Ocena potencjału pododdziałów ratowniczych do gaszenia pożarów lasu 3

Transkrypt

1 Jarosław Zarzycki, Marcin Łapicz 2 Szkoła Główna Służby Pożarniczej Ocena potencjału pododdziałów ratowniczych do gaszenia pożarów lasu 3 Współcześnie zaobserwować możemy coraz doskonalsze wyposażenie zastępów ratowniczych, które sprawia, iż zdecydowanie mniejszą rolę odgrywa liczba ratowników, a większą pojazdy i sprzęt ratowniczy, którymi oni dysponują. Podstawowym celem zastępów ratowniczych podczas pożarów lasu jest ich ostateczne ugaszenie. Zanim jednak stan ten zostanie osiągnięty, należy zrealizować cele pośrednie. Podczas gaszenia pożaru lasu celami pośrednimi jest lokalizacja i likwidacja pożaru. Rozpatrując działania podejmowane jako cele pośrednie, łatwo zauważyć różnice w formach postępowania. W miarę przybywania sił narasta dynamika działań i zwiększa się liczba stanowisk gaśniczych. Faktem jest, iż wyznaczanie poszczególnych celów i ich szybka realizacja znacznie wpływa na zwiększenie skuteczności działań gaśniczych podczas pożarów lasu. Wysoka jakość i dobre parametry użytkowe pojazdów i sprzętu pożarniczego są bardzo istotne, ale mogą okazać się niewystarczające, jeżeli ich dobór i liczba jest nieodpowiednia dla danego obszaru chronionego. W większości mają one narzucone zunifikowane rozwiązania techniczne na poziomie krajowym, nieuwzględniające specyfiki obszarów chronionych w tym przypadku lasów i przyległej infrastruktury, wymagających pojazdów i sprzętu o właściwie dobranych parametrach taktyczno-technicznych. Taka metoda nie zawsze jest skuteczna. Warto więc wypracować metodę ułatwiającą prawidłowy dobór pojazdów i sprzętu pożarniczego, obsad tych pojazdów i organizacji prowadzenia działań gaśniczych podczas pożaru lasu. Prawidłowe zestawienie tych czynników optymalizuje możliwości i walory taktyczne zastępów ratowniczych. Na potencjał pododdziałów ratowniczych ma wpływ wiele elementów. Na rys. przedstawiono elementy struktury potencjału sił ratowniczych. bryg. dr inż. J. Zarzycki, adiunkt, Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego, Katedra Działań Ratowniczych. 2 kpt. mgr inż. M. Łapicz, asystent, Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego, Katedra Działań Ratowniczych. 3 Artykuł recenzowany. 677

2 Rys.. Elementy struktury potencjału sił ratowniczych Źródło: Opracowanie własne na podstawie Wołejszo J., Sposoby obliczania potencjału bojowego pododdziału, oddziału i związku taktycznego, AON, Warszawa 2000, s. 4 [6]. Po stronie zarządcy lasu (nadleśnictwa lub parku narodowego) jest zapewnienie jeszcze odpowiednich sił naziemnych, których minimalna wielkość jest uzależniona od powierzchni i kategorii zagrożenia pożarowego lasu. Siły te mogą być wykorzystane w I fazie rozwoju i rozprzestrzeniania pożaru lasu, często przed przyjazdem sił ratowniczych jednostek ochrony przeciwpożarowej. Chodzi tu o możliwość wykorzystania samochodu patrolowo-gaśniczego albo przyczepy ze zbiornikiem na środek gaśniczy, pługu do wyorywania pasów przeciwpożarowych, a także podręcznego sprzętu w postaci gaśnic, hydronetek plecakowych, łopat i tłumic. Samochody patrolowo-gaśnicze, którymi dysponują nadleśnictwa i parki narodowe w ramach wyposażenia własnych baz sprzętu do gaszenia pożarów lasów są bardzo przydatne podczas organizowania i prowadzenia akcji ratowniczych w czasie pożarów lasu. Przeznaczane powinny być zarówno do patrolowania kompleksów leśnych w ramach naziemnych patroli przeciwpożarowych, ale także do samodzielnego gaszenia małych powierzchniowo pożarów, dogaszania i dozorowania pożarzysk, jak również do pilotowania średnich i ciężkich pojazdów gaśniczych z jednostek ochrony przeciwpożarowej. Treść rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 listopada 204 r. w sprawie szczegółowych zasad wyposażenia jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej [2] reguluje w szczególności standard minimalnego wyposażenia komend powiatowych (miejskich) Państwowej Straży Pożarnej, w tym jednostek ratowniczo-gaśniczych w pojazdy i sprzęt gaśniczy do gaszenia pożarów lasu, co przedstawiono w tabeli. 678

