,8 mln zł. Porównując wykresy nr 5.15 i 5.16, dostrzec można, iż wielkości dochodów i wydatków gminy w przeliczeniu na jednego jej mieszkańca rozkładały się w ostatnich latach analogicznie do kwot dochodów i wydatków osiąganych ogółem. W 2015 r. w gminie Wiązowna na jedną osobę przypadało 4,2 tys. zł dochodów i 4,6 tys. zł wydatków. Tab Dochody i wydatki gminy Wiązowna w latach [zł] Rok Dochody Wydatki , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,18 Źrodło: dane GUS 38

39 Ryc Dochody i wydatki gminy Wiązowna w latach [zł] Źrodło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Ryc Dochody i wydatki gminy Wiązowna w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach [zł] Źrodło: opracowanie własne na podstawie dane GUS Na sumę dochodów uzyskiwanych przez jednostkę samorządu terytorialnego składają się jej dochody własne, dotacje oraz subwencja ogólna. Największą część dochodów gminy Wiązowna stanowią jej dochody własne, które w 2015 r. w kwocie 32,7 mln zł tworzyły aż 64,4% całej wartości dochodów tego samorządu. W poprzednich kilku latach udział podstawowych źródeł dochodów w ogólnej ich sumie był podobny. Do najważniejszych źródeł dochodów własnych gminy należy udział w podatkach stanowiących dochody budżetowe państwa (podatkach dochodowych), a także dochody podatkowe gminy. W 2015 r. udział gminy Wiązowna w podatkach dochodowych generował 16,2 mln zł jej dochodów, przy czym 15,1 mln zł pochodziło z tytułu udziału gminy w podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym, udział gminy Wiązowna w PIT i CIT tworzył w 2015 r. połowę dochodów 39

40 własnych samorządu i 31,9% jego ogólnej sumy dochodów. Natomiast dochody podatkowe naliczone i pobrane na podstawie odrębnych ustaw osiągnęły w 2015 r. wartość 12,4 mln zł, co stanowiło niemal jedną czwartą całości dochodów tej gminy. Wśród tej kategorii dochodów największe znaczenie ma podatek od nieruchomości, pobrany na rzecz budżetu gminy w wysokości 10,4 mln zł, tworząc aż 20,5% jej dochodów. Wartość wskaźnika dochodów podatkowych na 1 mieszkańca przyjętych przez Ministerstwo Finansów przy obliczaniu subwencji wyrównawczej na 2016 r. wynosi w gminie Wiązowna 2513,71 zł. W porównaniu z pozostałymi samorządami gminnymi kraju, Wiązownę charakteryzuje dobra sytuacja ekonomiczna, gdyż tylko 70 z 2478 gmin w kraju osiąga wyższe od niej wartości wspomnianego wskaźnika. Ryc Struktura dochodów gminy Wiązowna w 2015 r. Źrodło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Pod względem kategorii wydatkowania środków budżetowych, których strukturę przedstawia ryc. 5.17, najwięcej nakładów ponoszonych jest w gminie na dział oświata i wychowanie. Na cele te w 2015 r. przeznaczonych było bowiem ok. 24,0 mln zł, co stanowiło 43,1% wszystkich wydatków samorządu. Kolejnymi działami, generującymi największe wydatki są: gospodarka komunalna i ochrona środowiska (7,9 mln zł w 2015 r. 14,2%), administracja publiczna (6,7 mln zł 11,9%) oraz transport i łączność (5,6 mln zł 10,1%). 40

41 Ryc Struktura wydatków gminy Wiązowna w 2015 r. według Działów Klasyfikacji Budżetowej Źrodło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Zgodnie z poniższym zestawieniem (ryc. 5.18), w ostatnich latach spożytkowane zostały zróżnicowane kwoty wydatków inwestycyjnych, które wahały się od ok. 3,3 mln zł w 2007 r. do ok. 15,6 mln zł w 2015 r. Od 2012 r. obserwowany jest przy tym sukcesywny wzrost ponoszonych nakładów inwestycyjnych. Wykonano tym samym wiele zadań inwestycyjnych z zakresu budowy i modernizacji sieci drogowej (w tym poprzez pomoc dla Powiatu Otwockiego), budowy oświetlenia ulicznego, zagospodarowania terenów publicznych oraz realizacji infrastruktury technicznej i społecznej. Do największych spośród podjętych w ostatnich latach zadań inwestycyjnych zaliczają się: w 2012 r.: modernizacja drogi gminnej nr W ul. Pęclińska w Wiązownie na odcinku od ul. Kościelnej do ul. Projektowanej (ok. 233 tys. zł), odbudowa drogi gminnej nr W ul. Mlądzka w Emowie (ok. 881 tys. zł), budowa przedszkola w Zakręcie (1,3 mln zł), termomodernizacja przedszkola w Wiązownie (390 tys. zł), przebudowa budynku w Woli Karczewskiej na Wiejski Dom Kultury Nad Świdrem (ok. 690 tys. zł); w 2013 r.: kompleksowa kanalizację gminy Wiązowna etap II i III (100 tys. zł) i etap V (600 tys. zł), kompleksowe rozwiązanie zaopatrzenia Gminy Wiązowna w wodę (792 tys. zł), przebudowa budynku w Woli Karczewskiej na Wiejski Dom Kultury Nad Świdrem (476 tys. zł); w 2014 r.: odwodnienie Centrum Glinianki (ok. 130 tys. zł), 41

42 pomoc rzeczowa dla powiatu na budowę drogi powiatowej Nr 2701W: odcinek w Izabeli (ok. 200 tys. zł), pomoc finansowa dla powiatu na modernizację drogi 2711W (Glinianka -Rzakta) (210 tys. zł), budowa ul. Szkolnej w Wiązownie na Osiedlu XXX-lecia wraz z odwodnieniem i chodnikiem (ok. 364 tys. zł), budowa drogi gminnej Nr W ul. Jeździecka (ok. 225 tys. zł), modernizacja i rozbudowa budynku komunalnego w Malcanowie na cele oświatowe (ok. 2,3 mln zł) kompleksowe rozwiązanie zaopatrzenia Gminy Wiązowna w wodę (ok. 715 tys. zł), podniesienie jakości życia mieszkańców gminy Wiązowna poprzez budowę kanalizacji sanitarnej (kilka zadań inwestycyjnych współfinansowanych w ramach PO Rozwój Obszarów Wiejskich) (łącznie ok. 3,3 mln zł); w 2015 r.: pomoc rzeczowa dla Powiatu Otwockiego na modernizację drogi powiatowej 2709W (ok. 250 tys. zł), zagospodarowanie ogólnodostępnej przestrzeni publicznej w Centrum Wiązowny etap III i etap IV (łącznie ok. 274 tys. zł), modernizacja i rozbudowa budynku komunalnego w Malcanowie na cele oświatowe (ok. 5,3 mln zł), adaptacja części budynku w Woli Karczewskiej na dom "Senior -WIGOR" (ok. 734 tys. zł). Ryc Wydatki majątkowe inwestycyjne gminy Wiązowna w latach [zł] Źrodło: opracowanie własne na podstawie danych GUS W uchwale nr 156.XVIII.2015 Rady Gminy Wiązowna z dnia 22 grudnia 2015 r. w sprawie Wieloletniej Prognozy Finansowej gminy Wiązowna na lata określono wieloletni plan finansowy gminy, zgodnie z którym w najbliższych latach zakładane jest osiągnięcie dochodów i wydatków na poziomie wskazanym w tab i na ryc Według prognozy, do 2029 r. dochody budżetu gminy wzrosnąć mają do wartości ok. 77,8 mln zł, natomiast wydatki do poziomu 42

43 ok. 75,7 mln zł. Po 2016 r. przewidywane jest osiąganie corocznych nadwyżek budżetowych. W Wieloletniej Prognozie Finansowej uwzględniono wydatki inwestycyjne do roku 2019 na poziomie od 6,1 do 9,7 mln zł rocznie, które obejmują szereg przedsięwzięć inwestycyjnych, wśród których wskazano m.in.: pomoc rzeczową dla Powiatu Otwockiego na modernizację drogi powiatowej 2701W Majdan Izabela, Michałówek, Duchnów, budowę ciągu pieszo-rowerowego wzdłuż drogi powiatowej nr 2709W, przebudowę drogi gminnej nr W ul. Jeździecka, przebudowę drogi gminnej Lipowo- Kopki- Dziechciniec, przebudowę drogi gminnej nr W- Malcanów ul. Żwirowa, przebudowę drogi gminnej W Malcanów Dziechciniec- ul. Podleśna, budowę drogi gminnej- ul. Kościelna w Zakręcie, budowę drogi publicznej- ul. Kościelnej w Gliniance, budowę drogi gminnej nr W w Boryszewie, modernizację drogi Emów ul. Sosnowa, budowę drogi gminnej- ul. Polnej i ul. Brzozowej w Wiązownie, przebudowę drogiul. Ogrodowej w Wiązownie, budowę drogi publicznej- ul. Wypoczynkowej w Lipowie i Porębach, zagospodarowanie ogólnodostępnej przestrzeni publicznej w Centrum Wiązowny- etap III i V, budowę oświetlenia ulicznego drogi powiatowej nr 2708W z Dziechcińca do Pęclina, czy budowę oświetlenia ulicznego drogi gminnej nr W w Kopkach i Lipowie. Tab Dochody i wydatki gminy Wiązowna w latach zgodnie z Wieloletnią Prognozą Finansową gminy [zł] Rok Dochody Wydatki , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,00 Źródło: załącznik nr 2 do uchwały nr 156.XVIII.2015 Rady Gminy Wiązowna z dnia 22 grudnia 2015 r. w sprawie Wieloletniej Prognozy Finansowej gminy Wiązowna na lata

44 Ryc Dochody i wydatki gminy Wiązowna w latach zgodnie z Wieloletnią Prognozą Finansową gminy [zł] Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 2 do uchwały nr 156.XVIII.2015 Rady Gminy Wiązowna z dnia 22 grudnia 2015 r. w sprawie Wieloletniej Prognozy Finansowej gminy Wiązowna na lata Sytuację finansową gminy Wiązowna, rozumianą jako zdolność do obsługi zobowiązań i utrzymania płynności finansowej można ocenić jako stabilną. Na dzień r. zadłużenie Gminy Wiązowna wynikające z zaciągniętych kredytów i pożyczek wynosiło 51,46% wykonanych dochodów. Jednocześnie, gmina zajmuje dość wysoką 172. lokatę w rankingu gmin wiejskich w Polsce o najwyższej zdolności kredytowej w 2015 r. (sporządzonym dla Tygodnika Wspólnota), polepszając z roku na rok swoją pozycję w przedmiotowym zestawieniu OŚWIATA I EDUKACJA Na obszarze Gminy Wiązowna prowadzą działalność następujące jednostki oświatowe: 1 Zespół Szkolno-Gimnazjalny w Wiązownie ( w skład wchodzą: Szkoła Podstawowa z oddziałami integracyjnymi im. Bohaterskich Lotników Polskich i Publiczne Gimnazjum im. Polskiego Państwa Podziemnego) ul. Kościelna 20, Wiązowna NIP Zespół Szkolno-Gimnazjalny w Zakręcie ( w skład wchodzą: Szkoła Podstawowa im. Cypriana Kamila Norwida i Publiczne Gimnazjum) Zakręt, ul. Szkolna 11, Warszawa- Wesoła NIP Szkota Podstawowa im. Wincentego Witosa w Gliniance 4 Gimnazjum im. Jana Pawła II w Gliniance 5 Gminne Przedszkole im. Misia Uszatka w Wiązownie ul. Napoleońska 1, Glinianka NIP ul. Napoleońska 53A, Glinianka NIP Osiedle Parkowe 17, Wiązowna NIP

45 Gminne Przedszkole Pod Stumilowym Lasem w Pęclinie Pęclin 50, Wiązowna NIP Gminne Przedszkole w Zakręcie Zakręt, ul. Polna 26, Warszawa- Wesoła NIP Dodatkowo istnieją placówki przedszkolne niepubliczne: Zabawny Kącik ul. Napoleońska 47, Glinianka, Karolek ul. Heleny Kołodziejczak 1, Glinianka Our Preschool Zakręt, ul. Trakt Brzeski 75D, Warszawa Wesoła Łącznie przedszkola te mogą przyjąć 79 dzieci. Oprócz tego na terenie gminy Wiązowna zlokalizowane są przedszkola nie korzystające z dotacji gminnych, takie jak: Lipowy Dworek Lipowo, ul. Armii Krajowej, Glinianka, Przedszkole Kangurek ul. Boryszewska 19, Wiązowna. W przeciągu lat liczba dzieci uczęszczających do przedszkoli, które realizowały zadania z zakresu wychowania przedszkolnego w gminie Wiązowna wzrosła prawie 2-krotnie. Pod koniec 2012 roku wynosiła 480 dzieci, co stanowiło 68% dzieci w wieku 3-6 lat. Tab Procentowy udział dzieci uczęszczających do przedszkoli w gminie Wiązowna, powiecie otwockim, podregionie warszawskim wschodnim oraz w województwie mazowieckim w 2012 r. Gmina Wiązowna 45 Powiat Otwocki Podregion Warszawski Wschodni Województwo Mazowieckie Odsetek dzieci objętych 68 % 82 % 75 % 76 % wychowaniem przedszkolnym Źródło: STRATEGIA ROZWOJU wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych Na rok 2012 pod względem liczby dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym gmina Wiązowna wypadała niekorzystnie pod względem otoczenia jak i samego województwa. Główną tego przyczyną jest utrzymująca się tendencja w kraju związana z niższą dostępnością do przedszkoli na obszarach wiejskich w porównaniu do miast. Tab Procentowy udział skolaryzacji uczęszczających do szkoły podstawowej i gimnazjalnej w gminie Wiązowna, powiecie otwockim, podregionie warszawskim wschodnim oraz w województwie mazowieckim w 2012 r. Gmina Wiązowna Powiat Otwocki Podregion Warszawski Wschodni Województwo Mazowieckie Szkoły podstawowe 96,89% 97,08% 97,85% 98,23% Szkoły gimnazjalne 96,70% 95,51% 94,50% 96,13% Źródło: STRATEGIA ROZWOJU wg danych GUS, Bank Danych Regionalnych W gminie Wiązowna zlokalizowane są 3 szkoły podstawowe oraz 3 gimnazja. W roku szkolnym 2012/2013 do szkół podstawowych uczęszczało 787, zaś do gimnazjów 338 uczniów. Wskaźnik skolaryzacji szkół podstawowych w gminie Wiązowna kształtuje się na niewiele niższym poziomie w porównaniu do większych jednostek administracyjnych, do których należy

46 maksymalnie jest o 1,34 % niższy w porównaniu do województwa. Dużo większą różnicę można zauważyć na poziomie szkół gimnazjalnych, gdzie największa różnica zachodzi ponownie w stosunku do województwa mazowieckiego. We wrześniu 2010 roku naukę w placówkach oświatowych na obszarze gminy rozpoczęło 1444 uczniów i przedszkolaków. Do przedszkoli uczęszcza 289 dzieci, do oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych 90 przedszkolaków, do szkół podstawowych 721, a do gimnazjów 353. W roku szkolnym 2010/2011 uruchomiono łącznie 72 oddziały. Tab Wyposażenie placówek oświatowych Liczba pomieszczeń Wyszczególnienie ZSG Wiązowna ZSG Zakręt SP Glinianka Gimnazjum Glinianka Ogółem Sale lekcyjne pracownie Ogółem Komputerowe Językowe Świetlice Obecnie bardzo poważnym problemem w Gminie Wiązowna, podobnie jak w całej Polsce, jest ograniczona liczba miejsc w przedszkolach na obszarze Gminy. Ze względu na dużą liczbę dzieci nieprzyjętych do przedszkoli, w celu uwolnienia miejsc dla dzieci 3- letnich od 01 września 2009 roku, przeniesiono jeden oddział dzieci 6-letnich, tzw. krótką zerówkę z Gminnego Przedszkola w Wiązownie do Zespołu Szkolno-Gimnazjalnego w Wiązownie przy ul. Kościelnej 20. Z tych samych powodów od roku przeniesiono oddział dzieci 6-letnich z Gminnego Przedszkola w Zakręcie do Zespołu Szkolno-Gimnazjalnego w Zakręcie. W placówkach oświatowych na obszarze Gminy Wiązowna w 2010 roku było zatrudnionych 231 osób, w tym 168 nauczycieli i 63 pracowników administracji i obsługi. Kadra w oświacie gminnej jest ustabilizowana, posiadająca odpowiednie kwalifikacje i dobrze przygotowana do wykonywania swojego zawodu. Pracownicy niepedagogiczni tworzą kompetentny zespół, który współpracuje chętnie w procesie edukacji. Najważniejszym atutem placówek oświatowych w Gminie Wiązowna jest posiadanie przez każdą z nich samodzielnej bazy do prowadzenia zajęć lekcyjnych oraz posiadanie wykwalifikowanej kadry pedagogicznej. Sukcesywnie inwestuje się w obiekty szkolne, dzięki czemu ich stan ulega ciągłej poprawie. Zwiększająca się liczba dzieci wymusza, aby priorytetowo potraktować budowę przedszkola w Zakręcie, rozbudowę Zespołu Szkolno- Gimnazjalnego w Zakręcie oraz uruchomienie szkoły podstawowej w Malcanowie DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNA Działalnością kulturalną w Gminie zajmuje się przede wszystkim Gminny Ośrodek Kultury (składająca się z 13 świetlic w: Boryszewie, Duchnowie, Dziechcińcu, Gliniance, Góraszce, Izabeli, Kącku, Majdanie, Radiówku, Rzakcie, Stefanówce, Woli Duckiej, Żanęcie), z siedzibą w Wiązownie oraz Izba Regionalna w Gliniance. Gminny Ośrodek Kultury organizuje m.in.: - koncerty, spektakle kulturalne, spotkania i odczyty, - imprezy plenerowe, o charakterze rozrywkowym, np. festyny, zabawy, - imprezy o charakterze rocznicowym i historycznym, - uroczystości gminne, 46

47 - imprezy o charakterze kulturalnym, - spotkania i inne imprezy o charakterze artystycznym, edukacyjnym i rekreacyjnym, - sekcje, zespoły zainteresowań i pracownie specjalistyczne, kursy, warsztaty i seminaria. Na obszarze gminy działają następujące sekcje i zespoły: - Sekcja Taneczna, - Sekcja Plastyczna, - Sekcja Muzyczna, - Młodzieżowy Zespół Rockowy, - Kącik Poetycki, - Kółko Fotograficzne, - Sekcja Akustyczna. W Gminnym Ośrodku Kultury działa Gminne Centrum Informacji. Ponadto w Wiązownie działa biblioteka publiczna z filiami w Gliniance i Duchnowie. W ramach akcji Lato funkcjonuje bezpłatna Kawiarenka Internetowa w Duchnowie. W ramach upowszechniania czytelnictwa w bibliotekach prowadzone są lekcje biblioteczne, spotkania z grupami przedszkolnymi, działalność wystawiennicza mini galerie. Do największych imprez organizowanych co roku należą: - Dni Gminy Wiązowna, - Uroczystości upamiętniające zrzutowisko Pierzyna, - Dożynki Gminne, - Uroczystości z okazji Dnia Wojska Polskiego, - Uroczystości z okazji Dnia Niepodległości. Biblioteka Publiczna znajdująca się na terenie gminy Wiązowna jest instytucją finansowaną przez gminę. Oprócz biblioteki głównej znajdującej się w Wiązownie istnieją również dwie jej filie: w Duchnowie i Gliniance. Łączna liczba woluminów wynosi 32 tys. Należy zauważyć, że jest to drugi pod względem wielkości księgozbiorów w powiecie otwockim wśród gmin wiejskich. Mimo tak licznego zbioru książek, gmina Wiązowna plasuje się na przedostatnim miejscu pod względem wypożyczenia na jednego czytelnika w powiecie SPORT I REKREACJA Kluby sportowe w gminie Wiązowna. - Klub sportowy Glinianka Sekcja piłki nożnej, drużyna klasy B, drużyna młodzików, - Klub sportowy Advit Sekcja piłki nożnej: seniorów Klasa A, - GAP Wiązowna Gminna Akademia Piłkarska - sekcja piłki nożnej młodziki, orliki, żacy; - UKS Wiąz - sekcja kolarstwa górskiego przy ZSG w Wiązownie; - E-szach - sekcja szachów; - Grom Lipowo - sekcja piłki nożnej, seniorzy, Klasa A; - KS Rzakta - sekcja piłki nożnej, seniorzy, Klasa B; - LIKS Przelew Glinianka - sekcja piłki nożnej, seniorzy, Klasa B; Imprezy kulturalno - sportowe w Gminie Wiązowna zakres i organizatorzy: - Dni Gminy Wiązowna impreza coroczna o charakterze kulturalno - rekreacyjnym. Organizatorzy: Gminny Ośrodek Kultury, Urząd Gminy Wiązowna. - Półmaraton Wiązowski - Uroczystość o charakterze kulturalno patriotycznym z okazji Dnia Wojska Polskiego (15 sierpnia) organizator GOK. 47

48 - Pierzyna organizator Urząd Gminy Wiązowna, Zespół Szkolno-Gimnazjalny uroczystość uroczystość Wiązownie. - Dożynki w Gliniance organizator każdorazowo ustalany przez Wójta Gminy. - Gminna uroczystość z okazji Święta Niepodległości organizator Zespół Szkolno-Gimnazjalny w Wiązownie. - Turniej tenisowy o Puchar Wójta - organizator Gminny Klub Tenisa Stołowego; - Turnieje Piłki Nożnej dla dzieci - organizator GAP Wiązowna; - Turniej szachowy o Puchar Wójta - organizator E-szach. Obiekty i urządzenia sportowe w gminie Wiązowna: - Obiekty i urządzenia przy jednostkach oświatowych, - Boiska do piłki nożnej w Duchnowie i Dziechcińcu (pod opieką sołectw). We wcześniej omówionych jednostkach oświatowych są następujące pomieszczenia do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego: Hala sportowa Wyszczególnienie Liczba pomieszczeń ZSG Wiązowna ZSG Zakręt SP Glinianka Gimnazjum Glinianka Ogółem Sala gimnastyczna od 24m x 12m do 36m x 18m Sala gimnastyczna mniejsza niż 24m x 12m do 18m x 9m Sala o pow. mniejszej niż 162 m OPIEKA ZDROWOTNA Podstawową opieką zdrowotną w gminie Wiązowna zajmują się: Praktyka Lekarza Rodzinnego w Gliniance i Praktyka Lekarza Rodzinnego w Wiązownie. Praktyka Lekarza Rodzinnego w Gliniance obejmuje swoją opieką 3000 pacjentów i grupą osób korzystających z pomocy lekarsko-pielęgniarskiej okresowo, zwłaszcza w okresie letnim (działkowicze). Opieka ta jest sprawowana przez zespół (ZPLR), składający się z: lekarza rodzinnego, lekarza pediatry, lekarza ginekologa (wszyscy z II specjalizacji zawodowej), trzech pielęgniarek: środowiskowej, rodzinnej i jednej położnej. Zakres świadczonych usług: - ambulatoryjna podstawowa opieka zdrowotna, w tym poradnictwo bierne i czynne (prowadzenie grup dyspanseryjnych dla dzieci i dorosłych), - opieka domowa wizyty lekarza rodzinnego, pediatry, pielęgniarek środowiskoworodzinnych, wizyty patronażowe położnej, - opieka pediatryczna szczepienia profilaktyczne, bilanse zdrowia, leczenie dzieci chorych, - opieka w zakresie medycyny szkolnej, obejmująca uczniów szkoły podstawowej w Gliniance, gimnazjum w Gliniance, oddział 0, - pełny zakres badań laboratoryjnych, - badania diagnostyczne: EKG, USG, konsultacje kardiologiczne w systemie tele-medycyny umowa z Centrum Nadzoru Kardiologicznego Kardiofon Warszawa ul. Hoża, - umożliwiające wysłanie badania EKG zarówno z poradni jak i w czasie wizyty domowej i uzyskanie natychmiastowej porady kardiologicznej, 48

49 - akcje profilaktyczne w szerokim zakresie (spirometria, densytometria, badanie słuchu, wzroku, badania USG naczyń, konsultacje kardiologiczne, urologiczne i alergologiczne) w ramach współpracy z firmami farmaceutycznymi, - specjalistyczna poradnia położniczo-ginekologiczna prowadzenie ciąży (pełny zakres należnych badań, leczenie schorzeń narządu rodnego i zaburzeń hormonalnych). Praktyka Lekarza Rodzinnego w Wiązownie opiekuje się liczbą ok pacjentów zapisanych do Praktyki i grupą osób korzystających z pomocy lekarsko-pielęgniarskiej okresowo, zwłaszcza w okresie letnim. W ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej prowadzony jest pełen zakres opieki nad dziećmi od wieku najmłodszego do dzieci szkolnych (szczepienia obowiązkowe i dobrowolne, profilaktyka, dyspanseryzacja). Zatrudnione są 4 pielęgniarki przeszkolone w zakresie pielęgniarstwa środowiskowo rodzinnego, szczepień profilaktycznych, opieki nad osobami przewlekle chorymi oraz 1 położna środowiskowo rodzinna. Pacjentom zapewnia się też lekarską i pielęgniarską opiekę domową (pobrania, zabiegi, patronaże położnicze i pediatryczne). Pacjenci mają łatwy i szybki dostęp do badań laboratoryjnych w pełnym zakresie i na najwyższym poziomie oraz do badań obrazowych w szpitalach otwockich, w ramach podpisanych umów, a także do konsultacji kardiologicznych w systemie Kardiofon. Oferta obejmuje także konsultacje specjalistyczne w ramach akcji i programów profilaktycznych: neurologiczne, pulmonologiczne, urologiczne, kardiologiczne, chirurgii naczyniowej, okulistyczne, badanie słuchu, wzroku, spirometrie, densytometrie. Problemy zdrowotne (problemy zdrowotne środowiska Gminy są typowe dla całego społeczeństwa): - wzrost liczby zachorowań na tzw. choroby cywilizacyjne (układ krążenia, cukrzyca, nowotwory), - wypadki komunikacyjne i w gospodarstwach domowych (przy pracach polowych), - trudniejsza jest opieka nad ludźmi przewlekle chorymi, niepełnosprawnymi, starymi, ze względu na specyfikę środowiska wiejskiego, - problem uzależnienia od alkoholu. Dodatkowym problemem jest stan techniczny budynku i otoczenia placówki w Wiązownie remontu wymaga dach i elewacja budynku, taras i podjazd ORGANIZACJE SAMORZĄDOWE I POZARZĄDOWE Gminne jednostki organizacyjne to: 1. Jednostki oświatowo-wychowawcze (pkt 5.2): 2. Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Wiązownie (ZWiK), 3. Gminny Ośrodek Kultury (GOK), 4. Biblioteka Publiczna Gminy Wiązowna z filiami w Gliniance i Duchnowie, 5. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (GOPS), w tym SDS i Centrum Wolontariatu, 6. Urząd Gminy Wiązowna (UG). Wykaz organizacji pozarządowych działających w gminie Wiązowna Organizacje prowadzące działalność w zakresie pomocy społecznej: Działania na rzecz dzieci: 1. Otwocki Oddział Powiatowy Towarzystwa Przyjaciół Dzieci: - Środowiskowe Ognisko Wychowawcze Nr 6 w Gliniance, 49

50 - Środowiskowe Ognisko Wychowawcze Nr 7 w Malcanowie, - Środowiskowe Ognisko Wychowawcze Nr 5 w Pęclinie, - Środowiskowe Ognisko Wychowawcze Nr 8 w Wiązownie, - Środowiskowe Ognisko Wychowawcze Nr 9 w Zakręcie 2. Świetlica Caritas przy parafii rzymsko-katolickiej pw. Św. Wojciecha w Wiązownie, Działania na rzecz osób niepełnosprawnych: 1. Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie Jesteśmy - Duchnów, 2. Stowarzyszenie na Rzecz Wsparcia i Rozwoju PROGRES - Duchnów 3. Fundacja HIPPOLAND Zagórze, Działania na rzecz osób uzależnionych i ich rodzin: 1. Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób Uzależnionych KROKUS w Wiązownie, Działania na rzecz osób starszych, chorych, ubogich itp.: 2. Polski Czerwony Krzyż siedziba w Otwocku, 3. Parafialny Zespół Charytatywny Caritas przy parafii rzymsko-katolickiej pw. św. Wojciecha w Wiązownie, 4. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Organizacje prowadzące działalność kulturalną oraz w zakresie pielęgnowania tradycji i kultury ludowej: 1. Towarzystwo Teatralne Pod Górkę w Kopkach, 2. Koło Gospodyń Wiejskich w Gliniance, 3. Stowarzyszenie Miłośników Tradycji i Kultury Ludowej WAWRZYNIOKI w Gliniance, 4. Bractwo Kurkowe LECHITY siedziba w Otwocku. Organizacje prowadzące działalność na rzecz społeczności lokalnej w zakresie promocji i rozwoju: 1. Forum Przedsiębiorczości Gminy Wiązowna w Wiązownie, 2. Klub Twórczego Myślenia z siedzibą w Otwocku, 3. Wspólnota Samorządowa Powiatu Otwockiego Oddział w Wiązownie, 4. Stowarzyszenie Ruch Aktywności Społeczno-Gospodarczej Wola Ducka w Woli Duckiej, 5. Stowarzyszenie Rozwoju i Promocji wsi Wola Karczewska, 6. Stowarzyszenie Przyjaciół Radiówka, 7. Stowarzyszenie Nad Świdrem NIRO z siedzibą w Otwocku, 8. Stowarzyszenie LGD Natura i Kultura, 9. Grupa Aktywności Społecznej w Radiówku, 10. Stowarzyszenie Sąsiedzi Duchnowskiej Wiązowna, 11. Stowarzyszenie Nasz Zakręt Zakręt. Organizacje prowadzące działalność rekreacyjną: 1. Rodzinne Ogrody Działkowe Malcanów - Brzezina, 2. Stowarzyszenie Użytkowników Działek Rekreacyjnych w Woli Karczewskiej, 3. Stowarzyszenie WEDEL w Woli Karczewskiej. Organizacje związane z ratowaniem życia i mienia ludzkiego: 1. Ochotnicza Straż Pożarna w Wiązownie, 2. Ochotnicza Straż Pożarna w Gliniance, 3. Ochotnicza Straż Pożarna w Malcanowie. 50