3 Tab.. Minimalne wyposażenie komend powiatowych (miejskich) Państwowej Straży Pożarnej, w tym jednostek ratowniczo-gaśniczych w pojazdy, sprzęt i środki gaśnicze do gaszenia pożarów lasu Źródło: Opracowanie na podstawie dokumentacji wewnętrznej KG PSP z roku 205 oraz treści rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 listopada 204 r. w sprawie szczegółowych zasad wyposażenia jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej (poz. 793) [2]. Lp. 3. Minimalne standardowe wyposażenie KP(M) PSP w pojazdy, sprzęt i środki pożarnicze do gaszenia pożarów, w tym pożarów lasu Rodzaj pojazdów pożarniczych. lekki samochód rozpoznawczo-ratowniczy 2. średni samochód ratowniczogaśniczy ciężki samochód ratowniczogaśniczy samochód operacyjny mikrobus do przewozu do 9 osób łącznie z kierowcą Liczba pojazdów pożarniczych [szt.] w każdej JRG w każdej JRG w każdej JRG na każde rozpoczęte 00 tys. mieszkańców powiatu, ale nie mniej niż 2 na każde 3 JRG, ale nie mniej niż na KP(M) PSP Minimalne dodatkowe wyposażenie KP(M) PSP w pojazdy i sprzęt do gaszenia pożarów lasu przy N III* Rodzaj pojazdów pożarniczych Liczba pojazdów pożarniczych [szt.] ciężki samochód ratowniczo-gaśniczy, minimum GCBA 7/40 lekki samochód zaopatrzeniowy na każde 3 JRG, ale nie mniej niż o dopuszczalnej masie całkowitej na KP(M) PSP 6. do 3,5 t 7. quad motopompa pożarnicza minimum M 8/8 zapas środka pianotwórczego umożliwiający jednokrotne napełnienie zbiorników samochodów ratowniczogaśniczych o pojemności do 800 dm 3 lub transporter motopompa pożarnicza o wydajności minimum 4000 dm 3 /min gdzie: KP(M) PSP - komenda powiatowa (miejska) Państwowej Straży Pożarnej JRG - jednostka ratowniczo-gaśnicza komend powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej * N III - normatyw wyposażenia KP(M) PSP zależny od potencjalnego stopnia zagrożenia od SZ III do SZ V oraz od statystyki interwencji powyżej 0,8 średniej krajowej (od W III do W V) 679