51 Organizacje prowadzące działalność w zakresie sportu: 1. KS Advit Wiązowna, 2. UKS Advit Wiązowna, 3. KS Glinianka, 4. LIKS Przelew Glinianka, 5. LUKS Junior Rzakta, 6. UKS Wiąz Wiązowna, 7. Gminny Klub Tenisa Stołowego - Wiązowna, 8. GAP - Gminna Akademia Piłkarska w Wiązownie, 9. UKS Smoki Glinianka, 10. UKS MILITARY Kąck, 11. Stowarzyszenie E-szach w Wiązownie. Pozostałe organizacje: Parafie: Wiązowa, Glinianka, Zakręt. Rola, miejsce i znaczenie organizacji pozarządowych funkcjonujących w gminie Wiązowna w życiu społeczności lokalnej określa dokument pn. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wiązowna na lata "(uchwała Rady Gminy Nr 361/XL/09 z dnia 29 września 2009 roku. W celu pogłębienia współpracy z organizacjami pozarządowymi Rada Gminy w każdym roku kalendarzowym podejmuje uchwałę w sprawie uchwalenia rocznego programu i zasad współpracy Gminy Wiązowna z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego. W 2004 roku Rada Gminy Wiązowna podjęła uchwałę Nr 190/XXIV/04 z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie zasad współpracy z organizacjami pozarządowymi i corocznie uchwala program współpracy BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE W ciągu ostatnich lat tak jak w całym Województwie Mazowieckim, tak i w gminie Wiązowna, daje się zauważyć stopniowy spadek przestępczości kryminalnej, natomiast wzrasta poczucie zagrożenia w sferze tzw. drobnej przestępczości (kradzieże w tym z posesji mieszkalnych, dewastacja mienia i szeroko pojęte chuligaństwo). Poprawę bezpieczeństwa publicznego w gminie planuje się realizować przede wszystkim poprzez uzyskanie pełnoetatowego Komisariatu Policji w Wiązownie oraz dodatkowych patroli policyjnych. Ponadto, wspólnie z pionem oświaty i w porozumieniu z przedstawicielami właściwych służb, należy wdrożyć przedsięwzięcia edukacyjno - wychowawcze i informacyjne w placówkach szkolnych i przedszkolnych poprzez organizowanie spotkań, pogadanek, konkursów czy pokazów ściśle powiązanych z problematyką bezpieczeństwa (znajomość pierwszej pomocy, umiejętność zachowania się w sytuacjach niebezpiecznych, znajomość sposobów przekazywania informacji alarmowych, bezpieczne podróżowanie itp.). Poza Policją o bezpieczeństwo publiczne w gminie dba Ochotnicza Straż Pożarna z jednostkami w Wiązownie, Gliniance i Malcanowie. Dla zapewnienia bezpieczeństwa publicznego powołany jest Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego, do którego zadań należy w szczególności: - monitorowanie występujących klęsk żywiołowych i prognozowanie rozwoju sytuacji, - realizowanie procedur i programów reagowania w czasie stanu klęski żywiołowej, - opracowanie i aktualizowanie planu reagowania kryzysowego, 51

52 - przygotowanie warunków umożliwiających koordynację pomocy humanitarnej, - realizowanie polityki informacyjnej związanej ze stanem klęski żywiołowej. Obowiązki Szefa Zespołu pełni zastępca Wójta Gminy Wiązowna, a w skład zespołu wchodzą przedstawiciele Policji, Ochotniczej Straży Pożarnej i służby zdrowia oraz kierownicy i dyrektorzy jednostek organizacyjnych Urzędu Gminy TURYSTYKA W gminie Wiązowna istnieją miejsca noclegowe w: - Ośrodku wypoczynkowym Rudka w Żanęcinie-Rudce, - hotelu Relax w Woli Duckiej, - hotelu Wiktoria w Wiązownie, - hotelu Brant w Majdanie, - hotelu Mela Verde w Zakręcie, - ośrodku szkoleniowo-wypoczynkowym Domu Pracy Twórczej PAN w Mądralinie. Działają w gminie tylko cztery gospodarstwa agroturystyczne: ANKA i RANCHO w Gliniance, RAJ w Dziechcińcu i gospodarstwo Państwa Dowjat w Duchnowie, Hada w Woli Duckiej. Obszar gminy, położonej w małej odległości od Warszawy, to tereny o bardzo dużych możliwościach uprawiania turystyki pieszej i rowerowej a także jazdy konnej. Występuje tu dużo lasów, Mazowiecki Park Krajobrazowy, dwie rzeki będące rezerwatami przyrody: Mienia i Świder. Na terenie gminy Wiązowna z usług noclegu skorzystało 3192 turystów: 2361 z Polski oraz 831 z zagranicznych, gównie z Ukrainy 370 osób oraz z Rosji 120 osób. Polscy turyści skorzystali z noclegów 2948 razy, zaś zagraniczni 885 razy. Świadczy to o tym, że zdecydowana większość wyjazdów do gminy Wiązowna była 1-dniowa. Problemy w obszarze turystyki to: - niska atrakcyjność gminy dla turystów wynikająca ze słabo rozwiniętej infrastruktury turystycznej, - brak ścieżek i szlaków rowerowych, - brak chodników i deptaków spacerowych, - brak miejsc parkingowych dla samochodów osób przyjeżdżających z Warszawy, chcących uprawiać turystykę pieszą i rowerową, - brak ośrodków czynnego wypoczynku, - słabo rozwinięta agroturystyka, - brak punktów małej lokalnej gastronomii BUDOWNICTWO KOMUNALNE Gmina posiada pewną ilość budynków komunalnych, a w szczególności: kilka świetlic, szkoły, stare zlewnie mleka, kilka budynków mieszkalnych. Infrastruktura społeczno-usługowa jest jednak niewystarczająca dla planowanego rozwoju i winna być uzupełniana i modernizowana, np. handel w gminie jest realizowany przez Gminną Spółdzielnię w Wiązownie oraz przez niewielką liczbę prywatnych punktów handlowych. W przypadku rozwoju funkcji mieszkaniowej w Gminie niezbędne będzie poszerzenie oferty oświatowej i kulturalnej w związku ze znaczącym wzrostem zapotrzebowania na tego rodzaju usługi. Gmina Wiązowna administruje 14 budynkami komunalnymi o charakterze mieszkalnym, użytkowym lub mieszanym, z 15 lokalami użytkowymi i 19 lokalami mieszkalnymi. Powyższe budynki w 52

53 większości wymagają remontów pokryć dachów, rynien, kominów, instalacji elektrycznych, a w części konieczna jest wymiana okien i remont elewacji. Istnieje potrzeba zinwentaryzowania zasobów komunalnego budownictwa mieszkaniowego oraz analiza potrzeb mieszkańców w tym zakresie. Istnieją dwie placówki pocztowe: Urząd Pocztowy Wiązowna i jego filia w Gliniance. 6. ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA 6.1. ZAGROŻENIE POWODZIOWE W gminie występują zagrożenia środowiskowe związane z niebezpieczeństwem powodzi. Obszary te oznaczono na rysunku Nr 13. Obszary zagrożone zalewaniem, leżące w pobliżu rzek, są w zasięgu zainteresowania osób planujących zabudowę w celach zamieszkania oraz rekreacji. Dalsze procesy inwestycyjne na tych terenach naruszałyby jednak równowagę przyrodniczą, zmniejszały możliwości retencji wód zalewowych i negatywnie wpływałyby na kształtowanie krajobrazu w najciekawszych przyrodniczo obszarach gminy. Na obszarze gminy nie występują urządzenia ochrony przeciwpowodziowej, choć do terenów zalewowych zaliczane są użytkowane rolniczo łąki i pastwiska w dolinie Świdra i Mieni. Największe zagrożenie powodziowe występuje w dolinie Mieni, w rejonie wsi Duchnów, gdzie w czasie wezbrań wody rzeczne przekraczają drogę wojewódzką i zalewają najbliżej położoną zabudowę wsi. W dolinie Świdra wody powodziowe nie powodują większych strat gospodarczych z uwagi na fakt, że są to obszary wykorzystywane jako ekstensywne użytki zielone, bądź nieużytki. Ochrona przeciwpowodziowa polegająca na budowie wałów jest zbyt kosztowna i nieopłacalna ekonomicznie. Generalnie okresowe zalewy dotyczą gruntów rolnych i nie zagrażają zabudowie mieszkaniowej położonej w sąsiedztwie cieków wodnych. Problemami związanymi z ochroną przed powodzią zajmuje się Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego. Zgodnie z art. 88 ust. 1 ustawy Prawo wodne w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego należy uwzględnić zapis dot. zakazów i ograniczeń w użytkowaniu, jakie obowiązują na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią. W gminie Wiązowna wyznaczono takie obszary wzdłuż rzeki Świder na granicy z miastem Otwock. Na rysunku studium przedstawiono granice obszarów, na których prawdopodobieństwo występowania powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q 10%), na których prawdopodobieństwo występowania powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%) oraz na których prawdopodobieństwo występowania powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%). W myśl art. 88l ust. 1 ustawy Prawo wodne na obszarach szczególnego zagrożenia powodziowego zabrania się wykonywania robót oraz czynności utrudniających ochronę przed powodzią lub zwiększających zagrożenie powodziowe, w tym: 1. wykonywania urządzeń wodnych oraz budowy innych obiektów budowlanych, z wyjątkiem dróg rowerowych, 2. sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub służącej do wzmocnienia brzegów, obwałowań lub odsypisk, 3. zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robót, z wyjątkiem robót związanych z regulacją lub utrzymywaniem wód oraz brzegu morskiego, 53

54 budową, przebudową lub remontem drogi rowerowej, a także utrzymywaniem, odbudową, rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych wraz z obiektami związanymi z nimi funkcjonalnie oraz czynności związanych z wyznaczeniem szlaku turystycznego pieszego lub rowerowego ZAGROŻENIE POWAŻNĄ AWARIĄ Nadzwyczajne zagrożenia środowiska mogą powstać na skutek awarii lub katastrof w obiektach przemysłowych, komunalnych, usługowych, na trasach komunikacyjnych, czy też gruntach rolnych i leśnych. Zdarzenia te cechuje przypadkowość, wyjątkowość, niepewność, niepowtarzalność itp. Wśród występujących zdarzeń losowych wymienić można następujące ich rodzaje: - awarie w zakładach produkcyjno-usługowych na skutek zakłóceń w procesach technologicznych, rozładunku lub załadunku niebezpiecznych materiałów (wydobycie się substancji chemicznych, żrących, wybuchowych itp.), - awarie w obiektach komunalnych i urządzeniach technicznych (skażenia wód powierzchniowych, podziemnych, gleb i gruntu, np. awaria oczyszczalni ścieków, rurociągów wody i gazu itp.), - przedostania się do środowiska substancji chemicznych, palnych, żrących itp., - katastrofy budowlane powodujące lokalne zagrożenia dla gruntu i wód. Na obszarze gminy opisane powyżej zdarzenia możliwe są w przypadku wystąpienia katastrof drogowych na drodze krajowej nr 2 i nr 17, wzdłuż której odbywa się transport ładunków niebezpiecznych (przewóz amoniaku, paliw, butli gazowych). Przez gminę przebiega magistralny gazociąg wysokiego ciśnienia oraz gazociągi średnioprężne. Występują również stacje gazowe I stopnia. Na obszarze gminy brak jest zakładów przemysłowych o dużym ryzyku lub o podwyższonym ryzyku, które zobowiązane są do sporządzenia raportu o bezpieczeństwie oraz planu operacyjno ratowniczego. W pobliżu południowo zachodniej granicy gminy w Otwocku Świerku zlokalizowany jest ośrodek jądrowy, który zaliczany jest do zakładów o dużym ryzyku wystąpienia awarii. Sposób postępowania w przypadku zagrożeń powstałych na terenie ośrodka określa Ramowy plan postępowania na wypadek awarii jądrowej. 7. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY Potrzeby gminy Wiązowna, jak i większości gmin podwarszawskich, obciążone są naciskami inwestorów na realizację budownictwa mieszkaniowego. To wiąże się z zajmowaniem kolejnych terenów nie zawsze w pełni nadających się do zabudowy. Dlatego też pilnym zadaniem jest określenie terenów, które powinny być wykluczone z zabudowy lub warunków, jakie muszą być spełnione dla terenów odpowiednich do zabudowy. Realizacja budownictwa mieszkaniowego, wiąże się z koniecznością budowy dróg i infrastruktury technicznej a także z koniecznością modernizacji istniejących systemów melioracji UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY WYNIKAJĄCE Z ANALIZY ŚRODOWISKOWEJ Gmina Wiązowna położona jest na Nizinie Środkowomazowieckiej, na obszarze silnie zdenudowanej i zerodowanej wysoczyzny polodowcowej. Stosunkowo płaską powierzchnię gminy urozmaicają wydmy, których najwięcej znajduje się w zachodniej części na holoceńskim tarasie 54

55 zalewowym Wisły. Niemal wszystkie wydmy znajdują się na obszarach leśnych, więc nie wpływają znacząco na możliwości rozwoju gminy. Na utworach glacjalnych pokrywających teren gminy wykształciły się słabe gleby, które przemawiają za odejściem od funkcji rolniczych na wielu użytkowanych tak obecnie obszarach. Jedynie na niewielkich terenach we wsiach Glinianka, Rzakta, Duchnów, Góraszka i Czarnówka występują gleby brunatne w III klasie gruntów rolnych. Stosunkowo żyzne gleby wytworzyły się także w dolinach rzek Świdra i Mieni. Tereny te są predestynowane do pozostawienia w użytkowaniu rolniczym. Grunty leśne stanowią około 31% powierzchni gminy, co wypada bardzo korzystnie na tle Województwa Mazowieckiego ze średnią wartością lesistości około 23%. Największe kompleksy leśne występują w części zachodniej i środkowej gminy. Lasy pełnią funkcję ekologiczną, przyczyniając się do retencji i stabilizacji warunków wodnych, zmniejszają zagrożenie powodziowe, łagodzą okresowe niedobory wody, regulują klimat oraz redukują zanieczyszczenia powietrza, co ma duże znaczenie dla gminy ze względu na bliskość największego polskiego miasta. Dodatkowo lasy podnoszą atrakcyjność gminy, w szczególności jako miejsca ucieczki na wieś dla mieszkańców Warszawy. Najatrakcyjniejsze przyrodniczo tereny Wiązowny to doliny przepływających przez nią rzek Świdra, Mieni i Jędrzejnicy. Obecność rzek wiąże się z zagrożeniem powodziowym, a w konsekwencji ograniczeniami dla rozwoju zabudowy. Zasięg terenów zalewowych oraz obszarów z prawdopodobieństwem wystąpienia powodzi przedstawiono na rycinie ( ). Dla fragmentu rzeki Świder (na granicy z miastem Otwock) w ramach projektu ISOK (Informatyczny System Osłony Kraju) powstały mapy zagrożenia powodziowego oraz ryzyka powodziowego. Dla gminy Wiązowny tylko przy zasięgu powodzi z prawdopodobieństwem wystąpienia raz na 100 lat i raz na 500 lat występuje ryzyko poniesienia przez gminę i mieszkańców strat finansowych. Tereny zagrożone powinny zostać wykluczone spod zabudowy. Rycina 7.1 przedstawia obszary chronione w gminie ze względu na walory przyrodnicze, obejmują one znaczny teren i uwzględnić je należy przy planowaniu kierunków gminy. Najcenniejsze tereny znajdują się w części południowo-wschodniej są to: rezerwat przyrody Świder oraz Dolina Środkowego Świdra. Przez tę część gminy przebiega także korytarz ekologiczny. W rezultacie ogranicza to wprowadzanie gęstej zabudowy w południowo-wschodnich miejscowościach gminy. 55

56 Ryc Obszary chronione w gminie oraz zagrożenie powodziowe Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDOŚ i ISOK 7.2. PROGNOZA DEMOGRAFICZNA ORAZ MIGRACJE W RAMACH MIEJSKIEGO OBSZARU FUNKCJONALNEGO OŚRODKA WOJEWÓDZKIEGO W ciągu ostatnich 10 lat (lata ) liczba ludności gminy Wiązowna wzrosła w sposób liniowy z niecałych 10 tys. do ponad 12 tys., osiągając w 2015 r wg danych GUS. Uwzględniając dane z dłuższego okresu, między latami 1990 a 2015 nastąpił wzrost liczby ludności o 55%. Wyznaczając prognozę zarówno na podstawie linii trendu i procentowego wzrostu liczby ludności, za 30 lat gminę Wiązowna może zamieszkiwać około osób (na podstawie linii trendu odpowiednio , na podstawie procentowego wzrostu ). Można przypuszczać, że wzrostowy trend utrzyma się, świadczą o tym: rosnący wskaźnik przyrostu naturalnego oraz utrzymujące się na wysokim poziomie saldo migracji. Wskaźnik przyrostu rzeczywistego wzrósł od 2005 r. z poziomu 0,212 do 6,458 w 2015 r. 56

57 Ryc Zmiany liczby ludności w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Gmina Wiązowna graniczy z miastem stołecznym Warszawą, w konsekwencji oddziaływanie największego ośrodka metropolitalnego w Polsce jest dla gminy znaczące. Skutki tego widoczne są m.in. w wysokiej liczbie zameldowań z miast jako efekt suburbanizacji stolicy. Rola Wiązowny jako części obszaru funkcjonalnego Warszawy będzie wzrastać. Planowane drogowe inwestycje ponadlokalne (autostrada A2 oraz budowa drogi ekspresowej S17), budowa centrów handlowych w Duchnowie i Góraszce oraz rozbudowa ponadlokalnego układu drogowego przyczynią się do znacznego rozwoju gminy. W najbliższych latach wzrośnie zapotrzebowanie na tereny pod zabudowę usługowe, produkcyjną i magazynową ze względu na powstanie dróg szybkiego ruchu. Nowe centra handlowe oraz poprawa połączeń komunikacyjnych wpłyną na rozwój funkcji mieszkaniowej. Pojawią się również korzyści finansowe, wynikające z nowych miejsc pracy, wpływów z podatków, lepszej dostępności towarów i usług, wzrostu wartości gruntów. Oddziaływanie ośrodka metropolitalnego jest bardzo korzystne dla gminy, a działania zmierzające do poprawy połączeń z nim prowadzą do pozytywnego rozwoju Wiązowny i potrzeb uruchamiania nowych terenów pod inwestycje. Dotyczy to w szczególności północnych obszarów gminy, położonych najbliżej Warszawy MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PRZEZ GMINĘ WYKONANIA SIECI KOMUNIKACYJNEJ I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, A TAKŻE INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ, SŁUŻĄCEJ REALIZACJI ZADAŃ WŁASNYCH GMINY Gmina posiada możliwości finansowania zadań własnych, o czym świadczy przeprowadzona w rozdziale 5.2 analiza finansowa. Ponadto w Wieloletniej Prognozie Finansowej wskazano konkretne działania inwestycyjne oraz plan ich sfinansowania. W Wieloletniej Prognozie Finansowej uwzględniono wydatki inwestycyjne do roku 2019 na poziomie od 6,1 do 9,7 mln zł rocznie, które obejmują szereg przedsięwzięć inwestycyjnych, wśród których wskazano m.in.: pomoc rzeczową dla Powiatu Otwockiego na modernizację drogi powiatowej 2701W Majdan Izabela, Michałówek, Duchnów, budowę ciągu pieszo-rowerowego wzdłuż drogi powiatowej nr 2709W, przebudowę drogi gminnej nr W ul. Jeździecka, przebudowę drogi gminnej Lipowo- Kopki- Dziechciniec, przebudowę drogi gminnej nr W- Malcanów ul. Żwirowa, przebudowę drogi gminnej W Malcanów Dziechciniec- ul. Podleśna, budowę drogi gminnej- ul. Kościelna w Zakręcie, budowę drogi publicznej- ul. Kościelnej w Gliniance, budowę drogi gminnej nr W w Boryszewie, modernizację drogi Emów ul. Sosnowa, budowę drogi gminnej- ul. Polnej i 57

58 ul. Brzozowej w Wiązownie, przebudowę drogi- ul. Ogrodowej w Wiązownie, budowę drogi publicznej- ul. Wypoczynkowej w Lipowie i Porębach, zagospodarowanie ogólnodostępnej przestrzeni publicznej w Centrum Wiązowny- etap III i V, budowę oświetlenia ulicznego drogi powiatowej nr 2708W z Dziechcińca do Pęclina, czy budowę oświetlenia ulicznego drogi gminnej nr W w Kopkach i Lipowie UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY WYNIKAJĄCE Z ANALIZY EKONOMICZNEJ I MOŻLIWOŚCI FINANSOWYCH Sytuację finansową gminy Wiązowna, rozumianą jako zdolność do obsługi zobowiązań i utrzymania płynności finansowej można ocenić jako stabilną. Na dzień r. zadłużenie Gminy Wiązowna wynikające z zaciągniętych kredytów i pożyczek wynosiło 51,46% wykonanych dochodów. Jednocześnie, gmina zajmuje dość wysoką 172. lokatę w rankingu gmin wiejskich w Polsce o najwyższej zdolności kredytowej w 2015 r. (sporządzonym dla Tygodnika Wspólnota), polepszając z roku na rok swoją pozycję w przedmiotowym zestawieniu. Gmina posiada środki finansowe na rozwój i konkretne plany co do ich zrealizowania. Należy spodziewać się, że w pierwszej kolejności zostaną sfinansowane, a co za tym idzie zrealizowane zadania uwzględnione w Wieloletniej Prognozie Finansowej. Z tego względu tereny położone przy m.in. planowanych inwestycjach drogowych w najbliższej przyszłości zyskają na wartości i prawdopodobnie wzrośnie inwestycyjne zainteresowanie nimi. Te tereny będą również posiadały najdogodniejsze warunki do dalszego rozwoju, dlatego proponuje się wskazanie ich pod funkcje mieszkaniowe, usługowe lub przemysłowe (w przypadku obecnej innej funkcji) UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z BILANSU TERENÓW PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOWĘ MAKSYMALNE W SKALI GMINY ZAPOTRZEBOWANIE NA NOWĄ ZABUDOWĘ Gmina Wiązowna jest gminą rozwijającą się, przekształcającą swoją strukturę z dominującej funkcji rolniczej do struktury typowych obszarów podmiejskich z przewagą funkcji mieszkaniowych i usługowych. Za dalszym zapotrzebowaniem gminy na taki kierunek zmian przemawia kilka faktów. Wspomniana wyżej bliskość intensywnie rozwijającej się Warszawy generuje potrzebę uruchomienia pod inwestycje terenów w sąsiadujących z nią gminach. Budowa i rozbudowa dróg oraz planowane centra handlowe wskazują na duże prawdopodobieństwo dalszego napływu nowych mieszkańców i interesariuszy do gminy. Ponadto analiza zmian użytkowania gruntów wskazuje na wzrost powierzchni terenów zabudowanych i zurbanizowanych o 40% w ciągu ostatnich 5 lat. Struktura samych terenów zabudowanych i zurbanizowanych z 2014 roku pokazuje, że 32% to tereny mieszkaniowe, 3% przemysłowe, 12% inne tereny zabudowane. Ze względu na potencjał rozwoju gminy zapotrzebowanie na tereny pod funkcje usługowe i przemysłowe znacznie wzrośnie w najbliższych latach. W 2014 roku zgodnie z przeznaczeniem w ewidencji gruntów i budynków tereny przemysłowe nie zajmowały nawet 1% całej powierzchni gminy. Obecne uwarunkowania i prawdopodobne tendencje rozwoju gminy sugerują znaczne zapotrzebowanie na taką funkcję. W perspektywie 30 lat zakładać można, że tereny aktywizacji gospodarczej: przemysłowe, magazynowe, związanych z nimi usług i usług wielko powierzchniowych zajmować mogą nawet 3% 58

59 powierzchni gminy, odpowiada to 306 ha. Przyjmując następujące współczynniki: współczynnik zmniejszający 0,8 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów pozostających do dyspozycji inwestorów z uwagi na uwzględnienie geometrii terenów, współczynnik zmniejszający 0,7 odzwierciedlający przeznaczenie części terenu pod układ komunikacyjny i zieleń, powierzchnia użytkowa odpowiada 35% terenów po uwzględnieniu powyższych wskaźników, obliczono zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową zabudowy związanej z aktywizacją gospodarczą. Wynosi ono m 2 powierzchni użytkowej. Po uwzględnieniu wskaźnika niepewności dopuszczonego ustawą - 30%, zapotrzebowanie wynosi m 2 powierzchni użytkowej zabudowy dla aktywizacji gospodarczej. W strukturze terenów zabudowanych i zurbanizowanych bardzo mały procent stanowią tereny rekreacji i wypoczynku. Razem z innymi terenami zielonymi występującymi przy zabudowie (zieleń izolacyjna, małe kompleksy leśne, zadrzewienia przy ciekach wodnych) powinny stanowić 10% każdej zwartej jednostki zabudowy. Ryc Struktura terenów zabudowanych i zurbanizowanych w gminie Wiązowna w 2014 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Zgodnie z prognozą demograficzną przedstawioną w rozdziale 7.2. za 30 lat liczba mieszkańców gminy może wynieść , czyli do 2045 roku może przybyć około 7800 nowych mieszkańców. Wskaźnik z 2015 roku średniej powierzchni użytkowej mieszkania przypadającej na jednego mieszkańca wynosił 39,6 m 2. Średnia europejska wynosi około 40 m 2. Dąży się do poprawy warunków zamieszkania i należy zakładać, że średnie standardy wzrosną, osiągając 45 m 2 powierzchni użytkowej mieszkania na osobę. Zakłada się, że nie tylko nowi mieszkańcy będą zamieszkiwać w takich mieszkaniach, ale również obecni podniosą standard swojego życia poprzez rozbudowę lub budowę nowych domów. W rezultacie zapotrzebowanie na powierzchnię zabudowy mieszkaniowej wyrażonej w powierzchni użytkowej może wynieść w 2045 roku m 2, czyli 59

60 może wystąpić zapotrzebowanie na m 2 nowej powierzchni użytkowej mieszkaniowej w porównaniu do 2015 roku. Po uwzględnieniu wskaźnika niepewności dopuszczonego ustawą 30%, zapotrzebowanie wynosi m 2 nowej powierzchni użytkowej mieszkaniowej. Zgodnie ze standardami urbanistycznymi zakłada się, że 5% terenów jednostek osadniczych wiejskich przeznaczonych jest pod zabudowę usługową. Z uwagi jednak na fakt bezpośredniego położenia w zasięgu aglomeracji warszawskiej, Gmina Wiązowna utraciła już w znacznym stopniu znaczenie rolnicze, a jej struktura funkcjonalna stopniowo przekształca się typowe obszary zabudowy podmiejskiej. Tempo zmian z pewnością ulegnie nasileniu wskutek projektowanej rozbudowy ponadlokalnych układów komunikacyjnych oraz planowanej budowy dwóch dużych centrów handlowych. Tym samym dwa najistotniejsze czynniki urbanizacyjne na obszarze gminy, tj. dogodne położenie i obecność dróg tranzytowych w jej granicach, spowodują w najbliższych latach znaczną zmianę sumarycznej ilości oraz profilu świadczonych tu usług. Wraz ze wzrostem liczby mieszkańców (również w okolicznych gminach) wzrośnie również zapotrzebowanie na rozwój usług podstawowych. Jednocześnie budowa autostrady A2 i dróg ekspresowych S2 i S17 wraz z węzłami umożliwiającymi włączanie się ruchu lokalnego, będzie stanowić impuls do lokalizacji innych usług, nie związanych bezpośrednio z mieszkalnictwem i jednocześnie nie będących strefami logistyki. Należy zatem przyjąć, że model urbanizacyjny obszaru gminy w ciągu najbliższych 30 lat zmieni się w ten sposób, że procent usług w jednostkach osadniczych zwiększy się do ok. 20%, tak jak w przypadku wielu stref podmiejskich aglomeracji zaopatrzonych w dogodną komunikację ponadlokalną. Oblicza się, że wśród obecnie zabudowanych terenów Gminy 53,35 ha stanowią tereny pod zabudową usługową. Przyjmując następujące współczynniki: współczynnik zmniejszający 0,8 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów pozostających do dyspozycji inwestorów z uwagi na uwzględnienie geometrii terenów, powierzchnia użytkowa odpowiada 40% terenów po uwzględnieniu powyższych wskaźników obliczono powierzchnię użytkową zabudowy usługowej. W przeliczeniu na jednego mieszkańca powierzchnia ta wynosi 14 m 2 powierzchni użytkowej zabudowy usługowej. Wartość tego wskaźnika wynika z tego, że z usług oferowanych przez gminę korzystają także mieszkańcy sąsiednich gmin oraz Warszawy. Przy założeniu dalszego rozwoju w kierunku rolniczym zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową zabudowy usługowej będzie wynosiłoby m 2, czyli m 2 nowej powierzchni użytkowej zabudowy usługowej w porównaniu do 2015 roku. Jednakże ze względu na budowę dróg tranzytowych, planowane centra handlowe i zanik znaczenia rolniczego gminy, przyjęto, że zapotrzebowanie na nową zabudowę usługową będzie zwiększone czterokrotnie, czyli de facto zapotrzebowanie wyniesie m 2. Po uwzględnieniu wskaźnika niepewności dopuszczonego ustawą 30%, zapotrzebowanie wynosi m 2 nowej powierzchni użytkowej zabudowy usługowej CHŁONNOŚĆ OBSZARÓW O W PEŁNI WYKSZTAŁCONEJ ZWARTEJ STRUKTURZE FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ Gmina Wiązowna podzielona jest na 26 obrębów ewidencyjnych, w których znajduje się 28 miejscowości. Zabudowa w gminie jest mocno rozproszona. Tereny zurbanizowane poszczególnych miejscowości łączą się ze sobą, uniemożliwiając wyznaczenie zwartych jednostek funkcjonalno- 60