4 Zgłoszenie na telefon alarmowy powstania pożaru lasu wymaga od dyżurnego stanowiska kierowania komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej wysłania do takiego zdarzenia ratowniczego w tzw. I rzucie minimalnej liczby pojazdów gaśniczych uzależnionej od powierzchni zgłoszonego pożaru lasu. Aby działania gaśnicze podczas pożarów lasu zostały szybko, sprawnie, skutecznie, efektywnie i bezpiecznie przeprowadzone, bardzo ważne jest szybkie zadysponowanie do pożaru lasu w ramach I rzutu minimalnej liczby sił gaśniczych nie tylko z jednostek organizacyjnych PSP, czy sił z pozostałych podmiotów krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG), ale również pozostałych sił z jednostek ochrony przeciwpożarowej spoza KSRG. Powstałe w roku 200 ramowe wytyczne Komendanta Głównego PSP służące do opracowania Zasad dysponowania sił jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz zasad doraźnego zabezpieczenia operacyjnego terenu powiatu po zadysponowaniu zasobów ratowniczych [3], po dokonanych w lipcu 203 r. ostatnich zmianach w ich treści, stanowią nadal, że do pożaru lasu (nie dotyczy lasów dla których opracowano Sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru lasu ) należy zadysponować minimalną wielkość sił z jednostek ochrony przeciwpożarowej, których wielkość zależy od powierzchni objętej przez pożar i wyliczonego stopnia zagrożenia pożarowego lasów w chwili przyjmowania zgłoszenia o pożarze lasu. Jeżeli ze zgłoszenia nie wynika powierzchnia pożaru, wówczas należy przyjąć, że jest to powierzchnia pożaru do ha. W tabeli 2 przedstawiono zasady dysponowania minimalnych sił z jednostek ochrony przeciwpożarowej do pożarów lasu, dla których nie opracowano Sposobów postępowania na wypadek powstania pożaru lasu. Tab. 2. Dysponowanie minimalnych sił z jednostek ochrony przeciwpożarowej do pożarów lasów, dla których nie opracowano Sposobów postępowania na wypadek powstania pożaru lasu Źródło: Zarzycki J., Zabezpieczenie przeciwpożarowe kompleksów leśnych na poligonach wojskowych w Polsce, Logistyka 5/204 [7]. Lp. Powierzchnia pożaru lasu [ha] Gaśnicze pojazdy samochodowe i ich obsada osobowa Dodatkowo (w przypadku występowania 2. lub 3. Standardowo stopnia zagrożenia pożarowego lasów w strefie prognostycznej, w której powstał pożar lasu) liczba i rodzaj pod względem MMR [szt.] obsada osobowa [osoby] liczba i rodzaj pod względem MMR [szt.] obsada osobowa [osoby]. średni i ciężki 0 ciężki 2 2. > dwa średnie 2 średni* i ciężki 6 i ciężki * pojazd samochodowy co najmniej kategorii 2 (uterenowiony) MMR - maksymalna masa rzeczywista pożarniczego pojazdu Wg. Normy Norma PN-EN 846-2:2005 Samochody pożarnicze Część 2: Wymagania ogólne. Bezpieczeństwo i parametry z września 2005 r. [4] oraz normy PN-EN 846-:2000 Samochody pożarnicze. Podział i oznaczenie, z czerwca 2000 r. zmienionej w październiku 20 r. (PN-EN 846-:20) klasy pojazdów samochodowych w zależności od MMR są następujące: lekkie (3 t < MMR 7,5 t); średnie (7,5 t < MMR 6 t); ciężkie (MMR > 6 t) [5]. Dla lasów, dla których opracowano Sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru lasu dysponowanie powinno odbywać się zgodnie z ich treścią w przedmiotowym zakresie. Obowiązek sporządzenia i posiadania Sposobów postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia wynika z treści art. 4 ust, pkt 7 ustawy z dnia 24 sierpnia 99 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 8, poz. 35 z późn. zm.). [] Sposoby postępowania na wypadek powstania 680

5 pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia powinny być dokumentem zawierającym procedury i niezbędne informacje pomocne podczas akcji ratowniczej, w tym podczas pożaru lasu. Zastępy gaśnicze oparte na lekkich samochodach rozpoznawczo-ratowniczych powinny być kierowane głównie do prowadzenia rozpoznania i patrolowania terenu, pilotowania innych zastępów gaśniczych oraz do dozorowania pożarzysk o niewielkich powierzchniach, do ha. Zastępy gaśnicze oparte na średnich samochodach ratowniczo-gaśniczych mogą podejmować gaszenie pożarów pokrywy gleby o powierzchni do ha, ale najlepiej w sekcji razem z zastępem gaśniczym opartym na ciężkim samochodzie ratowniczo-gaśniczym. Przy pożarach o powierzchniach powyżej ha powinny być formowane plutony gaśnicze w konfiguracji 2 pojazdy średnie i ciężki lub 2 średnie i 2 ciężkie, w szczególności podczas gaszenia pożarów całkowitego drzewostanu. Samodzielnie działania podejmowane przez zastęp gaśniczy oparty na średnim samochodzie ratowniczo-gaśniczym powinny się sprowadzać do dozorowania pożarzysk o powierzchniach powyżej ha. Do pożarów lasów powinno dysponować się pojazdy o napędzie co najmniej uterenowionym, a jeszcze lepiej terenowym. W przypadku pojazdów ciężkich powinno w szczególności dysponować się te, które są czteroosiowe z dwoma osiami skrętnymi (również z tylną osią skrętną) ze względu na rozłożenie ciężaru i siły nacisku na podłoże. Ciężkie pojazdy gaśnicze z pojedynczą osią przednią powinny być wyposażone w potrójną tylną oś zespoloną z zawieszeniem pneumatycznym, której wleczona oś składowa jest skrętna, sterowana hydraulicznie. Rezultatem jest niespotykanie mała średnica zawracania. Podniesienie osi wleczonej skutkuje mniejszym zużyciem opon i paliwa. Zawieszenie pneumatyczne zapewnia optymalny rozkład nacisków na poszczególne osie, co oznacza lepsze własności trakcyjne. Ze względu na trudny teren jakim jest las oraz ze względu na bezpieczeństwo zastępu gaśniczego zaleca się, aby pojazdy gaśnicze dysponowane do pożarów lasu posiadały centralny system pompowania kół pozwalający na niewyeliminowywanie pojazdu z działań w przypadku przebicia opony oraz dający możliwość pokonywania przez pojazd piaszczystego i grząskiego terenu. Pojazdy takie powinny być też wyposażone w tzw. zraszacze podwozia i kół pozwalające poruszać się po tlącej pokrywie gleby bez możliwości przepalenia opon. Ważną zaletą pojazdów gaśniczych dysponowanych do pożarów lasu powinno być również automatyczne wyłączanie autopompy, jeżeli w zbiorniku na wodę pozostaje woda stanowiąca ok. 0 % jego pojemności, co pozwala na obronę podczas powrotu z odcinka gaśniczego (bojowego) w nieprzewidzianym rozwoju sytuacji pożarowej. Każdy pojazd gaśniczy w ramach plutonu gaśniczego wyjeżdżającego w I rzucie do pożaru lasu powinien być wyposażony w zamontowane z tyłu pojazdu mobilne zwijadło z zapasem węży tłocznych W-0 mm lub ciągnąć za sobą przyczepkę z motopompą i zapasem węży W-0 mm. Streszczenie Współcześnie zaobserwować możemy coraz doskonalsze wyposażenie zastępów ratowniczych, które sprawia, iż zdecydowanie mniejszą rolę odgrywa liczba ratowników, a większą pojazdy i sprzęt ratowniczy, którymi oni dysponują. Wysoka jakość i dobre parametry użytkowe pojazdów i sprzętu pożarniczego są bardzo istotne, ale mogą okazać się niewystarczające, jeżeli ich dobór i liczba jest nieodpowiednia dla danego obszaru chronionego. W większości mają one narzucone zunifikowane rozwiązania techniczne na poziomie krajowym, nieuwzględniające specyfiki obszarów chronionych w tym przypadku lasów i przyległej infrastruktury, wymagających pojazdów i sprzętu o właściwie dobranych parametrach taktyczno-technicznych. Taka metoda nie zawsze jest skuteczna. Warto więc wypracować metodę ułatwiającą prawidłowy dobór pojazdów i sprzętu pożarniczego, obsad tych pojazdów i organizacji prowadzenia działań gaśniczych podczas pożaru lasu. Prawidłowe zestawienie tych czynników optymalizuje możliwości i walory taktyczne zastępów ratowniczych. Prowadzona przez autorów analiza systemu budowy potencjału sił ratowniczych z jednostek ochrony przeciwpożarowej dysponowanych do gaszenia pożarów lasu i ich parametryzacji wskazuje na potrzeby podjęcia badań w tym zakresie. Pozwolą one na wypracowanie rozwiązań usprawniających podejmowanie decyzji w zakresie dysponowania sił ratowniczych podczas gaszenia pożarów lasu. 68

6 Evaluation of the potential of rescue subdivisions for extinguishing forest fires Abstract Today we can see more and more perfect hosts, rescue equipment, which makes it a much smaller role of rescuers and their number, and the more vehicles and rescue equipment, which they have. High quality and good performance characteristics of vehicles and firefighting equipment are very important, but may not be sufficient if their selection and the number is inappropriate for the particular protected area. For the most part they have imposed a unified technical solutions at national level, not taking into account the specifics of the protected areas in this case forests and adjacent infrastructure requiring vehicles and equipment for properly selected tactical and technical parameters. The correct list of these factors optimizes the possibilities and advantages of tactical rescue teams. The authors analyze the system of capacity building of rescue forcesfire protection units to extinguish forest fires and their parameter point to the need for research in this area. They will allow to develop solutions to improve decision making in the disposition of rescue forces during fighting forest fires. LITERATURA / BIBLIOGRAPHY []. Ustawa z dnia 24 sierpnia 99 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 8, poz. 35 z późn. zm.). [2]. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 listopada 204 r. w sprawie szczegółowych zasad wyposażenia jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej (poz. 793). [3]. Ramowe wytyczne Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej do opracowania zasad dysponowania sił jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz zasad doraźnego zabezpieczenia operacyjnego terenu powiatu po zadysponowaniu zasobów ratowniczych, 203. [4]. Norma PN-EN 846-2:2005 Samochody pożarnicze Część 2: Wymagania ogólne. [5]. Norma PN-EN 846- Samochody pożarnicze. Podział i oznaczenie, październik 20 r. Bezpieczeństwo i parametry z września 2005 r. [6]. Wołejszo J., Sposoby obliczania potencjału bojowego pododdziału, oddziału i związku taktycznego, AON, Warszawa [7]. Zarzycki J., Zabezpieczenie przeciwpożarowe kompleksów leśnych na poligonach wojskowych w Polsce, Logistyka 5/