61 przestrzennych dla każdej miejscowości. Określono 21 zwartych struktur zabudowy, część z nich zawiera kilka miejscowości łączących się ze sobą zabudową. Obszary o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej wyznaczono na podstawie: - analiz uwarunkowań społecznych, przyrodniczych i ekonomicznych, - danych z mapy ewidencyjnej, - ortofotomapy. Delimitacja struktur zwartej zabudowy została przeprowadzona w kilku krokach: 1. Wyznaczenie buforów o szerokości 50 m oraz 100 m wokół budynków widniejących w danych ewidencyjnych pozwoliło to na wyznaczenie terenów o zagęszczeniu zabudowy (wstępne wyznaczenie obszaru zwartej struktury). Budynki łączących się buforów i tworzących wspólnie duży obszar potencjalnie zaliczono do obszaru zwartej struktury. 3. Analiza usług oferowanych przez poszczególne miejscowości występowanie wielu usług lub obecność w danej miejscowości świetlicy gminnej wskazywała na istnienie lub potencjał powstania lokalnych grup społecznych identyfikujących się z daną miejscowością, co wskazywało na potrzebę i zasadność wyznaczenia w danej miejscowości w sąsiedztwie występujących usług, obszarów zwartych struktur zabudowy. 2. Analiza mapy ewidencyjnej pod względem podziału na działki ewidencyjne w obrębie wstępnie wyznaczonych obszarów zwartych struktur tereny o przeprowadzonym już podziale geodezyjnym na działki budowlane świadczyły o zasadności włączenia danego terenu do obszaru zwartej struktury. 3. Analiza sieci komunikacyjnej i dostępności danego terenu wskazanie obszarów mających pierwszeństwo do włączenia do danej zwartej struktury zabudowy. 4. Ograniczenie zwartych struktur wg uwarunkowań wyłączenie ze zwartych struktur obszarów zalewowych oraz terenów występowania gleb rolnych III klasy. 5. Decyzje projektowe wsparte przeprowadzonymi wcześniej analizami uwarunkowań rozwoju gminy Wiązowna prowadzące do wyznaczenia ostatecznych granic zwartych struktur zabudowy i wyłączenia z nich terenów już zabudowywanych, lecz znajdujących się w znacznej odległości od centrów miejscowości oferujących zaspokojenie podstawowych potrzeb mieszkańców. Ze względu na bardzo duże rozproszenie zabudowy, wiele budynków znalazło się poza zwartymi jednostkami. Granice zwartych struktur wyznaczano możliwie zgodnie z przebiegiem granic ewidencyjnych działek. Przy wyznaczaniu obszarów dążono do wyznaczenia jak najbardziej zwartego i spójnego kształtu jednostki. Chłonność oszacowano wyznaczając na obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej tereny wolne od zabudowy. Dokonano tego poprzez narzędzia analizy przestrzennej, zaznaczając zabudowane już działki ewidencyjne. Następnie przycięto obszary zabudowane w miejscach, gdzie działki ze względu na swój rozmiar mogą zostać ponownie podzielone. Różnica terenów całych zwartych struktur zabudowy i terenów zabudowanych skutkowała otrzymaniem terenów wolnych od zabudowy, możliwych do jej uzupełnienia w ramach obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej. Szacunek chłonności przeprowadzono dla funkcji mieszkaniowej i usługowej związanej z zabudową 61

62 mieszkaniową. Są to dwie podstawowe funkcje pełnione przez jednostki osadnicze. Funkcje takie jak przemysłowa, usługowo-przemysłowa lokalizowane są zazwyczaj poza granicami wyznaczonych zwartych jednostek, dlatego nie uwzględniono ich w zwartych strukturach zabudowy. Jednak w rozdziale określono zapotrzebowanie na wyznaczenie takich terenów. Łącznie wyznaczono 2236 ha obszarów zwartej struktury funkcjonalno-przestrzennej przeznaczonej pod zabudowę mieszkaniową i usługową, co stanowi 22% powierzchni gminy. Największe struktury znajdują się na północnym-zachodzie gminy, są to Wiązowna i łączące się miejscowości Zakręt- Majdan-Góraszka. Wyznaczone tereny w znacznej części wymagają dopełnienia nową zabudową, co w efekcie doprowadzi do powstania spójnych i funkcjonalnych jednostek osadniczych. Łącznie wyznaczono 1244 ha do potencjalnego uzupełnienia zabudowy. Stanowi to 56% obszarów o zwartej strukturze. Największe możliwości uzupełnienia zabudowy, pod względem procentowego udziału, mają miejscowości: Malcanów (zabudowa zlokalizowana na północ od centrum pierwotnej miejscowości Malcanów - 66%, Glinianka (zabudowa zlokalizowana na północ od centrum pierwotnej miejscowości Glinianka 62%) i Wiązowna (62%). Natomiast pod względem powierzchni możliwej do zabudowy, dla uzupełnienia struktury jednostek, mają: Wiązowna i Zakręt-Majdan-Góraszka. We wszystkich wymienionych miejscowościach w latach zwiększyła się liczba ludności. W rezultacie można przypuszczać, że w najbliższym okresie zabudowa w tych miejscowościach będzie mogła być z powodzeniem uzupełniana. Duży procent do uzupełnienia zabudowy w każdej zwartej jednostce wynika m.in. z metody zaznaczenia terenów zabudowanych są to jedynie działki, bez komunikacji. W szacunku chłonności terenów możliwych do zabudowania zabudową mieszkaniową jednorodzinną (95% terenów) na obszarach o zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej przyjęto następujące założenia dla zabudowy mieszkaniowej: średnia powierzchnia działki 1000 m 2 40% powierzchni terenów zostanie przeznaczone pod układ komunikacyjny, zieleń towarzyszącą i usługi, współczynnik zmniejszający 0,8 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów pozostających do dyspozycji inwestorów z uwagi na uwzględnienie geometrii terenów, jeden budynek mieszkalny na działce, 1,08 mieszkania na budynek mieszkalny jako średnia mieszkań w budynkach oddanych do użytkowania w gminie Wiązowna w 2015 roku (dane z GUS), średnio 2,85 osoby na mieszkanie (na podstawie danych z GUS), średnio 39,6 m 2 powierzchni użytkowej na osobę (na podstawie danych z GUS). Całkowita chłonność terenów dla zabudowy mieszkaniowej wyrażona w powierzchni mieszkaniowej wynosi m 2. W szacunku chłonności terenów możliwych do zabudowania na obszarach o zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej przyjęto następujące założenia dla zabudowy usługowej: pod zabudowę usługową zostanie przeznaczonych 5% terenów możliwych do zabudowania, współczynnik zmniejszający 0,8 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów pozostających do dyspozycji inwestorów z uwagi na uwzględnienie geometrii terenów, powierzchnia użytkowa odpowiada 40% terenów po uwzględnieniu powyższych wskaźników. Całkowita chłonność terenów obecnie wolnych od zabudowy na obszarach o zwartej strukturze 62

63 wyrażona w powierzchni użytkowej zabudowy mieszkaniowej wynosi m 2. Całkowita chłonność terenów dla zabudowy usługowej wyrażona w powierzchni użytkowej wynosi m 2. Największą chłonność ma Wiązowna oraz teren miejscowości Zakręt-Majdan-Góraszka. 63

64 Ryc Obszary zwartej struktury funkcjonalno-przestrzennej w gminie Wiązowna w 2016 roku 64

65 W obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej jednostek osadniczych nie obliczono chłonności terenów pod aktywizację gospodarczą (o funkcji przemysłowej, magazynowej, usług z nimi związanych, usług wielko powierzchniowych), ponieważ nie tworzą one zwartych jednostek. Zabudowa przemysłowa zlokalizowana jest w kilku miejscach na terenie gminy Wiązowna, jej dalszy rozwój nastąpi prawdopodobnie przez rozszerzenie tej funkcji na tereny sąsiednie oraz zgodnie z nowym zapotrzebowaniem będącym wynikiem budowy dróg szybkiego ruchu CHŁONNOŚĆ OBSZARÓW PRZEZNACZONYCH W PLANACH MIEJSCOWYCH POD ZABUDOWĘ Na koniec 2016 roku w gminie Wiązowna obowiązywało 16 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, bądź zmian miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Do obliczenia chłonności obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uwzględniono te obszary objęte planami, które leżą poza wyznaczonymi zwartymi strukturami funkcjonalno-przestrzennymi. Powierzchnia takich terenów zajmuje 250,8 ha. Część z tych terenów przeznaczona jest pod funkcje, których nie uwzględniono w obliczeniu chłonności. Chłonność policzono dla terenów oznaczonych: MN, MNU, U, US, UZ, RPZ, PU. Chłonność dla terenów mieszkaniowych policzono z przeznaczenia MN, MNU (współczynnik 0,5) oraz RPZ (jako zabudowa siedliskowa), dla terenów usługowych MNU (współczynnik 0,5), US, UZ, dla terenów aktywizacji gospodarczej PU (usługi na tych terenach związane są zazwyczaj z obsługą przemysłu), U/UC (usługi wielko powierzchniowe) oraz U w Góraszce, gdzie przeznaczeniem jest centrum handlowe. W szacunku chłonności terenów przeznaczonych w mpzp pod funkcje mieszkaniowe przyjęto następujące założenia: średnia powierzchnia działki 1000 m 2 współczynnik zmniejszający 0,8 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów pozostających do dyspozycji inwestorów z uwagi na uwzględnienie geometrii terenów, współczynnik zmniejszający 0,7 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów po wprowadzeniu wewnętrznego układu komunikacyjnego i zieleni oraz częściowe zainwestowanie terenów, jeden budynek mieszkalny na działce, 1,08 mieszkania na budynek mieszkalny (na podstawie danych z GUS), średnio 2,85 osoby na mieszkanie (na podstawie danych z GUS), średnio 39,6 m 2 powierzchni użytkowej na osobę. W szacunku chłonności terenów przeznaczonych w mpzp pod funkcje usługowe przyjęto następujące założenia: współczynnik zmniejszający 0,8 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów pozostających do dyspozycji inwestorów z uwagi na uwzględnienie geometrii terenów, współczynnik zmniejszający 0,7 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów po wprowadzeniu wewnętrznego układu komunikacyjnego i zieleni oraz częściowe zainwestowanie terenów, 65

66 powierzchnia użytkowa odpowiada 40% terenów po uwzględnieniu powyższych wskaźników. W szacunku chłonności terenów przeznaczonych w mpzp pod aktywizację gospodarczą przyjęto następujące założenia: współczynnik zmniejszający 0,8 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów pozostających do dyspozycji inwestorów z uwagi na uwzględnienie geometrii terenów, współczynnik zmniejszający 0,7 odzwierciedlający przeznaczenie części terenu pod układ komunikacyjny i zieleń, powierzchnia użytkowa odpowiada 35% terenów po uwzględnieniu powyższych wskaźników, W obliczeniach nie uwzględniono terenu w Rzakcie przeznaczonego w planie miejscowym pod zabudowę przemysłową, ponieważ jest on już w całości zagospodarowany. Plany miejscowe obejmujące tereny leżące poza wyznaczonymi zwartymi jednostkami zapewniają m 2 powierzchni użytkowej terenów mieszkaniowych. Największe obszary o tej funkcji znajdują się w miejscowościach Duchnów i Kąck oraz w Wiązownie. Chłonność w powierzchni użytkowej terenów usługowych w planach miejscowych wynosi m 2. Największa powierzchnia takich terenów została wyznaczona w Duchnów-Kąck. Przeznaczenie terenu pod aktywizację gospodarczą jest szczególnie widoczne w Góraszce i Duchnowie. Są to tereny pod planowane w tych miejscowościach centra handlowe. Oszacowana chłonność tych terenów w powierzchni użytkowej wynosi m 2. Tab Chłonność obszarów przeznaczonych w obowiązujących mpzp i leżących poza wyznaczonymi obszarami zwartej struktury obręb nr uchwały chłonność w pow. użytkowej terenów mieszk. [m2] chłonność w pow. użytkowej terenów usług. [m2] chłonność w pow. użytkowej terenów aktyw. gosp. [m2] Czarnówka - Glinianka 29/IV/ Duchnów-Kąck 108/XIII/ Lipowo 371/XXXIX/ Góraszka 106.XVIII Majdan-Góraszka 70.XXIX Duchnów, Kąck 106.XV Wiązowna Kościelna Gródek Bis 2 89.XXV Duchnów 108.XV Wiązowna 25/V/ RAZEM Źródło: opracowanie własne *kolor czerwony wartości największe, kolor zielony wartości najmniejsze 66

67 PORÓWNANIE MAKSYMALNEGO ZAPOTRZEBOWANIA NA NOWĄ ZABUDOWĘ Z CHŁONNOŚCIĄ TERENU Tab Bilans terenów zabudowanych w gminie Wiązowna tereny mieszkaniowe zapotrzebowanie na rok m 2 (z uwzględnieniem 30%) chłonność w zwartych strukturach funkcjonalnoprzestrzennych m 2 chłonność w mpzp m 2 chłonność razem m 2 bilans m 2 tereny usługowe zapotrzebowanie na rok m 2 (z uwzględnieniem 30%) chłonność w zwartych strukturach funkcjonalnoprzestrzennych m 2 chłonność w mpzp m 2 chłonność razem m 2 bilans m 2 tereny aktywizacji gospodarczej zapotrzebowanie na rok m 2 chłonność w mpzp m 2 bilans m 2 Źródło: opracowanie własne Zgodnie z analizą demograficzną, która wykazała maksymalny wzrost liczby ludności w okresie kolejnych 30 lat o prawie osób, oraz w nawiązaniu do analiz w pkt Maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę, pojawi się konkretne zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową poszczególnych funkcji. Z przeprowadzonych analiz chłonności terenów zwartych jednostek osadniczych wynika, że zapotrzebowanie na funkcję mieszkaniową zostanie w pełni zaspokojone przez chłonność badanych terenów. Na skutek kierunku rozwoju gminy, w najbliższych latach prawdopodobnie wzrośnie zapotrzebowanie na tereny zabudowy usługowej i aktywizacji gospodarczej, istotne jest wskazanie terenów pod te funkcje, aby zapewnić na terenie gminy zagospodarowanie zgodne z zasadami ładu przestrzennego. Ze względu na zmiany funkcji pełnionych przez jednostki osadnicze gminy Wiązowny powstaje zapotrzebowanie na zmiany w przeznaczeniach w ramach wskazanych już do zabudowy terenów. W najbliższym czasie pojawi się wzrost zapotrzebowania na funkcję usługową. Rozwój miejscowości sprawia, że wzrasta potrzeba zlokalizowania w ich granicach usług w tym usług publicznych, nie wszystkie z miejscowości je posiadają. W Studium uchwalonym ze zmianami 30 października 2015 roku kierunki rozwoju pod tereny usług publicznych zostały wskazane tylko dla miejscowości: Wiązowna, Zagórze i Zakręt. Obecnie funkcje edukacyjne zlokalizowane są w miejscowościach: Zakręt, Wiązowna, Pęclin, Malcanów, Glinianka. Natomiast ośrodki kultury (głównie świetlice) mieszczą się w: Izabeli, Majdanie, Góraszce, Boryszewie, Stefanówce, Duchnów, Wiązownie, Radiówku, Żanęcinie, Kącku, Dziechcińcu, Woli Karczewskiej, Woli Duckiej, Gliniance i Rzakcie. W większości są to jedynie świetlice wiejskie, poszerzenie zakresu usług publicznych jest wskazane dla wszystkich miejscowości w gminie. Ponadto rozbudowa i budowa nowych dróg, przede wszystkim szybkiego ruchu, sprawi, że w ich sąsiedztwie pojawi się potrzeba zmian funkcji terenów. 67

68 W szczególności dotyczy to terenów mieszkaniowych, które po zaistnieniu nowych uwarunkowań stracą swoją atrakcyjność dla potencjalnych mieszkańców. W rezultacie przy rozbudowywanych i planowanych szlakach komunikacyjnych uzasadnione jest wprowadzenie funkcji usługowych lub związanych z aktywizacją gospodarczą. Zgodnie z powyższymi argumentami zasadne jest wprowadzenie zmian przeznaczenia terenów z funkcji mieszkaniowych na usługowe. W szczególności jeśli zmiana dotyczy wprowadzenia usług publicznych lub przeznaczenia terenów położonych wzdłuż planowanych dróg pod usługi PORÓWNANIE ZAPOTRZEBOWANIA NA NOWĄ ZABUDOWĘ Z CHŁONNOŚCIĄ TERENÓW WYZNACZONYCH W OBOWIĄZUJĄCYM STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY WIĄZOWNA W obecnie obowiązującym Studium przeznacza się znacznie więcej terenów pod zabudowę niż wynika to z wyznaczonych na podstawie obecnej zabudowy zwartych struktur funkcjonalno przestrzennych. Aby wyznaczyć kierunki rozwoju w Gminie dla opracowania nowych zmian w Studium, obliczono chłonność wyznaczonych terenów w Studium (przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, usługową lub aktywizację gospodarczą). Ze względu na skalę i stopień generalizacji informacji w Studium przy obliczeniach przyjęto kilka założeń. Założenia przy szacunku dla terenów mieszkaniowych: tereny oznaczone jako MN i MU (współczynnik 0,8); średnia powierzchnia działki 1000 m 2 ; 40% powierzchni terenów zostanie przeznaczone pod układ komunikacyjny (lokalny i główny), zieleń towarzyszącą; współczynnik zmniejszający 0,8 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów pozostających do dyspozycji inwestorów z uwagi na uwzględnienie geometrii terenów; jeden budynek mieszkalny na jednej działce; 1,08 mieszkania na budynek mieszkalny (na podstawie danych z GUS); średnio 2,85 osoby na mieszkanie (na podstawie danych z GUS); średnio 39,6 m 2 powierzchni użytkowej na osobę (na podstawie danych z GUS). Założenia przy szacunku dla terenów usługowych: tereny oznaczone jako MU (współczynnik 0,2), U, UP; 40% powierzchni terenów zostanie przeznaczone pod układ komunikacyjny (lokalny i główny), zieleń towarzyszącą; współczynnik zmniejszający 0,8 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów pozostających do dyspozycji inwestorów z uwagi na uwzględnienie geometrii terenów; współczynnik zmniejszający 0,5 odzwierciedlający zmniejszenie ilości gruntów dostępnych dla inwestorów, wynikający ze stopnia rozdrobnienia gruntów porolniczych lub stanu prawnego tych nieruchomości; powierzchnia użytkowa odpowiada 40% terenów. Założenia przy szacunku dla terenów pod przemysł/aktywizację gospodarczą: tereny oznaczone PU, PU/UC, U,UC; współczynnik zmniejszający 0,8 odzwierciedlający zmniejszenie realnej wielkości gruntów pozostających do dyspozycji inwestorów z uwagi na uwzględnienie geometrii terenów, 68

69 współczynnik zmniejszający 0,7 odzwierciedlający przeznaczenie części terenu pod układ komunikacyjny i zieleń, powierzchnia użytkowa odpowiada 35% terenów po uwzględnieniu powyższych wskaźników, Przy obliczaniu chłonności dla wszystkich funkcji po uwagę brano tereny niezabudowane oraz nieograniczone zakazem zabudowy ze względu na obecność terenów zalewowych lub gleb III klasy. Tab Porównanie zapotrzebowania z chłonnością SUiKZP gminy Wiązowna TYP ZABUDOWY CHŁONNOŚĆ ZAPOTRZEBOWANIE BILANS STUDIUM mieszkaniowa m m m 2 usługowa m m m 2 aktywizacja gosp m m m 2 Źródło: opracowanie własne Wyniki analizy wskazują, że w kierunkach rozwoju zagospodarowania przestrzennego w SUiKZP Gminy Wiązowna nie można wyznaczyć nowych terenów pod zabudowę mieszkaniową. Możliwe jest natomiast wyznaczenie nowych terenów pod zabudowę usługową oraz aktywizację gospodarczą, czyli terenów pod przemysł, usługi wielko powierzchniowe, usługi związane z przemysłem, magazynami, handlem. W związku z podjęta zmianą studium zaprojektowana w studium oferta nowych terenów pod zabudowę usługową oferuje m² powierzchni użytkowej, co da w sumie z istniejącą powierzchnią chłonność terenów usługowych w gminie na poziomie m². Oferta jest zgodna z zapotrzebowaniem wykazanym w niniejszym dokumencie. Zaprojektowana w studium oferta nowych terenów pod zabudowę produkcyjno usługową (aktywizacji gospodarczej) oferuje m² powierzchni użytkowej, co da w sumie z istniejącą powierzchnią chłonność terenów aktywizacji gospodarczej w gminie na poziomie m². Oferta jest zgodna z zapotrzebowaniem wykazanym w niniejszym dokumencie. Natomiast w odniesieniu do zabudowy mieszkaniowej, w związku ze zmianą istniejącego kierunku rozwoju zabudowy mieszkaniowej na zabudowę mieszkaniowo -usługową, zaprojektowana zmiana w studium spowoduje zmniejszenie jej powierzchni użytkowej o 555 m², co da w sumie z istniejącą chłonnością wynik m². Co nadal nie umożliwia realizacji zabudowy mieszkaniowej na obszarze gminy Wiązowna. Poniżej przedstawia się porównanie zapotrzebowania z chłonnością SUiKZP po zmianie studium. Tab Porównanie zapotrzebowania z chłonnością SUiKZP gminy Wiązowna TYP ZABUDOWY CHŁONNOŚĆ ZAPOTRZEBOWANIE BILANS STUDIUM mieszkaniowa m m m 2 usługowa m m m 2 aktywizacja gosp m m m 2 Źródło: opracowanie własne 69

70 8. STAN PRAWNY GRUNTÓW Większość gruntów w gminie Wiązowna stanowią grunty prywatne. Własność prywatna stanowi 80% powierzchni gminy. W skład tych gruntów wchodzą lasy, które stanowią ok. 23% tej własności. Stan prawny gruntów przedstawiono na rysunku Nr WYSTĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH 9.1. OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE DÓBR KULTURY Wśród cennych zabytków kulturowego krajobrazu obszaru gminy należy wymienić następujące obiekty wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków: Obiekt Miejscowość (obręb) Adres Nr rejestru Data wpisu Cmentarz Park podworski Nojmanów Wiązowna (Wiązowna Kościelna) Wiązowna 1114/ Dzwonnica Glinianka 1013/ Dzwonnica, XIX w. Kościół św. Wojciecha, Kościół z terenem cmentarza kościelnego Pałac Nojmanów, ok Wiązowna (Wiązowna Kościelna) 1113/ Wiązowna (Kościelna) 1113/ Glinianka 1013/ Wiązowna Lubelska Obiekty cenne kulturowo występujące w gminnej ewidencji zabytków: Obiekt Miejscowość (obręb) Adres Park Dwór - budynek drewniany, pocz.xx w. (spalony), park podworski Zamajdan-Olszyny (Majdan) Gródek (Wiązowna Kościelna) W parku Chałupa, XIX w. Wola Karczewska nr 13 Chałupa, kon.. XIX w. wł. Władysław Łysiak Pawilon ogrodowy, XIX w. (rozebrany) Dziechciniec nr 47 Wiązowna 70

71 Park Chrzanowskich Wiązowna Parkowa 1 Dwór Chrzanowskich, 2 poł. XIX w. Wiązowna Parkowa 1 Chałupa, 1934 r. Glinianka Napoleońska 43 Dwór Glinianka Chałupa, pocz. XX w. Poręby nr 31 Zabudowania gospodarcze Gródek (Wiązowna Kościelna) Chałupa, k. XIXw., wł. Franciszek Rafał Wola Karczewska nr 18 Oficyna Glinianka Park Kąck Park Glinianka (Lipowo) Park Gródek (Wiązowna Kościelna) Chałupa, kon. XIX w Poręby nr 18 Prowadzenie gminnej ewidencji zabytków należy do obowiązku gminy w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z obszaru gminy, objętych wojewódzką ewidencją zabytków. Na obszarze gminy występują też stanowiska archeologiczne. Wykaz zabytkowych stanowisk archeologicznych, znajdujących się w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie, przedstawia się następująco: nr obszaru AZP nr stanowiska na obszarze , 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 27, 28, 29, 30, 31, 32, , 3, , 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 58, 62, 66, 67, 68, 69, 70, , 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, , 8, , 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 56, 57, 58, stanowiska 57-70/22; 58-69/62, 66, 67, 68, 69, 70; 58-70/22, 23 posiadają jedynie przybliżoną lokalizację, wg dotychczasowego rozpoznania stanowiska 57-70/3; 58-69/25, 50; 58-70/18, 20; 59-70/31, 44 mają dużą wartość naukową i należy unikać ich zainwestowania, 71

72 stanowiska 58-69/27, 47 posiadają własną formę krajobrazową i należy pozostawić je w dotychczasowym użytkowaniu, niektóre stanowiska, m. in. poprzez procesy budowlane lub fakt wybierania piachu, zostały w części zniszczone. Obszary i obiekty objęte ochroną na podstawie przepisów o ochronie zabytków przedstawiono na rysunku Nr OBSZARY OBJĘTE OCHRONĄ NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE PRZYRODY Duża część powierzchni gminy to lasy i tereny cenne krajobrazowo, w szczególności ze względu na położenie w sąsiedztwie dolin rzek Świder i Mienia. W celu ochrony przyrody ustanowiono: - Mazowiecki Park Krajobrazowy z otuliną, - Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu, - Rezerwat przyrody Świder, - Obszar Specjalnej Ochrony Natura 2000 Dolina Środkowego Świdra (wpisanie na listę), - 28 pomników przyrody (drzewa lub grupy drzew), - użytki ekologiczne. 1. Część Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, który znajduje się na obszarach gminy Wiązowna, to las. Na granicy tego lasu wybudowano niewielkie skupisko domów jednorodzinnych oraz osiedle zabudowy rekreacyjnej Emów. W części północnej gminy, a jednocześnie w lesie położonym w Mazowieckim Parku Krajobrazowym, usytuowany jest kompleks sanatoryjno-szpitalny Zagórze. Mazowiecki Park Krajobrazowy swoim zasięgiem obejmuje tereny zachodniej części gminy. W Planie ochrony Mazowieckiego Parku Krajobrazowego wprowadzono zapis o przyłączeniu do obszaru Parku terenu doliny Świdra. Obszary chronione pod szczególnymi zaostrzeniami pozostają w użytkowaniu jako leśne, rolne oraz zajmowane są inne nieruchomości. Lasy należące do Mazowieckiego Parku Krajobrazowego mają za zadanie chronić przede wszystkim glebę i wodę, a także miasta wokół których się znajdują. Do najważniejszych i najcenniejszych pod względem przyrodniczym leśnych siedlisk należą: sosnowy bór bagienny, olsy i łozowiska, grąd subkontynentalny i łęg jesionowo-olszowy. Głównym celem Parku jest ochrona zasięgu terenów leśnych. Ustanowiono zakaz przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne oraz lokalizacji nowej zabudowy, z wykluczeniem terenów wskazanych w ustaleniach szczegółowych. Granica Parku od granicy z dzielnicą Wesoła biegnie: wzdłuż zachodniej strony drogi krajowej nr 17 aż do rowu melioracyjnego biegnącego przy terenach leśnych, równolegle do granicy lasu w kierunku południowym do skrzyżowania tzw. szosy lubelskiej drogi krajowej nr 17 z drogą prowadzącą z Wiązownej do Aleksandrowa, wzdłuż zachodniej stronie drogi nr 17 do przecięcia z rzeką Mienia, południowym brzegiem rzeki Mienia do granicy lasu, granicą lasu aż do drogi nr 721 prowadzącą z Józefowa do Wiązownej wzdłuż strony północno-zachodniej drogi nr 721 aż do mostu na rzece Mieni, co stanowi granicę z gminą Józefów Granica otuliny Parku od granicy z dzielnicą Wesoła prowadzi przez: 72

73 wzdłuż zachodniej strony szosy lubelskiej, w kierunku południowo-wschodnim, z pominięciem zabudowy przy skrzyżowaniu ul. Lubelskiej z drogą prowadzącą do Emowa ul. Parkingowa oraz terenu osiedla w Radiówku, aż do granicy z gminą Otwock, Od przecięcia granicy gmin Otwock Wiązowna z ul. Narutowicza w Otwocku granica otuliny prowadzi przez: granicę administracyjną gmin Wiązowna i Otwock granicę gmin Celestynów i Wiązowna aż do styku z linią gazociągu wysokiego napięcia na terenie gminy Celestynów. W Parku zakazuje się: realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.1)); wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej; likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; 2. Zgodnie z ustaleniami rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego o ustaleniu Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, na obszarze gminy Wiązowna występują następujące strefy ochrony: - strefa ochrony urbanistycznej, - strefa zwykła. W strefie szczególnej ochrony ekologicznej Obszaru zakazuje się: realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 i Nr 170, poz. 1217); wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodnobłotnych; lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej; w przypadku m. st. Warszawy w odniesieniu do lokalizowania obiektów budowlanych zakaz ten obowiązuje w odległości mniejszej niż 10 m oraz ogrodzeń w odległości mniejszej niŝ 5m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej. W strefie ochrony urbanistycznej Obszaru zakazuje się: realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ; 73

74 likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodnobłotnych; lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 20 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej; w przypadku m. st. Warszawy w odniesieniu do lokalizowania obiektów budowlanych zakaz ten obowiązuje w odległości mniejszej niż 10 m oraz ogrodzeń w odległości mniejszej niż 5m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej. W strefie zwykłej Obszaru zakazuje się: realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony Środowiska; likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodnobłotnych; lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 20 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej; w przypadku m. st. Warszawy w odniesieniu do lokalizowania obiektów budowlanych zakaz ten obowiązuje w odległości mniejszej niż 10 m oraz ogrodzeń w odległości mniejszej niż 5m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej. Strefa ochrony urbanistycznej obejmuje wybrane tereny miast i wsi oraz grunty o wzmożonym naporze urbanistycznym, posiadające szczególne wartości przyrodnicze. Opis granic stref ochrony urbanistycznej: Wieś Malcanów granica strefy urbanistycznej w Macanowie rozpoczyna się od zbiegu granic Malcanowa, Dziechcińca i Pęclina, przebiega w kierunku północnym wzdłuż granicy administracyjnej wsi do styku z granicą administracyjną wsi Poręby. Wzdłuż tej granicy w kierunku południowo wschodnim do ściany lasu, po ścianie lasu w kierunku zachodnim do przecięcia z rowem, wzdłuż rowu w kierunku zachodnim do granicy administracyjnej wsi Malcanów i Dziechciniec, następnie po granicy w kierunku północno zachodnim do styku wymienionych na wstępie granic. 74

75 Wieś Kopki i Wola Karczewska rozpoczyna się od przecięcia granicy gminy Wiązowna i miasta Otwocka z północno wschodnią krawędzią drogi krajowej nr 17 w kierunku północnym po granicy gminy, a następnie załamuje się w kierunku wschodnim i biegnie po granicy wsi Kropki w kierunku rzeki Świder i w odległości 20 m od jej brzegu załamuje się w kierunku wschodnim i biegnie po granicy równolegle na odcinku 50 m, a następnie po granicy administracyjnej wsi Wola Karczewska do przecięcia z drogą biegnącą pomiędzy wsią Wola Ducka i Wola Karczewska. Od tego punktu granica strefy ochrony urbanistycznej pokrywa się z granicami Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Ze strefą ochrony urbanistycznej wsi Kopki i Wola Karczewska wyłącz się strefę szczególnej ochrony ekologicznej rzeki Świder o szerokości 20 m. od każdej linii brzegowej. Wieś Wiązowna Kościelna i wieć Żanęcin - od przecięcia granicy wsi Wiązowna i Emów z drogą krajową Warszawa Lublin, wdłuż granicy, do przecięcia z ulicą Dworkową, dalej wzdłuż tej ulicy do przecięcia z ulicą Lubelską w kierunku południowo wschodnim do ulicy Boryszewskiej, w kierunku ulicy Klonowej. Ulicą Klonową do granicy administracyjnej, wdłuż granicy do przecięcia z rzeką Mienią, a dalej niegnie równolegle do jej koryta w odległości 20 m do granicy administracyjnej Wiązowny i Duchnowa. Dalej po granicy Wiązowny i Duchnowa do ulicy Projektowanej, gdzie w odległości 150 m od ulicy Projektowanej załamuje się w kierunku drogi Żanęcin Dmuchów, wzdłuż tej drogi w keirunku południowo zachodnim do styku pólnocnej linii zabudowy wsi Żanęcin z drogą Wiązowna Żanęcin. Nastęnie po drodze asfaltowej w kierunku drogi krajowej Warszawa Lublin, drogą w kierunku północnym do punktu początkowego. Ze strefy ochrony urbanistycznej wyłącza się Strefę Szczególnej Ochrony Ekologicznej rzeki Mieni o szerokości 20 m od każdej linii brzegowej. 3. Tereny rezerwatu Świder obejmują najciekawsze odcinki rzek z licznymi zakolami i przełomami wraz z porastającą brzegi nadbrzeżną roślinnością, w pasie szerokości około 20 m po obu stronach koryt rzecznych. Celem utworzenia rezerwatu jest zachowanie naturalnego charakteru rzek Świdra i Mieni tworzących liczne zakola, przełomy, wodospady oraz nadbrzeżnej roślinności bogatej fauny wodnej i nadwodnej. Pod ochroną rezerwatu przyrody Świder znajdują się przede wszystkim liczne przełomy, zakola, wodospady oraz nadbrzeżna roślinność rzek świder oraz Mieni. Nierozłącznym elementem dolin rzek są lasy łęgowe, w szczególności nadbrzeżny łęg wierzbowy. Wzdłuż obu rzek przebiegają szlaki turystyczne. Rezerwat przyrody Świder swoimi granicami obejmuje: odcinek rzeki Świder od miejscowości Dłużew w powiecie mińskim do mostu drogowego w mieście Otwocku w dzielnicy Świdry Wielkie łączna długość 41 km odcinek rzeki Mieni od miejscowości Wiązowna do jej ujścia do rzeki Świder w gminie Wiązowna długość 5 km pas przyległych terenów po obu stronach rzek w wyznaczonych wyżej obszarach o szerokości 20 m. Na obszarze rezerwatów zabrania się: wycinania drzew i pobierania użytków drzewnych, z wyjątkiem wypadków uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego, 75

76 wznoszenia budowli oraz zakładania i budowy urządzeń komunikacyjnych i innych urządzeń technicznych; zakaz nie ma zastosowania na obszarach rezerwatów. w zakresie budowy urządzeń niezbędnych do poboru wody dla celów przeciwpożarowych, w zakresie odbudowy lub renowacji dawnych lub istniejących jazów młyńskich oraz innych urządzeń piętrzących wodę, 4. Z 29 pomników przyrody, 24 to pojedyncze drzewa, 4 grupy drzew i jedna aleja. Pomniki przyrody podlegają ochronie prawnej przed zniszczeniem, z zakazem wycinania, umieszczania na nich tablic, wznoszenia jakichkolwiek obiektów i urządzeń w promieniu 15,0 m od pnia drzewa. Obecnie zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, art. 44 ust. 1, ustanowienie pomnika przyrody następuje w drodze uchwały rady gminy. Do Rejestru wpisano pomniki przyrody znajdujące się w niżej wymienionych miejscowościach: - Wiązowna 13 pomników (dęby szypułkowe, sosny zwyczajne, lipa drobnolistna) - Emów 1 pomnik (dąb szypułkowy) - Glinianka - w parku zabytkowym: 6 dębów szypułkowych, 3 jesiony wyniosłe, wiąz górski, lipa drobnolistna, modrzew polski - Kopki 1 pomnik (dąb szypułkowy) - Wola Ducka 3 pomniki (dęby szypułkowe) - Majdan 4 pomniki (jesion wyniosły, dęby szypułkowe) - Kąck 1 pomnik (dąb szypułkowy) - aleja dworu Olszyny w obrębie wsi Majdan: łącznie 139 drzew (dęby szypułkowe, lipy, graby, klony zwyczajne, jesiony wyniosłe, brzozy, grusze polne) - Żanęcin-Rudka 1pomnik (dąb szypułkowy) - Izabela 1 pomnik (lipa drobnolistna) Rozmieszczenie pomników przyrody przedstawia się następująco: Nr rejestru Miejscowość Miejsce występowania Opis Obwód/ wysokość w m 148 Wiązowna Teren parku zabytkowego Quercus robur (dąb szypułkowy) 5,8/ Wiązowna Osiedle domów jednorodzinnych obok Quercus robur 3,95/22 parku zabytkowego (dąb szypułkowy) 923 Wiązowna Osiedle domów jednorodzinnych obok Quercus robur parku zabytkowego (dąb szypułkowy) 2,9/ Wiązowna (Kościelna) 874 Wiązowna 1052 Boryszew 1144 Lipowo 1172 Wiązowna Parafia Rzymsko-Katolicka w Wiązowej, plac przed kościołem u wylotu ul. Kościelnej Przy drodze polnej pomiędzy osiedlem domów jednorodzinnych a parkiem zabytkowym Działka rolna p. Włodzimierz, Bolesław i Krystyna Łysik W pasie drogowym po południowej stronie drogi Żanęcin - Glinianka (ok. 5 km) Nad odnogą rzeki Mieni w pobliżu mostu około 100 m. od zajazdu 2 Pinus silvestris (sosna zwyczajna) Tilia cordata (lipa drobnolistna) Quercus robur (dąb szypułkowy) Tilia cordata (lipa drobnolistna) Quercus robur (dąb szypułkowy) 3,6/4 15/14 3,7/20 3,7/21 5,1/19 2,7/22 76

77 1173 Wiązowna (Kościelna) 1174 Wiązowna 1175 Wiązowna 1176 Wiązowna 1177 Wiązowna 1149 Wiązowna Kościelna 147 Emów turystycznego przy drodze Wiązowna - Emów Nad odnogą rzeki Mieni w pobliżu drogi Wiązowna - Emów - przy ogrodzeniu działki P. Kazimierza Soboty Na działce leśnej obok mostu około 30 m. od ul. Lubelskiej Na wschodnim brzegu rzeki odnogi Mieni około 40 m. od stacji hydroforowej Na gruntach leśnych przy drodze około 100 m. od odnogi rzeki Mieni po jej prawej stronie w pobliżu obwodnicy Warszawa-Lublin Około 120 m. na wschód od obwodnicy Warszawa - Lublin w pobliżu odnogi rzeki Mieni Na terenie gruntów rolnych, ok 20 m. od szosy Warszawa Kąck, nad rowem melioracyjnym Działka rolna p. S. Gołąb - około 30 m od rzeki Mieni 1014 Lipowo Park zabytkowy - były PGR w Gliniance 1146 Izabela 1148 Kąck 738 Kopki 423 Wola Ducka 1145 Wola Ducka 355 Wola Karczewska 466 Majdan (Zamajdan - Olszyny) Obok budynku nr 30, przy drodze gruntowej do Duchnowa, przy granicy z wsią Michałówek Na podwórzu posesji nr 5 u P. Stanisława Zalewskiego Na podwórzu posesji nr 10 obok zabudowań gospodarczych P. Emilii Krakowskiej (dz. Nr 31/1) P. Krystyna Nojek - ok. 150 m na zacnód od drogi Warszawa-Lublin, obok zabudowań mieszkalnych Za zabudowaniami gospodarczymi na posesji nr 65 P. Jan Cacko - obok zabudowań mieszkalnych, obok drogi nad Świdrem P. Halina Roszkowska - na teranie pozostałości po parku, obok zabudowań gospodarczych Quercus robur (dąb szypułkowy) Quercus robur (dąb szypułkowy) Quercus robur (dąb szypułkowy) Quercus robur (dąb szypułkowy) Quercus robur (dąb szypułkowy) Quercus robur (dąb szypułkowy) Quercus robur (dąb szypułkowy) (najstarszy w M.P.K.) 6 Quercus robur (dąb szypułkowy) 3 Fraxinus excelsior (jesion wyniosły) Ulmus glabra (wiąz górski) Tilia cordata (lipa drobnolistna) Larix polonica (modrzew polski) Tilia cordata (lipa drobnolistna) Quercus robur (dąb szypułkowy) Quercus robur (dąb szypułkowy) 2 Quercus robur (dąb szypułkowy) Quercus robur (dąb szypułkowy) Fraxinus excelsior (jesion wyniosły) Fraxinus excelsior (jesion wyniosły) 3,15/20 2,7/21 3,6/22 3,4/18 3,2/22 3,25/30 5,1/ / / /25 4.1/20 3.0/25 4.6/ /25 4.1/ / /22 2.5/20 3.3/28 77

78 Majdan (Zamajdan - Olszyny) Majdan (Zamajdan - Olszyny) 289 Żanęcin (Rudka) 1127 Pęclin P. Halina Roszkowska - na terenia leśnym około 100 m na wschód od parku i zabudowań Wzdłuż drogi polnej do dworu Olszyny około 300 m od drogi Warszawa Lublin w kierunku zachodnim Aleja im. gen. Grota - Roweckiego Obok zabudowań B. Mielcarza dz. Nr 307 Przy wjeździe do wsi od strony Wiązowny, obok budynku nr 1 3 Quercus robur (dąb szypułkowy) 56 Quercus robur (dąb szypułkowy) 40 Tilia cordata (lipa drobnolistna) 16 Carpinus betulus (grab pospolity) 12 Acer platanoides (klon pospolity) 6 Fraxinus excelsior (jesion wyniosły) 7 Betula verrucosa (brzoza brodawkowata) 2 Pyrus communis (grusza polna) Quercus robur (dąb szypułkowy) Quercus robur (dąb szypułkowy) / / /13 2.7/20 Powyższy wykaz sporządzono zgodnie z załącznikiem nr 1 do Rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego Nr 16 z dnia r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody położonych na terenie powiatu otwockiego. 5. Obszar Specjalnej Ochrony Natura 2000 Dolina Środkowego Świdra z listy obszarów, które mogą być potencjalnie włączone do sieci Natura Na podstawie wyników inwentaryzacji przyrodniczej przeprowadzonej w latach 2006 i 2007 organizacje pozarządowe, wojewódzkie zespoły specjalistyczne we współpracy z Ministerstwem Środowiska, dokonały wyboru miejsc występowania siedlisk przyrodniczych i ostoi gatunków, które mogą być potencjalnie włączone do sieci Natura 2000 jako specjalne obszary ochrony siedlisk. Zidentyfikowane obszary wymagają dopracowania zarówno pod względem zasięgu jak i opisu wartości przyrodniczych wykazywanych w standardowych formularzach danych (SDF). Przygotowanie ostatecznych projektów obszarów siedliskowych - map i SDF zostało powierzone 16 wojewódzkim zespołom specjalistycznych, działającym przy wojewódzkich konserwatorach przyrody. Prace te planowano zakończyć w 2008 r. Przekazanie listy obszarów do Komisji Europejskiej planowano na pierwszy kwartał 2009 r. Wyznaczenie tych obszarów powinno zakończyć proces budowania sieci Natura 2000 w Polsce. Przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, dla wszystkich terenów inwestycyjnych w obszarze Natura 2000 i w jej najbliższym otoczeniu, należy ściśle przestrzegać zasad określonych w niniejszym opracowaniu oraz przepisów szczególnych. Szczególną uwagę należy zwrócić na wyeliminowanie: - ryzyka przerwania szlaku migracji zlokalizowanego wzdłuż rzeki Świder oraz - możliwości naruszenia ekstensywnie użytkowanych łęgów wierzbowych i topolowych oraz zbiorowisk niżowych świeżych łąk. W obszarze Natura 2000 zabrania się, (z zastrzeżeniem art. 34 ustawy o ochronie przyrody 78

79 z r. Dz. U. z 2009 r. Nr 151 poz. 1220), podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami. Do gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną zaliczono: ptaki: bocian biały, bocian czarny, błotniak stawowy, błotniak łąkowy, derkacz, żuraw, zimorodek, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, lerka, gąsiorek; ssaki: bóbr europejski, wydra; płazy i gady: kumak nizinny; ryby: różanka, piskorz, koza, minóg ukraiński;. bezkręgowce: poczwarówka zwężona, trzepla zielona, czerwończyk nieparek; pozostałe ważne gatunki roślin i zwierząt, w tym m.in.: rzęsorek rzeczek, ropucha szara, ropucha paskówka, ropucha zielona, rzekotka drzewna, żaba moczarowa, padalec zwyczajny, jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata. 6. Na obszarze gminy Wiązowna użytki ekologiczne występują jedynie na terenach Lasów Państwowych. Zgodnie z Rozporządzeniem Nr 221 Wojewody Mazowieckiego z dnia 10 lipca 2001 r. w sprawie wprowadzenia użytków ekologicznych w województwie mazowieckim (Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego Nr 162, poz. 2403) oraz Rozporządzeniem Nr 12 Wojewody Mazowieckiego z dnia 24 marca 2003 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie wprowadzenia użytków ekologicznych na terenie województwa mazowieckiego (Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego Nr 89, poz. 2273) występują 2 użytki ekologiczne: w Leśnictwie Otwock Poręby i Dziechciniec i 1 w Leśnictwie Zbójna Góra - (Pęclin). W Planie urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Celestynów zaprojektowano utworzenie użytku ekologicznego w obrębie Emów. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody art. 42 "Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania". Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, art. 44 ust. 1, ustanowienie użytku ekologicznego następuje w drodze uchwały rady gminy. 7. Lokalnymi, wartościowymi zasobami środowiska przyrodniczego, które nie są objęte szczególnymi formami ochrony są: lasy prywatne poza MPK i WOCHK, rzeki: Mienia (na terenach poza granicami rezerwatu przyrody Świder ) i Jędrzejnica, ze szczególnym uwzględnieniem ich pradolin i ciekawie ukształtowanej obudowy przyrodniczej. Obecnie trwają prace nad utworzeniem Obszaru Specjalnej Ochrony Natura 2000 Dolina Środkowego Świdra. Obszary i obiekty objęte ochroną na podstawie przepisów o ochronie przyrody przedstawiono na rysunku Nr

80 9.3. OBSZARY OBJĘTE OCHRONĄ NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O CMENTARZACH I CHOWANIU ZMARŁYCH. Warunki i zasady gospodarowania w strefach ochronnych cmentarzy reguluje ustawa z dnia 31 stycznia 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych (tekst jednolity z 2015r. poz z późniejszymi zmianami. Na obszarze gminy funkcjonują trzy czynne cmentarze parafialne w Lipowie, Wiązownie i Zakręcie. Pas terenu izolujący cmentarze od zabudowań mieszkalnych, zakładów produkujących żywność, od ujęć wody, źródeł i strumieni służących do czerpania wody do picia powinien wynosić minimum 150 m. W przypadku, gdy obszar wokół cmentarza posiada sieć wodociągową i wszystkie obiekty korzystają z wodociągu pas terenu można zmniejszyć do 50 m. W przypadku wszystkich cmentarzy, z uwagi na występujące w ich sąsiedztwie wodociągi, należy utrzymywać 50 metrowe odległości sanitarne LINIE ELEKTROENERGETYCZNE Oddziaływanie stacji i linii elektroenergetycznych przejawiające się w wytwarzaniu pola elektromagnetycznego reguluje Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie mogą występować w środowisku oraz wymagań obowiązujących przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania. Przez obszar gminy Wiązowna przebiegają napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia 400 kv i 110 kv oraz średniego napięcia 15 kv. Ponadto znajduje się tutaj kilkadziesiąt stacji transformatorowych 15/0,4kV. Ponadto projektuje się, że w północnej części gminy przebiegać będzie kablowa linia o napięciu 220 kv oraz projektuje się przebudowę linii 110 kv na obszarze wsi Izabela, Góraszka i Boryszew. 10. WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH OBSZARY NARAŻONE NA NIEBEZPIECZEŃSTWO OSUWANIA SIĘ MAS ZIEMNYCH W gminie nie występują zagrożenia środowiskowe osuwaniem się mas ziemnych. Jednak w sąsiedztwie dolin rzek o stromych brzegach należy liczyć się z możliwością zmian w ukształtowaniu terenu, szczególnie w okresach dużych opadów jak i długotrwałych suszy. W celu zapobiegania takim zniekształceniom ukształtowania terenu należy zachować stosowne odległości w zagospodarowywaniu terenów sąsiednich i podejmować działania w zakresie odpowiedniego nadzoru nad problemami z tym związanymi i wykonawstwa w zakresie umacniania skarp metodami technicznymi jak i przyrodniczymi. 11. WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH SUROWCE MINERALNE Na obszarze gminy prowadzono prace poszukiwawcze kruszywa naturalnego, surowców ilastych oraz torfów, które nie dały spodziewanych rezultatów. Brak jest złóż udokumentowanych, a wstępne analizy wykluczają możliwość perspektywicznej 80

81 eksploatacji większych pokładów. W pojedynczych otworach nawiercono warstwy kruszywa jedynie w postaci piasków i żwirów o znaczeniu lokalnym. Większość nawierconych złóż charakteryzuje mała zasobność, zła jakość (zaglinienie i zapylenie) oraz brak znaczenia przemysłowego, co ogranicza przydatność surowców dla budownictwa mieszkaniowego i drogowego. Specyficzna forma deglacjacji (wytapiania) sprawiła, że surowce okruchowe, głównie piaski, sporadycznie żwiry oraz mieszanka piaszczysto żwirowa, pochodzące z pagórków martwego lodu posiadają małą miąższość oraz są zaglinione i zapylone. Obecnie nie prowadzi się eksploatacji tych surowców na potrzeby lokalne budownictwa i drogownictwa. Zapotrzebowanie miejscowej gospodarki oraz ludności pokrywane jest ze złóż położonych poza granicami gminy. Ślady działalności górniczej w postaci niezrekultywowanych dołów poeksploatacyjnych występują w obrębie niemal całej gminy. Eksploatacja kopalin wiąże się z nieodwracalnymi zmianami w środowisku przyrodniczym, przede wszystkim z degradacją powierzchni ziemi i pokrywy glebowej, zmianą stosunków wodnych, dewastacją drzewostanu. W powstałych wyrobiskach poeksploatacyjnych powstają nielegalne wysypiska śmieci, które stanowią źródło zagrożeń dla wód podziemnych i krajobrazu. Na obszarze gminy udokumentowano dwa złoża torfów o zasobach pozabilansowych. Są to: - złoże położone na północ od drogi Zagórze Majdan występujące w dwóch płatach: o powierzchni 1,75 ha i miąższości 1,4 m oraz o powierzchni 2,0 ha i średniej miąższości 1,0 m (złoże leży w granicach Mazowieckiego Parku Krajobrazowego), - złoże w rejonie Bolesławowa o powierzchni 2,5 ha i miąższości 1,7 m. W okolicach wsi Michałówek wydzielono perspektywiczny obszar kruszywa naturalnego o powierzchni około 50 ha. Znaczenie użytkowe udokumentowanych złóż kopalin ogranicza często ich lokalizacja na obszarach kompleksów leśnych, terenów o wysokich walorach przyrodniczo krajobrazowych i obszarach prawnej ochrony przyrody. Rozpoznawanie, dokumentowanie i wydobywanie złóż kopalin prowadzone jest na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2016 r. poz ze zmianami). Zgodnie z ustawą prace geologiczne i górnicze wymagają uzyskania odpowiedniej koncesji od wojewody lub starosty. Nadzór górniczy pełni okręgowy urząd górniczy WODY PODZIEMNE Gmina Wiązowna znajduje się w granicach dwóch głównych zbiorników wód podziemnych: 1. GZWP w utworach trzeciorzędowych nr 215 Subniecka Warszawska (zachodni fragment gminy), 2. GZWP w utworach czwartorzędowych nr 222 Dolina Środkowej Wisły (cały obszar gminy). Zbiornik Subniecka Warszawska posiada powierzchnię 17, 5 tys km 2, z czego na strefę ONO przypada 1060 km 2, a na strefę OWO 1700 km 2. Jest to zbiornik typu porowego o średniej głębokości ujęć na poziomie 180 m. Zasoby dyspozycyjne szacowane są na 145 tys. m 3 /d i 0,10 l/s/km 2. Zbiornik charakteryzuje się niską odnawialnością zasobów wodnych. Wymaga to szczególnie racjonalnej gospodarki jego zasobami. Zbiornik Dolina Środkowej Wisły zajmuje powierzchnię 2085 km 2, w tym strefa ONO 400 km 2 i strefa OWO 1285 km 2. Średnia głębokość ujęcia wody osiąga 60 m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 1000 tys. m 3 /d i 5,55 l/s/km 2. Reprezentuje on typ zbiornika porowego. Charakteryzuje się stosunkowo płytkim występowaniem poziomu wodonośnego przy słabej izolacji, co stwarza duże zagrożenie zanieczyszczeniami powierzchniowymi. Na analizowanym obszarze użytkowe poziomy wodonośne udokumentowano w osadach trzeciorzędowych i czwartorzędowych. 81

82 Użytkowe piętro wód trzeciorzędowych występuje na warstwie iłów plioceńskich o miąższości 150 m na linii Duchnów Wola Ducka. Wody podziemne pochodzące z tej warstwy nie są jednak ujmowane. Podstawowe znaczenie dla zaopatrzenia miejscowej ludności w wodę pitną posiada czwartorzędowe piętro wodonośne. Wody tego poziomu charakteryzuje duża zasobność i odnawialność zasobów oraz stosunkowo płytkie ich występowanie. Wody podziemne w utworach czwartorzędowych występują w obrębie dwóch struktur hydrogeologicznych: wysoczyzny i strefy doliny Wisły, różniących się warunkami rozprzestrzeniania, litologią osadów, odpornością na zanieczyszczenie. Na obszarze wysoczyzny wody podziemne zalegają na głębokości 5 50 m w warstwie piasków rozdzielających gliny zwałowe, mułki i iły zastoiskowe. Piaszczysta warstwa wodonośna składa się z piasków pochodzenia rzecznego, wodnolodowcowego i zastoiskowego o miąższości 5 20 m, izolowana od powierzchni ziemi pakietem słabo przepuszczalnych glin zwałowych. Najkorzystniejsze warunki hydrogeologiczne występują w zachodniej części wysoczyzny, gdzie wydajność eksploatacyjna ujęć wynosi około 50 m 3 /h. Poziom wodonośny odznacza się średnią odpornością na zanieczyszczenia antropogeniczne. Głównym zagrożeniem przejawiającym się poprzez zwiększone stężenie związków amonowych jest powszechny brak kanalizacji sanitarnej i deszczowej na obszarze gminy. W strefie Wisły główny poziom wodonośny występuje w piaskach drobnoziarnistych i średnioziarnistych o miąższości do 20,0m. i cechuje się dużą odnawialnością zasobów wodnych. Wydajność eksploatacyjna pojedynczych ujęć wody dochodzi do 70 m 3 /h. Zwierciadło wód zalega na głębokości zaledwie 5 m, a jego poziom uzależniony jest od stanu wód rzecznych i ilości opadów. Użytkowy poziom wodonośny pozbawiony jest izolacji od powierzchni ziemi i z tego względu w dużym stopniu narażony na zanieczyszczenia antropogeniczne. Jakość wód podziemnych jest średnia i wymaga uzdatnienia z uwagi na podwyższoną zawartość związków żelaza i manganu. W środkowej części gminy w rejonie wsi Duchnów, Malcanów i Pęclin stwierdzono niskie zasoby wód podziemnych i uznano to za obszar deficytowy. 12. WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH Na obszarze gminy nie występują udokumentowane złoża piasków nadających się do eksploatacji przemysłowej. Nie uzyskano żadnej koncesji na wydobywanie piasku lub żwiru i w związku z tym nie wyznaczono terenu ani obszaru górniczego, jak również filarów ochronnych. Występujące i zidentyfikowane na gruntach rolnych o niskiej klasie bonitacji gleb niewielkie złoża piasku mogą być eksploatowane na cele lokalne, pod warunkiem dokonania rekultywacji terenu po wyrobisku. 13. STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ STAN SYSTEMU KOMUNIKACJI PONADLOKALNEJ Północna i zachodnia część gminy należy do obszaru położonego w strefie oddziaływania dróg krajowych o uciążliwym ruchu tranzytowym. Uciążliwości drogi związane są z ruchem samochodowym generującym spaliny, pył zawieszony i hałas. Stan techniczny dróg jest zły i wymaga podjęcia szeroko zakrojonych prac modernizacyjnych. Realizacja inwestycji związanych z budową i przebudową dróg o znaczeniu ponadlokalnym jest zatem 82

83 zadaniem bardzo pilnym. Usprawnienie ruch przelotowego wpłynie na zmniejszenie obciążenia środowiska przyrodniczego w gminie STAN SYSTEMU KOMUNIKACJI LOKALNEJ Parametry techniczne i jakość nawierzchni dróg na obszarze gminy wymagają sukcesywnej poprawy, przez prowadzenie stosownych prac modernizacyjnych STAN SYSTEMÓW INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ Realizacja zadań własnych gminy w zakresie wyposażenia gminy w sieci i urządzenia związane z infrastrukturą techniczną znacznie podnosi poziom życia mieszkańców, ale także przyczynia się do poprawy stanu środowiska przyrodniczego. Działania gminy Wiązowna w kierunku dalszej poprawy stanu wyposażenia terenów w urządzenia infrastruktury technicznej powinny mieć charakter priorytetowy. 14. ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH Do ponadlokalnych celów publicznych na obszarze gminy zaliczyć należy: drogi ponadlokalne, gazociąg wysokoprężny, linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia. Główne inwestycje drogowe to modernizacja drogi krajowej Nr 17 oraz budowa autostrady A2. Poza tymi inwestycjami celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym są: niezbędna modernizacja drogi wojewódzkiej nr 721 z jej nowym odcinkiem oraz modernizacja dróg powiatowych. Wszelkie inwestycje związane z usługami publicznymi, zgodnie z wcześniej określonymi wymaganiami, można realizować w każdym z obszarów inwestycyjnych. Realizacja wszystkich wymienionych wyżej inwestycji wiąże się z potrzebą rezerw terenowych, które należy zabezpieczyć przed inną zabudową. 83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

98